SlideShare uma empresa Scribd logo

Hiligaynon mtb-mle gr-3-lminsidepagesq1only

•
•
C
Carlo Precioso
1 de 107
Baixar para ler offline
0 Grade 3 Yunit 1 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education Kagamitan ng Mag-aaral Hiligaynon
1 Yunit 1 Pagkilala sa Akon Kaugalingon kag Pamilya
2 Leksyon 1: Ako kag ang Akon Pamilya Basaha ang istoryahanay sang duha ka eskwela. Ano ang ginhambal nila sa isa kag isa? Kon kamo ang mga bata sa istoryahanay, ano pa nga mga impormasyon ang imo ihatag? Magkuha sang pares kag pangilalaha ang isa kag isa paagi sa paghambal sang pareho nga mga impormasyon. Ihambal kag Hibalu-a Ini! Kamusta? Ako si Rosita. Walo ka tuig na ako. Pwede mo ako tawgon nga Rose. Kamusta? Ako si Albert. Walo man ako ka tuig. Pwede mo ako tawgon nga Bert.
3 Hilikuton 1 Ang istorya (story) ginalakipan sang nagkalainlain nga mga elemento. Maghimo sang mapa paagi sa pagbutang sang impormasyon para sa istorya “Ang Hinuptanan”. Mapa sang Halamtangan Mapa sang Katawhan Ihambal kag Hibalu-a Ini! Tig-ulo sang Istorya Diin natabo ang istorya? San-o natabo ang istorya? Ano ang hitsura sang lugar kon diin ini natabo? Tig-ulo sang Istorya Sanday sin-o ang importante nga katawhan sa istorya? Magsugid parte sa kada tawo sa istorya. Sin-o ang pinakanagustuhan mo nga tawo sa istorya?
4 Ang istorya may tatlo ka elemento. Halamtangan (Setting), Katawhan (Character) kag Hinabo (Plot) ang mga elemento sang istorya. Ang halamtangan nagasugid parte sa tion kag lugar kon diin natabo ang istorya. Ang katawhan nagasugid parte sa importante nga mga tawo sa istorya. Ang Hinabo nagasugid parte sa mga hitabo nagkalatabo sa istorya. Nagalakip ini sang ginaatubang nga problema kag kon paano ini nasabat o nasolusyunan sang mga katawhan sa istorya. Mapa sang Hinabo Tig-ulo sang Istorya Ano ang importante nga mga hitabo sa istorya? Ano ang problema sang mga katawhan sa istorya? Ano ang solusyon o sabat sa problema? Panumduma Ini!
5 Ang pangalan (noun) nagasugid o nagatumod sa ngalan sang tawo, lugar o butang. Hilikuton 2 Basaha ang masunod nga mga dinalan nga ginkuha sa salaysay “Ang Hinuptanan”. A. Makadto sa baybayon ang pamilya. B. Nakit-an ni Tatay ang kuring sa may hilamunan. C. Nalipay si Greg sa pagtulok sa mga tumbak- tumbak sa palibot. D. May mga maduagon nga alibangbang sa hardin. E. Nag-agi ang bata nga lalaki nga dala ang daku nga kuring. Makilala mo bala ang mga pangalan sa mga dinalan? Kopyaha kag isulat ang mga ini nga imo notebook. Ano ang pangalan? Panumduma Ini! Ihambal kag Hibalu-a Ini!
6 Hilikuton 3 Kada dinalan nagalaragway sang pangalan. Basaha sing maayo ang kada isa kag isulat sa blangko nga linya ang pangalan nga ginalaragway. 1. Pareho ang amon iloy kag amay. Nagaistar kami sa isa ka balay. Sia akon __________________. 2. Ginakaon namon ini. May palikpik kag himbis ini. Nagalangoy ini sa tubig. Ini isa ka ____________. 3. Pwede man, asul ukon iban nga duag. Ini nga butang nagaumpok. Ini isa ka _________. 4. Ginagamit ini sa pagpaninlo sang balay. Ginagamit man ini sa pagkuha sang mga lawa. Ini isa ka________. 5. Ginadala ko ini sa eskwelahan. Ginabasa ko ini kag nagatudlo sa akon sing madamo nga butang. Nagakuha ako sing madamo nga mga ideya halin diri. Isa ini ka ________. Hilikuton 4 – A Basaha ang istorya. Paghulat kay Sol ni Nelia Bamba Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson “Maabot si Sol subong nga adlaw!” hambal ni Nanay. “Sugaton naton sia sa terminal.” Nag-upod sanday Tatay kag Ben kay mabulig sa paghakwat sang dala ni Sol. Nagpabilin naman sa balay si Tiyay Rosa para magpreparar sang Basaha kag Hibalu-a Ini! Tinguha-i Ini!
7 manamit nga pagkaon. Lutuon niya ang paborito ni Sol nga bukayo kag ibos. “Nalangkag na gid ko, Nay! Pagkatapos sang duha ka bulan niya nga pag-obra mapauli na sia,” hambal ni Ben. “Ano ayhan ang pasalubong niya sa akon?” “Nag-abot kag naglakat na ang mga bus. Diin si Sol?” pamangkot ni Tatay. “Malapit na magtunod ang adlaw. Hulaton naton and sunod nga bus. Basi ara da si Sol,” hambal ni Nanay nga may pagkabalaka ang tingog. Nag-inom sang tubig si Ben kag ginpunggan niya ang pagtulo sang iya luha sang naghambal, “Nay sigurado ako nga sa sunod sia nga bus. Indi ka magkabalaka.” “Ari na ang katapusan nga bus halin sa syudad!” hambal ni Tatay. “Lauman naton nga ara si Sol.” Sang pagbukas sang bus nagdalagan si Sol sa iya pamilya nga nagayuhum kag nagasinggit, “Nay, Tay, nakaabot gid man ako!” “Ginpakabalaka mo gid kami,” hambal ni Tatay. “Dali, nagahulat ang paborito mo nga pagkaon sa balay,” hambal ni Nanay. Ginbuligan hakwat nanday Tatay kag Ben si Sol sang iya mga bag. “Ben, ginbaklan ko ikaw sang tatlo ka kamiseta kag back pack,” hambal ni Sol. “Salamat gid Manang Sol,” sabat ni Ben. “Pero ang mas importante, updanay naman kita liwat.” Sabti ang masunod nga mga pamangkot. 1. Sin-o ang nagpauli? 2. Sin-o ang masugat sa iya sa terminal? 3. Ano ayhan ang nabatyagan sang pamilya? 4. Ano man ayhan ang mabatyagan ni Sol? 5. Ngaa nagtinir lang sa balay si Tiyay Rosa? 6. Ngaa nagkabalaka gid si Nanay? 7. Ano ang nabatyagan sang pamilya? Iarte ini. 8. Ano ang nabatyagan ni Ben? Iarte ini.
8 Hilikuton 4-B Basaha ang kada paktakon. Pili-a ang husto nga sabat sa sulod sang kahon. 1. Isa ini ka hinuptanan. May apat ka tiil kag isa ka ikog. 2. Pwede ini bilog o kwadrado. Manamit kag matam-is ini. Ginahimo ini ni Nanay sa akon kaadlawan. 3. May apat ini ka tiil kag duha ka malaba nga sungay. Nagabulig ini sa mangunguma sa talamnanan sa bilog nga adlaw. 4. Madamo ako sang nagkalainlain nga duag. Makit-an mo ako sa kalangitan pagkatapos sang ulan. 5. Madamo ako sang mga pulungkuan. Pwede ka kasakay kon gusto mo magkadto sa iban nga lugar. subay kuring pispis bag cake dulse baka karabaw kabayo balangaw panganod duag lapis bus eskwelahan
9 Hilikuton 1 Basaha ang istorya “Paghulat kay Sol”. Magkopya halin sa istorya sang lima (5) ka mga dinalan nga may pangalan. Kuriti sa idalum ang pangalan kag ihambal kon ini ngalan sang tawo, lugar, o butang. Halimbawa: tawo 1. “Maabot si Sol subong nga adlaw!” hambal ni Nanay. _______2. _______________________________________ _______3. _______________________________________ _______4. _______________________________________ _______5. _______________________________________ Hilikuton 2 Basaha ang mga dinalan. Isulat ang ginlinyahan nga pangalan sa husto nga inidas. Himu-a ini sa imo notebook. a. Naglibot sa kamalig si Joy kag nakita niya ang mga manok. b. Nakit-an niya ang kuring nga nagadalagan upod ang mga ido. c. Ginhampangan sang mga bata ang mga holen. d. Puno sang maduagon nga mga payong ang baybayon. e. Malapad ang katre sa sulod sang kwarto. f. Ara sa salas ang kahon kag ang mga banga nga ginbabakal ni Jun. Pangalan Isahon Kadamuon
10 Leksyon 3: Ako Kag Ang Akon Pamilya: Mga panggawi para sa Ikaayong Lawas Hilikuton 1 Basaha ang mga dinalan. Kopyaha ang mga pangalan sa kada dinalan. Pagkatapos ihambal kon ini count noun o mass noun. Isulat ang imo sabat sa husto nga inidas. 1. Matugnaw kag matinlo ang tubig halin sa busay. 2. Nagasuksok si Ana sang pula nga laso sa iya buhok. 3. Kinahanglan ni Tiyay Sally ang isa ka botelya nga mantika para sa iya lulutuon. 4. Nagbakal si Tatay sang mga utan kag prutas. 5. Nagabitbit si Nanay sang isa ka lata nga gatas kag isa ka yahong nga oatmeal. Count Nouns Mass Nouns ___________________ _______________________ ___________________ _______________________ ___________________ _______________________ ___________________ _______________________ Ihambal kag Hibalu-a Ini!
11 Hilikuton 2 Magtulok sa palibot. Makahatag ka bala sang mga halimbawa sang count nouns kag mass nouns? Count Nouns Mass Nouns Hilikuton 3 Basaha sing maayo ang kada dinalan. Pili-a ang tinaga sa sulod sang kahon nga makakumpleto sang dinalan. Ihambal kon ang tinaga nga ini count noun o mass noun. Isulat ang imo sabat sa blangko nga linya. Tinguha-i Ini! Panumduma Ini!  Ang pangalan pwede matunga sa duha ka grupo: COUNT nouns kag MASS nouns.  Ang mga pangalan nga pwede maisip ginatawag nga count nouns. Pwede man ini mangin kadamuon. Mahimo ini paagi sa pagdugang sang “mga” sa unahan sang ngalan isahon. Halimbawa: ang laso - ang mga laso  Ang MASS nouns amo mga butang nga indi maisip sing tag-isa-isa. Ari ang pila ka kinaandan nga mass nouns: bugas, harina, mantika, kalamay.
12 mass noun 1. Indi ka makatulog kon mag-inom ka sang madamo nga kape. ___________2. Magamit ako sang _____ para indi magmala ang akon panit. ___________3. Nagakaon kami gamit ang _____ kag tinidor. ___________4. Maayo sa imo tul-an ang pag-inom sang isa ka baso nga ______ kada adlaw. ___________5. Ginahambal sang mga doktor nga kinahanglan naton mag-inom sang walo ka baso nga _______. ___________6. Kinahanglan ni Nanay ang lima ka _____para sa iya lulutuon. kamatis lotion kutsara paho kape gatas tubig
13 Basaha sing matunog. Ang Prutas Maayo sa Lawas ni Nelia Bamba Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson “Poot, Poot, poot!” Ari na ang trisikad!” nagginual ang tatlo ka bata kag ginkuha nila ang ila mga bag. “Mapuli na kita. Salamat kay Biyernes na!” hambal sang tatlo ka bata. “Sige na mga bata, tanan sakay na,” hambal ni Manong Poldo. “Dali lang,” pangabay ni Miko. “Nalipatan ko ang akon tubig.” “Nauhaw na gid ko sa akon paghanas sa Arnis.” “Abaw,tan-awa ninyo! Kadamo sang baligya sa kilid sang dalan! Tan-awa ang mga preska nga prutas kasubong sang melon, kabugaw, pinya kag bayabas,” hambal ni Marie. “Wala pa ina dira kahapon,” sabat ni Vic. “Tion sang mga prutas nga ina subong,” hambal ni Manong Poldo. “Produkto ina sa uma sang mga mangunguma.” “Tani nakit-an ni Nanay ang mga ini. Sigurado mabakal gid sia,” tugda ni Miko. “Gusto ko gid magkaon sang mga prutas. Hambal ni Nanay maayo ang mga ini sa lawas.” “Ay, abaw! Prutas nga manamit, duga niya matam-is. Basaha kag Hibalu-a Ini!
14 Dugay-dugay gintapik nila ang ila sabak. Nag- umpisa sila himo sang ritmo dungan sa ila pagpalakpak. “Melon, Melon, prutas nga manamit, Melon, Melon, duga niya matam-is Melon ang gusto ko, sa lawas ini maayo Ay, abaw! Ay, abaw! Ang prutas, sa lawas maayo!” “Kabugaw, Kabugaw, prutas nga manamit, Kabugaw, kabugaw, duga niya matam-is Kabugaw ang gusto ko, sa lawas ini maayo Ay, abaw! Ay, abaw! Ang prutas, sa lawas maayo!” “Pinya, Pinya, prutas nga manamit, Pinya, Pinya, duga niya matam-is Pinya ang gusto ko, sa lawas ini maayo Ay, abaw! Ay, abaw! Ang prutas, sa lawas maayo!” “Bayabas, Bayabas, prutas nga manamit, Bayabas, Bayabas, duga niya matam-is Bayabas ang gusto ko, sa lawas ini maayo Ay, abaw! Ay, abaw! Ang prutas, sa lawas maayo!” Tanan sila naga-rap nga ginahingalanan ang tanan nga prutas nga ila nakit-an sa baligyaan. Wala sila nakatalupangod nga nagalakat na gali ang sikad nga magdul-ong sa ila puluy-an. Sabti ang masunod nga mga pamangkot. 1. Sanday sin-o ang katawhan sa istorya? 2. Ano ang nakit-an nila sa dalan? 3. Ano ang gin-obra nila samtang gasakay sila sa traysikad? Ngaa? Paminsara Ini!
15 Hilikuton 4 Isulat ang kada pangalan sa nagakaigo nga kahon. a. mantika b. suman c. mansanas d. kalamay e. paho f. mantikilya g. saging h. asin i. tubig j. suha Hilikuton 5 Magpili sang lima ka tinaga halin sa listahan sa Hilikuton 4. Gamita ang mga ini sa pagsulat sang mga dinalan. 1. _______________________________________ 2. _______________________________________ 3. _______________________________________ 4. _______________________________________ 5. _______________________________________ Ihambal kag Hibalu-a Ini! P a n g a l a n Count Noun Mass Noun
16 Ang halamtangan (setting) sang istorya nagasugid sang:  lugar kon diin (where) natabo ang istorya kag,  tion kon san-o (when) natabo ang istorya Ang halamtangan nagasabat sa mga pamangkot nga diin kag san-o. Basaha ang parapo halin sa istorya Up, Up, and Away. Sabado nga adlaw. Nagaupdanay sanday Tatay kag Marlon bilog nga adlaw. Nag-agi sila sa talamnan kag sa batuhon nga dalan antes nila nalab-ot ang patag. Bug-os ang kakunyag ni Marlon! Diin natabo ang istorya? San-o natabo ang istorya? Ano ang halamtangan sang istorya? Ano nga parte sang istorya ang nagasugid kon san-o kag diin natabo ang istorya? Panumduma Inir! Ihambal kag Hibalu-a Ini!
17 Hilikuton 6 Pili-a ang husto nga halamtangan para sa klase sang istorya sa idalum. Isulat ang letra sang husto nga sabat sa imo papel. 1. Istorya sa Pagpasalamat Diin ini matabo? ________________ a. sa balay b. sa kantina c. sa dagat San-o ini matabo? ______________ a. Adlaw sang Paskwa b. Adlaw sang Patay c. Adlaw sang Mamumugon 2. Matalinhaga nga Istorya Diin ini matabo?_________________ a. eskwelahan b. palasyo c. zoo San-o ini matabo? _______________ a. nagligad b. subong c. palaabuton 3. Makahaladlok nga Istorya Diin ini matabo?_______________ a. sa kinasadya b. mahagnop nga balay c. palasyo San-o ini matabo? _____________________________ a. gab-i b. udto c. kaagahon
18 Hilikuton 7 Pun-a ang puzzle sang mga tinaga halin sa istoya, “Ang Prutas Maayo sa Lawas” nga imo ginbasa. Basaha ang istorya kag sabti ang masunod nga mga pamangkot. Nagdalagan si Rolly sa tiangge. Mabakal sia sang asin para sa iya iloy nga nagaluto para sa panyaga. Nakit-an niya sa tiangge si Cris nga iya abyan. Ginpakita sa iya ni Cris ang hampanganan sini nga robot. Nakunyag gid si Rolly sa hampanganan. Hinali lang ginpamangkot sia ni Tiyay Maria. “May baklon ka bala?” Gintulok ni Rolly si Tiyay Maria nga blangko ang paminsaron. Nalipatan niya ang ginpabakal sa Basaha kag Hibalu-a Ini! Tinguha-i Ini! u a gk y s sr y h
19 iya sang nanay niya. Ginpamangkot sia ni Tiyay Maria kon ano ang ginaobra sang iya iloy. Nagyuhum si Rolly kag nagsabat, “Nagaluto sia sang amon panyaga. Kinahanglan ko magbakal sang asin para sa iya.” Sa paglakat ni Rolly, nagpasalamat sia kay Tiyay Maria kay ginbuligan sia sa pagpanumdom. Ano ang problema ni Rolly? Paano niya nasolusyunan ang iya problema? Ano ang tawag mo sa bahin sang istorya nga nagasugid sang problema sang katawhan kag kon paano niya ini nasolusyunan? Hilikuton 8 Basaha ang istorya sa idalum. Tinguha-i nga makit-an ang problema sa istorya kag ang iya solusyon. Panumduma Ini! Ang hinabo(plot) isa ka elemento sang istorya. Ginalakipan ini sang problema kag iya solusyon. Ang problema nagasugid sang sitwasyon nga ginaatubang sang katawhan sa istorya. Ang solusyon nagasugid kon paano sang katawhan gin-atubang ang problema kag kon paano niya ini nasolusyunan.
20 Parapo A Nagbisita sa uma ni Lolo sanday Jen kag Joy. “Naluyagan ko gid ini nga lugar,” hambal ni Jen. “Makakulunyag ang mga kahoy!” sabat ni Joy. “Puno sila sang bunga. Dali, kadtuan naton ang paborito ko nga kahoy,” dugang niya. “Madamo ini sang bunga! Gusto ko magkuha sang pila sini ugaling indi ko malab-ot.” Ano ang problema? Ano ang solusyon? Parapo B “Ari, kuha-a ang singit,” hambal ni Jen. Isa, duha, ara nahulog na ang paho. “Duha ang nakuha ko!” hambal ni Joyce. “Tan-awa ang mga pato sa sapa. Tuluka kon ano sila katahum,” hambal ni Jen. Nagpalapit pa gid sia. Nawigit ang isa niya ka tsinelas kag naglutaw palayo. “Ay, ang tsinelas ko!” singgit niya. “Pabay-i na lang ina,” hambal ni Joy.” May ari ako pares nga tsinelas sa bag,” dugang niya. Ano ang problema? Ano ang solusyon?
21 Hilikuton 10 Paano mo makilala ang imo kaugalingon? Sabti ang mga pamangkot sang nagakaigo nga impormasyon. Isulat ang sabat sa kumpleto nga dinalan. Dali Kag Kilalaha Ako!!!!! Ano ang kumpleto mo nga ngalan? Ano ang paborito mo nga duag? Pila ang utod mo nga babaye kag lalaki: Ano ang mga paborito mo? Ano ang masami nga ginakaon mo kon pamahaw? Ano ang naluyagan mo kaunon kon panyaga? Ano ang pinakamanamit mo nga panyapon? Pahanumdom: Isulat Ang Sabat sa Kumpleto nga Dinalan
22 Katapusan nga Pagtilaw Hilikuton # 1 Pun-i sang husto nga pangalan ang mga kahon. 1. catsup 2. itlog 3. harina 4. karne 5. mantikilya 6. talong 7. langaw 8. mansanas 9. kamote 10. suha Mga Dinalan: 1. ___________________________________________________ 2. ___________________________________________________ 3. ___________________________________________________ 4. ___________________________________________________ 5. ___________________________________________________ P A N G A L A N Count Nouns Mass Nouns
23 Leksyon 3: Mga Butang nga Makapalipay sa Akon kag mga Tawo nga Akon Nagustuhan Hilikuton 1 Basaha ang istorya. Sabti ang masunod nga mga pamangkot. Ang gutom nga ido nagsulod sa ganhaan. Nakit-an niya ang kaki nga munga nga may lima ka pisu nga nagapangaykay sang duta. Manamit kaunon ang mga pisu. Hinayhinay sia nga nagpalapit sa mga pisu nga nagagwa ang matalum niya nga mga ngipon. Nakit-an sang mangunguma ang ido kag gilayon nagkuha sia sang lipak. Nakit-an sang ido ang mangunguma kag nagdalagan ini. Mga Pamangkot: 1. Ngaa nagsulod ang ido sa ganhaan? 2. Ano ang gusto sang ido? Ngaa? 3. Paano sang mangunguma ginluwas ang munga kag ang iya mga pisu? Butangi sang numero ang mga dinalan suno sa husto sini nga pagpasunod. Isulat ang numero 1-5 sa blangko nga linya. __________Nagkuha ang mangunguma sang lipak. __________Nagdalagan ang ido. __________Nakit-an sang gutom nga ido ang munga kag ang iya mga pisu. __________Nagsulod ang ido sa ganhaan. __________Hinayhinay sia nga naglakat pakadto sa mga manok. Ihambal kag Hibalu-a ini!
24 May husto nga pagpasunod ang mga hitabo sa binalaybay o istorya. Kon magpasunod sang hitabo, ginapasunod ini suno sa natabo sa binalaybay o istorya. Hilikuton 2 Ang mga dinalan nga ginkuha sa istorya wala sa husto nga pagpasunod. Kopyaha ang mga dinalan kag pasunura suno sa natabo sa istorya. Himu-a ini sa imo papel. Una nga Istorya:  Sina nga gab-i, nagsakit ang akon tyan.  Nagdala si Nanay sang isa ka basket nga prutas halin sa uma.  Nagkaon ako sang hilaw nga paho, iba kag sambag sang wala nagatulok si Nanay.  Ginhambalan niya ako nga indi pagdulunganon kaon ang prutas nga maaslum.  Nabusog gid ako. Ikaduha nga Istorya:  Nagkadto kami sa plasa sang Roxas kag sa daku nga lingganay sa Pan-ay.  Indi ko gid malipatan ang pagbisita ko sa akon pakaisa sa Capiz sang nagligad nga bakasyon.  Makadto liwat ako kag ang akon utod sa Capiz sa sunod nga bakasyon.  Sa plasa, naghampang kami sang seesaw kag nagdalus-os sa slide.  Nagkadto man kami sa simbahan sang Pan-ay. Panumduma Ini!
25 Count nouns ang tawag sa mga pangalan nga pwede maisip sing tag-isa-isa. Mass nouns ang tawag sa mga pangalan nga indi pwede maisip sing tag-isa-isa. Hilikuton 3 Basaha ang mga dinalan halin sa salaysay. a. Nag-umpisa si Nanay sa pagpanghugas sang mga pinggan, kalaha kag kaldero. b. Ginbutang ni Luis sa lamesa ang baso nga may gatas. Diin sini ang count nouns kag mass nouns sa kada dinalan? Diin sini nga pangalan ang pwede maisip? Diin sini nga pangalan ang indi pwede maisip? Diin sini ang mass nouns? Diin sini ang count nouns? Ano ang mass nouns? Ano ang count nouns? Hilikuton 4 Makadto si Nanay sa tindahan para magbakal sang mga panakot para sa iya lulutuon. Butangi sang tsek () ang mga butang nga iya baklon nga ginagamitan sang husto nga numero. Butangi sang bituon kon ang iya baklon nagagamit sang iban nga paagi nga pag-isip. Panumduma Ini! Ihambal kag Hibalu-a Ini!
26 Halimbawa: _______ asin _______ dahon sang petsay Hilikuton 5 Tun-i ang mga tinaga sa Hilikuton 4. Kilalaha ang count nouns kag mass nouns base sa imo ginsulat nga sabat. Count Nouns Mass Nouns mantika harina suha tsinelas paho langgaw asin kamatis bombay kape coffee
27 Hilikuton 6 Iangot sang linya ang husto nga pagtakus sang mga butang nga makita sa laragway. isa ka hakop isa ka botelya isa ka baso isa ka bilog isa ka yahong isa ka kilo isa ka putos isa ka bag isa ka kahon
28 Hilikuton 7 Pasunura ang ginahimo ni Gina pagkatapos sang klase. Butangi sang numero ang hitabo sa iya husto nga pagpasunod. Ginsugid ni Gina kay Annie kon ano ang iya ginaobra pagkatapos sang klase. ________Sunod, nagkadto sia sa kusina para buligan si Nanay sa paghugas sang mga pinggan. ________Pagtapos niya obrahon ang iya homework, nagpungko sia sa sala para magtan-aw sang paborito niya nga talan-awon upod ni Nanay. ________Sunod, ginkuha niya ang iya assignment notebook kag gin-obra ang iya homework. ________Sa katapusan, ginhalukan niya si Nanay kag nagderetso sa iya hiligdaan. _______Sa pag-abot niya sa balay, nagderetso sia sa kusina kag magkaon sang iya meryenda. Tinguha-i Ini!
29 Hilikuton 8 Gamita ang husto nga pagtakus sang mass nouns. Pili-a ang sabat sa sulod sang kahon. sang sopas sang pasas sang juice Tinguha-i Ini! Panunduma Ini! Ang mga hitabo (events)sa istorya may husto nga pagpasunod. Ginapangita naton ang mga patimaan nga tinaga para makabulig sa husto nga pagpasunod sang istorya kasubong sang una, sunod, antes, pagkatapos o sa katapusan. May mga tinaga man nga pwede magamit nga makagiya sa paghibalo sang pasunod sang istorya depende sa imo nahibaluan kag pag-intindi. isa ka balde isa ka tulo isa ka kahon isa ka yahong sa ka yahong isa ka basket isa ka botelya isa ka bag isa ka garapon isa ka hakop isa ka tasa isa ka baso
30 sang bulong sang jam sang kan-on Hilikuton 9 Pasunura ang mga tikang sa pagkuha sang pagtilaw paagi sa pagsulat sang numero sa kada linya. _______ Basaha kag intindiha ang mga direksyon. _______ Isulat ang impormasyon nga kinahanglan kasubong sang imo ngalan, halintang kag section. _______ Hibalu-a ang kalabaon sang tion nga ginahatag para sa pagtilaw . _______ Tan-awa liwat ang imo mga sabat. _______ Basaha sing maayo ang kada bahin sang pagtilaw antes isulat ang imo sabat.
31 Pagtilaw A. Panumduma nga makadto ka sa isa ka camping trip sa sulod sang lima ka adlaw. Maglista sang 20 ka mga tawo, lugar kag butang nga gusto mo makit-an sa camp. B. Tun-i ang listahan nga imo ginhimo. Pagkatapos butangi sang tsek () ang tupad sang tinaga kon ini count noun kag bituon kon ini mass noun.
32 C. Pili-a ang husto nga paagi sa pag-isip para sa kada mass noun. Dinalan 1: _______________ Dinalan 4: _______________ Dinalan 2: ______________ Dinalan 5: _______________ Dinalan 3: ______________ ________ tubig ________ jelly_______kan-on ________cake ________ prutas_________balas ________ raisins garapon sang kinihad sang basket sang pinggan sang botelya sang tasa sang hakop sang tulo sang baso sang
33 Leksyon 4: Mga Paborito Ko nga Kasapatan kag Tanum Sulati ang blangko nga linya sang tinaga nga nagalaum o nagahandum para makumpleto ang dinalan. 1. _______ ako nga indi mag-ulan sa akon kaadlawan. 2. ________ sanday Maria kag Karla nga sila ang mga kamalamalahan nga mga engkanto. 3. _______ ako nga mabisita sa amon subong sanday Lolo kag Lola. 4. Ang akon utod nga lalaki _______nga masumalang ang tinuga halin sa iban nga planeta. 5. ________si Norman nga madaug ang jackpot prize sa paindis-indis. Ihambal kag Hibalu-a Ini! Panumduma Ini! Ang paglaum kag handum ginagamit sa pagsugid nahanungod sa imo ginadamgo o mga butang nga gusto mo matabo. Nagasugid man ini nahanungod sa kon ano ang gusto mo. Ang paglaum ginagamit sa pagsugid sang butang nga gusto mo kag ginapanumdom mo nga posible gid ini. Halimbawa: Nagalaum ako nga maulan buas. Ang handum ginagamit sa pagsugid sang butang nga imo ginahandum pero wala mo ginapanumdom nga posible. Ang handum ginagamit man sa pagpabutyag sang imo kaluyag sa mga butang nga nangin tuhay sa kamatuoran kag subong nga tinion.
34 Hilikuton 2 Tun-i sing maayo ang mga laragway. Ihambal ini kon nagapakita sang paglaum o handum. Butangi sang tsek () ang nagakaigo nga linya. Paglaum ___ Handum ___ Paglaum ___ Handum____ Paglaum ___ Handum ___ Paglaum ___ Handum ____ Paglaum ___ Handum ___ Halimbawa: Ginahandum ko nga may mga pakpak ako. Ginahandum ko nga wala ako diri subong. Ang handum ginagamit man sa pagpabutyag sang maayo nga kabubut-on kag pagtamyaw. Halimbawa: Ginahandum ko ang masadya nga Paskwa para sa imo.
35 Hilikuton 3 Basaha ang mga pangalan nga ginkuha sa istorya “Let Me Get In!”. paghigugma hardin kalipay kalakunyagan mag-ululutod katahum kahadlok butigon kakahuyan kahoy kapiutan paglapas Diin sa mga pangalan ang nagasugid sang butang nga makit-an, mabatian, makaptan, matilawan, o masimhutan? Diin sa mga pangalan ang nagasugid sang butang nga indi makit-an, mabatian, makaptan, matilawan, o masimhutan? Ano ang tawag sa mga pangalan nga ini? Ano ayhan ang mahatag sang gamay nga kuring? Ano ang mabatyagan sang gamay nga kuring sa kada tion nga makakita sia sang bag-o nga kahampang ? Paminsara Ini! Panumduma Ini! Ang concrete noun nagahingalan sang butang nga pwede makaptan, makit-an ukon maagihan gamit ang nagkalainlain nga igbalatyag . Ang abstract noun nagahingalan sang ideya, paminsaron o balatyagon nga indi pwede makaptan, makit-an ukon maagihan gamit ang nagkalainlain nga igbalatyag.
36 Hilikuton 4 Pamati-i anay ang manunudlo samtang ginabasa ang binalaybay. Basaha ang binalaybay nga may nagakaigo nga kadasigon kag tono. Si Pusing By Florita R. Matic Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson Ako isa ka gamay nga kuring Ginatawag nila ako kay Pusing Sa akon paglagawlagaw Madamo ang nagatamyaw. Sa akon kagamay Nagahatag sang tuod nga kalipay Sa sulod sang balay Ginakabig ako nga bugay. Kasadya kag kakunyag Ang akon ginabatyag Sa tion nga ako may makita Bag-o nga kahampang nga bata. Basaha kag Hibalu-a Ini!!
37 Sabti ang masunod nga mga pamangkot. 1. Parte sa ano ang binalaybay? 2. Paano mo ilaragway ang gamay nga kuring sa binalaybay? 3. Malipayon bala nga kuring si Pusing? Diin nga estropa sang binalaybay makit-an ang sabat? Basaha ini. 4. Diin nga estropa nga nagasugid nga ang gamay nga kuring isa ka bugay? Basaha ini. 5. Ano ayhan ang pinakamaayo nga butang nga mahatag sang kuring sa iya agalon? Ipaathag ini. Hilikuton 5 Mahambal mo bala ang tinagang-ugat (root word) sang mga masunod? 1. butigon 2. makaon 3. malipayon 4. maduagon 5. malakat Ano nga mga kunla ang gindugang sa tinagang-ugat? Naglain bala ang kahulugan sang tinagang-ugat kon dugangan ini sang ma-, -on. Ano ang mga panapik? Ihambal kag Hibalu-a Ini! Paminsara Ini!
38 Hilikuton 6 Basaha ang mga tinaga halin sa binalaybay nga “Si Pusing.” Linyahi sa idalum ang panapik nga gingamit. kalipay nagatamyaw nagahatag kagamay ginabatyag Basaha ang masunod nga mga tinaga. karakter halamtangan hinabo parapo estropa bersikulo silinanto binalaybay istorya Paano mo bahin-bahinon ang mga ginhatag nga tinaga? Diin sa mga tinaga ang nagasugid parte sa istorya? Diin sa mga tinaga ang nagasugid parte sa binalaybay? Ihambal kag Hibalu-a Ini! Tinguha-i Ini! Panumduma Ini! Panapik (Affixes) - mga kunla nga ginadugang sa tinagang-ugat para maglain ang kahulugan. Pwede ini madugang antes sang tinagang-ugat kasubong sang ma- Halimbawa: ma + lakat = malakat Pwede man ini madugang sa ulihi sang tinagang-ugat kasubong sang –on Halimbawa: butig + on = butigon
