1. νεοελληνική γλώσσα Α’ Λυκείου
Τρίτη4Ιουνίου2013
Γραπτές προαγωγικές εξετάσεις περιόδου Μαΐου – Ιουνίου 2013
Εξεταζόμενο μάθημα: Νεοελληνική Γλώσσα Α’Λυκείου
Κείμενο 1
Βοηθώντας τους εφήβους να μειώσουν τη ριψοκίνδυνη συμπεριφορά
Τον περασμένο Ιανουάριο σε μία πόλη του NewJerseyτων Η.Π.Α., ένα αυτοκίνητο που το οδηγούσε
17χρονος μαθητής Λυκείου, με συνεπιβάτες δύο ακόμα συνομήλικους του, προσπέρασε ένα άλλο, το
οποίο επίσης οδηγούσε ένας έφηβος, με ταχύτητα 110 χλμ. την ώρα, ενώ το όριο για την περιοχή ήταν
τα 80 χλμ. Το πρώτο όχημα που επιχείρησε την παράνομη προσπέραση συγκρούστηκε με ένα φορτηγό
που βρισκόταν κανονικά στη λωρίδα κυκλοφορίας του. Τρία αγόρια και ένας 68χρονος άνδρας έχασαν
τη ζωή τους εκείνη την ημέρα.
Τέτοιες ιστορίες αποτελούν πλέον συνήθεια, ωστόσο ωθούν γονείς και εκπαιδευτικούς να
αναρωτηθούν γιατί η ριψοκίνδυνη συμπεριφορά είναι τόσο κοινή ανάμεσα στους εφήβους και τι μέτρα
θα έπρεπε να ληφθούν ώστε να περιοριστεί το φαινόμενο. Υπάρχει μήπως στους εφήβους η αντίληψη ότι
είναι αθάνατοι ή άτρωτοι, απρόσβλητοι και απολύτως ασφαλείς απέναντι σε κινδύνους που οι ενήλικες
βλέπουν τόσο καθαρά; Ή μήπως δεν είναι σε θέση να εκτιμούν σωστά τον επερχόμενο κίνδυνο και
χρειάζονται συνεχώς κάποιον να τους υπενθυμίζει πόσο επιβλαβές είναι να οδηγούν με υπερβολική
ταχύτητα, να καταναλώνουν αλκοόλ, να κυκλοφορούν σε κακόφημες περιοχές, να κάνουν sex χωρίς
προφυλάξεις ή να δοκιμάζουν ναρκωτικά;
«Τίποτα από τα δύο δεν ισχύει!», δήλωσε η καθηγήτρια Αναπτυξιακής Ψυχολογίας στο
Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης ValerieF. Reyna. Τα γεγονότα δείχνουν ακριβώς το αντίθετο.
Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, αποδεικνύεται ότι οι έφηβοι έχουν επίγνωση της επικινδυνότητας
των δραστηριοτήτων τους, αλλά και του γεγονότος ότι δεν είναι άτρωτοι. Στην πραγματικότητα
μάλιστα υπερεκτιμούν τον κίνδυνο και προβλέπουν τις επιπτώσεις που μπορεί να προκύψουν από
δραστηριότητες, όπως η οδήγηση με μεγάλη ταχύτητα και το sex χωρίς προφυλάξεις. Ωστόσο,
επιλέγουν συνειδητά να προβούν σε τέτοιου είδους πράξεις γιατί υπολογίζουν ότι η «ζημία» είναι πολύ
μικρή αναλογικά με τα «κέρδη» που μπορεί να έχουν. Πράγματι αυτό ισχύει βάσει πιθανοτήτων όσον
αφορά αυτές τις δραστηριότητες. Η πιθανότητα να «κολλήσει» κάποιος aids είναι 1 στις 500. Επομένως
οι ενήλικες είναι αυτοί που σκέφτονται παράλογα, όχι οι έφηβοι!
Με αφορμή αυτά τα συμπεράσματα λοιπόν, τον περασμένο Ιούνιο, η dr. Reynaμαζί με μια ομάδα
ψυχολόγων, ανακοίνωσαν ότι οι καθιερωμένες αντιλήψεις, καθώς και οι παραδοσιακοί τρόποι
αντιμετώπισης της ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς των εφήβων, είναι αναποτελεσματικοί. Και αυτό γιατί
βασίζονταν σε μια από την αρχή ελαττωματική θεωρία, μια παρανόηση. Επρόκειτο για την εσφαλμένη
άποψη ότι οι έφηβοι φέρονται απερίσκεπτα επειδή αδυνατούν να υπολογίσουν τις συνέπειες των
μελλοντικών τους πράξεων, ενώ η έρευνα απέδειξε ότι είναι σε θέση να υπολογίσουν τον κίνδυνο όταν
αυτός ελλοχεύει, ωστόσο διαβλέπουν ότι είναι πιο πιθανό να κερδίσουν περισσότερα από αυτά που
μπορεί να χάσουν. Κι ενώ οι ερευνητές θεωρούσαν ότι θα ήταν αποτελεσματικό να δείξουν στους
εφήβους φωτογραφίες και ταινίες με θανατηφόρα αυτοκινητιστικά ατυχήματα, τελικά οι 3.544 μαθητές
που έλαβαν μέρος στην έρευνα, ήδη από πριν παρουσιάζονταν να έχουν αίσθηση του πόσο ευάλωτοι
είναι απέναντι στον κίνδυνο και άρα να μην αλλάζουν στάση μετά την προβολή των film.
