Presentación Cultura científica 1º bach: a dinámica da Terra . Idioma: galego

1. 1º Bach. Cultura científica
IES FRANCISCO AGUIAR
A dinámica da
Terra

2. Antes de empezar
No século XVIII os xeólogos preguntábanse cal podería ser
a orixe do relevo terrestre
Ata ese momento a maioría
das explicacións non eran
científicas, se non de orixe
relixioso fundamentalmente
causado por fenómenos
catastróficos
A idade da Terra calcularase segundo a Biblia sendo
de varios miles de anos (6.000)

3. A orixe dos relevos  teorías
• James Hutton 1795  a calor interna é a orixe dos relevos

4. Séculos XIX e inicios XX
• Orixe relixioso  O diluvio universal
explicaría a existencia de fósiles mariños
nas cordilleiras
• Enfriamento da Terra  ao contraerse a
codia as engurras formarían os relevos
• …..
Teorías fixistas orixe cordilleiras
Os continentes permanecían fixos dende o inicio dos tempos

5. O tempo e os procesos xeolóxicos
James Hutton
James Hutton
 1795
1795
•Deu a idea da noción de tempo
tempo
xeolóxico de millóns de anos,
xeolóxico de millóns de anos,
entón…….
entón…….
«o relevo actual pódese explicar
por procesos moi lentos que
orixinan ao longo dos anos
resultados de gran magnitude»

6. A idea dun tempo xeolóxico de millóns de anos
cambiaba o concepto da bioloxía e xeoloxía
A evolución tanto xeolóxica
como biolóxica podería
explicarse por un proceso lento

7. 1 – Estrutura e composición
1 – Estrutura e composición
da Terra
da Terra

8. Podemos clasificar as capas da
xeosfera dende 2 puntos de vista:

9. Capas da Terra
CODIA:
CODIA:
•Continental
Continental 
 granito
granito
•Oceánica
Oceánica 
 basalto e gabro
basalto e gabro
MANTO:
MANTO: 
 peridotita
peridotita
•Superior
Superior
•Inferior
Inferior
NÚCLEO:
NÚCLEO: 
 95% Ferro e 5% Níquel
95% Ferro e 5% Níquel
•Externo
Externo 
 líquido
líquido 
 Campo magnético
Campo magnético
•Interno
Interno 
 sólido (altas presións)
sólido (altas presións)

10. As descontinuidades sísmicas.
Cambio da velocidade e traxectoria das ondas sísmicas ao
atravesar dunha capa a aoutra de distintas características

11. Formación de capas
• Ao fundirse a Terra os materiais ordenáronse por densidades
Actualmente os volcáns
Actualmente os volcáns
seguen emitindo gases e
seguen emitindo gases e
vapor de auga…
vapor de auga…

12. Como coñecemos o interior da Terra?
Como coñecemos o interior da Terra?
O sondeo mais profundo tivo lugar na antiga URSS na península de
Kola entre os anos 1970 e 1992. Este sondeo alcanzou os 12.262
m de profundidade (algo menos dun 0,2% do radio da Terra).
MÉTODOS INDIRECTOS
MÉTODOS INDIRECTOS
• Calor intern ada Terra
Calor intern ada Terra
•As ondas sísmicas
As ondas sísmicas
• A densidade da Terra
A densidade da Terra
• Estudios meteoritos
Estudios meteoritos
•Estudio do campo magnético
Estudio do campo magnético
•………
……….
.