39 Hilikuton 7 Isulat ang I para sa istorya kag B para sa binalaybay. 1. Ang mga dinalan ginasulat para madihon ang parapo. ____________ 2. Nagasilinanto ang mga tinaga sa katapusan sang mga linya. ____________ 3. Ang mga dinalan nasulat nga nakalinya. ______________ 4. Ang ideya o inagihan nakasulat sa estropa. ___________ 5. May indention sa una nga dinalan sang parapo. ________ Tinguha-i Ini! Panumduma Ini! Ang mga binalaybay(poem) kag mga istorya(story) nagasugid nahanungod sa mga ideya, inagihan kag balatyagon. Ang istorya ginabug-usan sang mga parapo. May mga elemento ini kasubong sang ang mga katawhan, halamtangan kag hinabo sang istorya. May ara indention ang una nga dinalan sang parapo. Ang binalaybay ginabug-usan sang mga estropa. Kada estropa ginabug-usan sang mga dinalan nga nakalinya. Ang kadam-an sang mga binalaybay nagagamit sang mga tinaga nga nagasilinanto sa katapusan sang mga linya.
40 Hilikuton 7-A Magsulat sang isa ka estropa nga binalaybay parte sa imo hinuptanan. Sabti ang mga pamangkot bilang giya sa pagsulat sang imo binalaybay. Tinguha-i nga ang mga katapusan nga tinaga sa mga linya nagasilinanto. Linya 1: Ano ang imo hinuptanan? Linya 2: Paano mo tawgon ang imo hinuptanan? Linya 3: Ano ang mga kinaiya sang imo hinuptanan? Linya 4: Ano ang mga butang nga upod ninyo ginaobra? Linya 5: Ano ang nabatyagan mo sa imo hinuptanan? Hilikuton 7-B Isulat ang una nga butang nga magsulod sa imo paminsaron para sa mga masunod: 1. halamtangan – isa ka lugar 2. halamtangan – tion 3. mga katawhan – duha ka tawo 4. ilaragway ang kada katawhan nga imo ginhingadlan – duha ka tinaga kada isa para magsugid nahanungod sa mga katawhan. 5. hinabo – isa ka indi malipatan nga inagihan Gamit ang imo mga sabat sa hilikuton, idihon ang malip-ot nga istorya. Isulat ini sa mga linya sa idalum.
41 ma- ka- -an -on -hon Hilikuton 8 Sa kada dinalan, linyahi sa idalum ang concrete nouns kag bilugi ang abstract nouns. 1. Ginhambalan sang manunudlo ang tanan nga estudyante nga panumdumon ang kaimportansya sang pagkatampad. 2. Nagsulat ang mga estudyante sa ila manunudlo para mapabutyag ang ila pagpalangga sa iya. 3. Gintulok ni Celso ang pagkaon sa lamesa nga may tuman ka kagutom. 4. Gintulok ni Isabel ang iya proyekto nga may kalipay. Hilikuton 9 Isulat ang husto nga panapik para madihon ang bag-o nga tinaga. Pili-a ang sabat sa sulod sang kahon. 1. ___daku 2. ____saot 3. kanta____ 4. himu___ 5. bulig___ Katapusan Nga Pagtilaw Hilikuton 1-A: Linyahi sa idalum ang tanan nga abstract nouns sa kada dinalan. 1. Dapat indi magbinutig ang mga bata. 2. Ginpakigbahin niya sa klase ang iya mapuslanon nga ideya. 3. Nauhaw gid sia. 4. Naluyag ako magpatukar sang ambahanon. 5. Tampad sia nga bata.
42 Hilikuton 1-B Bilugi ang concrete nouns sa kada dinalan. 1. Katahum gid sang bayu. 2. Nagaistar kami sa gamay nga balay sa higad sang suba. 3. Ginsira ni Gary nga nagalagabong ang pwertahan. 4. Naglagapok nga nahulog ni Sarah ang iya cellphone. 5. Nagsaylo sia sa lamesa nga ara sa tuo nga bahin sang kwarto. Hilikuton 2 Pun-i ang blangko nga linya sang panapik para madihon ang bag-o nga tinaga. 1. parada___ 2. ____kaon 3. _____grasya 4. simba____ 5. kanta____ Hilikuton 3 Pili-a ang buot silingon sang kada tinaga. Isulat ang letra sang husto nga sabat sa imo papel. 1. simbahan a. magpangamuyo b. lugar nga ginapangamuyuan c. tawo nga ginapangamuyuan 2. paradahan a. lugar kon diin nagaparada ang mga salakyan b. malaba nga linya sang mga nagalakat c. pista o okasyon
43 3. hampanganan a. lugar nga ginahampangan b. butang nga ginahampangan c. hulag nga ginahimo 4. disgrasya a. aksidente o indi maayo nga natabo b. kaayuhan nga naagum c. grasya nga wala naagum 5. kalubihan a. prutas sang lubi b. suludlan sang mga lubi c. lugar nga madamo ang nagapamuhi nga lubi
44 Semana 5: Mga Butang nga Gusto ko Himu-on – Paborito nga mga Hilikuton, Kalingawan, Sports Mahambal mo bala ang pila ka bantog nga mga tawo, lugar kag hitabo sa inyo komunidad? Sin-o ang mga bantog nga tawo sa inyo komunidad? Sa diin nga lugar sa inyo komunidad mo dal-on ang imo mga abyan kon gusto nila magbisita sa imo? Sa ano nga okasyon o kahiwatan sikat ang inyo nga lugar? Ihambal kag Hibalu-a Ini!
45 Hilikuton 1 Gamita ang graphic organizer para mapakita ang mga bantog nga tawo, lugar, kag hitabo sa inyo komunidad. Itapik ang mga litrato sa nagakaigo nga parte sang lawas: ulo- bantog nga mga tawo, kamot- bantog nga mga hitabo kag tiil- bantog nga mga lugar. Tinguha-i Ini! Panumduma Ini! Nagkalainlain ang mga bantog nga tawo, lugar, kag hitabo sa mga komunidad. Dapat tun-an naton nga tahuron sila.
46 Hilikuton 2 Basaha ang masunod nga mga tinaga nga ginkuha sa istorya “A Birthday Wish”. Ianggid ang mga tinaga sa inidas A sa mga tinaga sa inidas B. A B kakunyag yuhum sorpresa regalo nasubuan luha kapagsik tinilipon matinguhaon pamilya Sa diin nga grupo sang mga tinaga ang mabatyagan sang aton igbalatyag? Ano ang tawag sa mga pangalan nga ini? Ano naman ang mga tinaga nga nagasugid sang butang nga indi makit-an, mabatian, makaptan, matilawan o masimhutan? Sa diin nga inidas sila makit-an? Ano ang tawag sa mga pangalan nga ini? Panumduma Ini Ihambal kag Hibalu-a Ini! Concrete nouns - nagahingalan sang mga tinaga nga mabatyagan sang aton igbalatyag. Bola, libro kag abyan ang pila ka mga halimbawa. Abstract nouns - mga tinaga nga nagasugid sang butang nga indi makit-an, mabatian, makaptan, matilawan o masimhutan. Gugma, akig kag pakig-abyan ang pila ka mga halimbawa.
47 Hilikuton 3 Magamit mo bala ang concrete nouns para mapakita ang abstract nouns? Isulat ang concrete nouns halin sa word bank nga magrepresentar sang abstract nouns. Isulat ang mga ini sa mga natalana nga linya. Halimbawa: paghigugma - bulak, tsokolate 1. pagtuo - ________ _________ 2. hustisya -_________ _________ 3. edukasyon -_________ _________ 4. kultura -_________ _________ 5. pag-uswag -_________ _________ May ara ka bala mga abyan? Paano mo malaragway ang imo mga abyan? Maanggid mo bala ang imo abyan sa mga butang sa imo palibot? Paminsara Ini! Paminsara Ini! tindahan hulot-palangadian pulis eskwelahan saot libro prisohan karsada bibliya dinumaan nga gamit
48 Hilikuton 4 Basaha ang binalaybay kag hibalu-a kon paano ginlaraway ang mga abyan. Ang Abyan Kasubong sang Bulawan by Florita R. Matic Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson Ikaw kag ako may mga abyan Sila ang mga tawo nga aton masaligan Kasubong sang bato nga tantanan Sa tanan nga tion kita ila buligan. Sa tion nga kita may problema Mga abyan ara nagapalangga Nagahatag sang ila suporta Nga wala sing pangduha-duha. Ang suod nga mga abyan Pareho sang wala nagalubad nga bulawan Wala sang manggad nga makaangay Sa mag-abyan nga nagapalanggaanay. Ang pag-abyanay indi matakus Wala sang sin-o man makalampos Pagpalanggaanay sang mag-abyanay Brilyante kapag-on hasta san-o magapadayon. Basaha kag Hibalu-a Ini!
49 Sabti ang masunod nga mga pamangkot. 1. Ngaa ginakumparar ang abyan sa tantanan nga bato? Ano ang kinaiya sang tantanan nga bato nga maanggid sa isa ka abyan? 2. Paano ipakita ang pagpalangga sang isa ka abyan? 3. Ngaa ginakumparar ang abyan sa bulawan? Paano sila magkaangay? 4. Sa ano nga butang mo pwede makumparar ang imo suod nga abyan? Ngaa? Hilikuton 5 Basaha liwat ang binalaybay. Ano ang ginasugid sang binalaybay sa aton? Isulat ang imo sabat sa sulod sang kahon. Paminsara Ini!
50 Basaha kag usisa-a ang masunod nga mga dinalan nga ginkuha sa binalaybay. 1. Ang mga abyan kasubong sang tantanan nga bato sa tanan nga tion masaligan. 2. Ang suod nga abyan kaangay sang wala nagalubad nga bulawan. 3. Mag-abyan nga nagapalanggaanay, wala sang manggad nga makaangay 4. Pagpalanggaanay sang mag-abyanay brilyante kapag-on hasta san-o magapadayon 5. Sa tion nga kita may problema mga abyan ara nagapalangga.  Ano nga mga butang sa binalaybay ang gingamit sa paglaragway sang isa ka abyan?  Pwede bala makumparar ang tawo sa mga butang?  Ang mga tawo kag butang bala may pareho nga kinaiya?  Ano ang tawag mo sa maathag nga pagkumparar sang duha ka lain nga butang?  Ano nga mga tinaga ang ginagamit sa pagkumparar? Basaha kag Hibalu-a Ini!
51 Hilikuton 6 Linyahi sa idalum ang simile nga gingamit sa kada dinalan. Halimbawa: Ang pagpalangga ni Inday kasubong sang kalamay. 1. Nagasiga ang iya mga mata kasubong sang adlaw kon aga. 2. Ang paglakat ni Lina pareho sang ulod sa sanga. 3. Naglangoy si Pangga kasubong sang isda sa sapa. 4. Ang duag sang panit ni Mara pareho sang gatas sa tasa. 5. Ang bibig ni Aya kasubong sang gumamela nga pula. Panumduma Ini! Tinguha-i Ini! Ang simile isa ka figure of speech kon sa diin ang duha ka lain nga butang maathag nga ginakumparar. Nagagamit ini sang mga tinaga nga kasubong o pareho. Halimbawa: Ang iya guya kasubong sang kamatis nga mapulapula. Ang mga bata pareho sang mga paka nga nagakalakala.
52 Hilikuton 7 Maghimo sang dinalan nga may simile paagi sa maathag nga pagkumparar sang duha ka lain nga butang. Isulat sang imo sabat sa blangko nga linya. 1. kapayas kag kalamay ___________________________________________ 2. bata kag kuneho __________________________________________ 3. mamumugon kag subay __________________________________________ 4. dulse kag bato __________________________________________ 5. nanay kag buyog __________________________________________ Basaha ang friendly letter. Tan-awa kon paano sulaton ang kaundan sang sulat. Paminsara Ini! 18-B. Dalan Burgos Syudad sang Iloilo July 23, 2013 Pinalangga ko nga Ella, Masaulog ang akon lola sang ika-65 niya nga kaadlawan sa Agosto 10. Nagaplano ako nga sopresahon sia sang paborito niya nga egg sandwich. Pwede mo bala ako mabuligan sa pagpreparar sang egg sandwich? Palihog padal-i ako sang recipe kag direksyon nga akon kinahanglan sundon. Salamat gid kag kabay nga makatambong ka sa pagsaulog ni Lola sang iya kaadlawan. Ang imo abyan, Erica
53 Sabti ang mga pamangkot. 1. Sin-o ang nagsulat? 2. Kay sin-o ipadala ang sulat? 3. Parte sa ano ang sulat? Paano sulaton ang kaundan sang sulat? 1. Gin-indent bala ang una nga dinalan sa kada parapo? 2. Naga-umpisa bala sa daku nga letra ang dinalan? 3. May ara bala pintok kag iban pa nga tanda panulat kon diin ini kinahanglan ibutang? 4. Husto bala ang pagpanigbato sang mga tinaga? 5. Nasunod bala ang nagakaigo nga margins o mga latid sa duha ka kilid? Hilikuton 8 Isulat liwat sa parapo ang mga direksyon sa pagpreparar sang egg sandwich. Sunda ang husto nga pagsulat sang parapo. Pinalangga ko nga________, . Ang imo abyan,
54 Hilikuton 6 Wala nasulat sing husto ang parapo. Isulat ini liwat gamit ang husto nga tanda panulat, gamit sang daku nga letra kag ang nagakaigo nga pamaagi sa pagsulat sang parapo. nagakalipay ako kag ang akon utod sa pag-updanay namon sa pagluto kada Sabado, tudluan kami ni nanay kon paano magluto subong nga adlaw tudluan niya kami magluto sang pancit molo nalangkag gid kami sa amon himuon
55 Katapusan nga Pagtilaw Hilikuton 1-A Isulat ang mga tinaga sa husto nga inidas. Hilikuton 1-B Basaha ang mga dinalan kag sabti ang mga pamangkot. Isulat ang letra sang imo sabat sa notebook. Dinalan 1: Gindayaw niya ang iya katahum sa espeho. 1. Ano ang concrete noun sa dinalan? a. sia b. gindayaw c. espeho 2. Ano ang abstract noun sa dinalan? a. gindayaw b. katahum c. espeho Dinalan 2: Indi matago ni Ernie ang iya kaakig sang naigo sia sang bola sa guya. 1. Ano ang concrete noun sa dinalan? a. indi b. akig c. bola 2. Ano ang abstract noun sa dinalan? a. natago b. guya c. akig kadalag-an medalya gugma pasensya edukasyon libro computer eskwelahan kalinong hayahay
56 Hilikuton 2 Kumpletuha ang simile gamit ang mga tinaga sa sulod sang kahon. 1. Nag-ilig ang iya luha pareho sang ______. 2. Ang iya buhok ______ kagab-ihon. 3. Nagahambal pareho sang ________. 4. Ang amon pag-abyanay _________kalamay. 5. Ang iya yuhum pareho sang _____ nga nagapasanag sang kalibutan. Hilikuton 3 Isulat liwat sa parapo ang mga masunod nga mga tikang sa pagprito sang isda. Sunda ang husto nga pagsulat sang parapo. Una, tinlu-i ang isda. Sunod, paligira ang isda sa harina nga natimpla sang asin kag binukbok nga katumbal. Sunod, ibutang ini sa mainit nga mantika. Pagkatapos, prituha ang isda hasta nga magpula- pula. maitum kasubong sang matam-is kasubong sang isa ka anghel isa ka adlaw isa ka suba
57 Leksyon 6: Pag-amlig Sang Palibot May ara bala kamo hardin sa inyo balay? Ano ang pwede mahatag sang isa ka hardin? Hibalu-a ini sa imo pagbasa sang binalaybay. Hardin nga Mapuslanon ni Florita Matic Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson Isa ka adlaw Sa akon pagbugtaw Maayo ang panahon Nagapangganyat sa akon. Gilayon ako naglakat Para ang ulubrahon maamat-amat Sa pag-obra, ako nagabakabaka Para ang akon hardin mangin mapuslanon na. Sa pagligad sang mga tinion Daw kilat magdaku ang mga tanum Ang hardin nga akon handum Punu sang masustansya nga mga tanum. Kon daw ginbayaan ang imo nabatyagan Indi magkasubo sing tuman Ang akon hardin nga matahum Imo lang pirme panumdumon. Basaha kag Hibalu-a Ini!
58 Ang hardin akon kabulig Sa lawas nga maayo kag mapagsik Gani ini akon gid ginaatipan Para ang akon hardin mapuslan. Sabti ang masunod nga mga pamangkot. 1. Ano ang ginahambalan sa binalaybay? 2. Sin-o ang nagahambal sa istorya? 3. Ngaa mapuslanon ang hardin? 4. Paano mo atipanon ang isa ka hardin? Hilikuton 1 Pagkuha o pagkilala sang main idea sa kada estropa. Ang main idea nagasugid kon parte sa ano ang estropa. Basaha ang kada estropa. Pili-a ang dinalan nga nagasugid sang main idea. Isulat ang letra sang husto nga sabat sa imo notebook. Paminsara Ini!
59 Sa pagligad sang mga tinion Daw kilat magdaku ang mga tanum Ang hardin nga akon handum Punu sang masustansya nga mga tanum. Main Idea: a. May kilat sa hardin. b. Madasig magdaku ang mga tanum. c. Daw kilat ang mga tanum. Gilayon ako naglakat Para ang ulubrahon maamat-amat Sa pag-obra, ako nagabakabaka Para ang akon hardin mangin mapuslanon na. Main Idea: a. May hinuptanan nga baka ang nagahambal sa binalaybay. b. Nagaobra sing todotodo ang nagahambal sa binalaybay c. May ara baka sa hardin Kon daw ginbayaan ang imo nabatyagan Indi magkasubo sing tuman Ang akon hardin nga matahum Imo lang pirme panumdumon Main Idea: a. Ginbayaan ang hardin. b. Ang hardin makahatag sang kalipay. c. Masubo kon ara ka sa hardin.
60 Hilikuton 2 Idrowing ang hardin nga gusto mo maagum. Hilikuton 3 Basaha ang masunod nga mga dinalan. 1. Baka ang mangunguma kon mag-obra. 2. Bao ka kon maglakat sa talamnan. 3. Mabudlay pukawon ang mga bata kay mantika sila kon magtulog. 4. Wala sang mga estudyante nabatian nga buhi na kay mga paka sila nga nagaistorya. Paano ginakumparar ang mga butang sa kada dinalan? Ano nga klase sang pagkumparar ang gingamit sa mga dinalan? Ini nga pagkumparar ginatawag nga metaphor. Basaha kag Hibalu-a Ini
61 Hilikuton 4 Idrowing ang bituon ( ) antes sang dinalan nga nagagamit sang metaphor. _____ 1. Tigre ang dagat nga nagangurob kon malain ang panahon. ______2. Ang papel kasubong sang balahibo sang pispis kamag-an. ______3. Nag-abot nga daw kilat ang iya ginapangayo nga regalo . ______4. Ulod si Mara gani wala niya natapos ang iya ginaobra. ______5. Baso nga mabuluk-on kon halungan si Mara sang iya amay. Hilikuton 4-A Kumpletuha ang dinalan gamit ang metaphor nga ara sa sulod sang kahon. Tinguha-i Ini! Panumduma Ini! Ang metaphor isa ka figure of speech kon sa diin ang tawo o butang ginakumparar sa kada isa nga wala naggamit sang tinaga nga daw, kasubong o pareho. mabug-at ang iya buli madulom nga kagab- ihon bato nga tagipusuon perlas sa kadagatan lukdo niya ang kalibutan
62 1. Masinulub-on si Bing. Makit-an sa iya hitsura nga_________. 2. Wala sing balatyagon ang babaye. May ara sia _______. 3. Tamad nga bata si Jimmy. _______ kon may ulubrahon. 4. ______ ang imo mga ngipon, sa kaputi wala sing tupong. 5. Ang buhok ni Mara ________ sa kaitum. May ara ka bala sang journal? Ano ang ginasulat mo sa imo journal? Basaha ang journal ni Ronel kag hibalu-a kon ano ang ginaobra niya adlaw-adlaw. Ako si Ronel, walo ako ka tuig. Pananum ang akon huyog. Maluyagon ako sang mga tanum sa palibot. Sa kada tion nga may makita ako nga tanum, ginasulat ko ini sa akon journal. Lunes, July 22, 2013, 7:00 sang gab-i. Upod sa akon mga kaeskwela, ginpantan-aw kami ni Gining Santos sang mga tanum nga nagatubo sa hardin sang amon eskwelahan. Nakunyag gid ako sa kadamuon sang maduagon nga tanum sa hardin. Ginadayaw ko gid ang amon hardinero sa pag-atipan sini nga mga tanum. Martes, July 23, 2013, 7:30 sang gab-i. Nakakuha ako sang tiempo nga maistorya si Manong Karding nga amon hardinero. Ginsugid niya nga Basaha kag Hibalu-a Ini!
63 ginaistorya niya ang mga tanum samtang ginabunyagan. Miyerkules, July 24, 2013, sang gab-i. Sa akon pagpauli, nasumalang ko si Manong Karding. Nasorpresa gid ako sang gintagaan niya ako sing nagkalainlain nga binhi sang tanum. Daku gid ang akon pagpasalamat sa iya kay nahibaluan niya nga mahuyugon ako magpananum. Huwebes, July 25, 2013, sang gab-i. Aga pa ako nagbugtaw kag ginhunol ang mga binhi. Ginbunyagan ko ang mga ini kag ginbutang sa lugar nga mainitan. Daw indi na ako kahulat sang ila pagdaku. Biyernes, July 26, 2013, sang gab-i. Aga pa ako nagpauli kay bisitahan ko ang akon hardin. Ginbunyagan ko liwat ang akon ginhunol kag ginkuhaan sang mga hilamon sa palibot. Sabado, July 27, 2013, sang gab-i. Temprano pa ako nagbangon bisan wala kami klase.Tungod indi mabug-at ang akon buli, nagdiretso ako sa hardin pagkatapos ko himuson ang akon hilgdaan. Daku gid ang akon kalipay sang nakit-an ko nga may naga-ulhot nga dahon ang akon tanum! Domingo, July 28, 2013, sang gab-i. Gin-agda ko ang akon mga kaeskwela nga mabisita sa akon hardin. Nakit-an nila nga nagtululubo na ang akon mga tanum. Naganyat man sila nga maghimo sang ila kaugalingon nga hardin.
64 Hilikuton 5 Sa diin nga parte sang journal ni Ronel ang imo gid naluyagan? Idrowing ini sa sulod sang kwadro. Magsulat sang 2 hasta 3 ka parapo nga nagalaragway sa imo gin-obra. .
65 Hilikuton 6 Magsulat sang isa ka adlaw nga journal parte sa imo inagihan. Halimbawa: Ang pagpakigbahin sa pag-atipan sang palibot. Giyahan ka sang mga masunod nga pamangkot. Sunda ang huluwaran sa pagsulat sang journal. 1. Paano mo ilaragway ang imo kaugalingon? 2. Ano nga makagalanyat nga inagihan ang gusto mo ipaambit? 3. San-o kag diin ini natabo? 4. Ano ang natabo sa adlaw nga ina? Mahilig ka bala magbasa sang mga libro? Nahibaluan mo bala ang lainlain nga bahin sang libro? Kilala mo bala ang lima ka bahin sini? Linyahi ang mga ini. Paminsara Ini takop title page lawas sang libro sports page bibliography tig-ulo editoryal kaundan
66 Katapusan nga Pagtilaw Hilikuton 1 Ipares ang metaphor sa iya kahulugan. Isulat ang letra sang husto nga sabat. A B _____ 1. palangga sang duta a. tamad _____2. tinakluban sang langit b. wala kaluoy _____3. bug-at ang buli c. masinulub-on _____4. lukdo ang kalibutan d. putot o manubo _____5. bato nga tagipusuon e. nagulpihan Hilikuton 2 Linyahi ang mga bahin sang libro sa sulod sang kahon. Panumduma Ini! May nagkalainlain nga bahin ang libro. Nagalakip ini sang takop, title page, copyright page, preface, kaundan, lawas sang libro, index, glossary, bibliography, kag spine. takop sports page copyright page index glossary tig-ulo title page kaundan tables surface preface lawas sang libro
67 Hilikuton 3 Pili-a ang letra nga tul-id nga nagalaragway sang main idea sang binalaybay. _____1. Si Rico kag iya pamilya nagaistar sa syudad. Wala sia sing husto nga ihibalo sa pagpananum. Gintudluan sia sang iya ginikanan sa pagtanum sang mga ulutanon kasubong sang petsay, kamatis kag talong sa lata kag sa plastik nga botelya. a. Si Rico kag ang iya pamilya nagapananum sang ulutanon. b. Si Rico kag ang iya pamilya nagahandum nga may mga kahoy sa ila likod-balay . _____2. Nakigbahin si Ana kag iban pa nga girl scouts sa Clean It Up nga proyekto sang baranggay. Nagapanilhig sila sa kilid sang karsada kada adlaw pagkatapos sang klase. Nagabulig man sila sa pagpananum sang mga kahoy. Ginasigurado nila nga matinlo kag berde ang palibot. Nagapati sila nga luwas sa mga masakit ang matinlo nga baranggay. a. Kada adlaw nagapanglimpyo sang palibot si Ana kag iban pa nga girl scouts. b. Nakigbahin si Ana kag iban pa nga girl scouts para sa matinlo kag luwas sa masakit nga komunidad. c. Masadya ang mangin girlscout kay makaentra sa mga proyekto sang komunidad.
68 Semana 7: Ang Akon Pamilya kag ang Amon mga Katungdanan Ang simile kag metaphor nagakumparar sang mga tinaga sa dinalan. Ginahimo sini ang mga dinalan nga makabibihag kag makagalanyat. Halimbawa sang simile: 1. Kasubong sang dyamante ang bituon sa kalangitan. 2. Maitum ang uling pareho sang kadulom sang tungang gab-i. 3. Kasubong sang anghel ang iya katahum. Halimbawa sang metaphor: 1. Anghel sa pamilya ang lapsag. 2. Ulod sia kon maglakat. 3. Bola sang kalayo ang adlaw. o Paano ginlaragway ang ginahambalan sa kada dinalan? o Ang paglaragway bala nagasantu sa ginapakita nga pagkumparar? Ngaa? o Paano ang simile magkatuhay sa metaphor?
69 Hilikuton 1 May panulad kag halimsugid ang mga dinalan sa idalum. Linyahi sa idalum ang duha ka tinaga nga ginakumparar. Sunod isulat sa blangko nga linya ang P kon panulad kag H kon halimsugid. _______1. Algodon ang mga panganod nga nagalutaw sa kalangitan. _______2. Isda si Cindy kon maglangoy sa tubig. _______3. Preska ang yuhum ni Pamela kasubong sang aga. _______4. Kasubong ni Tom ang nagaumpok nga bola. _______5. Mga bola sang kalayo ang iya mga mata. Hilikuton 2: Himu-a nga halimsugid ang tanan nga panulad. Isulat ang imo sabat sa isa ka papel. Halimbawa: Kasubong sang gutom nga kabayo si Barbara. Sabat: Gutom nga kabayo si Barbara. 1. Kasubong sang algodon kaputi ang balahibo sang kuring. 2. Kasubong sang mantika si Jose magtulog. 3. Kasubong sang kilat magdalagan ang atleta. 4. Mamag-an si Anita pareho sang balahibo. 5. Kaangay sang kuring kag ido mag-away ang mag- utod. Panumduma Ini!
70 Hilikuton 3: Palibuta ang Roleta Ilaragway ang litrato sa roleta gamit ang simile o metaphor. Basaha ang masunod nga mga dinalan. a. Nagapanilhig sang ugsaran si Tina. b. Nagapamunyag sang mga tanum si Berna. c. Nagapahabok sang lupa sa palibot sang mga tanum si Rose. d. Nagahakwat sang mga laya nga dahon pakadto sa basurahan si Manong Aris . e. Nagapanghilamon si Mark. f. Nagapang-abono sang tanum si Tatay Jose. Sin-o ang ginaistoryahan sa kada dinalan? Ano ang ginasugid sang dinalan nahanungod sa iya? Paano gintapos ang dinalan? Basaha kag Hibalu-a Ini!
71 Hilikuton1-A Kilalaha ang tuluyuon kag ang panagsari sa mga dinalan. Linyahi sa idalum ang tuluyuon kag bilugi ang panagsari. 1. Nagaistar ang akon pamilya sa gamay nga balay. 2. Malipayon kami nga pamilya. 3. Ginatudluan kami nanday Tatay kag Nanay kon paano mag-obra sang mga hilikuton sa balay. 4. Nagabulig ang akon utod nga lalaki kay Tatay sa likod sang balay. 5. Nagabulig ako kay Nanay sa pagluto sa kusina. Tinguha-i Ini! Panumduma Ini! May duha ka bahin ang dinalan, ang tuluyuon (subject) kag ang panagsari (predicate). Ang nagahimo sang aksyon ginatawag nga tuluyuon. Ang nagsugid nahanungod sa subject ginatawag nga panagsari. Ang simple nga dinalan nagasugid sang isa ka kumpleto nga ideya. Nagatapos ini sa nagakaigo nga pananda panulat kasubong sang pintok (.), pamangkot (?) ukon panuaw (!)
72 Hilikuton 1-B Kumpletuha ang mga masunod nga dinalan paagi sa paghatag sang tuluyuon ukon subject. 1. Nag-obra sing todo si_______________sa hardin. 2. Nagatuon sang ila leksyon sanday __________ kag _____________kada gab-i. 3. Ginatinluan___________ ang hulot-klasehan kada adlaw. 4. Gintudluan kami sang________________ kon paano magbasa kag magsulat. 5. Nagkaon _______________ sang mga saging. Hilikuton 1-C Magsulat sang simple nga dinalan nahanugod sa kada laragway. 1. __________________________ 2. __________________________ 3. __________________________ 4. __________________________
73 5. __________________________ 6. __________________________ 7. __________________________ 8. __________________________ Kapareho sang Subay ni: Claire B. Barcelona Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson “Manong Aris tan-awa ang mga subay, ngaa masako sila pirme?”pamangkot ni Berna. “Nagabinuligay sila sa pagpangita sang ila pagkaon para sa tion sang tag-ululan,” sabat ni Aris. Basaha kag Hibalu-a Ini!
74 Samtang masako sila sa pagtan-aw sang mga subay nga nagakamang sa duta, nabatian nila ang ila amay. “Tina, Berna kag Rose, lakat kamo diri. Palihog buligi ninyo ako sa pagpanglimpyo sang aton palibot,” pangabay ni Tatay Jose. Gilayon nagadalagan sa ila amay ang mag-ululutod. Gulpi nangin masako ang tanan. Nagapanilhig sang ugsaran si Tina. Nagapamunyag sang mga tanum si Berna. Nagapanghukal sang lupa sa palibot sang mga tanum si Rose. Nagapanghilamon si Mark. Nagahakwat sang laya nga mga dahon pakadto sa basurahan si Manong Aris. Nagapang-abono sang tanum si Tatay Jose. Kada katapu sang pamilya nagabulig sa pagpanglimpyo sang hardin kag palibot. Kada katapu sang pamilya nagaobra sang iya masarangan sa giya sang ila iloy kag amay. Mangin mahapos kag madasig ang pag-obra kon tanan nagabinuligay. Nagyuhum si Nanay sa iya mga anak. “Pareho kamo sang mga subay, tuman kasako sa pag-obra sang inyo mga hilikuton,” hambal niya. Sabti ang mga masunod:  Ano ang gin-obra sang kada katapu sang pamilya?  Ngaa ayhan ginkumparar sila ni Nanay sa mga subay?  Ano ang buot-silingon ni Aris sang paghambal niya nga ang mga subay nagatipon sang pagkaon para sa tion sang tag-ululan?  Ano nga leksyon ang ginatudlo sang istorya sa aton?
75 Hilikuton 2 Pangita-a ang main idea. Basaha sing maayo ang parapo kag sabti ang mga masunod nga pamangkot. Mga Pamangkot: 1. Ano ang ginasugid sang parapo? 2. Sa diin nga dinalan sa parapo ang nagasugid sini? 3. Ano ang tawag sa dinalan nga nagasugid sang main idea? 4. Ano ang ginasugid sang iban nga mga dinalan nahanungod sa pamilya? 5. Ano ang tawag mo sa mga dinalan nga nagahatag sang dugang nga detalye o impormasyon nahanungod sa main idea? Ihambal kag Hibalu-a Ini Malipayon kami nga pamilya. Ginatudluan kami nanday Nanay kag Tatay nga mangin mabuot nga kabataan. Pirme namon ginapati kon ano ang ginahambal ni Tatay. Nagabulig ako kag ang akon utod nga babaye kay Nanay sa mga hilikuton sa balay. Nagabulig naman kay Tatay sa hardin ang manghod namon nga si Jose.
