4. • Çka nënkuptojmë me rrjeta kompjuterike?
kompjuterike?
• Lidhjet e dy apo më shumë kompjuterëve për
të mundësuar komunikimin dhe shkëmbimin e
të dhënave ndërmjet sistemeve, aplikacioneve
softverike, dhe përdoruesve.
5.
6. Çfarë të mira ka ndërlidhja e
kompjuterëve në rrjeta kompjuterike?
kompjuterike?
• Lidhje ndërmjet kompjuterëve në lokacione të
ndryshme
• Komunikim më i lehtë dhe shpërndarje më e
lehtë e informacioneve
• Përdorim i përbashkët i pajisjeve hardverike
• Përdorim i përbashkët i aplikacioneve softverike
• Rritja e sigurisë së të dhënave
7. Fazat e zhvillimit te rrjeteve
kompjuterike
• Faza e zhvillimit të përpunimit të kufizuar të të
dhënave në distancë
• Faza e zhvillimit të përpunimit jo të kufizuar të
të dhënave në distancë
• Fazat e rrjetave të multimediave
8. Rrjetat e multimediave
• Çka është multimedia?
• Multimedia, është lloj i medias që përdorë
forma të shumëta të informimit dhe
procesimit të informatave, si tekst, zë, grafikë,
video, animacion, interaktivitet, për të
informuar ose kënaqur shfrytëzuesin,
audiencën.
9. Shembuj…
• ISDN (Integrated Services Digital Network)
– Standarde për transmetim digjital të të dhënave
multimediale duke shfrytëzuar linjat telefonike
– Dial-up lidhje
• ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line)
– Lidhje e përhershme
• SDSL (Symmetric Digital Subscriber Line)
– Lidhje e përhershme
10. Mediumet e transmetimit te te
dhenave
• Transmetimi i drejtuar i te dhenave (me tela)
• Transmetimi i te dhenave pa tela (wireless)
11. Konfiguracionet e rrjetave
kompjuterike
• Në kuptim të gjerë ekzistojnë dy lloje të
konfiguracioneve të rrjeteve kompjuterike:
– Rrjetet peer-to-peer
– Rrjetet klient/server
15. Topologjitë e rrjetave kompjuterike
• Rrjetat kompjuterike magjistrale (bus)
• Rrjetat kompjuterike yll
• Rrjetat kompjuterike hierarkike (pemë) – yll i
zgjeruar
• Rrjetat kompjuterike unazore
• Rrjetat kompjuterike të lidhura plotësisht
• Rrjetat kompjuterike të përziera
16. Rrjeta kompjuterike magjistrale (bus)
• Ka një magjistrale në të cilën lidhen të gjithë
kompjuterët
• Sinjali nga burimi udhëton në të dy drejtimet
• Makina që do të komunikojë me tjetrën mbrenda
rrjetit dërgon një mesazh në bus
• Vetëm makina të cilës i përket sinjali e pranon
atë
• Instalohen lehtë
• Të thjeshta dhe të lira
• Nëse një kompjuter dvshton, nuk I afekton tjerat
• Nëse kablli kryesorë bie e merr me vete tërë
rrjetin
• Vështirë të gjenden problemet dhe të sanohen
• Numër i limituar i lidhjeve
• Siguri më e vogël
• Ndeshje të paketave
17. Rrjetat kompjuterike yll
• Te gjitha pajisjet janë të lidhura në një pikë.
• Nuk është e thënë t’i ngjajë yllit për t’u
quajtur topologji e tillë.
• I gjithë trafiku kalon përmes Hub-it.
• Është fare e thjeshtë të shtohen anëtarë të
rinjë në rrjetë
• Parandalon kalimin e trafikut nëpër të gjitha
pajisjet (më së shumti tri pajisje dhe dy
lidhje)
• Lehtë për të gjetur problemet dhe për ti
zgjidhur ato
• Nuk pengohet rrjeti kur shtohen ose heqen
pajisje
• Më shumë kabllim
• Varësi e lartë në hub-in qendrorë.
– Dështimi i saj sjellë dështimin e rrjetit
– Rritje e kufizuar e kapacitetit
18. Rrjetat kompjuterike hierarkike (pemë) – yll i
zgjeruar
• Paraqet përzierje të formës
magjistrale dhe yll të rrjeteve
• Përdorë njërën ose tjetrën
formë varësisht prej nevojës
• Implementim i lehtë
• Organizim për një menaxhim
më të mirë
• Varësisht se ku dëmtohet
segmenti varet edhe shëndeti i
rrjetit
19. Rrjetat kompjuterike unazore
• Secila nodë lidhet me saktësisht dy
noda tjera
• Kur ka ngarkesë të madhe
performon më mirë se bus-i
• Ska nevojë për nodë qendrore
• Një lidhje problematike mund të
shkëputë gjithë rrjetin
• Shtimi ose largimi i pajisjeve
shkakton ndryshime të tërë rrjetit
• Vonesa në komunikim është direkt
proporcionale me numrin e nodeve
• I gjithë brezi ndahet nga të gjitha
pajisjet
20. Rrjetat kompjuterike të lidhura plotësisht
• Çdo nodë lidhet me çdo nodë
tjetër
• Nëse një linjë dështon, e
dhëna transmetohet në rrugë
tjera
• E dhëna mund të
transmetohet te disa pajisje në
të njejtën kohë
• Shtimi ose largimi i pajisjeve
nuk e pengon rrjetin
• Më shumë kablla
• Më e shtrenjtë
28. Rrjeta globale - Interneti
• Origjina në ARPANET – zhvilluar në vitin 1969
• U zhvillua nga ARPA = Advanced Research
Project Agency – Departamenti Amerikan i
Mbrojtjes
• Internet = International Network
• Interneti ka rritje të vazhdueshme të
përdoruesve edhe për shkak të ndikimit që ka
në biznes.