13. 1- Calor interna da Terra:
Gradiente xeotérmico
• Causa: calor interna da Terra
• Calor residual
Calor residual da
da
formación da Terra polos
formación da Terra polos
i
impactos asteroides
mpactos asteroides
• Desintegración
Desintegración elementos
elementos
radiactivos
radiactivos
• Decantación materiais
Decantación materiais
máis densos
máis densos

14. 2 - Densidade da Terra
d
d (Terra)
(Terra) = m/V = 5´5 g/ cm
= m/V = 5´5 g/ cm3
3
d
d (granito *)
(granito *) = 2´2 g/ cm
= 2´2 g/ cm3
3
* Material mais abundante na codia (“corteza”) terrestre
* Material mais abundante na codia (“corteza”) terrestre
O interior da Terra
O interior da Terra
debe ser mais denso
debe ser mais denso
• O planeta non é homoxéneo
O planeta non é homoxéneo
•Os materiais internos deben ser moi
Os materiais internos deben ser moi
densos como o ferro (“hierro”)
densos como o ferro (“hierro”)

15. 3 - Estudo das Ondas sísmicas
Permiten coñecer:
Permiten coñecer:
- Discontinuidades
Discontinuidades: cambios na rixidez e densidade que fan variar a velocidade e dirección das ondas
: cambios na rixidez e densidade que fan variar a velocidade e dirección das ondas
- Natureza sólida ou fluída
Natureza sólida ou fluída das distintas
das distintas capas
capas
Tipo onda Velocidade Propagación
nos sólidos
Propagación
nos fluídos
P Mais rápidas si si
S Mais lentas si non

16. Esquema do comportamento das diferentes ondas sísmicas ao atravesar o planeta.
As traxectorias detectadas so poden explicarse no suposto que a Terra se organice
en capas de distinta natureza. Ademais o núcleo externo non pode ser atravesado
polas ondas S, que so poden viaxar polos sólidos, o cal significa que esta capa
debe estar en estado fluído.
Foco do terremoto
Núcleo
Interno
Núcleo externo
Manto
Ondas P e S
Ondas P e S
Ondas P

17. Ondas sísmicas

18. 4 - Estudo dos meteoritos
• Orixe
Orixe
 restos dun planeta similar ao noso situado entre Marte e Xúpiter
restos dun planeta similar ao noso situado entre Marte e Xúpiter
• Aparecen Meteoritos moi densos formados por ferro e níquel
Aparecen Meteoritos moi densos formados por ferro e níquel 
 poderían
poderían
pertencer ao núcleo dese planeta
pertencer ao núcleo dese planeta
O núcleo terrestre está formado por ferro e níquel
O núcleo terrestre está formado por ferro e níquel
E ten unha parte externa fundida (necesaria para crear un campo magnético)
E ten unha parte externa fundida (necesaria para crear un campo magnético)

19. 5 - Campo magnético da Terra
• Podemos xerar un campo magnético fabricando de modo
sinxelo un electroimán: Un electroimán é unha bobina de fío
condutor da corrente eléctrica (xeralmente cobre) , polo
que se moverán electróns libremente, en cuxo interior
introduciuse un núcleo de ferro. A circulación dos electróns
arredor do ferro producida cando conectamos ambos
extremos do fío a unha pila xerará un intenso campo
magnético.

20. Campo magnético da Terra
• A Terra posúe un intenso campo magnético, o cal fai
pensar que a súa estrutura interna sexa moi similar á dun
electroimán, cun núcleo interno sólido moi rico en ferro,
e un núcleo externo fundido, polo que se desprazan os
electróns xerando o campo magnético.

21. Litosfera
Conxunto ríxido formado pola unión da codia e a parte
máis externa do manto

22. WEGENER:
WEGENER:
OS CONTINENTES EN
OS CONTINENTES EN
MOVEMENTO
MOVEMENTO

23. Teoría da Deriva Continental 1912
Teoría da Deriva Continental 1912
Os continentes non permanecen fixos,
Os continentes non permanecen fixos,
se non que se moven. Para Wegener,
se non que se moven. Para Wegener,
todas as terras emerxidas estarían
todas as terras emerxidas estarían
unidas antes formando un gran
unidas antes formando un gran
continente que chamou Panxea.
continente que chamou Panxea.
Os continentes actuais serían
Os continentes actuais serían
resultado da división de
resultado da división de Panxea
Panxea e do
e do
desplazamento dos fragmentos que a
desplazamento dos fragmentos que a
formaron.
formaron.