Για τους λόγους αυτούς, η ομάδα της dr. Reyna, αποφάσισε να παρουσιάσει μία διαφορετική
προσέγγιση του προβλήματος της ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς των εφήβων. Ακριβώς λοιπόν επειδή οι
έφηβοι δεν μπορούν να εκτιμήσουν την «ουσία» μιας επικίνδυνης κατάστασης και λειτουργούν βάσει
μιας λογικής των πιθανοτήτων, δεν μπορούν να μεταβάλλουν τη γνώμη τους καθώς αποφασίζουν να

2. νεοελληνική γλώσσα Α’ Λυκείου
Τρίτη4Ιουνίου2013
κάνουν κάτι. Μια απόφαση που αφορά την «ουσία» της σωματικής και ψυχικής υγείας, δεν μπορεί
να βασίζεται σε αριθμούς και πιθανότητες επικινδυνότητας. Χρειάζεται να επιστρατεύσουν γνώση
από την προϊστορία και την εμπειρία τους. Κι εδώ εντοπίζεται το πρόβλημα. Οι έφηβοι, εκ θέσεως, δε
διαθέτουν ούτε το ένα, ούτε το άλλο.
Η λύση δεν είναι βεβαίως η συνεχής επίβλεψη και αστυνόμευση από γονείς ή καθηγητές, παρόλο
που αυτό κρίνεται απαραίτητο για μικρότερα παιδιά και για εφήβους των 12-14 ετών. Οι ερευνητές
συνέταξαν έναν οδηγό 44 σελίδων, ο οποίος περιλαμβάνει «ασκήσεις» εξομοίωσης επικίνδυνων
καταστάσεων, στις οποίες οι έφηβοι 14-18 ετών καλούνται να αναγνωρίζουν τα σημάδια που
υποδεικνύουν τον πιθανό κίνδυνο, πριν προχωρήσουν στην πράξη. Η εξάσκηση λοιπόν έχει ως στόχο τη
λήψη αποφάσεων πριν εμπλακεί ο έφηβος σε επικίνδυνη συμπεριφορά. Τα αποτελέσματα θα φανούν στο
μέλλον…
(JaneE. Brody, TheNewYorkTimes, 15/02/2008, μετάφρασηκαιδιασκευή: ΔώραΨωμά)
Κείμενο 2
Ριψοκίνδυνες συμπεριφορές εφήβων
Ο όρος «ριψοκίνδυνη συμπεριφορά» χρησιμοποιείται για να περιγράψει ένα σύνολο συμπεριφορών που εν
δυνάμει μπορούν να βλάψουν την υγεία του ατόμου. Οι ριψοκίνδυνες συμπεριφορές αποτελούν μέρος των
διαταραχών συμπεριφοράς και χαρακτηρίζονται από την έκθεση του ατόμου σε κίνδυνο κατά τη διάρκεια
της εφηβείας. Οι συμπεριφορές αυτές πραγματοποιούνται εκουσίως, ενώ σε κάποιο βαθμό υπάρχει
συνειδητή επίγνωση εναλλακτικών τρόπων δράσης. Είναι συχνές μεταξύ εκείνων των εφήβων που δεν
βρίσκουν νόημα στη ζωή τους, το οποίο και επιδιώκουν μέσω καινοτόμων πράξεων. Εάν αυτές οι
συμπεριφορές εγκαθιδρυθούν κατά τη διάρκεια της εφηβείας, συχνά, σε μεγάλο βαθμό, οδηγούν το
άτομο σε προβλήματα υγείας στην ενήλικη ζωή.
Ποιες είναι οι ριψοκίνδυνες συμπεριφορές
Η παράτολμη οδήγηση, η αυτοκτονική και δολοφονική συμπεριφορά, οι διατροφικές διαταραχές και
η παραπτωματικότητα, ο αυτοτραυματισμός –«cutting»: κόψιμο φλεβών αλλά και πιο έμμεσες μορφές,
όπως τατουάζ, peercing κ.ά.–, η χρήση ουσιών, η κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, η σεξουαλική επαφή
χωρίς προστασία, ο αυτοκτονικός ιδεασμός, η κατάχρηση του Διαδικτύου, η ανεπιθύμητη εφηβική
εγκυμοσύνη, οι διατροφικές εκτροπές, η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, τα ακραία αθλήματα (ελεύθερη
πτώση κ.ά.), ο τζόγος είναι ορισμένες εκδηλώσεις ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς.
