1. i
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c
l p c a riêng tôi. Các s li u nêu trong lu n án là trung
th c, có ngu n g c rõ ràng.
Tác gi lu n án
Nguy n c Tuyên

2. ii
M CL C
TRANG PH BÌA
L I CAM OAN.......................................................................................................................i
M C L C..................................................................................................................................ii
DANH M C CÁC KÝ HI U, CH VI T T T..................................................................iii
DANH M C CÁC B NG, TH ......................................................................................iv
M U ....................................................................................................................................1
Chương 1: CƠ S LÝ LU N VÀ KINH NGHI M TH C TI N V PHÁT TRI N
H T NG KINH T - XÃ H I NÔNG THÔN .............................................6
1.1. Cơ s lý lu n v phát tri n h t ng KT - XH nông thôn ................................. 6
1.2. Kinh nghi m phát tri n h t ng KT - XH nông thôn c a m t s nư c và
vùng lãnh th ..............................................................................................................46
Chương 2: TH C TR NG PHÁT TRI N H T NG KINH T - XÃ H I
NÔNG THÔN T NH B C NINH T 1997 N NAY, BÀI H C
KINH NGHI M.................................................................................................60
2.1. Khái quát v i u ki n t nhiên, kinh t , xã h i t nh B c Ninh ..................................60
2.2. Th c tr ng phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh B c Ninh t 1997
n nay ...........................................................................................................70
2.3. M t s bài h c kinh nghi m v phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh
B c Ninh ...................................................................................................................125
Chương 3: GI I PHÁP THÚC Y PHÁT TRI N H T NG KINH T - XÃ
H I NÔNG THÔN T NH B C NINH TRONG TH I GIAN T I....134
3.1. Phát tri n KT - XH và m c tiêu phát tri n cơ s h t ng KT - XH nông thôn c a
t nh B c Ninh ..............................................................................................................134
3.2. M t s gi i pháp phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh B c Ninh th i
gian t i .......................................................................................................................143
3.3. M t s ki n ngh .........................................................................................................184
K T LU N............................................................................................................................193
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH C A TÁC GI Ã CÔNG B LIÊN QUAN
N LU N ÁN.....................................................................................................................195
DANH M C TÀI LI U THAM KH O............................................................................196
PH L C...............................................................................................................................203

3. iii
DANH M C CÁC KÝ HI U, CÁC CH VI T T T
ADB Ngân hàng phát tri n Châu Á
ASEAN Hi p h i các nư c ông nam Á
BOO Xây d ng- S h u- V n hành
BOT Xây d ng- V n hành- Chuy n giao
CCN C m công nghi p
CNH, H H Công nghi p hoá, hi n i hoá
EUR ng ti n chung Châu Âu
EU Liên minh Châu Âu
FDI u tư tr c ti p nư c ngoài
GDP T ng s n ph m qu c n i
GNP T ng s n ph m qu c dân
GTNT Giao thông nông thôn
H ND H i ng nhân dân
HOST T ng ài ch
JBIC Ngân hàng h p tác qu c t Nh t B n
KHHG K ho ch hoá gia ình
KTQD Kinh t qu c dân
KT - XH Kinh t - Xã h i
KCN Khu công nghi p
NDT Nhân dân t
NGO T ch c phi chính ph
NXB Nhà xu t b n
ODA Vi n tr không hoàn l i
THCS Trung h c cơ s
THPT Trung h c ph thông
UBND U ban nhân dân
UNDP Chương trình phát tri n c a Liên h p qu c
UNICEF Qu nhi ng th gi i
USD ô la M
WB Ngân hàng th gi i
WHO T ch c y t th gi i
WTO T ch c thương m i th gi i
XDCB Xây d ng cơ b n