25. Os Argumentos de Wegener para defender esta
Os Argumentos de Wegener para defender esta
teoría foron:
teoría foron:
1-Probas xeográficas
1-Probas xeográficas
2-Probas Paleontolóxicas
2-Probas Paleontolóxicas
3-Probas xeolóxicas e tectónicas
3-Probas xeolóxicas e tectónicas
4-Probas paleoclimáticas
4-Probas paleoclimáticas
PROBAS DA DERIVA CONTINENTAL

26. 1-Probas xeográficas:
1-Probas xeográficas:
Al
Algúns bordos continentais encaixan perfectamente noutros
gúns bordos continentais encaixan perfectamente noutros

27. 1-Probas xeográficas:
1-Probas xeográficas:
Al
Algúns bordos continentais encaixan perfectamente noutros
gúns bordos continentais encaixan perfectamente noutros
2-Probas xeolóxicas e tectónicas:
2-Probas xeolóxicas e tectónicas:
Existe continuidade física entre as cadeas montañosas
Existe continuidade física entre as cadeas montañosas
principais se unimos os continentes
principais se unimos os continentes

28. Glossopteris
Glossopteris
Mesosaurus
Mesosaurus
Lystrosaurus
Lystrosaurus
3 -Probas paleontolóxicas
3 -Probas paleontolóxicas
fósiles idénticos en zonas distantes e
fósiles idénticos en zonas distantes e
incomunicadas
incomunicadas
4 - Probas paleoclimáticas
4 - Probas paleoclimáticas
Zonas con climas actuais distintos ao que
Zonas con climas actuais distintos ao que
tiveron no pasado
tiveron no pasado

29. Problema teoría deriva continental
• Wegener non foi capaz de explicar de forma
clara a causa do movemento dos continentes
A teoría da deriva
A teoría da deriva
continental a pesar da
continental a pesar da
validez das súas probas tivo
validez das súas probas tivo
pouco crédito na súa época
pouco crédito na súa época

31. O DESENVOLVEMENTO DO
MOVILISMO
(teorías que apoiaban o movemento dos continentes)
• A partir da II Guerra mundial o desenvolvemento do sonar con fines
bélicos, permitiu elaborar detallados mapas dos fondos mariños

32. O aspecto do océano era radicalmente
distinto do que se supoñía
• No centro dos
océanos existen
cordilleras
submariñas 
As dorsais
As dorsais
oceánicas
oceánicas

34. A teoría da extensión do fondo
oceánico
• Idade dos fondos oceánicos: as rochas máis antigas (azul) son as máis próximas aos
continentes. As máis recentes (vermello) corresponden coas dorsais oceánicas
Os océanos ábrense desprazando ós continentes, debido ó ascenso de magma a nivel
das dorsais oceánicas onde se crea nova codia oceánica

35. En 1960 sabíase
• Fondo oceánico formado por basalto (rocha volcánica)
Fondo oceánico formado por basalto (rocha volcánica)
• As dorsais oceánicas eran cadeas de volcáns
As dorsais oceánicas eran cadeas de volcáns

36. 1962  Harry Hess
• Nas dorsais creábase nova codia oceánica
• O Océano Atlántico abríase desprazando os
continentes
• A litosfera movíase polas correntes de convección do
manto propostas por Arthur Holmes en 1929
• …confirmábanse as teorías de Wegener….

37. Bandeado dos fondos oceánicos
(Vine e Matthews 1963)
• Rexeitou definitivamente as teorías fixistas
O campo magnético da Terra é inestable e a súa polaridade se inverte cada certo tempo

38. DA DERIVA CONTINENTAL Á
DA DERIVA CONTINENTAL Á
TECTÓNICA GLOBAL
TECTÓNICA GLOBAL

39. PLACAS LITOSFÉRICAS
Tuzo Wilson (1968)
A litosfera ao ser arrastrada polos movementos do manto superior fragméntase en grandes bloques: os seus límites coinciden con
cintos sísmicos e volcánicos

40. A TECTÓNICA DE PLACAS
As teoría da deriva continental de Wegener sentou as bases da
As teoría da deriva continental de Wegener sentou as bases da
TEORÍA DA TECTÓNICA DE PLACAS
TEORÍA DA TECTÓNICA DE PLACAS
que recolle as aportacións de diversos científicos
que recolle as aportacións de diversos científicos
e
e permite explicar a dinámica terrestre a escala global
permite explicar a dinámica terrestre a escala global:
: vulcanismo,
sismicidade, formación cordilleiras, rochas….