76 Hilikuton 3 Basaha ang mga masunod nga parapo. Linyahi sa idalum ang key sentence nga nagahatag sang main idea sang parapo. 1. Una nga sakay ni Carla sa eroplano. Temprano pa sia nagbugtaw kag nag-ilis para sa byahe. Ginapaminsar na niya ang mga panganod kag tanan nga mga butang nga iya makit-an. Indi na sia makahulat nga makalab-ot sa airport. 2. Gusto nanday Mario kag Carlo ang ila kaugalingon nga hardin. Nakigkita sila kay Manong Jose, ang hardinero sang eskwelahan. Ginpamangkot ni Mario si Manong Jose kon pwede sia mahatagan sang mga binhi sang tanum. Ginsugid sa iya ni Carlo ang hardin nga ila himuon. 3. Si Sarah kag ang iya kaeskwela nagdala sang silhig kag trapo sa eskwelahan. Ginhambalan sila ni Gining Toledo nga temprano pa mag-abot. Kinahanglan nila magbulig. Semana ato sang Brigada Eskwela. Panumduma Ini! Ang main idea pinakaimportante nga bahin sang parapo. Nagasugid ini tanan nahanungod sa parapo. Ang main idea pwede makit-an sa key sentence. Ang key sentence pwede makit-an sa umpisa, tunga o katapusan nga bahin sang parapo. Tanan nga mga dinalan sa parapo nagadugang sang mga impormasyon nga nagasuporta sa main idea.
77 Hilikuton 3-A Basaha sing maayo ang parapo. Sunod pun-i sang nagakaigo nga impormasyon ang graphic organizer sa idalum. Parapo 1 Nagabulig ang karabaw sa mangunguma sa talamnan. Ginaarado nila ang talamnan para maghumok ang duta. Ginadala nila ang mga mabug-at nga mga basket sang prutas kag iban pa nga kararuton sa tion sang tag-alani. Todo ang obra nila bilog nga adlaw. Parapo 2 Suod nga mag-abyan sanday Leila kag Bebot. Tuparay sila magpungko kon may klase. Kon tion sang recess, nagahatagay sila sing pagkaon. Pirme sila nagabuligay. Key sentence Dinalan nga nagasuporta sang key sentence Dinalan nga nagasuporta sang key sentence Dinalan nga nagasuporta sang key sentence Key sentence Dinalan nga nagasuporta sang key sentence Dinalan nga nagasuporta sang key sentence Dinalan nga nagasuporta sang key sentence
78 Basaha ang infomercial sa pagwaragwag sa radyo. ANCHOR 1: Mabalik ang nagapanguna nga balita sang DCBB pagkatapos sini nga Infomercial. Joseph: Mark, diin ka naghalin? Mark: Nagkadto ako sa hulot-balasahan. Ginsabtan ko didto ang akon homework kag naghulam sang libro. Joseph: Ngaa nagabasa ka pa sinang mga libro? Dali, mahampang na kita sang computer. Mark: Maayo nga hilikuton ang pagbasa hambal ni Tata. Ari ipakita ko sa imo ang paborito ko nga libro. Joseph: Kabalo ka gid mangita sang paborito nga bahin sini nga libro. Mark: Syempre, nahibaluan ko na ang lainlain nga bahin sang libro. Madasig ko makit-an ang mga ini. Joseph: Sa pamatyag ko kinahanglan ko mag-upod sa imo basa sini nga libro. Mark: Masadya ang magbasa! ANCHOR 2: Ini ang mainabyanon nga pagpahanumdom sang AKLAT Foundation kag sini nga istasyon. o Parte sa ano ang infomercial? o Paano nakumbinsi ni Mark si Joseph nga mag-upod sa iya nahuyugan? o Ngaa natingala gid si Joseph kon paano ni Mark makit- an ang paborito niya nga bahin sang istorya? Ihambal kag Ibalu-a Ini!
79 Hilikuton 4 Tun-i ang impormasyon sa idalum nahanungod sa lainlain nga bahin sang libro. Title Page Makit-an ini sa una nga bahin sang libro kag nagasugid sang: Tig-ulo Tagsulat Manuglaragw ay Manugbalhag Lugar sang Ginbalhagan Table of Contents Makit-an man ini sa una nga bahin sang libro. Nagalista ini sang: -Yunit, bahin o istorya upod sang numero sang kada pahina kon diin ini makita Glossary Makit-an ini sa likod nga bahin sang libro. Nagalista ini sang -bag-o nga mga tinaga nga gingamit sa libro upod ang ila kahulugan. Nakalista ang mga tinaga sa husto nga pagpasunod halin sa A to Z. Index Makit-an man ini sa likod nga bahin sang libro pagkatapos sang glossary. Nagalista ini sang ngalan, lugar, kag topiko sa libro upod sang numero sang kada pahina kon diin ini makita. Nakalista ang mga ini sa husto nga pagpasunod halin sa A to Z.  Ano ang nagkalainlain nga bahin sang libro?  Ano nga impormasyon ang makita sa kada bahin sang libro?
80 Hilikuton 5 Panghangkat Ipares ang impormasyon sa bahin sang libro kon diin ini makita. Isulat ang letra sang husto nga sabat. Column A Column B 1. English for You and Me 3 Benita N. Miranda 2. Unit 1- Looking Around Me 3. Book Wise Publishing House, Inc. 4. Lesson 7- The Fireflies 5. village/vill’age (n.) community 6. animal kingdom 5 Antelope 9 7. Kiddie Goat…70 8. cats 24, 25 cheetahs 16 9. meadow/mead’ow (n.) piece of grassland 10. Antonio Basilla, illustrator Tinguha-i Ini! Glossary Index Title Page Table of Contents
81 Katapusan nga Pagtilaw A. Pamati-i ang malip-ot nga istorya kag sabti ang mga pamangkot. “Nay, diin ka?” singgit ni Mark. Ginlibot niya ang balay pero wala sing bisan isa didto. Naggwa sia sa karsada. Tanan masako! Nagpanglimpyo si Tatay sang kanal. Ginhaboy ni Manong Aris ang mga plastik nga botelya sa basurahan. Nagpanilhig sang karsada sanday Nanay kag Tina. Ginpangkolekta ni Rose ang mga plastic bag samtang ginbahin-bahin ni Rose ang indi madunot nga basura. Nagdalagan si Mark pakadto sa ila para man makabulig. “Buas ang engrande nga parada. Halos handa na kita sa aton preparasyon sa pista,” hambal sang baranggay kapitan nga may kakunyag. “Maghiliugyon sa kadalag-an kag magbahin sa kapaslawan,” komentaryo ni Mark. 1. Ano ang maayo nga tig-ulo para sa istorya? a. Ang Pista b. Tion sa Pagpanglimpyo c. Pakigbahin sang Pamilya d. Preparasyon para sa Pista 2. Sa diin nga dinalan ang nagahatag sang kabilugan nga ideya sang istorya? a. Tanan masako sa pagpanglimpyo sang karsada. b. Ginpangabay sang baranggay kapitan ang kada pamilya sa pagpaninlo. c. Nagbulig ang mga bata sa pagpadayon sang katinluon sang komunidad. d. Ginabuligan sang mga ginikanan nga mangin responsable ang ila kabataan.
82 3. Sa diin nga dinalan sa idalum ang nagasuporta sang ideya nga “Maghugpong para sa kadalag-an kag magbahin para sa kapaslawan”? a. Ginaengganyo ang mga bata nga magpaninlo sang karsada. b. Kinahanglan mga tigulang lang ang makigbahin sa pagpreparar para sa pista. c. Ginmando sang baranggay kapitan nga magpaninlo sang karsada ang kada pamilya. d. Nagbulig sa pagpreparar para sa pista ang kada katapu sang pamilya. B. Linyahi sa idalum ang figures of speech nga gingamit sa kada dinalan. Isulat sa blangko nga linya ang S para sa simile kag M para sa metaphor. _____4. Sa sobra nga kagutom kasubong sia sang baboy magkaon. _____5. Tigre sia kon mangakig. _____6. Daw kalamay katam-is ang atis. _____7. Wala pahuway ang magunguma, karabaw sia kon mag-obra. C. Isulat ang letra sang husto nga sabat. Sabado sang aga. Nagapreparar ang mga mag- ululutod para magbisita sa ila lolo kag lola. Aga pa nagbangon si Tina kag nagluto sang pancit molo. Nagluto si Berna sang bingka para kay Lolo. Nanguha naman si Rose sang bulak nga gumamela para kay Lola. Nagahanas sa pagkanta si Mark para kanday Lolo kag Lola. Nagahanas naman sanday Aris kag Joseph sang saot para sa eskwelahan. Tanan sila nagakakunyag sa pagbisita sa ila lolo kag lola sa uma.
83 8. Ano ang key sentence? a. Isa ka Domingo sang aga. b. Tanan sila nagakakunyag sa pagbisita sa ila lolo kag lola sa uma. c. Nagahanas sa pagkanta si Mark para kanday Lolo kag Lola. d. Nagapreparar ang mga mag-ululutod para magbisita sa ila lolo kag lola. 9. Sa diin nga dinalan ang wala nagasuporta sang main idea? a. Nagluto si Berna sang bingka para kay Lolo. b. Nagahanas sanday Aris kag Joseph sang saot para sa eskwelahan. c. Nanguha naman si Rose sang bulak nga gumamela para kay Lola. d. Nagahanas sa pagkanta si Mark para kanday Lolo kag Lola. 10. Ano ang main idea sang parapo? a. Masako ang mga bata b. Semana upod kanday Lolo kag Lola c. Kakunyag sa isa ka adlaw sa uma d. Pagpreparar para magbisita kanday Lolo kag Lola 11. Gusto ni Rose mahibaluan ang tagsulat, manuglaragway kag manugbalhag sang isa ka libro. Sa diin nga bahin niya ini pangitaon? a. index b. glossary c. title page d. table of contents 12. Tun-i ang grupo sang mga tinaga sa idalum. Sa diin ang halimbawa sang isa ka simple nga dinalan?
84 a. Nagbulig kay Nanay ang mga bata sa pagluto sang panyaga. b. Tatlo ka matahum nga alibangbang sa hardin c. Nagkadto si Ramil sa Manila kag ginbisita niya ang iya asawa. d. Naghibi si Angie kay nadula niya sa eskwelahan ang iya paborito nga libro. D. Ilaragway ang litrato gamit ang nagakaigo nga figures of speech. Magsulat sang tatlo (3) ka simple nga dinalan nahanungod diri. (13-15) ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________
85 Leksyon 8: Mga Katapu Sang Pamilya, Bugal Sang Akon Pamilya Mata na mga bata Imuklat ang inyo mga mata Tindog kag magbangon Diretso sa banyo kag paligo gilayon Sa aton paglakat siguraduhon Ang mga tindog naton kaayuhon. Wala ka bala sing kalibutan sa mga nagakatabo sa dalan? Gani sa aton paglakat maghalong sing tuman Kay ang kalibutan punu sang katalagman. o Ano nga mga tinaga ang kaduha gingamit sa binalaybay? o Paano gingamit ang tinaga nga mata? o Ano ang kahulugan sang mata sa una nga linya?sa ikaduha nga linya? Mata na mga bata Imuklat ang inyo mga mata o Pareho bala ang kahulugan sang tinaga nga may linya sa idalum? Tindog kag magbangon Ang mga tindog naton kaayuhon o Sa diin sini ang may kahulugan nga “wala sing nahibaluan”? Wala ka bala sing kalibutan sang nagakatabo? Ang kalibutan puno sang katalagman. o Ano ang nagabulig sa imo pagtumod sang husto nga kahulugan? Basaha kag Hibalu-a Ini
86 Mga Tinaga nga may Madamo nga Kahulugan Usisa-a ang mga kahulugan sang tinaga sa tsart. Tinaga Kahulugan mata parte sang lawas bugtaw tindog hitsura o porma sang lawas posisyon nga nagatiso ang duha ka tiil kalibutan duta nga ginaistaran nahibaluan Panumdumon Ini Ihambal kag Hibalu-a!  Pwede nga ang mga tinaga may sobra sa isa nga kahulugan. Ang kahulugan sang tinaga nagasandig kon paano ini gamiton sa dinalan. Ginagamit naton ang context clues para mahibaluan kon diin ang husto nga kahulugan.
87 Tun-i ang mga dinalan kag iangot ini sa litrato nga nagapakita sang iya kahulugan. Paminsara Ini! Manami ang gua sa telebisyon Nagsaot ang bilog nga pamilya sa plasa. Nagaumpok kag bilog nga butang ang regalo ko.
88 Hilikuton 3 Pagsat-um sang Kinaiya sang Karakter May mga katawhan ang istorya. Sila ang nagahulag kag nagahambal sa istorya. Mahambal naton kon ano sila nga klase sang tawo sila paagi sa pag-intindi kon ano ang ila ginhambal kag ginaobra sa istorya. Basaha ang mga dinalan. Ihatag ang kinaiya sang tawo base sa iya hulag o ginahimo. Magpili sa listahan sa idalum. maisog mabuot dalok tampad maalam Dinalan Kinaiya 1. Nakit-an ni Anita ang pilason nga pispis. Gindala niya ini sa ila balay kag gin-atipan. 2. Nagapungpong sang bunga ang paho ni Manong Jose ugaling wala gid ini nagapanghatag sang bunga sini kon kay sin-o. 3. May beinte pisos sa ibabaw sang lamesa sa kantina. Nakita ini ni Janet kag ginbalik niya ang kwarta sa manunudlo. 4. Malapit na magdulom. Ginsugo ni Nanay si Mark nga magkadto sa botika kag magbakal sang bulong para sa manghod niya. Wala pa sia didto ka kadto nga isa lang pero nahibal-an niya nga kinahanglan gid ini sang manghod niya. Ginkuha niya Ihambal kag Hibalu-a Ini!
89 ang flashlight kag kwarta. Gilayon nakabalik na sia nga may dala nga bulong. 5. Nagtuon sing todo si Gracia para sa pagtilaw. Gintun-an niya liwat sing maayo ang tanan nga leksyon nga gintudlo sa ila sang manunudlo. Nakuha niya ang pinakamataas nga marka sa klase. Hilikuton 4 Halin sa listahan sang mga tinaga, butangi sang tsek √ ang tinaga nga nagalaragway sang kinaiya sang karakter. Butangi sang ekis X kon indi. __________1. malipayon __________6. mabuot __________2. matinahuron __________7. maalam __________3. dulse __________8. mabinuligon __________4. masinadyahon __________9. mapisan __________5. tamad __________10. eskwelahan Panumduma Ini! Ang katawhan sang istorya pwede malaragway gamit ang mga kinaiya sang karakter. Ang kinaiya sang karakter nagasugid kon ano sia nga klase sang tawo. Masugid mo ang kinaiya sang karakter suno sa iya ginahambal kag ginahimo sa istorya.
90 Hilikuton 5 Basaha ang mga dinalan kag magpili halin sa listahan sa Hilikuton 4 sang kinaiya sang karakter. ________1. Gintamyaw nanday Sandra kag Grace ang ila manunudlo. ________ 2. Nag-obra si Tatay sa talamnanan bilog nga adlaw. ________3. Ginatinguhaan pirme ni Maria nga mapahalipay ang mga tawo nga iya palangga. Nagalahog sia kag nagayuhum sa tanan. ________4. Naugot maninlo ang gamay nga lalaki. Ginalikawan niya magpaligo kag magsipilyo sang ngipon. Hambal niya makapakapoy lang ini. ________5. Nagapaninlo sang kwarto si Sarah kada adlaw. Ginasiguro niya nga may matinlo nga pisara kag pangtrapo si Gining Paz. Hilikuton 6 Sinimpon nga mga Dinalan Basaha ang mga dinalan. Simpuna ang mga simple nga dinalan. Gamita ang panghiangot (connector)nga makit-an antes sang kada numero para madihon ang sinimpon nga dinalan. (kag) 1. Nakunyag si Gining Dela Rosa. Nalipay si Gining Dela Rosa. Sabat: Nakunyag kag nalipay si Gining Dela Rosa. (kag) 2. Ginapabugal ni Tatay ang ila mga kabataan. Ginapabugal ni Nanay ang ila kabataan. Sabat: _________________________ Basaha kag Ihambal Ini!
91 (kag) 3. Nagaobra sing todo si Josie para makakuha sang maayo nga grado. Nagmadinalag-on sia. Sabat: _________________________ (ugaling) 4. Mapisan si Charito. Tamad si Bryan. Sabat: _________________________ (ugaling) 5. Nanawag sia. Wala sang nagsabat. Sabat: _________________________ Hilikuton 7 Diin ang Akon Pares? Isugpon ang duha ka mga dinalan para makadihon sang sinimpon nga dinalan o compound sentence. Gamita ang panghiangot nga kag sa pagsugpon sang mga ideya. A B Maluyagon si Mark magdrowing * * Nagahanas sia sa alagyan adlaw-adlaw. Nagatukar si Joseph sang gitara * * Sia ang nagapanguna sa cheering squad Madasig maglangoy si Erick * * Ang banda ang nagakanta sa kasadyahan. Panumduma Ini!  Ang simple nga dinalan may isa ka ideya. Nagatapos ini sa pintok.  Ang sinimpon nga dinalan may 2 ka ideya.  Ang sinimpon nga dinalan naagagamit sang panghiangot(connector) kasubong sang kag o ugaling.
92 Makawiwili magsaot si Rose * * Nagaentra sia sa poster making. Daw kabayo magdalagan si Ramil * * Nakabaton sia sang medalya nga bulawan. Hilikuton 8 Mga Kaundan Tun-i ang listahan sang mga kaundan. Sabti ang mga pamangkot. o Pila ka mga leksyon ang ara sa libro? o Ano ang tig-ulo sang pinakaulihi nga leksyon? o Sa ano nga mga pahina mo makit-an ang impormasyon parte sa pagtukib sang ikasarang? o Ano nga impormasyon ang makita sa pahina 98? o Ano nga leksyon ang dapat mo basahon kon gusto mo mahibaluan ang katuyuan sang kalingawan? o Sa diin nga leksyon ang nagahatag sang kabilugan nga ideya sang kalingawan? o Naluyag si Aris magpakig-ambit sang iya talento sa iya mga utod, sa diin nga leksyon niya ini pwede maangot? o Sa diin nga leksyon ang nagasaysay nahanungod sa pagpasubali kag kalingawan? o Kon ikaw nagaumpisa sa pagtukib sang imo talento, sa diin nga leksyon mo ini mabasa? IKAW KAG ANG IMO KALINGAWAN Leksyon1 Pag-istorya Nahanungod sa Kalingawan…… 1-7 Leksyon 2 Pagtukib sang Ikasarang……………........ 8-39 Leksyon 3 Pagpauswag sang Ikasarang…………….. 40-76 Leksyon 4 Pagpakig-ambit sa Iban………………… 77-99 Leksyon 5 Pagpasanyog sang Personalidad……… 100-124 Leksyon 6 Mga Kalingawan Batok sa mga Pagpasulabi……. 125-150
93  Ano nga impormasyon ang makit-an sa table of contents o mga kaundan?  Paano mo magamit ang impormasyon nga ara sa table of contents o mga kaundan? Katapusan nga Pagtilaw A. Pamati-i ang istorya. Sabti ang masunod nga mga pamangkot. Pili-a ang letra sang husto nga sabat. Panumduma Ini!  Ang mga kaundan (table of contents) makit-an sa unahan nga bahin sang libro.  Nakalista diri ang mga yunit, bahin, o istorya kaupod ang pahina kag numero nga napasunod sing.  Ang kadamuon sang detalye nagadepende sa kalabaon sang unod sang libro. Kapid sanday Miko kag Mika. Nakabaton sila sang regalo sang kaadlawan nila halin kay Tiyoy Bobby. Ginapilit gid ni Miko nga ang bisikleta iya gid. Bisan nagahampang sia sang iya basketball , indi sia gusto nga gamiton ini ni Mika. “Indi ako maggamit sang bisikleta mo. Pwede bala ako makahampang sang volleyball mo?,” pangabay ni Mika . “Indi ko magpasugot,” singgit ni Miko. “Akon ini nga bola. May ara ka man munyika. Indi ka ya maghampang sini,” hambal niya nga nagapangakig.
94 1. Paano mo malaragway si Miko? a. may pagsalig b. dalok c. buang d. mainabyanon 2. Ano ang nabatyagan ni Mika sa ginhimo sang iya utod? a. nakasala b. nasubuan c. naakig d.nagpasensya 3. Ano nga kinaiya ang masat-um mo kay Miko? a. kadalukon c. kabuangon b. mabinuligon d. mainabyanon 4. Sa diin nga dinalan ang nagapakita nga makinaugalingon si Miko? a. Indi ka pwede maghampang sini. b. May ara ka man nga munyika. c. Indi ako maggamit sang bisikleta mo. d. Pwede bala ako makahampang sang bola mo? B. Isulat ang letra sang husto nga sabat. _____5. Sa diin sini ang compound sentence? a. Nangabay si Mika nga hulamon ang bag-o nga basketball ni Miko. b. Nakabaton sanday Miko kag Mika sang regalo sang kaadlawan nila halin kay Tiyoy Bobby. c. Sang wala ni Miko ginpahulam si Mika sang iya hampanganan, naglakat si Mika nga may luha ang mga mata. d. Nagpasalamat ang mga bata sa ila tiyo kag gintagaan nila sang importansya ang mga regalo. 6. Ako anay ang masulat sa pisara. Ano ang buot silingon sang tinaga sa dinalan nga may linya? a. isa ka sahi nga insekto b. mauna sa pagsulat c. maulihi sa pagsulat d. masunod sa pagsulat
95 7. Simpuna ang mga simple nga mga dinalan gamit ang nagakaigo nga panghiangot. Nagbinalaybay ang mga babaye. Nagsaot sing maayo ang mga lalaki. Sa diin nga dinalan ang husto? a. Nagbinalaybay ang mga babaye gani nagsaot sing maayo ang mga lalaki. b. Nagbinalaybay ang mga babaye pero nagsaot sing maayo ang mga lalaki. c. Nagbinalaybay ang mga babaye kag nagsaot sing maayo ang mga lalaki. d. Nagbinalaybay ang mga babaye sang nagsaot sing maayo ang mga lalaki. 8. Tun-i ang laragway. Diin sini ang buot silingon sang tikang nga ginamit sa dinalan? a. Indi magtikang sa hilamon. b. Maghalong sang imo tikang, basi mahulog ka. c. Nasadyahan gid ako sang mga tikang sang hiphop nga saot. d. Nagdalagan panaog si Tristan sang pila ka tikang para sumalangon ang iya iloy sa ganhaan. 9. Nakit-an ni Miguel nga nagakalayo ang kusina sang ila kaingod. Nagdalagan sia sa barangay hall kag ginsugid sa mga opisyales. Nagkuha sia sang balde sang tubig kag nagbulig sa bumbero sa pagpatay sang kalayo. Ano nga klase sang bata si Miguel? a. maisog b. wala nagapanumdon sang kaugalingon c. mapasalamaton d. mabinuligon
96 Tun-i ang listahan sang mga kaundan (table of contents). 10. Sa diin nga leksyon ang dapat mo basahon kon gusto mo mahibaluan ang ehersisyo nga angay sa lawas? a. Leksyon 1 b. Leksyon 2 c. Leksyon 3 d. Leksyon 4 11. Ano nga impormasyon ang makit-an sa pahina 32? a. Pag-ehersisyo b. Giya sa husto nga kalan-on c. Paghalong d. Pagpabulong C. Basaha ang mga dinalan kag pili-a ang kahulugan sang tinaga nga may linya sa sulod sang kahon. Isulat ang letra sang husto nga sabat. _____12. Ano nga adlaw ang paindis-indis sa pagdalagan? . _____13. Indi na sia magdalagan kay mainit na ang silak sang adlaw. D. Tun-i ang mga laragway. Magsulat sang duha (2) ka compound sentences nahanungod diri. Mauswagon nga Pagpangabuhi Leksyon 1 Ano ang Maayo para sa Imo Lawas? ........... 1-18 Leksyon 2 Ang Paghalong Labaw sa Pagbulong …………. 19-36 Leksyon 3 Pag-ehersisyo:Ano ang suno sa Lawas mo?……… 37-54 Leksyon 4 Pagkaon: Ano ang Maayo sa Imo? …….…......... 55-75 a. tion sa semana kasubong sang Lunes b. butang nga naggahatag sang kasanag kag kainit c. sa tanan nga tion d. klase sang paindis-indis 14._______________________________________________ 15. _______________________________________________
97 Leksyon 9: Ang Akon Pamilya kag ang Amon mga Responsibilidad Pagpauswag sang Bokabularyo Basaha sing maayo ang kada dinalan. Pihuha kon diin nga sabat ang may pareho nga kahulugan sa tinaga nga may linya sa una nga dinalan. 1. Batok ang sinugba nga saging gani wala nila nakaon. a. Naglakat sia batok sa kagustuhan sang iya iloy. b. Daw uling ang batok nga isda. 2. Kadamo sang abo ang dapog ni Lola. a. Kanamit sang pinirito nga abo. b. Nag-ubo sia kay ginpalid sang hangin ang abo. 3. Madamol ang habol ko kay malamig kagab-i. a. Nagbakal si Nanay sang bag-o nga habol. b. Indi ka kihad ang kutsilyo kay habol. 4. Palangga si Tiyay Lisa sang iya amo nga Arabo. a. Amo ini ang gusto ko nga sapatos. b. Mabuot kag manggaranon ang iya amo.  Paano mo mahibaluan ang kahulugan sang mga tinaga nga may madamo nga kahulugan? Panumduma Ini! Basaha kag Hibalu-a Ini!
98 Hilikuton 1 Pagpangita sang Litrato: Butangi sang tsek ang husto nga litrato para sa kada dinalan. 1. Wala nagakalipat magpamunyag sang mga tanum si Gina kada aga. 2. Nagbilin sang sulat si Mimi sa iya utod nga babaye. 3. Duha ka manughampang sang volleyball ang nagtinguha sa pagsagang sang spike sang ila kasumpong sa hampang. Tinguha-i Ini!  Madamo nga mga tinaga ang may sobra sa isa nga kahulugan.  Ang kahulugan sang tinaga nagasuno kon paano ini gamiton sa dinalan.  Ginapaminsar sang manugbasa kon paano ang tinaga ginagamit sa dinalan para mapiho ang husto nga kahulugan.
99 4. Ihigot sing maayo ang laso. 5. Ginhampak sang manughampang ang bola gamit ang bat. Hilikuton 2Hili Panumduma ang mga hitabo sa istorya. Pili-a ang kinaiya sang tawo nga nagalaragway sa dinalan. a. Ginbilin ni Monita ang kinan-an para hugasan ni Mona pag-abaot sang gab-i . __________si Monita. Maalwan Pasaway Tamad b. Ginhugasan ni Mona ang kinan-an nga wala nagreklamo. __________ si Mona. Mabuot Mapaiway Mabinuligan Ihambal kag Hibalu-a Ini!
100 c. “Monita, ihatag naton ang aton balon sa makaluluoy nga tigulang,” boluntad ni Mona. __________si Mona. Masinulub-on Mainakigon Maalwan d. “Hatag lang ang imo balon kay indi ko ya,” sabat ni Monita. __________si Monita. Dalok Madinumdumon Mainabyanon e. Nabatyagan ni Monita ang __________. kalipay kasubo kaugot Panumduma Ini! Panumduma:  Ang ginahambal, ginahimo, ginapanumdom, kag ginabatyag sang isa ka tawo, nagapakilala kon ano sia nga klase sang tawo.  Ang ginahambal sang iban nga katawhan sa istorya makahatag man sa imo sang giya sang iya kinaiya.
101 Hilikuton 3 Basaha kag intindiha ang kada sitwasyon. Kumpletuha ang Tsart sang Kinaiya. “Missy! Dali diri!” Panawag ni Nanay nga nagaugot ang tingog. “Diutayan na lang ako mahulog sa hagdan kay natapakan ko ang imo mga munyika.” “Nanay pasensya,” pagpangayo sang pasensya ni Missy. “Pero si Mimi ang nagbilin sina dira.” “Indi! Ikaw sina ang naggamit sini nga aga. Wala mo gid ginatago ang imo mga hampanganan pagkatapos gamit,” hambal ni Mimi. “Husto na ina. Imbes nga magsuay kamo kuha-a na kag tagu-a ang inyo hampanganan,” hambal ni Miko. “Sa sunod ibutang ninyo pirme ang inyo mga gamit sa husto nga lugar para malikawan ang disgrasya.” “Huo, husto si Miko. Indi kita maghulat nga may madisgrasya pa kag amo pag-umpisa sang pagpanghimos ,” dugang ni Nanay. Tsart sang Kinaiya Sin-o? Kinaiya? Ebidensya? Basaha kag Hibalu-a Ini!
102 HIlikuton 4 Basaha ang masunod nga mga simple nga dinalan. Impuna ang mga ini gamit ang tinaga nga kay o samtang. Isulat ang imo sabat sa imo notebook. 1. Nalipay ako. Nakapasar ako sa pagtilaw. 2. Nagpaninlo sang kwarto si Maria. Naghulat si Mario sa gwa. 3. Nagkanta ang bata nga lalaki. Nagapamati sing maayo ang iya kaeskwela. 4. Temprano kami nagpauli. Nagpatawag sang pulongpulong ang prinsipal sa mga manunudlo. 5. Akig nga nagtaghol ang ido. May mga estranghero sa likod sang balay. Ano ang complex sentence? Paano idihon ang complex sentences? Panumduma Ini! Basaha kag Hibalu-a ini! Panumduma:  Ang complex sentence ginabug-usan sang duha ka simple nga mga dinalan. Ginapabutyag sini ang duha ka ideya nga ginasugpon sang connectors.  kay kag samtang ang masami nga ginagamit nga connector sa complex sentences.
103 Hilikuton 5 A. Basaha sing maayo ang kada dinalan. Ihambal kon ini compound sentence o complex Sentence. 1. Nagbisita kami sang amon hardin pero wala man kami sang gin-obra didto kahapon. 2. Nagmasakit si Alice gani nagtinir sia sa balay bilog nga semana. 3. Nagkadto sa evacuation center ang pamilya Montemayor kay gusto nila magbulig. 4. Indi sanday Lina kag Sara makahampang sang bisikleta kay kupos sini ang goma. 5. Nagabasa sang magasin si Nanay samtang nagahulat sang bus. B. Kumpletuha ang masunod nga complex sentences sang panghiangot nga kay o samtang. 1. Madamo nga lugar ang nakadtuan namon_____ ara kami sa Cebu. 2. Kinahanglan ni Marta magsuksok sang tsinelas sa eskwelahan ______ may pilas ang iya tudlo sa tiil. 3. Kilala ang pamilya Robles ________ honor roll sa eskwelahan ang tanan nila nga kabataan. 4. Kinahanglan naton magbasa sing todo _______ bata pa kita. 5. Nagtinir kami sa hulot-balasahan ______ nagpaninlo sang hulot-klasehan ang mga lalaki. Tinguha-i Ini! !
104 Hilikuton 6 Basaha sing maayo ang journal. Sabti ang mga pamangkot. Mga pamangkot: 1. Sin-o ang nagsulat sang journal? 2. Ano ang importante nga hitabo mga ginsulat niya sa iya journal? 3. Ano ang ginasugid sang journal ni Bert? Basaha kag Hibalu-a Ini! Abril 25, 2012 Ginbaklan ako ni Tatay sang asul nga bisikleta.Gamiton ko ang akon bakasyon sa pagtuon maneho sang bisikleta. Nagakakunyag na ako. Bert Abril 27, 2012 Sagad na ako subong magmaneho sang akon bisikleta. Gintudluan ako ni Tatay pero nakadanlog ako sa basa nga dalan kahapon. Napilasan ang akon tuhod. Masakit gid ang akon pilas. Bert
105 PAGSULAT SANG JOURNAL Sabti sa kumpleto nga dinalan ang kada pamangkot: 1. Ano ang mga importante nga butang ang natabo sa imo sang Sabado kag Domingo? Magsulat sang duha ka dinalan. 2. Ngaa natabo ang mga ini? 3. Ano ang nabatyagan parte sini? Gamit ang sabat mo sa mga pamangkot, magsulat sang imo journal. Ang journal isa ka pamaagi para masulat ang parte sa aton kaugalingon, balatyagon, mga butang sa palibot naton nga nagustuhan o wala nagustuhan. Nagabulig ini sa aton sa pagpanumdom sang mga importante nga hitabo sa aton kabuhi. Panumduma Ini! Ang Akon Journal _______________________ Petsa _________________________________________________ ______________________________________________________ _____________________________________________________.
106 Pasanyugon Naton Magdrowing kag magduag. Ipakita ang imo journal paagi sa drowing. Himu-a nga maduagon ang imo obra. Ipakita kag iistorya ini sa klase. Ipaambit kag Saulugon! Basaha sing maayo ang imo journal. Butangi sang tsek ang inidas nga nagalaragway sang imo journal. Kaundan kag Organisasyon Puntos 1. Husto nga pagsulat sang mga dinalan, kumpleto kag klaro nga may husto nga tanda panulat. 2. Kumpleto kag klarado ang mga dinalan. 3. Kumpleto ang mga dinalan pero indi klaro. Kalidad 1. Nagasugid sang detalyado kag klarado nga inagihan. 2. Nagasugid sang diutay kag may kaanggid nga detalye. 3. Nagasugid sang kulang nga detalye. Final Rating : Excellent 6 stars Very Good 5 stars Good 4 stars Fair 3 stars