4. iv
DANH M C CÁC B NG, TH
B NG
B ng 2.1: Hi n tr ng s d ng t ai t nh B c ninh các năm 1997 - 2007....... 62
B ng 2.2: Phân b dân cư khu v c thành th và nông thôn t nh B c Ninh........ 65
B ng 2.3: Ngu n l c lao ng c a t nh B c Ninh qua các năm 1997 - 2007 ... 66
B ng 2.4: T ng h p ngu n v n ngân sách các c p h tr phát tri n h t ng
KT - XH nông thôn năm 1997 - 2007 ............................................. 86
B ng 2.5: T ng h p ngu n v n dân óng góp và các ngu n khác phát tri n
h t ng KT - XH nông thôn năm 1997 - 2007................................. 94
B ng 2.6: K t q a phát tri n h t ng GTNT năm 1997 - 2007 ........................... 99
B ng 2.7: K t q a phát tri n h t ng thu l i nông thôn năm 1997 - 2007 ....... 100
B ng 2.8: K t q a phát tri n h t ng c p nư c sinh ho t và v sinh môi
trư ng nông thôn năm 2001 -2007............................................... 102
B ng 2.9: K t q a phát tri n h t ng thông tin- vi n thông nông thôn năm
2001 - 2007 ................................................................................. 104
B ng 2.10: T ng h p các KCN, CCN làng ngh n 31/10/2008.................. 105
B ng 2.11: K t q a phát tri n h t ng m ng lư i ch nông thôn năm 2003 - 2007. 107
B ng 2.12: K t qu phát tri n h t ng ngành giáo d c- ào t o nông thôn
năm 2001 - 2007......................................................................... 108
B ng 2.13: K t q a phát tri n h t ng ngành y t nông thôn năm 2001 - 2007.... 109
B ng 2.14: K t q a phát tri n h t ng ngành văn hoá nông thôn năm
2001 - 2007............................................................................... 110
B ng 2.15: Giá tr s n xu t nông nghi p (giá c nh 1994) v cơ c u và
t c tăng bình quân năm 1997 - 2007 .................................... 114
B ng 2.16: Giá tr s n xu t công nghi p (giá c nh 1994) theo thành ph n
kinh t năm 1997 - 2007 ............................................................. 117

5. v
B ng 3.1: D báo m t s ch tiêu KT - XH ch y u c a t nh B c Ninh t
năm 2010 n năm 2020 (giá c nh năm 1994) ......................... 135
B ng 3.2: N i dung i u ch nh quy ho ch s d ng t dành cho h t ng KT
- XH t nh B c Ninh n năm 2010 ............................................... 152
B ng 3.3: K ho ch phân b di n tích t giai o n 2008 - 2010 .................. 153
B ng 3.4: T ng h p di n tích t ph i thu h i............................................... 157
B ng 3.5: K ho ch thu h i t giai o n 2008 - 2010 .................................. 158
B ng 3.6: Nhu c u v n u tư phát tri n h t ng KT - XH nông thôn n
năm 2010...................................................................................... 164
B ng 3.7: V n ngân sách t nh c n h tr các d án h t ng KT - XH nông
thôn n năm 2010 ....................................................................... 165
TH
th 2.1: T c tăng GDP c a B c Ninh giai o n 1997 - 2007.................. 63
th 2.2: Giá tr s n xu t c a các ngành trong GDP t nh B c Ninh
(tính theo giá hi n hành) năm 1997 - 2007.................................... 64
th 2.3: Cơ c u t ng s n ph m xã h i năm 1997 - 2007 ............................. 64
th 2.4: T l h nghèo trên a bàn t nh B c Ninh năm 1997 - 2007 ............ 119

6. 1
PH N M U
1. Tính c p thi t c a tài nghiên c u
Th c ti n hơn 20 năm i m i, s phát tri n h t ng KT - XH nông
thôn ã góp ph n làm thay i di n m o KT - XH nông thôn, góp ph n vào s
thành công c a công cu c xóa ói, gi m nghèo và thúc y CNH, H H nông
nghi p, nông thôn nư c ta. S phát tri n h t ng KT - XH nông thôn không
ch là v n kinh t - k thu t ơn thu n mà còn là v n xã h i quan tr ng
nh m t o ti n cho nông thôn phát tri n nhanh và b n v ng. Do v y, trong
ư ng l i và chính sách phát tri n KT - XH trên ph m vi c nư c cũng như
t ng a phương nư c ta, vi c xây d ng và phát tri n h t ng KT - XH nông
thôn luôn là m t trong nh ng v n ư c ng, Nhà nư c và các c p chính
quy n chú tr ng và luôn ư c g n v i các chương trình phát tri n nông
nghi p, nông thôn.
Năm 1997, B c Ninh ư c tách ra t t nh Hà B c (cũ). Th i gian qua, s
gia tăng u tư t ngân sách nhà nư c cùng v i vi c ban hành các chính sách
huy ng các ngu n l c a d ng trong xã h i cho u tư phát tri n h t ng KT -
XH nông thôn ã mang l i nh ng k t qu tích c c. i u ó ã góp ph n quan
tr ng thúc y tăng trư ng và chuy n d ch cơ c u kinh t , làm thay i tình
hình kinh t , xã h i nông thôn t nh B c Ninh. Tuy nhiên, cũng như nhi u a
phương khác trong c nư c, h t ng KT - XH nông thôn còn nhi u y u kém,
b t c p và có nh hư ng nhi u n s phát tri n KT - XH nông thôn t nh B c
Ninh. Do v y, vi c nghiên c u, ánh giá th c tr ng phát tri n h t ng KT - XH
nông thôn rút ra nh ng bài h c kinh nghi m và xu t nh ng gi i pháp
nh m phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh B c Ninh s có ý nghĩa th c
ti n quan tr ng, góp ph n th c hi n các m c tiêu phát tri n KT - XH c a t nh.