41. A TECTÓNICA DE PLACAS E A
DERIVA CONTINENTAL

42. A ASTENOSFERA
• En 1914 Joseph Barrell suxeriu a existencia da astenosfera 
capa sobre a que escorrega a litosfera
• 1990  demostrouse que en todo o manto prodúcense os
movementos convectivos que moven as placas litosféricas

43. Probas da tectónica de placas
• 1950  Plano de Benioff

47. Fundamentos da Tectónica de placas
1-A litosfera está dividida nun conxunto de fragmentos ríxidos
1-A litosfera está dividida nun conxunto de fragmentos ríxidos
chamados placas litosféricas
chamados placas litosféricas
2 – As placas litosféricas móvense debido as correntes de
2 – As placas litosféricas móvense debido as correntes de
convección dos materiais fluídos do manto terreste
convección dos materiais fluídos do manto terreste
3 – A litosfera crece nas dorsais oceánicas onde estase a formar
3 – A litosfera crece nas dorsais oceánicas onde estase a formar
debido á saída de materiais fundidos do interior terrestre
debido á saída de materiais fundidos do interior terrestre 

Teoría da extensión do fondo oceánico
Teoría da extensión do fondo oceánico.
.
4 – A litosfera destrúese nas zonas de subdución onde a litosfera
4 – A litosfera destrúese nas zonas de subdución onde a litosfera
oceánica introdúcese por debaixo do manto
oceánica introdúcese por debaixo do manto
5 – A maioría dos procesos xeolóxicos prodúcense nos bordos das
5 – A maioría dos procesos xeolóxicos prodúcense nos bordos das
placas
placas

48. 1-A litosfera está dividida nun conxunto de
1-A litosfera está dividida nun conxunto de
fragmentos ríxidos chamados placas litosféricas
fragmentos ríxidos chamados placas litosféricas

49. 2- As placas litosféricas móvense debido as
correntes de convección dos materiais fluídos do
manto terreste
As rochas do manto móvense de xeito ascendente e descendente dependendo da súa
As rochas do manto móvense de xeito ascendente e descendente dependendo da súa
temperatura, en correntes de
temperatura, en correntes de convección que dan lugar á formación de células
convección que dan lugar á formación de células
convectivas, moi parecidas ás que aparecen nun líquido sometido a unha
convectivas, moi parecidas ás que aparecen nun líquido sometido a unha fonte de calor
fonte de calor

50. Causas movemento placas litosféricas
Gravidade
Gravidade:
:
arrastre cara o
arrastre cara o
fondo da placa
fondo da placa
fría e densa
fría e densa
Movemento
Movemento
convectivo do
convectivo do
manto
manto:
:
produce unha
produce unha
circulación
circulación
que arratra a
que arratra a
litosfera
litosfera

51. Correntes convección do manto
• En 1914 Joseph Barrell suxeriu a existencia da astenosfera 
capa sobre a que escorrega a litosfera
• 1990  demostrouse que en todo o manto prodúcense os
movementos convectivos que moven as placas litosféricas

52. Evolución punto quente
Os puntos quentes
Os puntos quentes (do inglés
Os puntos quentes (do inglés hotspot
hotspot) son
) son
áreas de actividade volcánica alta en relación
áreas de actividade volcánica alta en relación
aos seus entornos. A diferenza doutras áreas
aos seus entornos. A diferenza doutras áreas
de vulcanismo como as zonas de subducción ou
de vulcanismo como as zonas de subducción ou
as dorsais oceánicas, o vulcanismo dos puntos
as dorsais oceánicas, o vulcanismo dos puntos
quentes non está necesariamente asociado ás
quentes non está necesariamente asociado ás
partes limítrofes das placas tectónicas
partes limítrofes das placas tectónicas