Recomendados

Mtb mle hiligaynon q3-q4
Mtb mle hiligaynon q3-q4Mtb mle hiligaynon q3-q4
Mtb mle hiligaynon q3-q4
Carlo Precioso
 
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB)
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB)K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB)
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB)
LiGhT ArOhL
 
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINOK TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO
LiGhT ArOhL
 
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernalMultigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Edi sa puso mo :">
 
Filipino 6 dlp 4 magkasingkahulugan o magkasalungat
Filipino 6 dlp 4 magkasingkahulugan o magkasalungatFilipino 6 dlp 4 magkasingkahulugan o magkasalungat
Filipino 6 dlp 4 magkasingkahulugan o magkasalungat
Alice Failano
 
Module grade 1
Module grade 1Module grade 1
Module grade 1
LucessBlags
 
Gr.3 science tagalog q1
Gr.3 science tagalog q1Gr.3 science tagalog q1
Gr.3 science tagalog q1
EDITHA HONRADEZ
 
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)
LiGhT ArOhL
 

Recomendados

Mtb mle hiligaynon q3-q4
Mtb mle hiligaynon q3-q4Mtb mle hiligaynon q3-q4
Mtb mle hiligaynon q3-q4
Carlo Precioso
 
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB)
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB)K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB)
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB)
LiGhT ArOhL
 
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINOK TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO
LiGhT ArOhL
 
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernalMultigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Multigrade lesson plan in filipino (uri ng pangngalan) by sheena bernal
Edi sa puso mo :">
 
Filipino 6 dlp 4 magkasingkahulugan o magkasalungat
Filipino 6 dlp 4 magkasingkahulugan o magkasalungatFilipino 6 dlp 4 magkasingkahulugan o magkasalungat
Filipino 6 dlp 4 magkasingkahulugan o magkasalungat
Alice Failano
 
Module grade 1
Module grade 1Module grade 1
Module grade 1
LucessBlags
 
Gr.3 science tagalog q1
Gr.3 science tagalog q1Gr.3 science tagalog q1
Gr.3 science tagalog q1
EDITHA HONRADEZ
 
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB-MLE)
LiGhT ArOhL
 
Filipino 3 Yunit III Aralin 1 Pagtukoy ng Tambalang Salita
Filipino 3 Yunit III Aralin 1 Pagtukoy ng Tambalang SalitaFilipino 3 Yunit III Aralin 1 Pagtukoy ng Tambalang Salita
Filipino 3 Yunit III Aralin 1 Pagtukoy ng Tambalang Salita
Desiree Mangundayao
 
Grade 3 MTB Learners Module
Grade 3 MTB Learners ModuleGrade 3 MTB Learners Module
Grade 3 MTB Learners Module
Lance Razon
 
FILIPINO 3 QUARTER 2 WEEK 3 Pagbibigay ng Wakas sa Binásang Kuwento.pptx
FILIPINO 3 QUARTER 2 WEEK 3 Pagbibigay ng Wakas sa Binásang Kuwento.pptxFILIPINO 3 QUARTER 2 WEEK 3 Pagbibigay ng Wakas sa Binásang Kuwento.pptx
FILIPINO 3 QUARTER 2 WEEK 3 Pagbibigay ng Wakas sa Binásang Kuwento.pptx
NiniaLoboPangilinan
 
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNANK TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
LiGhT ArOhL
 
Grade 3 EsP Learners Module
Grade 3 EsP Learners ModuleGrade 3 EsP Learners Module
Grade 3 EsP Learners Module
Lance Razon
 
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB – Quarter 3) T...
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB – Quarter 3) T...K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB – Quarter 3) T...
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB – Quarter 3) T...
LiGhT ArOhL
 
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)
LiGhT ArOhL
 
ESP3 Q2 LAS docs.docx
ESP3 Q2 LAS docs.docxESP3 Q2 LAS docs.docx
ESP3 Q2 LAS docs.docx
alcel
 
Pictograph Filipino 3
Pictograph Filipino 3Pictograph Filipino 3
Pictograph Filipino 3
AdoraMonzon
 
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO (Q1-Q4)
LiGhT ArOhL
 
Masusing-Banghay-Aralin-sa-Filipino-III-Aspekto-ng-Pandiwa.doc
Masusing-Banghay-Aralin-sa-Filipino-III-Aspekto-ng-Pandiwa.docMasusing-Banghay-Aralin-sa-Filipino-III-Aspekto-ng-Pandiwa.doc
Masusing-Banghay-Aralin-sa-Filipino-III-Aspekto-ng-Pandiwa.doc
LycaDelaCruz1
 
Pagsunod sa Panuto
Pagsunod sa PanutoPagsunod sa Panuto
Pagsunod sa Panuto
Shena May Malait
 
Filipino 3 yunit iii aralin 4 pagpapalit at pagdaragdag ng mga tunog upang ma...
Filipino 3 yunit iii aralin 4 pagpapalit at pagdaragdag ng mga tunog upang ma...Filipino 3 yunit iii aralin 4 pagpapalit at pagdaragdag ng mga tunog upang ma...
Filipino 3 yunit iii aralin 4 pagpapalit at pagdaragdag ng mga tunog upang ma...
Desiree Mangundayao
 
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNANK TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
LiGhT ArOhL
 
Cot detailed lesson plan filipino 1
Cot detailed lesson plan filipino 1Cot detailed lesson plan filipino 1
Cot detailed lesson plan filipino 1
whengguyflores
 
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Glydz Ubongen
 
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
LiGhT ArOhL
 
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN MOTHER TONGUE-BASED (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN MOTHER TONGUE-BASED (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN MOTHER TONGUE-BASED (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN MOTHER TONGUE-BASED (Q1-Q4)
LiGhT ArOhL
 
Filipino 6 dlp 1 pagsunod sa mga panuto
Filipino 6 dlp 1 pagsunod sa mga panutoFilipino 6 dlp 1 pagsunod sa mga panuto
Filipino 6 dlp 1 pagsunod sa mga panuto
Alice Failano
 
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN EDUKASYON sa PAGPAPAKATAO (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN EDUKASYON sa PAGPAPAKATAO (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN EDUKASYON sa PAGPAPAKATAO (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN EDUKASYON sa PAGPAPAKATAO (Q1-Q4)
LiGhT ArOhL
 
NOV-16.pptx
NOV-16.pptxNOV-16.pptx
NOV-16.pptx
JonilynUbaldo1
 
Filipino 3 Learner's Manual 2nd Quarter
Filipino 3 Learner's Manual 2nd QuarterFilipino 3 Learner's Manual 2nd Quarter
Filipino 3 Learner's Manual 2nd Quarter
EDITHA HONRADEZ
 

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

FILIPINO 3 QUARTER 2 WEEK 3 Pagbibigay ng Wakas sa Binásang Kuwento.pptx
FILIPINO 3 QUARTER 2 WEEK 3 Pagbibigay ng Wakas sa Binásang Kuwento.pptxFILIPINO 3 QUARTER 2 WEEK 3 Pagbibigay ng Wakas sa Binásang Kuwento.pptx
FILIPINO 3 QUARTER 2 WEEK 3 Pagbibigay ng Wakas sa Binásang Kuwento.pptx
NiniaLoboPangilinan
 
ESP3 Q2 LAS docs.docx
ESP3 Q2 LAS docs.docxESP3 Q2 LAS docs.docx
ESP3 Q2 LAS docs.docx
alcel
 
Masusing-Banghay-Aralin-sa-Filipino-III-Aspekto-ng-Pandiwa.doc
Masusing-Banghay-Aralin-sa-Filipino-III-Aspekto-ng-Pandiwa.docMasusing-Banghay-Aralin-sa-Filipino-III-Aspekto-ng-Pandiwa.doc
Masusing-Banghay-Aralin-sa-Filipino-III-Aspekto-ng-Pandiwa.doc
LycaDelaCruz1
 
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Glydz Ubongen
 

Mais procurados (20)

Filipino 3 Yunit III Aralin 1 Pagtukoy ng Tambalang Salita
Filipino 3 Yunit III Aralin 1 Pagtukoy ng Tambalang SalitaFilipino 3 Yunit III Aralin 1 Pagtukoy ng Tambalang Salita
Filipino 3 Yunit III Aralin 1 Pagtukoy ng Tambalang Salita
 
Grade 3 MTB Learners Module
Grade 3 MTB Learners ModuleGrade 3 MTB Learners Module
Grade 3 MTB Learners Module
 
FILIPINO 3 QUARTER 2 WEEK 3 Pagbibigay ng Wakas sa Binásang Kuwento.pptx
FILIPINO 3 QUARTER 2 WEEK 3 Pagbibigay ng Wakas sa Binásang Kuwento.pptxFILIPINO 3 QUARTER 2 WEEK 3 Pagbibigay ng Wakas sa Binásang Kuwento.pptx
FILIPINO 3 QUARTER 2 WEEK 3 Pagbibigay ng Wakas sa Binásang Kuwento.pptx
 
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNANK TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 2 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
 
Grade 3 EsP Learners Module
Grade 3 EsP Learners ModuleGrade 3 EsP Learners Module
Grade 3 EsP Learners Module
 
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB – Quarter 3) T...
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB – Quarter 3) T...K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB – Quarter 3) T...
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN Mother Tongue Based (MTB – Quarter 3) T...
 
