1. Хугацааны цувааны бие даалт
Урьд үзсэн “JSB” корпорацийн нэг хувьцааны ногдол ашгаар байгуулсан
хугацааны цуваанд шаталсан дунджийн аргыг хэрэглэе.
JSB” корпорацийн хувьцааны ногдол ашиг
Он
Улирал
1 2 3 4
1 0,300 0,460 0,345 0,910
2 0,330 0,545 0,440 1,040
3 0,495 0,680 0,545 1,285
4 0,550 0,870 0,660 1,580
5 0,590 0,990 0,830 1,730
6 0,610 1,050 0,920 2,040
7 0,700 1,230 1,060 2,320
8 0,820 1,410 1,250 2,730
Эхлээд 4 цэгийн шаталсан дунджийг олъё.
1 − р дундаж =
0.300 + 0.460 + 0.345 + 0.910
4
= 0.50375
2 − р дундаж =
0.460 + 0.345 + 0.910 + 0.330
4
= 0.51125
3 − р дундаж =
0.345 + 0.910 + 0.330 + 0.545
4
= 0.53250
4 − р дундаж =
0.910 + 0.330 + 0.545 + 0.440
4
= 0.55625
гэх мэт олно. Дөрвөн цэгийн шаталсан дунджаар гарсан утгуудаа хүснэгтлэе.
Жил Улирал t Ашиг 𝑋𝑡
∗
4 цэгийн ШД
I
1 1 0.300
2 2 0.460
0.50375
3 3 0.345
0.51125
4 4 0.910
0.53250
II
1 5 0.330
0.55625
2 6 0.545
0.58875
3 7 0.440
0.63000
4 8 1.040

2. 0.66375
III
IV
V
VI
VII
VIII

3. Хүснэгтээс харвал шинээр гарч ирсэн шаталсан цувааны утгууд нь тодорхой
хугацаанд харгалзахаа больсон байна. Жишээ нь: Эхний 4-н утгыг дундажлахад төв
нь 2 ба 3-р утгын хооронд байна.
𝑋2.5 =
𝑋1 + 𝑋2 + 𝑋3 + 𝑋4
4
𝑋3.5 =
𝑋2 + 𝑋3 + 𝑋4 + 𝑋5
4
𝑋4.5 =
𝑋3 + 𝑋4 + 𝑋5+𝑋6
4
Ийм учраас тодорхой цаг хугацаанд харгалзуудлахын тулд 4 цэгээр
засварласан цувааныхаа зэргэлдээ орших хос утгуудыг дахин дундажлана.
𝑋3
∗
=
𝑋2.5 + 𝑋3.5
2
=
0.50375 + 0.51125
2
= 0.5075
𝑋4
∗
=
𝑋3.5 + 𝑋4.5
2
=
0.51125 + 0.53250
2
= 0.5219
гэх мэт олно.
Ингэж тооцсон утгууд нь анхны цувааны тодорхой хугацаанд харгалзаж байна.
Ийнхүү шаталсан дунджаар тооцсон засварлагдсан цувааны эхний ба сүүлийн 2
утга гээгддэг.

4. Дээрх шаталсан дундаж дээр үндэслэн улирлын индескийг тодорхойлно. Улирлын
индекс нь тухайн ЭЗ-ийн асуудлын улирлын нөлөөллийг илэрхийлсэн хувийн
жингээр илэрхийлэгдсэн үзүүлэлт юм.
%1001

diy
y
C
Улирлын индексийг 1 удаа тодорхойлсон бол үүнийг дахин дахин ашиглаж болдог.
Улирлын индексийг олохдоо эхлээд С гэсэн улирлын нөлөөллийг илэрхийлсэн
үзүүлэлтийг тодорхойлно.
С=100% - улирлын нелөөлөл байхгүй.
C>100% - улирал эерэгээр нөлөөлж байна.
С<100% - улирал сергөөр нөлөөлж байна.
Улирлаар жагсаасан туслах хүснэгт байгуулаад, нэг улирал дахь С-ын дундажийг
олно. Ингээд улирлын индексээ олно.



i
i
season
M
M
J
400
Жил Улирал t Ашиг 𝑋𝑡
∗
4 цэгийн ШД 𝑋1
∗
Ce Js Улирлын
нөлөөлөл
арилгасан
утга
I
1 1 0.300 61.51 0.49
2 2 0.460 96.87 0.47
0.50375
3 3 0.345 0.5075 68 73.5 0.47
0.51125
4 4 0.910 0.5219 174.36 168.12 0.54
II
0.53250
1 5 0.330 0.5444 60.62 61.51 0.54
0.55625
2 6 0.545 0.5725 95.20 96.87 0.56
0.58875
3 7 0.440 0.6094 72.20 73.5 0.60
0.63000
4 8 1.040 0.6469 160.77 168.12 0.62
III

5. IV
V
VI
VII
VIII

6. Туслах хүснэгт
1 2 3 4 ∑
I 68 174.36
II 60.62 95.20 72.20 160.77
III
IV
V
VI
VII
VIII
Me
Js