53. • Hawai: Punto
quente no océano
• Yellowstone: punto
quente no interior dos
continentes
Puntos quentes

54. 3 – A litosfera crece nas dorsais oceánicas onde
estase a formar debido á saída de materiais fundidos do
interior terrestre 
Teoría da extensión do fondo oceánico.
As dorsais oceánicas son grandes elevacións submarinas que
As dorsais oceánicas son grandes elevacións submarinas que
percorren
percorren os océanos formando longas cordilleiras. Elévanse
os océanos formando longas cordilleiras. Elévanse
ata os 3000
ata os 3000 m sobre o solo da chaira abisal. Na súa metade
m sobre o solo da chaira abisal. Na súa metade
presentan unha fenda
presentan unha fenda (o rift) pola que sae ao exterior o magma
(o rift) pola que sae ao exterior o magma
procedente da astenosfera.
procedente da astenosfera.
Este material forma nova codia oceánica ao tempo que se
Este material forma nova codia oceánica ao tempo que se
separan
separan as dúas placas en contacto. Son zonas con grande
as dúas placas en contacto. Son zonas con grande
actividade
actividade sísmica e volcánica.
sísmica e volcánica.

55. As dorsais oceánicas tamén se chaman:
BORDOS DIVERXENTES
BORDOS DIVERXENTES 
 a partir deles sepáranse as placas
a partir deles sepáranse as placas
BORDOS CONSTRUTIVOS
BORDOS CONSTRUTIVOS 
Os materiais procedentes do manto
Os materiais procedentes do manto saen e
saen e
crean nova litosfera
crean nova litosfera
http://www.bioygeo.info/Animaciones/SeafloorMagnet.swf
http://www.bioygeo.info/Animaciones/SeafloorMagnet.swf

56. 4 – A litosfera destrúese nas zonas de
subdución onde a litosfera oceánica introdúcese
por debaixo do manto

57. As ZONAS SE SUBDUCCIÓN tamén se chaman:
BORDOS CONVERXENTES
BORDOS CONVERXENTES 
 neles converxen as placas
neles converxen as placas
BORDOS DESTRUTIVOS
BORDOS DESTRUTIVOS 
Os materiais procedentes da litosfera
Os materiais procedentes da litosfera
introdúcense no manto
introdúcense no manto destruíndose a
destruíndose a litosfera
litosfera

58. 5 – A maioría dos procesos xeolóxicos
producense nos bordos das placas
Volcáns
Volcáns
activos
activos
Movementos
Movementos
sísmicos
sísmicos
Formación
Formación
cordilleiras
cordilleiras

59. TIPOS BORDES PLACAS

60. 1 - BORDOS DIVERXENTES
OU CONSTRUTIVOS
http://www.bioygeo.info/Animaciones/SeafloorMagnet.swf
Os materiais procedentes do manto saen e crean nova litosfera
Dorsais oceánicas
UN TIPO DE BORDOS DIVERXENTES SON AS:
As dorsais oceánicas son grandes elevacións submarinas que
percorren os océanos formando longas cordilleiras. Elévanse ata os
3000 m sobre o solo da chaira abisal. Na súa metade presentan
unha fenda (o rift) pola que sae ao exterior o magma procedente da
astenosfera.
Este material forma nova codia oceánica ao tempo que se separan
as dúas placas en contacto. Son zonas con grande actividade
sísmica e volcánica.