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNING MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q3-Q4)
 
ESP3 Q2 LAS docs.docx
ESP3 Q2 LAS docs.docxESP3 Q2 LAS docs.docx
ESP3 Q2 LAS docs.docx
 
Pictograph Filipino 3
Pictograph Filipino 3Pictograph Filipino 3
Pictograph Filipino 3
 
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN FILIPINO (Q1-Q4)
 
Masusing-Banghay-Aralin-sa-Filipino-III-Aspekto-ng-Pandiwa.doc
Masusing-Banghay-Aralin-sa-Filipino-III-Aspekto-ng-Pandiwa.docMasusing-Banghay-Aralin-sa-Filipino-III-Aspekto-ng-Pandiwa.doc
Masusing-Banghay-Aralin-sa-Filipino-III-Aspekto-ng-Pandiwa.doc
 
Pagsunod sa Panuto
Pagsunod sa PanutoPagsunod sa Panuto
Pagsunod sa Panuto
 
Filipino 3 yunit iii aralin 4 pagpapalit at pagdaragdag ng mga tunog upang ma...
Filipino 3 yunit iii aralin 4 pagpapalit at pagdaragdag ng mga tunog upang ma...Filipino 3 yunit iii aralin 4 pagpapalit at pagdaragdag ng mga tunog upang ma...
Filipino 3 yunit iii aralin 4 pagpapalit at pagdaragdag ng mga tunog upang ma...
 
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNANK TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
K TO 12 GRADE 3 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN
 
Cot detailed lesson plan filipino 1
Cot detailed lesson plan filipino 1Cot detailed lesson plan filipino 1
Cot detailed lesson plan filipino 1
 
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
Detalyadong banghay sa araling panlipunan 3
 
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 4 LEARNER’S MATERIAL IN ARALING PANLIPUNAN (Q1-Q4)
 
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN MOTHER TONGUE-BASED (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN MOTHER TONGUE-BASED (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN MOTHER TONGUE-BASED (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN MOTHER TONGUE-BASED (Q1-Q4)
 
Filipino 6 dlp 1 pagsunod sa mga panuto
Filipino 6 dlp 1 pagsunod sa mga panutoFilipino 6 dlp 1 pagsunod sa mga panuto
Filipino 6 dlp 1 pagsunod sa mga panuto
 
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN EDUKASYON sa PAGPAPAKATAO (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN EDUKASYON sa PAGPAPAKATAO (Q1-Q4)K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN EDUKASYON sa PAGPAPAKATAO (Q1-Q4)
K TO 12 GRADE 1 LEARNER’S MATERIAL IN EDUKASYON sa PAGPAPAKATAO (Q1-Q4)
 

Semelhante a Hiligaynon mtb-mle gr-3-lminsidepagesq1only

Filipino 3 Learner's Manual 2nd Quarter
Filipino 3 Learner's Manual 2nd QuarterFilipino 3 Learner's Manual 2nd Quarter
Filipino 3 Learner's Manual 2nd Quarter
EDITHA HONRADEZ
 
Filipino 3 Learner's Manual 1st Quarter
Filipino 3 Learner's Manual 1st QuarterFilipino 3 Learner's Manual 1st Quarter
Filipino 3 Learner's Manual 1st Quarter
EDITHA HONRADEZ
 
ESP 4 PPT Q3 - Aralin 2 Kultura Ko, Ipinagmamalaki Kong Tunay.pptx
ESP 4 PPT Q3 - Aralin 2 Kultura Ko, Ipinagmamalaki Kong Tunay.pptxESP 4 PPT Q3 - Aralin 2 Kultura Ko, Ipinagmamalaki Kong Tunay.pptx
ESP 4 PPT Q3 - Aralin 2 Kultura Ko, Ipinagmamalaki Kong Tunay.pptx
MarydelTrilles
 
Kahulugan ng SalitaALS.pptx
Kahulugan ng SalitaALS.pptxKahulugan ng SalitaALS.pptx
Kahulugan ng SalitaALS.pptx
jose isip
 
Reviewer12345678910 Math Science AP TLE CLE
Reviewer12345678910 Math Science AP TLE CLEReviewer12345678910 Math Science AP TLE CLE
Reviewer12345678910 Math Science AP TLE CLE
ScribblesBinan
 

Semelhante a Hiligaynon mtb-mle gr-3-lminsidepagesq1only (20)

NOV-16.pptx
NOV-16.pptxNOV-16.pptx
NOV-16.pptx
 
Filipino 3 Learner's Manual 2nd Quarter
Filipino 3 Learner's Manual 2nd QuarterFilipino 3 Learner's Manual 2nd Quarter
Filipino 3 Learner's Manual 2nd Quarter
 
3 fil lm q2
3 fil lm q23 fil lm q2
3 fil lm q2
 
Mt lm q1 tagalog
Mt lm q1 tagalogMt lm q1 tagalog
Mt lm q1 tagalog
 
Mt lm q1 tagalog
Mt lm q1 tagalogMt lm q1 tagalog
Mt lm q1 tagalog
 
Filipino q4 week 3 naisakikilos ang napakinggang awit
Filipino q4 week 3 naisakikilos ang napakinggang awitFilipino q4 week 3 naisakikilos ang napakinggang awit
Filipino q4 week 3 naisakikilos ang napakinggang awit
 
Fil-week-7-Day-1-5.ppt
Fil-week-7-Day-1-5.pptFil-week-7-Day-1-5.ppt
Fil-week-7-Day-1-5.ppt
 
Filipino 3 Learner's Manual 1st Quarter
Filipino 3 Learner's Manual 1st QuarterFilipino 3 Learner's Manual 1st Quarter
Filipino 3 Learner's Manual 1st Quarter
 
3 fil lm q1
3 fil lm q13 fil lm q1
3 fil lm q1
 
3 fil lm q1
3 fil lm q13 fil lm q1
3 fil lm q1
 
3 fil lm q1 copy
3 fil lm q1 copy3 fil lm q1 copy
3 fil lm q1 copy
 
ESP 4 PPT Q3 - Aralin 2 Kultura Ko, Ipinagmamalaki Kong Tunay.pptx
ESP 4 PPT Q3 - Aralin 2 Kultura Ko, Ipinagmamalaki Kong Tunay.pptxESP 4 PPT Q3 - Aralin 2 Kultura Ko, Ipinagmamalaki Kong Tunay.pptx
ESP 4 PPT Q3 - Aralin 2 Kultura Ko, Ipinagmamalaki Kong Tunay.pptx
 
Pagbubuo ng pang uri
Pagbubuo ng pang uriPagbubuo ng pang uri
Pagbubuo ng pang uri
 
Kahulugan ng SalitaALS.pptx
Kahulugan ng SalitaALS.pptxKahulugan ng SalitaALS.pptx
Kahulugan ng SalitaALS.pptx
 
Reviewer12345678910 Math Science AP TLE CLE
Reviewer12345678910 Math Science AP TLE CLEReviewer12345678910 Math Science AP TLE CLE
Reviewer12345678910 Math Science AP TLE CLE
 
Modyul 9 pagsusuri ng akda batay sa realismo at sosyolohikan
Modyul 9 pagsusuri ng akda batay sa realismo at sosyolohikanModyul 9 pagsusuri ng akda batay sa realismo at sosyolohikan
Modyul 9 pagsusuri ng akda batay sa realismo at sosyolohikan
 
FIL-3-WEEK-2-DAY-1-4.pptx
FIL-3-WEEK-2-DAY-1-4.pptxFIL-3-WEEK-2-DAY-1-4.pptx
FIL-3-WEEK-2-DAY-1-4.pptx
 
PPT
PPTPPT
PPT
 
FILIPINO_Q1W3_PANGANGALAN-PANGHALIP.pptx
FILIPINO_Q1W3_PANGANGALAN-PANGHALIP.pptxFILIPINO_Q1W3_PANGANGALAN-PANGHALIP.pptx
FILIPINO_Q1W3_PANGANGALAN-PANGHALIP.pptx
 
UNIT 1, FILIPINO WEEK 6, Day 1-4.ppsx
UNIT 1, FILIPINO WEEK 6, Day 1-4.ppsxUNIT 1, FILIPINO WEEK 6, Day 1-4.ppsx
UNIT 1, FILIPINO WEEK 6, Day 1-4.ppsx
 