Είναι οι ριψοκίνδυνες συμπεριφορές αναγκαίες;
Οι περισσότεροι έφηβοι ενίοτε υιοθετούν μια ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, η οποία ενδεχομένως να
είναι απαραίτητη για τη διαδικασία της ανάπτυξης και της ωρίμανσης. Μέσω αυτής, οι νέοι εξερευνούν
τον κόσμο κι έτσι μπορούν να ορίσουν και να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους. Πολλοί, ωστόσο, θεω-
ρούν τη ριψοκίνδυνη συμπεριφορά των εφήβων ως διαστροφική, υπέρ το δέον παράτολμη. Θα ήταν
χρήσιμο, λοιπόν, να προσπαθήσουμε να επαναπροσδιορίσουμε το ρόλο της ριψοκίνδυνης συμπεριφοράς
ως πιθανής βοηθητικής διαδικασίας δοκιμών ή ως κώδωνα κινδύνου που χρήζει διεξοδικής ανάλυσης.
Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ του φυσιολογικού και του παθολογικού είναι πολύ λεπτή, γι’ αυτό
και πρέπει να εξετάσει κανείς προσεκτικά τη συχνότητα και το βαθμό των συμπεριφορών αυτών.
Οι ελεγχόμενες προβληματικές συμπεριφορές διαδραματίζουν σημαίνοντα ρόλο για τη μεταβατική
πορεία από την εφηβική ζωή σε ένα πιο «ενήλικο» στάτους.
Η ψυχολογία των ριψοκίνδυνων συμπεριφορών

3. νεοελληνική γλώσσα Α’ Λυκείου
Τρίτη4Ιουνίου2013
Συναισθηματικές καταστάσεις, όπως το έλλειμμα αυτοεκτίμησης, η ψυχολογική πίεση, η ανισορροπία
ή η αναζήτηση έντονων εμπειριών και η κατάθλιψη, μεταξύ άλλων, φαίνεται να ωθούν τον έφηβο σε
ριψοκίνδυνες συμπεριφορές.
Πάλη για αυτονομία
Η επιλογή ενός εφήβου να καταφύγει σε ριψοκίνδυνες συμπεριφορές πιθανολογείται ότι εκφράζει
έναν εξαγριωμένο αγώνα δύναμης απέναντι στους γονείς, μια επανάσταση για την απόκτηση της αυτονομίας.
Ενίοτε χαρακτηρίζει τη μεταμφιεσμένη του ανάγκη για αποδοχή και σεβασμό των συνομηλίκων, ώστε να
ταυτοποιηθεί με ένα νεανικό υποπολιτισμό, ενώ άλλοτε αποτελεί μέσο έκφρασης της επιθυμίας του να
αντιτεθεί στην ενήλικη εξουσία και στις συμβάσεις της κοινωνίας, να αποκρούσει τη νόρμα και τις αξίες
της εκάστοτε εξουσίας, να διαχειριστεί το άγχος του και να επιβεβαιωθεί τόσο στον εαυτό του όσο και
στους σημαντικούς Άλλους.
[Φραντζέσκας Καραγιάννη και Βέρα Αθανασίου, ΜανουσίαςΚυπραίου, εφημερίδα Επίκαιρα (απόσπασμα),
24/11/2011]
θέμα 1
α.Το Κείμενο 1 αναφέρεται σε περιστατικά και μελέτες που έλαβαν χώρα στις Η.Π.Α. σχετικά με την
εμφάνιση ριψοκίνδυνων συμπεριφορών κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Στο τέλος του κειμένου
προτείνεται μία λύση. Ποια είναι αυτή; Πώς την κρίνετε εσείς;
(10 Μονάδες)
β. Το Κείμενο 2 αναφέρει μερικές από τις θεωρούμενες ως ριψοκίνδυνες συμπεριφορές. Ποια θεωρείτε
εσείς την πιο επικίνδυνη και γιατί;
(10 μονάδες)
θέμα 2
α. Στο Κείμενο 2 να βρείτε πέντε (5) λέξεις που χρησιμοποιούνται σε επίσημο (ακαδημαϊκό) επίπεδο
ύφους.
(10 Μονάδες)
β. ωθούν, κοινή, επίγνωση, ενήλικες, σπάνια: Να γράψετε από ένα αντώνυμο.
(5Μονάδες)
γ. επιβλαβές, ελλοχεύει, ευάλωτοι, μεταβάλλουν, επιπτώσεις: Να γράψετε από ένα συνώνυμο.
(5 Μονάδες)
θέμα 3
Σε ένα κείμενο 400 λέξεων που προορίζεται για την ηλεκτρονική εφημερίδα του σχολείου σας,
παρουσιάζετε περιπτώσεις ριψοκίνδυνων συμπεριφορών που εκδηλώνουν νέοι της ηλικίας σας και εξηγείτε
τους λόγους για τους οποίους πολλοί νέοι καταφεύγουν σ’ αυτές.
(60 μονάδες)