31. Shërbimet e Internetit
• Cilat janë disa nga shërbimet kryesore të
Internetit?
Internetit?
•
•
•
•
•
WWW = World Wide Web
Email
Video konferencat
Video and audio streaming
VoIP
32. WWW = World Wide Web
Interneti nuk është i njejtë me Web-in.
Interneti – rrjet global kompjuterik
Web-i është një servis i internetit
Koleksion i dokumenteve tekstuale dhe resurseve
tjera të ndërlidhura me anë të hiperlinqeve ose
URL-ve.
• Protokoli themelorë i WWW është HTTP
(Hypertext Transfer Protocol)
• HTTP – protokol për transmetim efikas të të
dhënave
•
•
•
•
33. WWW = World Wide Web (2)
• HTML (HyperText Markup Language) – gjuhë
që përshkruan se si duhet të formatizohen
dokumentet
• HTML – mundëson përdorimin e grafikave,
tekstit, videove, audiove, ndërlidhjeve me
faqe tjera, etj., në Web.
• Qasja në WWW bëhet përmes Web Browsers
– Google Chrome, Mozilla Firefox, Microsoft
Internet Explorer…
34. WWW = World Wide Web (3)
• DNS (Domain Name System) – në esencë një
skemë hierarkike për emërimin e domenëve
• DNS gjenë ekuivalentin e URL-ve në IP adresa
• Psh. Nëse shkruajmë http://example.iana.org/
atëherë i qasemi DNS, që gjenë që IP adresa
përkatëse është 192.0.43.10
• Ndarja e Internetit në mbi 250 domenë të
nivelit të lartë.
36. Posta elektronike
• E-mail ka tri dekada që po përdorët për publikun e
gjerë
• Mjet shumë i rëndësishëm i komunikimit
• 9/10 e e-mailave janë spam/junk mail (McAfee,
2010)
• E-mail i ofron mundësi komunikimi secilit.
• Dikush që ka ide të mirë mund të ketë efekt të
madh
• Përdoret edhe zhargoni
• Përdoren edhe simbolet e tilla si
• Përdoren të ashtuquajturat lista të kontakteve
37. Intraneti
• Intranet – rrjete kompjuterike që përdorin
protokolet të internetit për të shpërndarë
informacionet, sistemet softverike ose hardverike
mbrenda kompanisë.
• Protokolet si HTTP, SMTP, FTP mund të gjenden në
intranet
• Shumë organizata e bëjnë ndalimin e kyçjes së paautorizuar në rrjetet e tyre të intranetit
– Përdorin Firewalls
• Intranetet private që lejojnë qasje të shfrytëzuesve
të jashtëm quhen extranete
43. Fabrika e informatizuar
• CAD (Computer Aided Design) – Dizajn i mbështetur në
kompjuter
• CAM (Computer Aided Manufacturing) – Prodhim i
mbështetur në kompjuter
• CAE (Computer Aided Engineering) – Inxhiniering i mbështetur
në kompjuter
• CAP (Computer Aided Planning) – Planifikim i mbështetur në
kompjuter
• CAQ (Computer Aided Quality Control/Assurance) –
Kontrol/Siguri i qualitetit i mbështetur në kompjuter
• CIM (Computer Integrated Manufacturing) – Prodhim i
integruar kompjuterik
44. Përparësitë e përdorimit të CIM
• Zvogëlon shpenzimet e prodhimit të produktit
• Shkurtohet koha e daljes në treg
• Mundësia për të intervenuar më shpejtë në
dizajn në rast se nevojitet një gjë e tillë
46. Fabrikat e vete organizuara
• http://www.siemens.com/innovation/apps/pof_micr
osite/_pof-spring-2013/_html_en/industry-40.html
47. Biznesi Elektronik
• E-Biznesi – përdorimi i ICT-së për të mbështetur
të gjitha aktivitetet biznesore.
• Termi e-business ka origjinën nga IBM (1996)
• E-biznesi përfshinë:
–
–
–
–
–
–
Tregun elektronik
Marketingun elektronik
Bursat elektronike
Transaksionet elektronike bankare
Distribuimin elektronik të njohurive dhe shërbimeve
Industrinë elektronike
48. • Aplikacione kryesore që mundësojnë biznesit
elektronik janë:
– Posta elektronike (e-mail)
– Posta me zë (Voice mail)
– Faksi (Fax)
– VoIP
– Telekonferencat
– Shkëmbim elektronik i të dhënave (EDI =
Electronic Data Interchange) – kompanitë e
mëdha përdorin kompjuterë për të bërë
transmetmin e dokumenteve të formatuara
– Rrjetet sociale
• Facebook, Twitter, LinkedIn, Solaborate…