Hiligaynon mtb-mle gr-3-lminsidepagesq1only

  • 1. 0 Grade 3 Yunit 1 Mother Tongue-Based Multi-lingual Education Kagamitan ng Mag-aaral Hiligaynon
  • 2. 1 Yunit 1 Pagkilala sa Akon Kaugalingon kag Pamilya
  • 3. 2 Leksyon 1: Ako kag ang Akon Pamilya Basaha ang istoryahanay sang duha ka eskwela. Ano ang ginhambal nila sa isa kag isa? Kon kamo ang mga bata sa istoryahanay, ano pa nga mga impormasyon ang imo ihatag? Magkuha sang pares kag pangilalaha ang isa kag isa paagi sa paghambal sang pareho nga mga impormasyon. Ihambal kag Hibalu-a Ini! Kamusta? Ako si Rosita. Walo ka tuig na ako. Pwede mo ako tawgon nga Rose. Kamusta? Ako si Albert. Walo man ako ka tuig. Pwede mo ako tawgon nga Bert.
  • 4. 3 Hilikuton 1 Ang istorya (story) ginalakipan sang nagkalainlain nga mga elemento. Maghimo sang mapa paagi sa pagbutang sang impormasyon para sa istorya “Ang Hinuptanan”. Mapa sang Halamtangan Mapa sang Katawhan Ihambal kag Hibalu-a Ini! Tig-ulo sang Istorya Diin natabo ang istorya? San-o natabo ang istorya? Ano ang hitsura sang lugar kon diin ini natabo? Tig-ulo sang Istorya Sanday sin-o ang importante nga katawhan sa istorya? Magsugid parte sa kada tawo sa istorya. Sin-o ang pinakanagustuhan mo nga tawo sa istorya?
  • 5. 4 Ang istorya may tatlo ka elemento. Halamtangan (Setting), Katawhan (Character) kag Hinabo (Plot) ang mga elemento sang istorya. Ang halamtangan nagasugid parte sa tion kag lugar kon diin natabo ang istorya. Ang katawhan nagasugid parte sa importante nga mga tawo sa istorya. Ang Hinabo nagasugid parte sa mga hitabo nagkalatabo sa istorya. Nagalakip ini sang ginaatubang nga problema kag kon paano ini nasabat o nasolusyunan sang mga katawhan sa istorya. Mapa sang Hinabo Tig-ulo sang Istorya Ano ang importante nga mga hitabo sa istorya? Ano ang problema sang mga katawhan sa istorya? Ano ang solusyon o sabat sa problema? Panumduma Ini!
  • 6. 5 Ang pangalan (noun) nagasugid o nagatumod sa ngalan sang tawo, lugar o butang. Hilikuton 2 Basaha ang masunod nga mga dinalan nga ginkuha sa salaysay “Ang Hinuptanan”. A. Makadto sa baybayon ang pamilya. B. Nakit-an ni Tatay ang kuring sa may hilamunan. C. Nalipay si Greg sa pagtulok sa mga tumbak- tumbak sa palibot. D. May mga maduagon nga alibangbang sa hardin. E. Nag-agi ang bata nga lalaki nga dala ang daku nga kuring. Makilala mo bala ang mga pangalan sa mga dinalan? Kopyaha kag isulat ang mga ini nga imo notebook. Ano ang pangalan? Panumduma Ini! Ihambal kag Hibalu-a Ini!
  • 7. 6 Hilikuton 3 Kada dinalan nagalaragway sang pangalan. Basaha sing maayo ang kada isa kag isulat sa blangko nga linya ang pangalan nga ginalaragway. 1. Pareho ang amon iloy kag amay. Nagaistar kami sa isa ka balay. Sia akon __________________. 2. Ginakaon namon ini. May palikpik kag himbis ini. Nagalangoy ini sa tubig. Ini isa ka ____________. 3. Pwede man, asul ukon iban nga duag. Ini nga butang nagaumpok. Ini isa ka _________. 4. Ginagamit ini sa pagpaninlo sang balay. Ginagamit man ini sa pagkuha sang mga lawa. Ini isa ka________. 5. Ginadala ko ini sa eskwelahan. Ginabasa ko ini kag nagatudlo sa akon sing madamo nga butang. Nagakuha ako sing madamo nga mga ideya halin diri. Isa ini ka ________. Hilikuton 4 – A Basaha ang istorya. Paghulat kay Sol ni Nelia Bamba Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson “Maabot si Sol subong nga adlaw!” hambal ni Nanay. “Sugaton naton sia sa terminal.” Nag-upod sanday Tatay kag Ben kay mabulig sa paghakwat sang dala ni Sol. Nagpabilin naman sa balay si Tiyay Rosa para magpreparar sang Basaha kag Hibalu-a Ini! Tinguha-i Ini!
  • 8. 7 manamit nga pagkaon. Lutuon niya ang paborito ni Sol nga bukayo kag ibos. “Nalangkag na gid ko, Nay! Pagkatapos sang duha ka bulan niya nga pag-obra mapauli na sia,” hambal ni Ben. “Ano ayhan ang pasalubong niya sa akon?” “Nag-abot kag naglakat na ang mga bus. Diin si Sol?” pamangkot ni Tatay. “Malapit na magtunod ang adlaw. Hulaton naton and sunod nga bus. Basi ara da si Sol,” hambal ni Nanay nga may pagkabalaka ang tingog. Nag-inom sang tubig si Ben kag ginpunggan niya ang pagtulo sang iya luha sang naghambal, “Nay sigurado ako nga sa sunod sia nga bus. Indi ka magkabalaka.” “Ari na ang katapusan nga bus halin sa syudad!” hambal ni Tatay. “Lauman naton nga ara si Sol.” Sang pagbukas sang bus nagdalagan si Sol sa iya pamilya nga nagayuhum kag nagasinggit, “Nay, Tay, nakaabot gid man ako!” “Ginpakabalaka mo gid kami,” hambal ni Tatay. “Dali, nagahulat ang paborito mo nga pagkaon sa balay,” hambal ni Nanay. Ginbuligan hakwat nanday Tatay kag Ben si Sol sang iya mga bag. “Ben, ginbaklan ko ikaw sang tatlo ka kamiseta kag back pack,” hambal ni Sol. “Salamat gid Manang Sol,” sabat ni Ben. “Pero ang mas importante, updanay naman kita liwat.” Sabti ang masunod nga mga pamangkot. 1. Sin-o ang nagpauli? 2. Sin-o ang masugat sa iya sa terminal? 3. Ano ayhan ang nabatyagan sang pamilya? 4. Ano man ayhan ang mabatyagan ni Sol? 5. Ngaa nagtinir lang sa balay si Tiyay Rosa? 6. Ngaa nagkabalaka gid si Nanay? 7. Ano ang nabatyagan sang pamilya? Iarte ini. 8. Ano ang nabatyagan ni Ben? Iarte ini.
  • 9. 8 Hilikuton 4-B Basaha ang kada paktakon. Pili-a ang husto nga sabat sa sulod sang kahon. 1. Isa ini ka hinuptanan. May apat ka tiil kag isa ka ikog. 2. Pwede ini bilog o kwadrado. Manamit kag matam-is ini. Ginahimo ini ni Nanay sa akon kaadlawan. 3. May apat ini ka tiil kag duha ka malaba nga sungay. Nagabulig ini sa mangunguma sa talamnanan sa bilog nga adlaw. 4. Madamo ako sang nagkalainlain nga duag. Makit-an mo ako sa kalangitan pagkatapos sang ulan. 5. Madamo ako sang mga pulungkuan. Pwede ka kasakay kon gusto mo magkadto sa iban nga lugar. subay kuring pispis bag cake dulse baka karabaw kabayo balangaw panganod duag lapis bus eskwelahan
  • 10. 9 Hilikuton 1 Basaha ang istorya “Paghulat kay Sol”. Magkopya halin sa istorya sang lima (5) ka mga dinalan nga may pangalan. Kuriti sa idalum ang pangalan kag ihambal kon ini ngalan sang tawo, lugar, o butang. Halimbawa: tawo 1. “Maabot si Sol subong nga adlaw!” hambal ni Nanay. _______2. _______________________________________ _______3. _______________________________________ _______4. _______________________________________ _______5. _______________________________________ Hilikuton 2 Basaha ang mga dinalan. Isulat ang ginlinyahan nga pangalan sa husto nga inidas. Himu-a ini sa imo notebook. a. Naglibot sa kamalig si Joy kag nakita niya ang mga manok. b. Nakit-an niya ang kuring nga nagadalagan upod ang mga ido. c. Ginhampangan sang mga bata ang mga holen. d. Puno sang maduagon nga mga payong ang baybayon. e. Malapad ang katre sa sulod sang kwarto. f. Ara sa salas ang kahon kag ang mga banga nga ginbabakal ni Jun. Pangalan Isahon Kadamuon
  • 11. 10 Leksyon 3: Ako Kag Ang Akon Pamilya: Mga panggawi para sa Ikaayong Lawas Hilikuton 1 Basaha ang mga dinalan. Kopyaha ang mga pangalan sa kada dinalan. Pagkatapos ihambal kon ini count noun o mass noun. Isulat ang imo sabat sa husto nga inidas. 1. Matugnaw kag matinlo ang tubig halin sa busay. 2. Nagasuksok si Ana sang pula nga laso sa iya buhok. 3. Kinahanglan ni Tiyay Sally ang isa ka botelya nga mantika para sa iya lulutuon. 4. Nagbakal si Tatay sang mga utan kag prutas. 5. Nagabitbit si Nanay sang isa ka lata nga gatas kag isa ka yahong nga oatmeal. Count Nouns Mass Nouns ___________________ _______________________ ___________________ _______________________ ___________________ _______________________ ___________________ _______________________ Ihambal kag Hibalu-a Ini!
  • 12. 11 Hilikuton 2 Magtulok sa palibot. Makahatag ka bala sang mga halimbawa sang count nouns kag mass nouns? Count Nouns Mass Nouns Hilikuton 3 Basaha sing maayo ang kada dinalan. Pili-a ang tinaga sa sulod sang kahon nga makakumpleto sang dinalan. Ihambal kon ang tinaga nga ini count noun o mass noun. Isulat ang imo sabat sa blangko nga linya. Tinguha-i Ini! Panumduma Ini!  Ang pangalan pwede matunga sa duha ka grupo: COUNT nouns kag MASS nouns.  Ang mga pangalan nga pwede maisip ginatawag nga count nouns. Pwede man ini mangin kadamuon. Mahimo ini paagi sa pagdugang sang “mga” sa unahan sang ngalan isahon. Halimbawa: ang laso - ang mga laso  Ang MASS nouns amo mga butang nga indi maisip sing tag-isa-isa. Ari ang pila ka kinaandan nga mass nouns: bugas, harina, mantika, kalamay.
  • 13. 12 mass noun 1. Indi ka makatulog kon mag-inom ka sang madamo nga kape. ___________2. Magamit ako sang _____ para indi magmala ang akon panit. ___________3. Nagakaon kami gamit ang _____ kag tinidor. ___________4. Maayo sa imo tul-an ang pag-inom sang isa ka baso nga ______ kada adlaw. ___________5. Ginahambal sang mga doktor nga kinahanglan naton mag-inom sang walo ka baso nga _______. ___________6. Kinahanglan ni Nanay ang lima ka _____para sa iya lulutuon. kamatis lotion kutsara paho kape gatas tubig
  • 14. 13 Basaha sing matunog. Ang Prutas Maayo sa Lawas ni Nelia Bamba Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson “Poot, Poot, poot!” Ari na ang trisikad!” nagginual ang tatlo ka bata kag ginkuha nila ang ila mga bag. “Mapuli na kita. Salamat kay Biyernes na!” hambal sang tatlo ka bata. “Sige na mga bata, tanan sakay na,” hambal ni Manong Poldo. “Dali lang,” pangabay ni Miko. “Nalipatan ko ang akon tubig.” “Nauhaw na gid ko sa akon paghanas sa Arnis.” “Abaw,tan-awa ninyo! Kadamo sang baligya sa kilid sang dalan! Tan-awa ang mga preska nga prutas kasubong sang melon, kabugaw, pinya kag bayabas,” hambal ni Marie. “Wala pa ina dira kahapon,” sabat ni Vic. “Tion sang mga prutas nga ina subong,” hambal ni Manong Poldo. “Produkto ina sa uma sang mga mangunguma.” “Tani nakit-an ni Nanay ang mga ini. Sigurado mabakal gid sia,” tugda ni Miko. “Gusto ko gid magkaon sang mga prutas. Hambal ni Nanay maayo ang mga ini sa lawas.” “Ay, abaw! Prutas nga manamit, duga niya matam-is. Basaha kag Hibalu-a Ini!
  • 15. 14 Dugay-dugay gintapik nila ang ila sabak. Nag- umpisa sila himo sang ritmo dungan sa ila pagpalakpak. “Melon, Melon, prutas nga manamit, Melon, Melon, duga niya matam-is Melon ang gusto ko, sa lawas ini maayo Ay, abaw! Ay, abaw! Ang prutas, sa lawas maayo!” “Kabugaw, Kabugaw, prutas nga manamit, Kabugaw, kabugaw, duga niya matam-is Kabugaw ang gusto ko, sa lawas ini maayo Ay, abaw! Ay, abaw! Ang prutas, sa lawas maayo!” “Pinya, Pinya, prutas nga manamit, Pinya, Pinya, duga niya matam-is Pinya ang gusto ko, sa lawas ini maayo Ay, abaw! Ay, abaw! Ang prutas, sa lawas maayo!” “Bayabas, Bayabas, prutas nga manamit, Bayabas, Bayabas, duga niya matam-is Bayabas ang gusto ko, sa lawas ini maayo Ay, abaw! Ay, abaw! Ang prutas, sa lawas maayo!” Tanan sila naga-rap nga ginahingalanan ang tanan nga prutas nga ila nakit-an sa baligyaan. Wala sila nakatalupangod nga nagalakat na gali ang sikad nga magdul-ong sa ila puluy-an. Sabti ang masunod nga mga pamangkot. 1. Sanday sin-o ang katawhan sa istorya? 2. Ano ang nakit-an nila sa dalan? 3. Ano ang gin-obra nila samtang gasakay sila sa traysikad? Ngaa? Paminsara Ini!
  • 16. 15 Hilikuton 4 Isulat ang kada pangalan sa nagakaigo nga kahon. a. mantika b. suman c. mansanas d. kalamay e. paho f. mantikilya g. saging h. asin i. tubig j. suha Hilikuton 5 Magpili sang lima ka tinaga halin sa listahan sa Hilikuton 4. Gamita ang mga ini sa pagsulat sang mga dinalan. 1. _______________________________________ 2. _______________________________________ 3. _______________________________________ 4. _______________________________________ 5. _______________________________________ Ihambal kag Hibalu-a Ini! P a n g a l a n Count Noun Mass Noun
  • 17. 16 Ang halamtangan (setting) sang istorya nagasugid sang:  lugar kon diin (where) natabo ang istorya kag,  tion kon san-o (when) natabo ang istorya Ang halamtangan nagasabat sa mga pamangkot nga diin kag san-o. Basaha ang parapo halin sa istorya Up, Up, and Away. Sabado nga adlaw. Nagaupdanay sanday Tatay kag Marlon bilog nga adlaw. Nag-agi sila sa talamnan kag sa batuhon nga dalan antes nila nalab-ot ang patag. Bug-os ang kakunyag ni Marlon! Diin natabo ang istorya? San-o natabo ang istorya? Ano ang halamtangan sang istorya? Ano nga parte sang istorya ang nagasugid kon san-o kag diin natabo ang istorya? Panumduma Inir! Ihambal kag Hibalu-a Ini!
  • 18. 17 Hilikuton 6 Pili-a ang husto nga halamtangan para sa klase sang istorya sa idalum. Isulat ang letra sang husto nga sabat sa imo papel. 1. Istorya sa Pagpasalamat Diin ini matabo? ________________ a. sa balay b. sa kantina c. sa dagat San-o ini matabo? ______________ a. Adlaw sang Paskwa b. Adlaw sang Patay c. Adlaw sang Mamumugon 2. Matalinhaga nga Istorya Diin ini matabo?_________________ a. eskwelahan b. palasyo c. zoo San-o ini matabo? _______________ a. nagligad b. subong c. palaabuton 3. Makahaladlok nga Istorya Diin ini matabo?_______________ a. sa kinasadya b. mahagnop nga balay c. palasyo San-o ini matabo? _____________________________ a. gab-i b. udto c. kaagahon
  • 19. 18 Hilikuton 7 Pun-a ang puzzle sang mga tinaga halin sa istoya, “Ang Prutas Maayo sa Lawas” nga imo ginbasa. Basaha ang istorya kag sabti ang masunod nga mga pamangkot. Nagdalagan si Rolly sa tiangge. Mabakal sia sang asin para sa iya iloy nga nagaluto para sa panyaga. Nakit-an niya sa tiangge si Cris nga iya abyan. Ginpakita sa iya ni Cris ang hampanganan sini nga robot. Nakunyag gid si Rolly sa hampanganan. Hinali lang ginpamangkot sia ni Tiyay Maria. “May baklon ka bala?” Gintulok ni Rolly si Tiyay Maria nga blangko ang paminsaron. Nalipatan niya ang ginpabakal sa Basaha kag Hibalu-a Ini! Tinguha-i Ini! u a gk y s sr y h
  • 20. 19 iya sang nanay niya. Ginpamangkot sia ni Tiyay Maria kon ano ang ginaobra sang iya iloy. Nagyuhum si Rolly kag nagsabat, “Nagaluto sia sang amon panyaga. Kinahanglan ko magbakal sang asin para sa iya.” Sa paglakat ni Rolly, nagpasalamat sia kay Tiyay Maria kay ginbuligan sia sa pagpanumdom. Ano ang problema ni Rolly? Paano niya nasolusyunan ang iya problema? Ano ang tawag mo sa bahin sang istorya nga nagasugid sang problema sang katawhan kag kon paano niya ini nasolusyunan? Hilikuton 8 Basaha ang istorya sa idalum. Tinguha-i nga makit-an ang problema sa istorya kag ang iya solusyon. Panumduma Ini! Ang hinabo(plot) isa ka elemento sang istorya. Ginalakipan ini sang problema kag iya solusyon. Ang problema nagasugid sang sitwasyon nga ginaatubang sang katawhan sa istorya. Ang solusyon nagasugid kon paano sang katawhan gin-atubang ang problema kag kon paano niya ini nasolusyunan.
  • 21. 20 Parapo A Nagbisita sa uma ni Lolo sanday Jen kag Joy. “Naluyagan ko gid ini nga lugar,” hambal ni Jen. “Makakulunyag ang mga kahoy!” sabat ni Joy. “Puno sila sang bunga. Dali, kadtuan naton ang paborito ko nga kahoy,” dugang niya. “Madamo ini sang bunga! Gusto ko magkuha sang pila sini ugaling indi ko malab-ot.” Ano ang problema? Ano ang solusyon? Parapo B “Ari, kuha-a ang singit,” hambal ni Jen. Isa, duha, ara nahulog na ang paho. “Duha ang nakuha ko!” hambal ni Joyce. “Tan-awa ang mga pato sa sapa. Tuluka kon ano sila katahum,” hambal ni Jen. Nagpalapit pa gid sia. Nawigit ang isa niya ka tsinelas kag naglutaw palayo. “Ay, ang tsinelas ko!” singgit niya. “Pabay-i na lang ina,” hambal ni Joy.” May ari ako pares nga tsinelas sa bag,” dugang niya. Ano ang problema? Ano ang solusyon?
  • 22. 21 Hilikuton 10 Paano mo makilala ang imo kaugalingon? Sabti ang mga pamangkot sang nagakaigo nga impormasyon. Isulat ang sabat sa kumpleto nga dinalan. Dali Kag Kilalaha Ako!!!!! Ano ang kumpleto mo nga ngalan? Ano ang paborito mo nga duag? Pila ang utod mo nga babaye kag lalaki: Ano ang mga paborito mo? Ano ang masami nga ginakaon mo kon pamahaw? Ano ang naluyagan mo kaunon kon panyaga? Ano ang pinakamanamit mo nga panyapon? Pahanumdom: Isulat Ang Sabat sa Kumpleto nga Dinalan
  • 23. 22 Katapusan nga Pagtilaw Hilikuton # 1 Pun-i sang husto nga pangalan ang mga kahon. 1. catsup 2. itlog 3. harina 4. karne 5. mantikilya 6. talong 7. langaw 8. mansanas 9. kamote 10. suha Mga Dinalan: 1. ___________________________________________________ 2. ___________________________________________________ 3. ___________________________________________________ 4. ___________________________________________________ 5. ___________________________________________________ P A N G A L A N Count Nouns Mass Nouns
  • 24. 23 Leksyon 3: Mga Butang nga Makapalipay sa Akon kag mga Tawo nga Akon Nagustuhan Hilikuton 1 Basaha ang istorya. Sabti ang masunod nga mga pamangkot. Ang gutom nga ido nagsulod sa ganhaan. Nakit-an niya ang kaki nga munga nga may lima ka pisu nga nagapangaykay sang duta. Manamit kaunon ang mga pisu. Hinayhinay sia nga nagpalapit sa mga pisu nga nagagwa ang matalum niya nga mga ngipon. Nakit-an sang mangunguma ang ido kag gilayon nagkuha sia sang lipak. Nakit-an sang ido ang mangunguma kag nagdalagan ini. Mga Pamangkot: 1. Ngaa nagsulod ang ido sa ganhaan? 2. Ano ang gusto sang ido? Ngaa? 3. Paano sang mangunguma ginluwas ang munga kag ang iya mga pisu? Butangi sang numero ang mga dinalan suno sa husto sini nga pagpasunod. Isulat ang numero 1-5 sa blangko nga linya. __________Nagkuha ang mangunguma sang lipak. __________Nagdalagan ang ido. __________Nakit-an sang gutom nga ido ang munga kag ang iya mga pisu. __________Nagsulod ang ido sa ganhaan. __________Hinayhinay sia nga naglakat pakadto sa mga manok. Ihambal kag Hibalu-a ini!
  • 25. 24 May husto nga pagpasunod ang mga hitabo sa binalaybay o istorya. Kon magpasunod sang hitabo, ginapasunod ini suno sa natabo sa binalaybay o istorya. Hilikuton 2 Ang mga dinalan nga ginkuha sa istorya wala sa husto nga pagpasunod. Kopyaha ang mga dinalan kag pasunura suno sa natabo sa istorya. Himu-a ini sa imo papel. Una nga Istorya:  Sina nga gab-i, nagsakit ang akon tyan.  Nagdala si Nanay sang isa ka basket nga prutas halin sa uma.  Nagkaon ako sang hilaw nga paho, iba kag sambag sang wala nagatulok si Nanay.  Ginhambalan niya ako nga indi pagdulunganon kaon ang prutas nga maaslum.  Nabusog gid ako. Ikaduha nga Istorya:  Nagkadto kami sa plasa sang Roxas kag sa daku nga lingganay sa Pan-ay.  Indi ko gid malipatan ang pagbisita ko sa akon pakaisa sa Capiz sang nagligad nga bakasyon.  Makadto liwat ako kag ang akon utod sa Capiz sa sunod nga bakasyon.  Sa plasa, naghampang kami sang seesaw kag nagdalus-os sa slide.  Nagkadto man kami sa simbahan sang Pan-ay. Panumduma Ini!
  • 26. 25 Count nouns ang tawag sa mga pangalan nga pwede maisip sing tag-isa-isa. Mass nouns ang tawag sa mga pangalan nga indi pwede maisip sing tag-isa-isa. Hilikuton 3 Basaha ang mga dinalan halin sa salaysay. a. Nag-umpisa si Nanay sa pagpanghugas sang mga pinggan, kalaha kag kaldero. b. Ginbutang ni Luis sa lamesa ang baso nga may gatas. Diin sini ang count nouns kag mass nouns sa kada dinalan? Diin sini nga pangalan ang pwede maisip? Diin sini nga pangalan ang indi pwede maisip? Diin sini ang mass nouns? Diin sini ang count nouns? Ano ang mass nouns? Ano ang count nouns? Hilikuton 4 Makadto si Nanay sa tindahan para magbakal sang mga panakot para sa iya lulutuon. Butangi sang tsek () ang mga butang nga iya baklon nga ginagamitan sang husto nga numero. Butangi sang bituon kon ang iya baklon nagagamit sang iban nga paagi nga pag-isip. Panumduma Ini! Ihambal kag Hibalu-a Ini!
  • 27. 26 Halimbawa: _______ asin _______ dahon sang petsay Hilikuton 5 Tun-i ang mga tinaga sa Hilikuton 4. Kilalaha ang count nouns kag mass nouns base sa imo ginsulat nga sabat. Count Nouns Mass Nouns mantika harina suha tsinelas paho langgaw asin kamatis bombay kape coffee
  • 28. 27 Hilikuton 6 Iangot sang linya ang husto nga pagtakus sang mga butang nga makita sa laragway. isa ka hakop isa ka botelya isa ka baso isa ka bilog isa ka yahong isa ka kilo isa ka putos isa ka bag isa ka kahon
  • 29. 28 Hilikuton 7 Pasunura ang ginahimo ni Gina pagkatapos sang klase. Butangi sang numero ang hitabo sa iya husto nga pagpasunod. Ginsugid ni Gina kay Annie kon ano ang iya ginaobra pagkatapos sang klase. ________Sunod, nagkadto sia sa kusina para buligan si Nanay sa paghugas sang mga pinggan. ________Pagtapos niya obrahon ang iya homework, nagpungko sia sa sala para magtan-aw sang paborito niya nga talan-awon upod ni Nanay. ________Sunod, ginkuha niya ang iya assignment notebook kag gin-obra ang iya homework. ________Sa katapusan, ginhalukan niya si Nanay kag nagderetso sa iya hiligdaan. _______Sa pag-abot niya sa balay, nagderetso sia sa kusina kag magkaon sang iya meryenda. Tinguha-i Ini!
  • 30. 29 Hilikuton 8 Gamita ang husto nga pagtakus sang mass nouns. Pili-a ang sabat sa sulod sang kahon. sang sopas sang pasas sang juice Tinguha-i Ini! Panunduma Ini! Ang mga hitabo (events)sa istorya may husto nga pagpasunod. Ginapangita naton ang mga patimaan nga tinaga para makabulig sa husto nga pagpasunod sang istorya kasubong sang una, sunod, antes, pagkatapos o sa katapusan. May mga tinaga man nga pwede magamit nga makagiya sa paghibalo sang pasunod sang istorya depende sa imo nahibaluan kag pag-intindi. isa ka balde isa ka tulo isa ka kahon isa ka yahong sa ka yahong isa ka basket isa ka botelya isa ka bag isa ka garapon isa ka hakop isa ka tasa isa ka baso
  • 31. 30 sang bulong sang jam sang kan-on Hilikuton 9 Pasunura ang mga tikang sa pagkuha sang pagtilaw paagi sa pagsulat sang numero sa kada linya. _______ Basaha kag intindiha ang mga direksyon. _______ Isulat ang impormasyon nga kinahanglan kasubong sang imo ngalan, halintang kag section. _______ Hibalu-a ang kalabaon sang tion nga ginahatag para sa pagtilaw . _______ Tan-awa liwat ang imo mga sabat. _______ Basaha sing maayo ang kada bahin sang pagtilaw antes isulat ang imo sabat.
  • 32. 31 Pagtilaw A. Panumduma nga makadto ka sa isa ka camping trip sa sulod sang lima ka adlaw. Maglista sang 20 ka mga tawo, lugar kag butang nga gusto mo makit-an sa camp. B. Tun-i ang listahan nga imo ginhimo. Pagkatapos butangi sang tsek () ang tupad sang tinaga kon ini count noun kag bituon kon ini mass noun.
  • 33. 32 C. Pili-a ang husto nga paagi sa pag-isip para sa kada mass noun. Dinalan 1: _______________ Dinalan 4: _______________ Dinalan 2: ______________ Dinalan 5: _______________ Dinalan 3: ______________ ________ tubig ________ jelly_______kan-on ________cake ________ prutas_________balas ________ raisins garapon sang kinihad sang basket sang pinggan sang botelya sang tasa sang hakop sang tulo sang baso sang
  • 34. 33 Leksyon 4: Mga Paborito Ko nga Kasapatan kag Tanum Sulati ang blangko nga linya sang tinaga nga nagalaum o nagahandum para makumpleto ang dinalan. 1. _______ ako nga indi mag-ulan sa akon kaadlawan. 2. ________ sanday Maria kag Karla nga sila ang mga kamalamalahan nga mga engkanto. 3. _______ ako nga mabisita sa amon subong sanday Lolo kag Lola. 4. Ang akon utod nga lalaki _______nga masumalang ang tinuga halin sa iban nga planeta. 5. ________si Norman nga madaug ang jackpot prize sa paindis-indis. Ihambal kag Hibalu-a Ini! Panumduma Ini! Ang paglaum kag handum ginagamit sa pagsugid nahanungod sa imo ginadamgo o mga butang nga gusto mo matabo. Nagasugid man ini nahanungod sa kon ano ang gusto mo. Ang paglaum ginagamit sa pagsugid sang butang nga gusto mo kag ginapanumdom mo nga posible gid ini. Halimbawa: Nagalaum ako nga maulan buas. Ang handum ginagamit sa pagsugid sang butang nga imo ginahandum pero wala mo ginapanumdom nga posible. Ang handum ginagamit man sa pagpabutyag sang imo kaluyag sa mga butang nga nangin tuhay sa kamatuoran kag subong nga tinion.
  • 35. 34 Hilikuton 2 Tun-i sing maayo ang mga laragway. Ihambal ini kon nagapakita sang paglaum o handum. Butangi sang tsek () ang nagakaigo nga linya. Paglaum ___ Handum ___ Paglaum ___ Handum____ Paglaum ___ Handum ___ Paglaum ___ Handum ____ Paglaum ___ Handum ___ Halimbawa: Ginahandum ko nga may mga pakpak ako. Ginahandum ko nga wala ako diri subong. Ang handum ginagamit man sa pagpabutyag sang maayo nga kabubut-on kag pagtamyaw. Halimbawa: Ginahandum ko ang masadya nga Paskwa para sa imo.
  • 36. 35 Hilikuton 3 Basaha ang mga pangalan nga ginkuha sa istorya “Let Me Get In!”. paghigugma hardin kalipay kalakunyagan mag-ululutod katahum kahadlok butigon kakahuyan kahoy kapiutan paglapas Diin sa mga pangalan ang nagasugid sang butang nga makit-an, mabatian, makaptan, matilawan, o masimhutan? Diin sa mga pangalan ang nagasugid sang butang nga indi makit-an, mabatian, makaptan, matilawan, o masimhutan? Ano ang tawag sa mga pangalan nga ini? Ano ayhan ang mahatag sang gamay nga kuring? Ano ang mabatyagan sang gamay nga kuring sa kada tion nga makakita sia sang bag-o nga kahampang ? Paminsara Ini! Panumduma Ini! Ang concrete noun nagahingalan sang butang nga pwede makaptan, makit-an ukon maagihan gamit ang nagkalainlain nga igbalatyag . Ang abstract noun nagahingalan sang ideya, paminsaron o balatyagon nga indi pwede makaptan, makit-an ukon maagihan gamit ang nagkalainlain nga igbalatyag.
  • 37. 36 Hilikuton 4 Pamati-i anay ang manunudlo samtang ginabasa ang binalaybay. Basaha ang binalaybay nga may nagakaigo nga kadasigon kag tono. Si Pusing By Florita R. Matic Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson Ako isa ka gamay nga kuring Ginatawag nila ako kay Pusing Sa akon paglagawlagaw Madamo ang nagatamyaw. Sa akon kagamay Nagahatag sang tuod nga kalipay Sa sulod sang balay Ginakabig ako nga bugay. Kasadya kag kakunyag Ang akon ginabatyag Sa tion nga ako may makita Bag-o nga kahampang nga bata. Basaha kag Hibalu-a Ini!!
  • 38. 37 Sabti ang masunod nga mga pamangkot. 1. Parte sa ano ang binalaybay? 2. Paano mo ilaragway ang gamay nga kuring sa binalaybay? 3. Malipayon bala nga kuring si Pusing? Diin nga estropa sang binalaybay makit-an ang sabat? Basaha ini. 4. Diin nga estropa nga nagasugid nga ang gamay nga kuring isa ka bugay? Basaha ini. 5. Ano ayhan ang pinakamaayo nga butang nga mahatag sang kuring sa iya agalon? Ipaathag ini. Hilikuton 5 Mahambal mo bala ang tinagang-ugat (root word) sang mga masunod? 1. butigon 2. makaon 3. malipayon 4. maduagon 5. malakat Ano nga mga kunla ang gindugang sa tinagang-ugat? Naglain bala ang kahulugan sang tinagang-ugat kon dugangan ini sang ma-, -on. Ano ang mga panapik? Ihambal kag Hibalu-a Ini! Paminsara Ini!
  • 39. 38 Hilikuton 6 Basaha ang mga tinaga halin sa binalaybay nga “Si Pusing.” Linyahi sa idalum ang panapik nga gingamit. kalipay nagatamyaw nagahatag kagamay ginabatyag Basaha ang masunod nga mga tinaga. karakter halamtangan hinabo parapo estropa bersikulo silinanto binalaybay istorya Paano mo bahin-bahinon ang mga ginhatag nga tinaga? Diin sa mga tinaga ang nagasugid parte sa istorya? Diin sa mga tinaga ang nagasugid parte sa binalaybay? Ihambal kag Hibalu-a Ini! Tinguha-i Ini! Panumduma Ini! Panapik (Affixes) - mga kunla nga ginadugang sa tinagang-ugat para maglain ang kahulugan. Pwede ini madugang antes sang tinagang-ugat kasubong sang ma- Halimbawa: ma + lakat = malakat Pwede man ini madugang sa ulihi sang tinagang-ugat kasubong sang –on Halimbawa: butig + on = butigon