61. Dorsais oceánicas
Son zonas formadas por unha cordilleira submarina. (Poden ter un
surco central chamado Rift) onde:
-Emerxe magma do manto formando volcáns submarinos.
-Prodúcese a separación de dúas placas.
-Se crea novo fondo oceánico a partir do magma

62. 2 - BORDOS CONVERXENTES
OU DESTRUTIVOS
O choque de placas provoca graves deformacións
O choque das placas vai a orixinar a formación de cordilleras (Himalaia, Alpes, Andes...) illas (Xapón,
Filipinas, Nueva Zelanda) e numerosos fenómenos de vulcanismo e sismos

63. Bordos converxentes
Converxencia continental oceánica:
- Formación de cordilleras
- Vulcanismo
- Terremotos
2a. Converxencia oceánica-continental

64. 2b. Converxencia oceánica-oceánica
Converxencia oceánica oceánica:
- Formación de arcos illa
- Vulcanismo
- Terremotos

65. 2c. Converxencia continental-continental
Converxencia continental:
- Formación de cordilleras
- Terremotos

66. 3 - BORDOS PASIVOS
.
Nestes bordos pasivos as placas friccionan
lateralmente polo que ocorren abundantes
terremotos
Forman as Fallas transformantes:
Exemplo: Falla de S. Andrés en California

67. O ciclo de Wilson
O ciclo de Wilson
• Explica a evolución das distantas zonas
litosféricas:
Punto quente (Monte Kilimanxaro-Kenia) Rift continental (Rift Valley
africano) Mar interior (Mar Vermello)  Océano sen bordos de
subdución (Atlántico) Océano con bordos de subdución (Pacífico)
Converxencia continental (Himalaia)
• Na actualidade podemos atopar na Terra zonas que están en
distintas fases do ciclo de Wilson

68. Punto
quente:
Kilimanxaro
Rift Valley
africano
Mar interior
(M.
Vermello)
Dorsal
oceánica
Subdución litosfera
continental-continental:
formación cordillera
continental (Himalaia)
Subdución litosfera oceánica-
oceánica: Arco illa (Xapón)
Subdución litosfera
oceánica-continental:
cordillera no bordo do
continente (Rochosas,
Andes)

72. OS VOLCANS

73. ZONAS VOLCÁNICAS

74. MATERIAIS EXPULSADOS

75. VOLCANS FAMOSOS
CHICHÓN
(México). En
1982 causó 2.000
muertos y proyectó a
la atmósfera gran
cantidad de gases.
ETNA: Se encuentra en la isla de Sicilia
(Italia). Tiene una altura de 3269 m y el
perímetro de su base alcanza los 150 Km.Se
encuentra en actividad.

76. FUJI YAMA: Volcán
extinto de Japón. Es
considerado una
montaña sagrada
KRAKATOA: Esta isla se
encuentra en Indonesia. En 1883 la
explosión violenta de este volcán,
equivalente a 600 bombas H, hundió
la isla más de tres metros y mató a
más de 35.000 personas.

77. MAUNA
LOA: Principal
volcán de Hawai
cuya base está a
5.000 m de
profundidad y la
cima a 4.205 m.
Está en actividad
MONTE PELÉ
(Martinica). En
1902 destruyó la
ciudad de Saint
Pierre
VESUBIO:
Situado cerca de la
ciudad de Nápoles, en
Italia. Mide 1132 m de
altura. En el año 79, su
erupción sepultó las
ciudades de Pompeya,
Herculano y Stabila. Su
última erupción
importante tuvo lugar
en el año1944.

78. En resumo: Os fenómenos xeolóxicos que coñecemos (formación de
En resumo: Os fenómenos xeolóxicos que coñecemos (formación de
montañas, movemento dos continentes, volcáns, terremotos e formación
montañas, movemento dos continentes, volcáns, terremotos e formación
dalgún tipo de rochas) débense á enerxía interna do noso planeta.
dalgún tipo de rochas) débense á enerxía interna do noso planeta.
…
…se algún día a Terra perdera a calor interna deixarían de producirse novos
se algún día a Terra perdera a calor interna deixarían de producirse novos
relevos e por efecto da erosión a superficie terrestre sería prácticamente
relevos e por efecto da erosión a superficie terrestre sería prácticamente
plana…..
plana…..