  • 40. 39 Hilikuton 7 Isulat ang I para sa istorya kag B para sa binalaybay. 1. Ang mga dinalan ginasulat para madihon ang parapo. ____________ 2. Nagasilinanto ang mga tinaga sa katapusan sang mga linya. ____________ 3. Ang mga dinalan nasulat nga nakalinya. ______________ 4. Ang ideya o inagihan nakasulat sa estropa. ___________ 5. May indention sa una nga dinalan sang parapo. ________ Tinguha-i Ini! Panumduma Ini! Ang mga binalaybay(poem) kag mga istorya(story) nagasugid nahanungod sa mga ideya, inagihan kag balatyagon. Ang istorya ginabug-usan sang mga parapo. May mga elemento ini kasubong sang ang mga katawhan, halamtangan kag hinabo sang istorya. May ara indention ang una nga dinalan sang parapo. Ang binalaybay ginabug-usan sang mga estropa. Kada estropa ginabug-usan sang mga dinalan nga nakalinya. Ang kadam-an sang mga binalaybay nagagamit sang mga tinaga nga nagasilinanto sa katapusan sang mga linya.
  • 41. 40 Hilikuton 7-A Magsulat sang isa ka estropa nga binalaybay parte sa imo hinuptanan. Sabti ang mga pamangkot bilang giya sa pagsulat sang imo binalaybay. Tinguha-i nga ang mga katapusan nga tinaga sa mga linya nagasilinanto. Linya 1: Ano ang imo hinuptanan? Linya 2: Paano mo tawgon ang imo hinuptanan? Linya 3: Ano ang mga kinaiya sang imo hinuptanan? Linya 4: Ano ang mga butang nga upod ninyo ginaobra? Linya 5: Ano ang nabatyagan mo sa imo hinuptanan? Hilikuton 7-B Isulat ang una nga butang nga magsulod sa imo paminsaron para sa mga masunod: 1. halamtangan – isa ka lugar 2. halamtangan – tion 3. mga katawhan – duha ka tawo 4. ilaragway ang kada katawhan nga imo ginhingadlan – duha ka tinaga kada isa para magsugid nahanungod sa mga katawhan. 5. hinabo – isa ka indi malipatan nga inagihan Gamit ang imo mga sabat sa hilikuton, idihon ang malip-ot nga istorya. Isulat ini sa mga linya sa idalum.
  • 42. 41 ma- ka- -an -on -hon Hilikuton 8 Sa kada dinalan, linyahi sa idalum ang concrete nouns kag bilugi ang abstract nouns. 1. Ginhambalan sang manunudlo ang tanan nga estudyante nga panumdumon ang kaimportansya sang pagkatampad. 2. Nagsulat ang mga estudyante sa ila manunudlo para mapabutyag ang ila pagpalangga sa iya. 3. Gintulok ni Celso ang pagkaon sa lamesa nga may tuman ka kagutom. 4. Gintulok ni Isabel ang iya proyekto nga may kalipay. Hilikuton 9 Isulat ang husto nga panapik para madihon ang bag-o nga tinaga. Pili-a ang sabat sa sulod sang kahon. 1. ___daku 2. ____saot 3. kanta____ 4. himu___ 5. bulig___ Katapusan Nga Pagtilaw Hilikuton 1-A: Linyahi sa idalum ang tanan nga abstract nouns sa kada dinalan. 1. Dapat indi magbinutig ang mga bata. 2. Ginpakigbahin niya sa klase ang iya mapuslanon nga ideya. 3. Nauhaw gid sia. 4. Naluyag ako magpatukar sang ambahanon. 5. Tampad sia nga bata.
  • 43. 42 Hilikuton 1-B Bilugi ang concrete nouns sa kada dinalan. 1. Katahum gid sang bayu. 2. Nagaistar kami sa gamay nga balay sa higad sang suba. 3. Ginsira ni Gary nga nagalagabong ang pwertahan. 4. Naglagapok nga nahulog ni Sarah ang iya cellphone. 5. Nagsaylo sia sa lamesa nga ara sa tuo nga bahin sang kwarto. Hilikuton 2 Pun-i ang blangko nga linya sang panapik para madihon ang bag-o nga tinaga. 1. parada___ 2. ____kaon 3. _____grasya 4. simba____ 5. kanta____ Hilikuton 3 Pili-a ang buot silingon sang kada tinaga. Isulat ang letra sang husto nga sabat sa imo papel. 1. simbahan a. magpangamuyo b. lugar nga ginapangamuyuan c. tawo nga ginapangamuyuan 2. paradahan a. lugar kon diin nagaparada ang mga salakyan b. malaba nga linya sang mga nagalakat c. pista o okasyon
  • 44. 43 3. hampanganan a. lugar nga ginahampangan b. butang nga ginahampangan c. hulag nga ginahimo 4. disgrasya a. aksidente o indi maayo nga natabo b. kaayuhan nga naagum c. grasya nga wala naagum 5. kalubihan a. prutas sang lubi b. suludlan sang mga lubi c. lugar nga madamo ang nagapamuhi nga lubi
  • 45. 44 Semana 5: Mga Butang nga Gusto ko Himu-on – Paborito nga mga Hilikuton, Kalingawan, Sports Mahambal mo bala ang pila ka bantog nga mga tawo, lugar kag hitabo sa inyo komunidad? Sin-o ang mga bantog nga tawo sa inyo komunidad? Sa diin nga lugar sa inyo komunidad mo dal-on ang imo mga abyan kon gusto nila magbisita sa imo? Sa ano nga okasyon o kahiwatan sikat ang inyo nga lugar? Ihambal kag Hibalu-a Ini!
  • 46. 45 Hilikuton 1 Gamita ang graphic organizer para mapakita ang mga bantog nga tawo, lugar, kag hitabo sa inyo komunidad. Itapik ang mga litrato sa nagakaigo nga parte sang lawas: ulo- bantog nga mga tawo, kamot- bantog nga mga hitabo kag tiil- bantog nga mga lugar. Tinguha-i Ini! Panumduma Ini! Nagkalainlain ang mga bantog nga tawo, lugar, kag hitabo sa mga komunidad. Dapat tun-an naton nga tahuron sila.
  • 47. 46 Hilikuton 2 Basaha ang masunod nga mga tinaga nga ginkuha sa istorya “A Birthday Wish”. Ianggid ang mga tinaga sa inidas A sa mga tinaga sa inidas B. A B kakunyag yuhum sorpresa regalo nasubuan luha kapagsik tinilipon matinguhaon pamilya Sa diin nga grupo sang mga tinaga ang mabatyagan sang aton igbalatyag? Ano ang tawag sa mga pangalan nga ini? Ano naman ang mga tinaga nga nagasugid sang butang nga indi makit-an, mabatian, makaptan, matilawan o masimhutan? Sa diin nga inidas sila makit-an? Ano ang tawag sa mga pangalan nga ini? Panumduma Ini Ihambal kag Hibalu-a Ini! Concrete nouns - nagahingalan sang mga tinaga nga mabatyagan sang aton igbalatyag. Bola, libro kag abyan ang pila ka mga halimbawa. Abstract nouns - mga tinaga nga nagasugid sang butang nga indi makit-an, mabatian, makaptan, matilawan o masimhutan. Gugma, akig kag pakig-abyan ang pila ka mga halimbawa.
  • 48. 47 Hilikuton 3 Magamit mo bala ang concrete nouns para mapakita ang abstract nouns? Isulat ang concrete nouns halin sa word bank nga magrepresentar sang abstract nouns. Isulat ang mga ini sa mga natalana nga linya. Halimbawa: paghigugma - bulak, tsokolate 1. pagtuo - ________ _________ 2. hustisya -_________ _________ 3. edukasyon -_________ _________ 4. kultura -_________ _________ 5. pag-uswag -_________ _________ May ara ka bala mga abyan? Paano mo malaragway ang imo mga abyan? Maanggid mo bala ang imo abyan sa mga butang sa imo palibot? Paminsara Ini! Paminsara Ini! tindahan hulot-palangadian pulis eskwelahan saot libro prisohan karsada bibliya dinumaan nga gamit
  • 49. 48 Hilikuton 4 Basaha ang binalaybay kag hibalu-a kon paano ginlaraway ang mga abyan. Ang Abyan Kasubong sang Bulawan by Florita R. Matic Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson Ikaw kag ako may mga abyan Sila ang mga tawo nga aton masaligan Kasubong sang bato nga tantanan Sa tanan nga tion kita ila buligan. Sa tion nga kita may problema Mga abyan ara nagapalangga Nagahatag sang ila suporta Nga wala sing pangduha-duha. Ang suod nga mga abyan Pareho sang wala nagalubad nga bulawan Wala sang manggad nga makaangay Sa mag-abyan nga nagapalanggaanay. Ang pag-abyanay indi matakus Wala sang sin-o man makalampos Pagpalanggaanay sang mag-abyanay Brilyante kapag-on hasta san-o magapadayon. Basaha kag Hibalu-a Ini!
  • 50. 49 Sabti ang masunod nga mga pamangkot. 1. Ngaa ginakumparar ang abyan sa tantanan nga bato? Ano ang kinaiya sang tantanan nga bato nga maanggid sa isa ka abyan? 2. Paano ipakita ang pagpalangga sang isa ka abyan? 3. Ngaa ginakumparar ang abyan sa bulawan? Paano sila magkaangay? 4. Sa ano nga butang mo pwede makumparar ang imo suod nga abyan? Ngaa? Hilikuton 5 Basaha liwat ang binalaybay. Ano ang ginasugid sang binalaybay sa aton? Isulat ang imo sabat sa sulod sang kahon. Paminsara Ini!
  • 51. 50 Basaha kag usisa-a ang masunod nga mga dinalan nga ginkuha sa binalaybay. 1. Ang mga abyan kasubong sang tantanan nga bato sa tanan nga tion masaligan. 2. Ang suod nga abyan kaangay sang wala nagalubad nga bulawan. 3. Mag-abyan nga nagapalanggaanay, wala sang manggad nga makaangay 4. Pagpalanggaanay sang mag-abyanay brilyante kapag-on hasta san-o magapadayon 5. Sa tion nga kita may problema mga abyan ara nagapalangga.  Ano nga mga butang sa binalaybay ang gingamit sa paglaragway sang isa ka abyan?  Pwede bala makumparar ang tawo sa mga butang?  Ang mga tawo kag butang bala may pareho nga kinaiya?  Ano ang tawag mo sa maathag nga pagkumparar sang duha ka lain nga butang?  Ano nga mga tinaga ang ginagamit sa pagkumparar? Basaha kag Hibalu-a Ini!
  • 52. 51 Hilikuton 6 Linyahi sa idalum ang simile nga gingamit sa kada dinalan. Halimbawa: Ang pagpalangga ni Inday kasubong sang kalamay. 1. Nagasiga ang iya mga mata kasubong sang adlaw kon aga. 2. Ang paglakat ni Lina pareho sang ulod sa sanga. 3. Naglangoy si Pangga kasubong sang isda sa sapa. 4. Ang duag sang panit ni Mara pareho sang gatas sa tasa. 5. Ang bibig ni Aya kasubong sang gumamela nga pula. Panumduma Ini! Tinguha-i Ini! Ang simile isa ka figure of speech kon sa diin ang duha ka lain nga butang maathag nga ginakumparar. Nagagamit ini sang mga tinaga nga kasubong o pareho. Halimbawa: Ang iya guya kasubong sang kamatis nga mapulapula. Ang mga bata pareho sang mga paka nga nagakalakala.
  • 53. 52 Hilikuton 7 Maghimo sang dinalan nga may simile paagi sa maathag nga pagkumparar sang duha ka lain nga butang. Isulat sang imo sabat sa blangko nga linya. 1. kapayas kag kalamay ___________________________________________ 2. bata kag kuneho __________________________________________ 3. mamumugon kag subay __________________________________________ 4. dulse kag bato __________________________________________ 5. nanay kag buyog __________________________________________ Basaha ang friendly letter. Tan-awa kon paano sulaton ang kaundan sang sulat. Paminsara Ini! 18-B. Dalan Burgos Syudad sang Iloilo July 23, 2013 Pinalangga ko nga Ella, Masaulog ang akon lola sang ika-65 niya nga kaadlawan sa Agosto 10. Nagaplano ako nga sopresahon sia sang paborito niya nga egg sandwich. Pwede mo bala ako mabuligan sa pagpreparar sang egg sandwich? Palihog padal-i ako sang recipe kag direksyon nga akon kinahanglan sundon. Salamat gid kag kabay nga makatambong ka sa pagsaulog ni Lola sang iya kaadlawan. Ang imo abyan, Erica
  • 54. 53 Sabti ang mga pamangkot. 1. Sin-o ang nagsulat? 2. Kay sin-o ipadala ang sulat? 3. Parte sa ano ang sulat? Paano sulaton ang kaundan sang sulat? 1. Gin-indent bala ang una nga dinalan sa kada parapo? 2. Naga-umpisa bala sa daku nga letra ang dinalan? 3. May ara bala pintok kag iban pa nga tanda panulat kon diin ini kinahanglan ibutang? 4. Husto bala ang pagpanigbato sang mga tinaga? 5. Nasunod bala ang nagakaigo nga margins o mga latid sa duha ka kilid? Hilikuton 8 Isulat liwat sa parapo ang mga direksyon sa pagpreparar sang egg sandwich. Sunda ang husto nga pagsulat sang parapo. Pinalangga ko nga________, . Ang imo abyan,
  • 55. 54 Hilikuton 6 Wala nasulat sing husto ang parapo. Isulat ini liwat gamit ang husto nga tanda panulat, gamit sang daku nga letra kag ang nagakaigo nga pamaagi sa pagsulat sang parapo. nagakalipay ako kag ang akon utod sa pag-updanay namon sa pagluto kada Sabado, tudluan kami ni nanay kon paano magluto subong nga adlaw tudluan niya kami magluto sang pancit molo nalangkag gid kami sa amon himuon
  • 56. 55 Katapusan nga Pagtilaw Hilikuton 1-A Isulat ang mga tinaga sa husto nga inidas. Hilikuton 1-B Basaha ang mga dinalan kag sabti ang mga pamangkot. Isulat ang letra sang imo sabat sa notebook. Dinalan 1: Gindayaw niya ang iya katahum sa espeho. 1. Ano ang concrete noun sa dinalan? a. sia b. gindayaw c. espeho 2. Ano ang abstract noun sa dinalan? a. gindayaw b. katahum c. espeho Dinalan 2: Indi matago ni Ernie ang iya kaakig sang naigo sia sang bola sa guya. 1. Ano ang concrete noun sa dinalan? a. indi b. akig c. bola 2. Ano ang abstract noun sa dinalan? a. natago b. guya c. akig kadalag-an medalya gugma pasensya edukasyon libro computer eskwelahan kalinong hayahay
  • 57. 56 Hilikuton 2 Kumpletuha ang simile gamit ang mga tinaga sa sulod sang kahon. 1. Nag-ilig ang iya luha pareho sang ______. 2. Ang iya buhok ______ kagab-ihon. 3. Nagahambal pareho sang ________. 4. Ang amon pag-abyanay _________kalamay. 5. Ang iya yuhum pareho sang _____ nga nagapasanag sang kalibutan. Hilikuton 3 Isulat liwat sa parapo ang mga masunod nga mga tikang sa pagprito sang isda. Sunda ang husto nga pagsulat sang parapo. Una, tinlu-i ang isda. Sunod, paligira ang isda sa harina nga natimpla sang asin kag binukbok nga katumbal. Sunod, ibutang ini sa mainit nga mantika. Pagkatapos, prituha ang isda hasta nga magpula- pula. maitum kasubong sang matam-is kasubong sang isa ka anghel isa ka adlaw isa ka suba
  • 58. 57 Leksyon 6: Pag-amlig Sang Palibot May ara bala kamo hardin sa inyo balay? Ano ang pwede mahatag sang isa ka hardin? Hibalu-a ini sa imo pagbasa sang binalaybay. Hardin nga Mapuslanon ni Florita Matic Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson Isa ka adlaw Sa akon pagbugtaw Maayo ang panahon Nagapangganyat sa akon. Gilayon ako naglakat Para ang ulubrahon maamat-amat Sa pag-obra, ako nagabakabaka Para ang akon hardin mangin mapuslanon na. Sa pagligad sang mga tinion Daw kilat magdaku ang mga tanum Ang hardin nga akon handum Punu sang masustansya nga mga tanum. Kon daw ginbayaan ang imo nabatyagan Indi magkasubo sing tuman Ang akon hardin nga matahum Imo lang pirme panumdumon. Basaha kag Hibalu-a Ini!
  • 59. 58 Ang hardin akon kabulig Sa lawas nga maayo kag mapagsik Gani ini akon gid ginaatipan Para ang akon hardin mapuslan. Sabti ang masunod nga mga pamangkot. 1. Ano ang ginahambalan sa binalaybay? 2. Sin-o ang nagahambal sa istorya? 3. Ngaa mapuslanon ang hardin? 4. Paano mo atipanon ang isa ka hardin? Hilikuton 1 Pagkuha o pagkilala sang main idea sa kada estropa. Ang main idea nagasugid kon parte sa ano ang estropa. Basaha ang kada estropa. Pili-a ang dinalan nga nagasugid sang main idea. Isulat ang letra sang husto nga sabat sa imo notebook. Paminsara Ini!
  • 60. 59 Sa pagligad sang mga tinion Daw kilat magdaku ang mga tanum Ang hardin nga akon handum Punu sang masustansya nga mga tanum. Main Idea: a. May kilat sa hardin. b. Madasig magdaku ang mga tanum. c. Daw kilat ang mga tanum. Gilayon ako naglakat Para ang ulubrahon maamat-amat Sa pag-obra, ako nagabakabaka Para ang akon hardin mangin mapuslanon na. Main Idea: a. May hinuptanan nga baka ang nagahambal sa binalaybay. b. Nagaobra sing todotodo ang nagahambal sa binalaybay c. May ara baka sa hardin Kon daw ginbayaan ang imo nabatyagan Indi magkasubo sing tuman Ang akon hardin nga matahum Imo lang pirme panumdumon Main Idea: a. Ginbayaan ang hardin. b. Ang hardin makahatag sang kalipay. c. Masubo kon ara ka sa hardin.
  • 61. 60 Hilikuton 2 Idrowing ang hardin nga gusto mo maagum. Hilikuton 3 Basaha ang masunod nga mga dinalan. 1. Baka ang mangunguma kon mag-obra. 2. Bao ka kon maglakat sa talamnan. 3. Mabudlay pukawon ang mga bata kay mantika sila kon magtulog. 4. Wala sang mga estudyante nabatian nga buhi na kay mga paka sila nga nagaistorya. Paano ginakumparar ang mga butang sa kada dinalan? Ano nga klase sang pagkumparar ang gingamit sa mga dinalan? Ini nga pagkumparar ginatawag nga metaphor. Basaha kag Hibalu-a Ini
  • 62. 61 Hilikuton 4 Idrowing ang bituon ( ) antes sang dinalan nga nagagamit sang metaphor. _____ 1. Tigre ang dagat nga nagangurob kon malain ang panahon. ______2. Ang papel kasubong sang balahibo sang pispis kamag-an. ______3. Nag-abot nga daw kilat ang iya ginapangayo nga regalo . ______4. Ulod si Mara gani wala niya natapos ang iya ginaobra. ______5. Baso nga mabuluk-on kon halungan si Mara sang iya amay. Hilikuton 4-A Kumpletuha ang dinalan gamit ang metaphor nga ara sa sulod sang kahon. Tinguha-i Ini! Panumduma Ini! Ang metaphor isa ka figure of speech kon sa diin ang tawo o butang ginakumparar sa kada isa nga wala naggamit sang tinaga nga daw, kasubong o pareho. mabug-at ang iya buli madulom nga kagab- ihon bato nga tagipusuon perlas sa kadagatan lukdo niya ang kalibutan
  • 63. 62 1. Masinulub-on si Bing. Makit-an sa iya hitsura nga_________. 2. Wala sing balatyagon ang babaye. May ara sia _______. 3. Tamad nga bata si Jimmy. _______ kon may ulubrahon. 4. ______ ang imo mga ngipon, sa kaputi wala sing tupong. 5. Ang buhok ni Mara ________ sa kaitum. May ara ka bala sang journal? Ano ang ginasulat mo sa imo journal? Basaha ang journal ni Ronel kag hibalu-a kon ano ang ginaobra niya adlaw-adlaw. Ako si Ronel, walo ako ka tuig. Pananum ang akon huyog. Maluyagon ako sang mga tanum sa palibot. Sa kada tion nga may makita ako nga tanum, ginasulat ko ini sa akon journal. Lunes, July 22, 2013, 7:00 sang gab-i. Upod sa akon mga kaeskwela, ginpantan-aw kami ni Gining Santos sang mga tanum nga nagatubo sa hardin sang amon eskwelahan. Nakunyag gid ako sa kadamuon sang maduagon nga tanum sa hardin. Ginadayaw ko gid ang amon hardinero sa pag-atipan sini nga mga tanum. Martes, July 23, 2013, 7:30 sang gab-i. Nakakuha ako sang tiempo nga maistorya si Manong Karding nga amon hardinero. Ginsugid niya nga Basaha kag Hibalu-a Ini!
  • 64. 63 ginaistorya niya ang mga tanum samtang ginabunyagan. Miyerkules, July 24, 2013, sang gab-i. Sa akon pagpauli, nasumalang ko si Manong Karding. Nasorpresa gid ako sang gintagaan niya ako sing nagkalainlain nga binhi sang tanum. Daku gid ang akon pagpasalamat sa iya kay nahibaluan niya nga mahuyugon ako magpananum. Huwebes, July 25, 2013, sang gab-i. Aga pa ako nagbugtaw kag ginhunol ang mga binhi. Ginbunyagan ko ang mga ini kag ginbutang sa lugar nga mainitan. Daw indi na ako kahulat sang ila pagdaku. Biyernes, July 26, 2013, sang gab-i. Aga pa ako nagpauli kay bisitahan ko ang akon hardin. Ginbunyagan ko liwat ang akon ginhunol kag ginkuhaan sang mga hilamon sa palibot. Sabado, July 27, 2013, sang gab-i. Temprano pa ako nagbangon bisan wala kami klase.Tungod indi mabug-at ang akon buli, nagdiretso ako sa hardin pagkatapos ko himuson ang akon hilgdaan. Daku gid ang akon kalipay sang nakit-an ko nga may naga-ulhot nga dahon ang akon tanum! Domingo, July 28, 2013, sang gab-i. Gin-agda ko ang akon mga kaeskwela nga mabisita sa akon hardin. Nakit-an nila nga nagtululubo na ang akon mga tanum. Naganyat man sila nga maghimo sang ila kaugalingon nga hardin.
  • 65. 64 Hilikuton 5 Sa diin nga parte sang journal ni Ronel ang imo gid naluyagan? Idrowing ini sa sulod sang kwadro. Magsulat sang 2 hasta 3 ka parapo nga nagalaragway sa imo gin-obra. .
  • 66. 65 Hilikuton 6 Magsulat sang isa ka adlaw nga journal parte sa imo inagihan. Halimbawa: Ang pagpakigbahin sa pag-atipan sang palibot. Giyahan ka sang mga masunod nga pamangkot. Sunda ang huluwaran sa pagsulat sang journal. 1. Paano mo ilaragway ang imo kaugalingon? 2. Ano nga makagalanyat nga inagihan ang gusto mo ipaambit? 3. San-o kag diin ini natabo? 4. Ano ang natabo sa adlaw nga ina? Mahilig ka bala magbasa sang mga libro? Nahibaluan mo bala ang lainlain nga bahin sang libro? Kilala mo bala ang lima ka bahin sini? Linyahi ang mga ini. Paminsara Ini takop title page lawas sang libro sports page bibliography tig-ulo editoryal kaundan
  • 67. 66 Katapusan nga Pagtilaw Hilikuton 1 Ipares ang metaphor sa iya kahulugan. Isulat ang letra sang husto nga sabat. A B _____ 1. palangga sang duta a. tamad _____2. tinakluban sang langit b. wala kaluoy _____3. bug-at ang buli c. masinulub-on _____4. lukdo ang kalibutan d. putot o manubo _____5. bato nga tagipusuon e. nagulpihan Hilikuton 2 Linyahi ang mga bahin sang libro sa sulod sang kahon. Panumduma Ini! May nagkalainlain nga bahin ang libro. Nagalakip ini sang takop, title page, copyright page, preface, kaundan, lawas sang libro, index, glossary, bibliography, kag spine. takop sports page copyright page index glossary tig-ulo title page kaundan tables surface preface lawas sang libro
  • 68. 67 Hilikuton 3 Pili-a ang letra nga tul-id nga nagalaragway sang main idea sang binalaybay. _____1. Si Rico kag iya pamilya nagaistar sa syudad. Wala sia sing husto nga ihibalo sa pagpananum. Gintudluan sia sang iya ginikanan sa pagtanum sang mga ulutanon kasubong sang petsay, kamatis kag talong sa lata kag sa plastik nga botelya. a. Si Rico kag ang iya pamilya nagapananum sang ulutanon. b. Si Rico kag ang iya pamilya nagahandum nga may mga kahoy sa ila likod-balay . _____2. Nakigbahin si Ana kag iban pa nga girl scouts sa Clean It Up nga proyekto sang baranggay. Nagapanilhig sila sa kilid sang karsada kada adlaw pagkatapos sang klase. Nagabulig man sila sa pagpananum sang mga kahoy. Ginasigurado nila nga matinlo kag berde ang palibot. Nagapati sila nga luwas sa mga masakit ang matinlo nga baranggay. a. Kada adlaw nagapanglimpyo sang palibot si Ana kag iban pa nga girl scouts. b. Nakigbahin si Ana kag iban pa nga girl scouts para sa matinlo kag luwas sa masakit nga komunidad. c. Masadya ang mangin girlscout kay makaentra sa mga proyekto sang komunidad.
  • 69. 68 Semana 7: Ang Akon Pamilya kag ang Amon mga Katungdanan Ang simile kag metaphor nagakumparar sang mga tinaga sa dinalan. Ginahimo sini ang mga dinalan nga makabibihag kag makagalanyat. Halimbawa sang simile: 1. Kasubong sang dyamante ang bituon sa kalangitan. 2. Maitum ang uling pareho sang kadulom sang tungang gab-i. 3. Kasubong sang anghel ang iya katahum. Halimbawa sang metaphor: 1. Anghel sa pamilya ang lapsag. 2. Ulod sia kon maglakat. 3. Bola sang kalayo ang adlaw. o Paano ginlaragway ang ginahambalan sa kada dinalan? o Ang paglaragway bala nagasantu sa ginapakita nga pagkumparar? Ngaa? o Paano ang simile magkatuhay sa metaphor?
  • 70. 69 Hilikuton 1 May panulad kag halimsugid ang mga dinalan sa idalum. Linyahi sa idalum ang duha ka tinaga nga ginakumparar. Sunod isulat sa blangko nga linya ang P kon panulad kag H kon halimsugid. _______1. Algodon ang mga panganod nga nagalutaw sa kalangitan. _______2. Isda si Cindy kon maglangoy sa tubig. _______3. Preska ang yuhum ni Pamela kasubong sang aga. _______4. Kasubong ni Tom ang nagaumpok nga bola. _______5. Mga bola sang kalayo ang iya mga mata. Hilikuton 2: Himu-a nga halimsugid ang tanan nga panulad. Isulat ang imo sabat sa isa ka papel. Halimbawa: Kasubong sang gutom nga kabayo si Barbara. Sabat: Gutom nga kabayo si Barbara. 1. Kasubong sang algodon kaputi ang balahibo sang kuring. 2. Kasubong sang mantika si Jose magtulog. 3. Kasubong sang kilat magdalagan ang atleta. 4. Mamag-an si Anita pareho sang balahibo. 5. Kaangay sang kuring kag ido mag-away ang mag- utod. Panumduma Ini!
  • 71. 70 Hilikuton 3: Palibuta ang Roleta Ilaragway ang litrato sa roleta gamit ang simile o metaphor. Basaha ang masunod nga mga dinalan. a. Nagapanilhig sang ugsaran si Tina. b. Nagapamunyag sang mga tanum si Berna. c. Nagapahabok sang lupa sa palibot sang mga tanum si Rose. d. Nagahakwat sang mga laya nga dahon pakadto sa basurahan si Manong Aris . e. Nagapanghilamon si Mark. f. Nagapang-abono sang tanum si Tatay Jose. Sin-o ang ginaistoryahan sa kada dinalan? Ano ang ginasugid sang dinalan nahanungod sa iya? Paano gintapos ang dinalan? Basaha kag Hibalu-a Ini!
  • 72. 71 Hilikuton1-A Kilalaha ang tuluyuon kag ang panagsari sa mga dinalan. Linyahi sa idalum ang tuluyuon kag bilugi ang panagsari. 1. Nagaistar ang akon pamilya sa gamay nga balay. 2. Malipayon kami nga pamilya. 3. Ginatudluan kami nanday Tatay kag Nanay kon paano mag-obra sang mga hilikuton sa balay. 4. Nagabulig ang akon utod nga lalaki kay Tatay sa likod sang balay. 5. Nagabulig ako kay Nanay sa pagluto sa kusina. Tinguha-i Ini! Panumduma Ini! May duha ka bahin ang dinalan, ang tuluyuon (subject) kag ang panagsari (predicate). Ang nagahimo sang aksyon ginatawag nga tuluyuon. Ang nagsugid nahanungod sa subject ginatawag nga panagsari. Ang simple nga dinalan nagasugid sang isa ka kumpleto nga ideya. Nagatapos ini sa nagakaigo nga pananda panulat kasubong sang pintok (.), pamangkot (?) ukon panuaw (!)
  • 73. 72 Hilikuton 1-B Kumpletuha ang mga masunod nga dinalan paagi sa paghatag sang tuluyuon ukon subject. 1. Nag-obra sing todo si_______________sa hardin. 2. Nagatuon sang ila leksyon sanday __________ kag _____________kada gab-i. 3. Ginatinluan___________ ang hulot-klasehan kada adlaw. 4. Gintudluan kami sang________________ kon paano magbasa kag magsulat. 5. Nagkaon _______________ sang mga saging. Hilikuton 1-C Magsulat sang simple nga dinalan nahanugod sa kada laragway. 1. __________________________ 2. __________________________ 3. __________________________ 4. __________________________
  • 74. 73 5. __________________________ 6. __________________________ 7. __________________________ 8. __________________________ Kapareho sang Subay ni: Claire B. Barcelona Ginlubad sa Hiligaynon ni: Dymphna Leizel G. Jocson “Manong Aris tan-awa ang mga subay, ngaa masako sila pirme?”pamangkot ni Berna. “Nagabinuligay sila sa pagpangita sang ila pagkaon para sa tion sang tag-ululan,” sabat ni Aris. Basaha kag Hibalu-a Ini!
  • 75. 74 Samtang masako sila sa pagtan-aw sang mga subay nga nagakamang sa duta, nabatian nila ang ila amay. “Tina, Berna kag Rose, lakat kamo diri. Palihog buligi ninyo ako sa pagpanglimpyo sang aton palibot,” pangabay ni Tatay Jose. Gilayon nagadalagan sa ila amay ang mag-ululutod. Gulpi nangin masako ang tanan. Nagapanilhig sang ugsaran si Tina. Nagapamunyag sang mga tanum si Berna. Nagapanghukal sang lupa sa palibot sang mga tanum si Rose. Nagapanghilamon si Mark. Nagahakwat sang laya nga mga dahon pakadto sa basurahan si Manong Aris. Nagapang-abono sang tanum si Tatay Jose. Kada katapu sang pamilya nagabulig sa pagpanglimpyo sang hardin kag palibot. Kada katapu sang pamilya nagaobra sang iya masarangan sa giya sang ila iloy kag amay. Mangin mahapos kag madasig ang pag-obra kon tanan nagabinuligay. Nagyuhum si Nanay sa iya mga anak. “Pareho kamo sang mga subay, tuman kasako sa pag-obra sang inyo mga hilikuton,” hambal niya. Sabti ang mga masunod:  Ano ang gin-obra sang kada katapu sang pamilya?  Ngaa ayhan ginkumparar sila ni Nanay sa mga subay?  Ano ang buot-silingon ni Aris sang paghambal niya nga ang mga subay nagatipon sang pagkaon para sa tion sang tag-ululan?  Ano nga leksyon ang ginatudlo sang istorya sa aton?
  • 76. 75 Hilikuton 2 Pangita-a ang main idea. Basaha sing maayo ang parapo kag sabti ang mga masunod nga pamangkot. Mga Pamangkot: 1. Ano ang ginasugid sang parapo? 2. Sa diin nga dinalan sa parapo ang nagasugid sini? 3. Ano ang tawag sa dinalan nga nagasugid sang main idea? 4. Ano ang ginasugid sang iban nga mga dinalan nahanungod sa pamilya? 5. Ano ang tawag mo sa mga dinalan nga nagahatag sang dugang nga detalye o impormasyon nahanungod sa main idea? Ihambal kag Hibalu-a Ini Malipayon kami nga pamilya. Ginatudluan kami nanday Nanay kag Tatay nga mangin mabuot nga kabataan. Pirme namon ginapati kon ano ang ginahambal ni Tatay. Nagabulig ako kag ang akon utod nga babaye kay Nanay sa mga hilikuton sa balay. Nagabulig naman kay Tatay sa hardin ang manghod namon nga si Jose.
  • 77. 76 Hilikuton 3 Basaha ang mga masunod nga parapo. Linyahi sa idalum ang key sentence nga nagahatag sang main idea sang parapo. 1. Una nga sakay ni Carla sa eroplano. Temprano pa sia nagbugtaw kag nag-ilis para sa byahe. Ginapaminsar na niya ang mga panganod kag tanan nga mga butang nga iya makit-an. Indi na sia makahulat nga makalab-ot sa airport. 2. Gusto nanday Mario kag Carlo ang ila kaugalingon nga hardin. Nakigkita sila kay Manong Jose, ang hardinero sang eskwelahan. Ginpamangkot ni Mario si Manong Jose kon pwede sia mahatagan sang mga binhi sang tanum. Ginsugid sa iya ni Carlo ang hardin nga ila himuon. 3. Si Sarah kag ang iya kaeskwela nagdala sang silhig kag trapo sa eskwelahan. Ginhambalan sila ni Gining Toledo nga temprano pa mag-abot. Kinahanglan nila magbulig. Semana ato sang Brigada Eskwela. Panumduma Ini! Ang main idea pinakaimportante nga bahin sang parapo. Nagasugid ini tanan nahanungod sa parapo. Ang main idea pwede makit-an sa key sentence. Ang key sentence pwede makit-an sa umpisa, tunga o katapusan nga bahin sang parapo. Tanan nga mga dinalan sa parapo nagadugang sang mga impormasyon nga nagasuporta sa main idea.
  • 78. 77 Hilikuton 3-A Basaha sing maayo ang parapo. Sunod pun-i sang nagakaigo nga impormasyon ang graphic organizer sa idalum. Parapo 1 Nagabulig ang karabaw sa mangunguma sa talamnan. Ginaarado nila ang talamnan para maghumok ang duta. Ginadala nila ang mga mabug-at nga mga basket sang prutas kag iban pa nga kararuton sa tion sang tag-alani. Todo ang obra nila bilog nga adlaw. Parapo 2 Suod nga mag-abyan sanday Leila kag Bebot. Tuparay sila magpungko kon may klase. Kon tion sang recess, nagahatagay sila sing pagkaon. Pirme sila nagabuligay. Key sentence Dinalan nga nagasuporta sang key sentence Dinalan nga nagasuporta sang key sentence Dinalan nga nagasuporta sang key sentence Key sentence Dinalan nga nagasuporta sang key sentence Dinalan nga nagasuporta sang key sentence Dinalan nga nagasuporta sang key sentence
  • 79. 78 Basaha ang infomercial sa pagwaragwag sa radyo. ANCHOR 1: Mabalik ang nagapanguna nga balita sang DCBB pagkatapos sini nga Infomercial. Joseph: Mark, diin ka naghalin? Mark: Nagkadto ako sa hulot-balasahan. Ginsabtan ko didto ang akon homework kag naghulam sang libro. Joseph: Ngaa nagabasa ka pa sinang mga libro? Dali, mahampang na kita sang computer. Mark: Maayo nga hilikuton ang pagbasa hambal ni Tata. Ari ipakita ko sa imo ang paborito ko nga libro. Joseph: Kabalo ka gid mangita sang paborito nga bahin sini nga libro. Mark: Syempre, nahibaluan ko na ang lainlain nga bahin sang libro. Madasig ko makit-an ang mga ini. Joseph: Sa pamatyag ko kinahanglan ko mag-upod sa imo basa sini nga libro. Mark: Masadya ang magbasa! ANCHOR 2: Ini ang mainabyanon nga pagpahanumdom sang AKLAT Foundation kag sini nga istasyon. o Parte sa ano ang infomercial? o Paano nakumbinsi ni Mark si Joseph nga mag-upod sa iya nahuyugan? o Ngaa natingala gid si Joseph kon paano ni Mark makit- an ang paborito niya nga bahin sang istorya? Ihambal kag Ibalu-a Ini!
  • 80. 79 Hilikuton 4 Tun-i ang impormasyon sa idalum nahanungod sa lainlain nga bahin sang libro. Title Page Makit-an ini sa una nga bahin sang libro kag nagasugid sang: Tig-ulo Tagsulat Manuglaragw ay Manugbalhag Lugar sang Ginbalhagan Table of Contents Makit-an man ini sa una nga bahin sang libro. Nagalista ini sang: -Yunit, bahin o istorya upod sang numero sang kada pahina kon diin ini makita Glossary Makit-an ini sa likod nga bahin sang libro. Nagalista ini sang -bag-o nga mga tinaga nga gingamit sa libro upod ang ila kahulugan. Nakalista ang mga tinaga sa husto nga pagpasunod halin sa A to Z. Index Makit-an man ini sa likod nga bahin sang libro pagkatapos sang glossary. Nagalista ini sang ngalan, lugar, kag topiko sa libro upod sang numero sang kada pahina kon diin ini makita. Nakalista ang mga ini sa husto nga pagpasunod halin sa A to Z.  Ano ang nagkalainlain nga bahin sang libro?  Ano nga impormasyon ang makita sa kada bahin sang libro?
  • 81. 80 Hilikuton 5 Panghangkat Ipares ang impormasyon sa bahin sang libro kon diin ini makita. Isulat ang letra sang husto nga sabat. Column A Column B 1. English for You and Me 3 Benita N. Miranda 2. Unit 1- Looking Around Me 3. Book Wise Publishing House, Inc. 4. Lesson 7- The Fireflies 5. village/vill’age (n.) community 6. animal kingdom 5 Antelope 9 7. Kiddie Goat…70 8. cats 24, 25 cheetahs 16 9. meadow/mead’ow (n.) piece of grassland 10. Antonio Basilla, illustrator Tinguha-i Ini! Glossary Index Title Page Table of Contents
  • 82. 81 Katapusan nga Pagtilaw A. Pamati-i ang malip-ot nga istorya kag sabti ang mga pamangkot. “Nay, diin ka?” singgit ni Mark. Ginlibot niya ang balay pero wala sing bisan isa didto. Naggwa sia sa karsada. Tanan masako! Nagpanglimpyo si Tatay sang kanal. Ginhaboy ni Manong Aris ang mga plastik nga botelya sa basurahan. Nagpanilhig sang karsada sanday Nanay kag Tina. Ginpangkolekta ni Rose ang mga plastic bag samtang ginbahin-bahin ni Rose ang indi madunot nga basura. Nagdalagan si Mark pakadto sa ila para man makabulig. “Buas ang engrande nga parada. Halos handa na kita sa aton preparasyon sa pista,” hambal sang baranggay kapitan nga may kakunyag. “Maghiliugyon sa kadalag-an kag magbahin sa kapaslawan,” komentaryo ni Mark. 1. Ano ang maayo nga tig-ulo para sa istorya? a. Ang Pista b. Tion sa Pagpanglimpyo c. Pakigbahin sang Pamilya d. Preparasyon para sa Pista 2. Sa diin nga dinalan ang nagahatag sang kabilugan nga ideya sang istorya? a. Tanan masako sa pagpanglimpyo sang karsada. b. Ginpangabay sang baranggay kapitan ang kada pamilya sa pagpaninlo. c. Nagbulig ang mga bata sa pagpadayon sang katinluon sang komunidad. d. Ginabuligan sang mga ginikanan nga mangin responsable ang ila kabataan.
  • 83. 82 3. Sa diin nga dinalan sa idalum ang nagasuporta sang ideya nga “Maghugpong para sa kadalag-an kag magbahin para sa kapaslawan”? a. Ginaengganyo ang mga bata nga magpaninlo sang karsada. b. Kinahanglan mga tigulang lang ang makigbahin sa pagpreparar para sa pista. c. Ginmando sang baranggay kapitan nga magpaninlo sang karsada ang kada pamilya. d. Nagbulig sa pagpreparar para sa pista ang kada katapu sang pamilya. B. Linyahi sa idalum ang figures of speech nga gingamit sa kada dinalan. Isulat sa blangko nga linya ang S para sa simile kag M para sa metaphor. _____4. Sa sobra nga kagutom kasubong sia sang baboy magkaon. _____5. Tigre sia kon mangakig. _____6. Daw kalamay katam-is ang atis. _____7. Wala pahuway ang magunguma, karabaw sia kon mag-obra. C. Isulat ang letra sang husto nga sabat. Sabado sang aga. Nagapreparar ang mga mag- ululutod para magbisita sa ila lolo kag lola. Aga pa nagbangon si Tina kag nagluto sang pancit molo. Nagluto si Berna sang bingka para kay Lolo. Nanguha naman si Rose sang bulak nga gumamela para kay Lola. Nagahanas sa pagkanta si Mark para kanday Lolo kag Lola. Nagahanas naman sanday Aris kag Joseph sang saot para sa eskwelahan. Tanan sila nagakakunyag sa pagbisita sa ila lolo kag lola sa uma.
  • 84. 83 8. Ano ang key sentence? a. Isa ka Domingo sang aga. b. Tanan sila nagakakunyag sa pagbisita sa ila lolo kag lola sa uma. c. Nagahanas sa pagkanta si Mark para kanday Lolo kag Lola. d. Nagapreparar ang mga mag-ululutod para magbisita sa ila lolo kag lola. 9. Sa diin nga dinalan ang wala nagasuporta sang main idea? a. Nagluto si Berna sang bingka para kay Lolo. b. Nagahanas sanday Aris kag Joseph sang saot para sa eskwelahan. c. Nanguha naman si Rose sang bulak nga gumamela para kay Lola. d. Nagahanas sa pagkanta si Mark para kanday Lolo kag Lola. 10. Ano ang main idea sang parapo? a. Masako ang mga bata b. Semana upod kanday Lolo kag Lola c. Kakunyag sa isa ka adlaw sa uma d. Pagpreparar para magbisita kanday Lolo kag Lola 11. Gusto ni Rose mahibaluan ang tagsulat, manuglaragway kag manugbalhag sang isa ka libro. Sa diin nga bahin niya ini pangitaon? a. index b. glossary c. title page d. table of contents 12. Tun-i ang grupo sang mga tinaga sa idalum. Sa diin ang halimbawa sang isa ka simple nga dinalan?
  • 85. 84 a. Nagbulig kay Nanay ang mga bata sa pagluto sang panyaga. b. Tatlo ka matahum nga alibangbang sa hardin c. Nagkadto si Ramil sa Manila kag ginbisita niya ang iya asawa. d. Naghibi si Angie kay nadula niya sa eskwelahan ang iya paborito nga libro. D. Ilaragway ang litrato gamit ang nagakaigo nga figures of speech. Magsulat sang tatlo (3) ka simple nga dinalan nahanungod diri. (13-15) ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________ ______________________________________
  • 86. 85 Leksyon 8: Mga Katapu Sang Pamilya, Bugal Sang Akon Pamilya Mata na mga bata Imuklat ang inyo mga mata Tindog kag magbangon Diretso sa banyo kag paligo gilayon Sa aton paglakat siguraduhon Ang mga tindog naton kaayuhon. Wala ka bala sing kalibutan sa mga nagakatabo sa dalan? Gani sa aton paglakat maghalong sing tuman Kay ang kalibutan punu sang katalagman. o Ano nga mga tinaga ang kaduha gingamit sa binalaybay? o Paano gingamit ang tinaga nga mata? o Ano ang kahulugan sang mata sa una nga linya?sa ikaduha nga linya? Mata na mga bata Imuklat ang inyo mga mata o Pareho bala ang kahulugan sang tinaga nga may linya sa idalum? Tindog kag magbangon Ang mga tindog naton kaayuhon o Sa diin sini ang may kahulugan nga “wala sing nahibaluan”? Wala ka bala sing kalibutan sang nagakatabo? Ang kalibutan puno sang katalagman. o Ano ang nagabulig sa imo pagtumod sang husto nga kahulugan? Basaha kag Hibalu-a Ini
  • 87. 86 Mga Tinaga nga may Madamo nga Kahulugan Usisa-a ang mga kahulugan sang tinaga sa tsart. Tinaga Kahulugan mata parte sang lawas bugtaw tindog hitsura o porma sang lawas posisyon nga nagatiso ang duha ka tiil kalibutan duta nga ginaistaran nahibaluan Panumdumon Ini Ihambal kag Hibalu-a!  Pwede nga ang mga tinaga may sobra sa isa nga kahulugan. Ang kahulugan sang tinaga nagasandig kon paano ini gamiton sa dinalan. Ginagamit naton ang context clues para mahibaluan kon diin ang husto nga kahulugan.
  • 88. 87 Tun-i ang mga dinalan kag iangot ini sa litrato nga nagapakita sang iya kahulugan. Paminsara Ini! Manami ang gua sa telebisyon Nagsaot ang bilog nga pamilya sa plasa. Nagaumpok kag bilog nga butang ang regalo ko.
  • 89. 88 Hilikuton 3 Pagsat-um sang Kinaiya sang Karakter May mga katawhan ang istorya. Sila ang nagahulag kag nagahambal sa istorya. Mahambal naton kon ano sila nga klase sang tawo sila paagi sa pag-intindi kon ano ang ila ginhambal kag ginaobra sa istorya. Basaha ang mga dinalan. Ihatag ang kinaiya sang tawo base sa iya hulag o ginahimo. Magpili sa listahan sa idalum. maisog mabuot dalok tampad maalam Dinalan Kinaiya 1. Nakit-an ni Anita ang pilason nga pispis. Gindala niya ini sa ila balay kag gin-atipan. 2. Nagapungpong sang bunga ang paho ni Manong Jose ugaling wala gid ini nagapanghatag sang bunga sini kon kay sin-o. 3. May beinte pisos sa ibabaw sang lamesa sa kantina. Nakita ini ni Janet kag ginbalik niya ang kwarta sa manunudlo. 4. Malapit na magdulom. Ginsugo ni Nanay si Mark nga magkadto sa botika kag magbakal sang bulong para sa manghod niya. Wala pa sia didto ka kadto nga isa lang pero nahibal-an niya nga kinahanglan gid ini sang manghod niya. Ginkuha niya Ihambal kag Hibalu-a Ini!
  • 90. 89 ang flashlight kag kwarta. Gilayon nakabalik na sia nga may dala nga bulong. 5. Nagtuon sing todo si Gracia para sa pagtilaw. Gintun-an niya liwat sing maayo ang tanan nga leksyon nga gintudlo sa ila sang manunudlo. Nakuha niya ang pinakamataas nga marka sa klase. Hilikuton 4 Halin sa listahan sang mga tinaga, butangi sang tsek √ ang tinaga nga nagalaragway sang kinaiya sang karakter. Butangi sang ekis X kon indi. __________1. malipayon __________6. mabuot __________2. matinahuron __________7. maalam __________3. dulse __________8. mabinuligon __________4. masinadyahon __________9. mapisan __________5. tamad __________10. eskwelahan Panumduma Ini! Ang katawhan sang istorya pwede malaragway gamit ang mga kinaiya sang karakter. Ang kinaiya sang karakter nagasugid kon ano sia nga klase sang tawo. Masugid mo ang kinaiya sang karakter suno sa iya ginahambal kag ginahimo sa istorya.
  • 91. 90 Hilikuton 5 Basaha ang mga dinalan kag magpili halin sa listahan sa Hilikuton 4 sang kinaiya sang karakter. ________1. Gintamyaw nanday Sandra kag Grace ang ila manunudlo. ________ 2. Nag-obra si Tatay sa talamnanan bilog nga adlaw. ________3. Ginatinguhaan pirme ni Maria nga mapahalipay ang mga tawo nga iya palangga. Nagalahog sia kag nagayuhum sa tanan. ________4. Naugot maninlo ang gamay nga lalaki. Ginalikawan niya magpaligo kag magsipilyo sang ngipon. Hambal niya makapakapoy lang ini. ________5. Nagapaninlo sang kwarto si Sarah kada adlaw. Ginasiguro niya nga may matinlo nga pisara kag pangtrapo si Gining Paz. Hilikuton 6 Sinimpon nga mga Dinalan Basaha ang mga dinalan. Simpuna ang mga simple nga dinalan. Gamita ang panghiangot (connector)nga makit-an antes sang kada numero para madihon ang sinimpon nga dinalan. (kag) 1. Nakunyag si Gining Dela Rosa. Nalipay si Gining Dela Rosa. Sabat: Nakunyag kag nalipay si Gining Dela Rosa. (kag) 2. Ginapabugal ni Tatay ang ila mga kabataan. Ginapabugal ni Nanay ang ila kabataan. Sabat: _________________________ Basaha kag Ihambal Ini!
  • 92. 91 (kag) 3. Nagaobra sing todo si Josie para makakuha sang maayo nga grado. Nagmadinalag-on sia. Sabat: _________________________ (ugaling) 4. Mapisan si Charito. Tamad si Bryan. Sabat: _________________________ (ugaling) 5. Nanawag sia. Wala sang nagsabat. Sabat: _________________________ Hilikuton 7 Diin ang Akon Pares? Isugpon ang duha ka mga dinalan para makadihon sang sinimpon nga dinalan o compound sentence. Gamita ang panghiangot nga kag sa pagsugpon sang mga ideya. A B Maluyagon si Mark magdrowing * * Nagahanas sia sa alagyan adlaw-adlaw. Nagatukar si Joseph sang gitara * * Sia ang nagapanguna sa cheering squad Madasig maglangoy si Erick * * Ang banda ang nagakanta sa kasadyahan. Panumduma Ini!  Ang simple nga dinalan may isa ka ideya. Nagatapos ini sa pintok.  Ang sinimpon nga dinalan may 2 ka ideya.  Ang sinimpon nga dinalan naagagamit sang panghiangot(connector) kasubong sang kag o ugaling.
  • 93. 92 Makawiwili magsaot si Rose * * Nagaentra sia sa poster making. Daw kabayo magdalagan si Ramil * * Nakabaton sia sang medalya nga bulawan. Hilikuton 8 Mga Kaundan Tun-i ang listahan sang mga kaundan. Sabti ang mga pamangkot. o Pila ka mga leksyon ang ara sa libro? o Ano ang tig-ulo sang pinakaulihi nga leksyon? o Sa ano nga mga pahina mo makit-an ang impormasyon parte sa pagtukib sang ikasarang? o Ano nga impormasyon ang makita sa pahina 98? o Ano nga leksyon ang dapat mo basahon kon gusto mo mahibaluan ang katuyuan sang kalingawan? o Sa diin nga leksyon ang nagahatag sang kabilugan nga ideya sang kalingawan? o Naluyag si Aris magpakig-ambit sang iya talento sa iya mga utod, sa diin nga leksyon niya ini pwede maangot? o Sa diin nga leksyon ang nagasaysay nahanungod sa pagpasubali kag kalingawan? o Kon ikaw nagaumpisa sa pagtukib sang imo talento, sa diin nga leksyon mo ini mabasa? IKAW KAG ANG IMO KALINGAWAN Leksyon1 Pag-istorya Nahanungod sa Kalingawan…… 1-7 Leksyon 2 Pagtukib sang Ikasarang……………........ 8-39 Leksyon 3 Pagpauswag sang Ikasarang…………….. 40-76 Leksyon 4 Pagpakig-ambit sa Iban………………… 77-99 Leksyon 5 Pagpasanyog sang Personalidad……… 100-124 Leksyon 6 Mga Kalingawan Batok sa mga Pagpasulabi……. 125-150
  • 94. 93  Ano nga impormasyon ang makit-an sa table of contents o mga kaundan?  Paano mo magamit ang impormasyon nga ara sa table of contents o mga kaundan? Katapusan nga Pagtilaw A. Pamati-i ang istorya. Sabti ang masunod nga mga pamangkot. Pili-a ang letra sang husto nga sabat. Panumduma Ini!  Ang mga kaundan (table of contents) makit-an sa unahan nga bahin sang libro.  Nakalista diri ang mga yunit, bahin, o istorya kaupod ang pahina kag numero nga napasunod sing.  Ang kadamuon sang detalye nagadepende sa kalabaon sang unod sang libro. Kapid sanday Miko kag Mika. Nakabaton sila sang regalo sang kaadlawan nila halin kay Tiyoy Bobby. Ginapilit gid ni Miko nga ang bisikleta iya gid. Bisan nagahampang sia sang iya basketball , indi sia gusto nga gamiton ini ni Mika. “Indi ako maggamit sang bisikleta mo. Pwede bala ako makahampang sang volleyball mo?,” pangabay ni Mika . “Indi ko magpasugot,” singgit ni Miko. “Akon ini nga bola. May ara ka man munyika. Indi ka ya maghampang sini,” hambal niya nga nagapangakig.
  • 95. 94 1. Paano mo malaragway si Miko? a. may pagsalig b. dalok c. buang d. mainabyanon 2. Ano ang nabatyagan ni Mika sa ginhimo sang iya utod? a. nakasala b. nasubuan c. naakig d.nagpasensya 3. Ano nga kinaiya ang masat-um mo kay Miko? a. kadalukon c. kabuangon b. mabinuligon d. mainabyanon 4. Sa diin nga dinalan ang nagapakita nga makinaugalingon si Miko? a. Indi ka pwede maghampang sini. b. May ara ka man nga munyika. c. Indi ako maggamit sang bisikleta mo. d. Pwede bala ako makahampang sang bola mo? B. Isulat ang letra sang husto nga sabat. _____5. Sa diin sini ang compound sentence? a. Nangabay si Mika nga hulamon ang bag-o nga basketball ni Miko. b. Nakabaton sanday Miko kag Mika sang regalo sang kaadlawan nila halin kay Tiyoy Bobby. c. Sang wala ni Miko ginpahulam si Mika sang iya hampanganan, naglakat si Mika nga may luha ang mga mata. d. Nagpasalamat ang mga bata sa ila tiyo kag gintagaan nila sang importansya ang mga regalo. 6. Ako anay ang masulat sa pisara. Ano ang buot silingon sang tinaga sa dinalan nga may linya? a. isa ka sahi nga insekto b. mauna sa pagsulat c. maulihi sa pagsulat d. masunod sa pagsulat
  • 96. 95 7. Simpuna ang mga simple nga mga dinalan gamit ang nagakaigo nga panghiangot. Nagbinalaybay ang mga babaye. Nagsaot sing maayo ang mga lalaki. Sa diin nga dinalan ang husto? a. Nagbinalaybay ang mga babaye gani nagsaot sing maayo ang mga lalaki. b. Nagbinalaybay ang mga babaye pero nagsaot sing maayo ang mga lalaki. c. Nagbinalaybay ang mga babaye kag nagsaot sing maayo ang mga lalaki. d. Nagbinalaybay ang mga babaye sang nagsaot sing maayo ang mga lalaki. 8. Tun-i ang laragway. Diin sini ang buot silingon sang tikang nga ginamit sa dinalan? a. Indi magtikang sa hilamon. b. Maghalong sang imo tikang, basi mahulog ka. c. Nasadyahan gid ako sang mga tikang sang hiphop nga saot. d. Nagdalagan panaog si Tristan sang pila ka tikang para sumalangon ang iya iloy sa ganhaan. 9. Nakit-an ni Miguel nga nagakalayo ang kusina sang ila kaingod. Nagdalagan sia sa barangay hall kag ginsugid sa mga opisyales. Nagkuha sia sang balde sang tubig kag nagbulig sa bumbero sa pagpatay sang kalayo. Ano nga klase sang bata si Miguel? a. maisog b. wala nagapanumdon sang kaugalingon c. mapasalamaton d. mabinuligon
  • 97. 96 Tun-i ang listahan sang mga kaundan (table of contents). 10. Sa diin nga leksyon ang dapat mo basahon kon gusto mo mahibaluan ang ehersisyo nga angay sa lawas? a. Leksyon 1 b. Leksyon 2 c. Leksyon 3 d. Leksyon 4 11. Ano nga impormasyon ang makit-an sa pahina 32? a. Pag-ehersisyo b. Giya sa husto nga kalan-on c. Paghalong d. Pagpabulong C. Basaha ang mga dinalan kag pili-a ang kahulugan sang tinaga nga may linya sa sulod sang kahon. Isulat ang letra sang husto nga sabat. _____12. Ano nga adlaw ang paindis-indis sa pagdalagan? . _____13. Indi na sia magdalagan kay mainit na ang silak sang adlaw. D. Tun-i ang mga laragway. Magsulat sang duha (2) ka compound sentences nahanungod diri. Mauswagon nga Pagpangabuhi Leksyon 1 Ano ang Maayo para sa Imo Lawas? ........... 1-18 Leksyon 2 Ang Paghalong Labaw sa Pagbulong …………. 19-36 Leksyon 3 Pag-ehersisyo:Ano ang suno sa Lawas mo?……… 37-54 Leksyon 4 Pagkaon: Ano ang Maayo sa Imo? …….…......... 55-75 a. tion sa semana kasubong sang Lunes b. butang nga naggahatag sang kasanag kag kainit c. sa tanan nga tion d. klase sang paindis-indis 14._______________________________________________ 15. _______________________________________________
  • 98. 97 Leksyon 9: Ang Akon Pamilya kag ang Amon mga Responsibilidad Pagpauswag sang Bokabularyo Basaha sing maayo ang kada dinalan. Pihuha kon diin nga sabat ang may pareho nga kahulugan sa tinaga nga may linya sa una nga dinalan. 1. Batok ang sinugba nga saging gani wala nila nakaon. a. Naglakat sia batok sa kagustuhan sang iya iloy. b. Daw uling ang batok nga isda. 2. Kadamo sang abo ang dapog ni Lola. a. Kanamit sang pinirito nga abo. b. Nag-ubo sia kay ginpalid sang hangin ang abo. 3. Madamol ang habol ko kay malamig kagab-i. a. Nagbakal si Nanay sang bag-o nga habol. b. Indi ka kihad ang kutsilyo kay habol. 4. Palangga si Tiyay Lisa sang iya amo nga Arabo. a. Amo ini ang gusto ko nga sapatos. b. Mabuot kag manggaranon ang iya amo.  Paano mo mahibaluan ang kahulugan sang mga tinaga nga may madamo nga kahulugan? Panumduma Ini! Basaha kag Hibalu-a Ini!
  • 99. 98 Hilikuton 1 Pagpangita sang Litrato: Butangi sang tsek ang husto nga litrato para sa kada dinalan. 1. Wala nagakalipat magpamunyag sang mga tanum si Gina kada aga. 2. Nagbilin sang sulat si Mimi sa iya utod nga babaye. 3. Duha ka manughampang sang volleyball ang nagtinguha sa pagsagang sang spike sang ila kasumpong sa hampang. Tinguha-i Ini!  Madamo nga mga tinaga ang may sobra sa isa nga kahulugan.  Ang kahulugan sang tinaga nagasuno kon paano ini gamiton sa dinalan.  Ginapaminsar sang manugbasa kon paano ang tinaga ginagamit sa dinalan para mapiho ang husto nga kahulugan.
  • 100. 99 4. Ihigot sing maayo ang laso. 5. Ginhampak sang manughampang ang bola gamit ang bat. Hilikuton 2Hili Panumduma ang mga hitabo sa istorya. Pili-a ang kinaiya sang tawo nga nagalaragway sa dinalan. a. Ginbilin ni Monita ang kinan-an para hugasan ni Mona pag-abaot sang gab-i . __________si Monita. Maalwan Pasaway Tamad b. Ginhugasan ni Mona ang kinan-an nga wala nagreklamo. __________ si Mona. Mabuot Mapaiway Mabinuligan Ihambal kag Hibalu-a Ini!
  • 101. 100 c. “Monita, ihatag naton ang aton balon sa makaluluoy nga tigulang,” boluntad ni Mona. __________si Mona. Masinulub-on Mainakigon Maalwan d. “Hatag lang ang imo balon kay indi ko ya,” sabat ni Monita. __________si Monita. Dalok Madinumdumon Mainabyanon e. Nabatyagan ni Monita ang __________. kalipay kasubo kaugot Panumduma Ini! Panumduma:  Ang ginahambal, ginahimo, ginapanumdom, kag ginabatyag sang isa ka tawo, nagapakilala kon ano sia nga klase sang tawo.  Ang ginahambal sang iban nga katawhan sa istorya makahatag man sa imo sang giya sang iya kinaiya.
  • 102. 101 Hilikuton 3 Basaha kag intindiha ang kada sitwasyon. Kumpletuha ang Tsart sang Kinaiya. “Missy! Dali diri!” Panawag ni Nanay nga nagaugot ang tingog. “Diutayan na lang ako mahulog sa hagdan kay natapakan ko ang imo mga munyika.” “Nanay pasensya,” pagpangayo sang pasensya ni Missy. “Pero si Mimi ang nagbilin sina dira.” “Indi! Ikaw sina ang naggamit sini nga aga. Wala mo gid ginatago ang imo mga hampanganan pagkatapos gamit,” hambal ni Mimi. “Husto na ina. Imbes nga magsuay kamo kuha-a na kag tagu-a ang inyo hampanganan,” hambal ni Miko. “Sa sunod ibutang ninyo pirme ang inyo mga gamit sa husto nga lugar para malikawan ang disgrasya.” “Huo, husto si Miko. Indi kita maghulat nga may madisgrasya pa kag amo pag-umpisa sang pagpanghimos ,” dugang ni Nanay. Tsart sang Kinaiya Sin-o? Kinaiya? Ebidensya? Basaha kag Hibalu-a Ini!
  • 103. 102 HIlikuton 4 Basaha ang masunod nga mga simple nga dinalan. Impuna ang mga ini gamit ang tinaga nga kay o samtang. Isulat ang imo sabat sa imo notebook. 1. Nalipay ako. Nakapasar ako sa pagtilaw. 2. Nagpaninlo sang kwarto si Maria. Naghulat si Mario sa gwa. 3. Nagkanta ang bata nga lalaki. Nagapamati sing maayo ang iya kaeskwela. 4. Temprano kami nagpauli. Nagpatawag sang pulongpulong ang prinsipal sa mga manunudlo. 5. Akig nga nagtaghol ang ido. May mga estranghero sa likod sang balay. Ano ang complex sentence? Paano idihon ang complex sentences? Panumduma Ini! Basaha kag Hibalu-a ini! Panumduma:  Ang complex sentence ginabug-usan sang duha ka simple nga mga dinalan. Ginapabutyag sini ang duha ka ideya nga ginasugpon sang connectors.  kay kag samtang ang masami nga ginagamit nga connector sa complex sentences.
  • 104. 103 Hilikuton 5 A. Basaha sing maayo ang kada dinalan. Ihambal kon ini compound sentence o complex Sentence. 1. Nagbisita kami sang amon hardin pero wala man kami sang gin-obra didto kahapon. 2. Nagmasakit si Alice gani nagtinir sia sa balay bilog nga semana. 3. Nagkadto sa evacuation center ang pamilya Montemayor kay gusto nila magbulig. 4. Indi sanday Lina kag Sara makahampang sang bisikleta kay kupos sini ang goma. 5. Nagabasa sang magasin si Nanay samtang nagahulat sang bus. B. Kumpletuha ang masunod nga complex sentences sang panghiangot nga kay o samtang. 1. Madamo nga lugar ang nakadtuan namon_____ ara kami sa Cebu. 2. Kinahanglan ni Marta magsuksok sang tsinelas sa eskwelahan ______ may pilas ang iya tudlo sa tiil. 3. Kilala ang pamilya Robles ________ honor roll sa eskwelahan ang tanan nila nga kabataan. 4. Kinahanglan naton magbasa sing todo _______ bata pa kita. 5. Nagtinir kami sa hulot-balasahan ______ nagpaninlo sang hulot-klasehan ang mga lalaki. Tinguha-i Ini! !
  • 105. 104 Hilikuton 6 Basaha sing maayo ang journal. Sabti ang mga pamangkot. Mga pamangkot: 1. Sin-o ang nagsulat sang journal? 2. Ano ang importante nga hitabo mga ginsulat niya sa iya journal? 3. Ano ang ginasugid sang journal ni Bert? Basaha kag Hibalu-a Ini! Abril 25, 2012 Ginbaklan ako ni Tatay sang asul nga bisikleta.Gamiton ko ang akon bakasyon sa pagtuon maneho sang bisikleta. Nagakakunyag na ako. Bert Abril 27, 2012 Sagad na ako subong magmaneho sang akon bisikleta. Gintudluan ako ni Tatay pero nakadanlog ako sa basa nga dalan kahapon. Napilasan ang akon tuhod. Masakit gid ang akon pilas. Bert
  • 106. 105 PAGSULAT SANG JOURNAL Sabti sa kumpleto nga dinalan ang kada pamangkot: 1. Ano ang mga importante nga butang ang natabo sa imo sang Sabado kag Domingo? Magsulat sang duha ka dinalan. 2. Ngaa natabo ang mga ini? 3. Ano ang nabatyagan parte sini? Gamit ang sabat mo sa mga pamangkot, magsulat sang imo journal. Ang journal isa ka pamaagi para masulat ang parte sa aton kaugalingon, balatyagon, mga butang sa palibot naton nga nagustuhan o wala nagustuhan. Nagabulig ini sa aton sa pagpanumdom sang mga importante nga hitabo sa aton kabuhi. Panumduma Ini! Ang Akon Journal _______________________ Petsa _________________________________________________ ______________________________________________________ _____________________________________________________.
  • 107. 106 Pasanyugon Naton Magdrowing kag magduag. Ipakita ang imo journal paagi sa drowing. Himu-a nga maduagon ang imo obra. Ipakita kag iistorya ini sa klase. Ipaambit kag Saulugon! Basaha sing maayo ang imo journal. Butangi sang tsek ang inidas nga nagalaragway sang imo journal. Kaundan kag Organisasyon Puntos 1. Husto nga pagsulat sang mga dinalan, kumpleto kag klaro nga may husto nga tanda panulat. 2. Kumpleto kag klarado ang mga dinalan. 3. Kumpleto ang mga dinalan pero indi klaro. Kalidad 1. Nagasugid sang detalyado kag klarado nga inagihan. 2. Nagasugid sang diutay kag may kaanggid nga detalye. 3. Nagasugid sang kulang nga detalye. Final Rating : Excellent 6 stars Very Good 5 stars Good 4 stars Fair 3 stars