7. 2
2. T ng quan các công trình nghiên c u có liên quan n lu n án
nư c ta th i gian qua ã có m t s tài, công trình nghiên c u v
CNH, H H nông thôn, nghiên c u v nông nghi p nông thôn trong ó có
c p nv n h t ng KT - XH nông thôn như:
Công trình c a PGS.TS Hoài Nam, TS. Lê Cao oàn (2001): “Xây
d ng h t ng cơ s nông thôn trong quá trình CNH, H H Vi t Nam” [37],
ã phân tích nh ng v n lý lu n cơ b n v h t ng, phát tri n h t ng nông
thôn và i sâu nghiên c u th c tr ng phát tri n h t ng cơ s t nh Thái Bình.
Tác gi Tr n Ng c Bút (2002) có công trình: “Chính sách nông nghi p nông
thôn Vi t Nam n a th k cu i XX và m t s nh hư ng n năm 2010” [10],
ã i sâu nghiên c u nh ng chính sách, cơ ch , gi i pháp cho phát tri n nông
nghi p, nông thôn… trong ó có c p n m t s chính sách phát tri n h
t ng nông thôn. M t s công trình khác như lu n án ti n sĩ c a NCS Nguy n
Ti n Dĩnh (2003): “Hoàn thi n các chính sách phát tri n nông nghi p, nông
thôn ngo i thành Hà N i theo hư ng CNH, H H” [18]; công trình nghiên
c u c a PGS. TS Vũ Năng Dũng (2004): “Cơ s khoa h c xây d ng tiêu
chí, bư c i, cơ ch chính sách trong quá trình CNH, H H nông nghi p nông
thôn” [19]; công trình c a PGS. TS Ph m Thanh Khôi, PGS. TS Lương Xuân
Hi n (2006) “M t s v n kinh t xã h i trong ti n trình CNH, H H vùng
ng b ng sông H ng” [33]... ã nghiên c u nh ng v n v KT - XH, v
các chính sách phát tri n nông nghi p, nông thôn trong ó có c p nv n
phát tri n h t ng KT - XH nông thôn. Lu n án ti n sĩ kinh t c a NCS
Ph m Th Tuý (2006), “Thu hút và s d ng v n ODA vào phát tri n k t c u
h t ng Vi t Nam” [60], ã t p trung nghiên c u v ngu n v n ODA cho
phát tri n k t c u h t ng c a Vi t Nam.

8. 3
Nghiên c u v B c Ninh có: Lu n án ti n sĩ kinh t c a Nguy n
Phương B c (2001), “ nh hư ng và gi i pháp u tư phát tri n kinh t t nh
B c Ninh” [4], lu n án i sâu v ho t ng u tư phát tri n, các gi i pháp cho
u tư phát tri n kinh t trên a bàn. Lu n án ti n sĩ kinh t c a Nguy n S
(2006), “Quá trình CNH, H H nông nghi p, nông thôn t nh B c Ninh - Th c
tr ng, kinh nghi m và gi i pháp” [58], i sâu nghiên c u nh ng v n v
CNH, H H nông nghi p nông thôn trên a bàn B c Ninh trong ó có c p
t i h t ng KT - XH. Lu n án ti n sĩ kinh t c a Nguy n Lương Thành
(2006), “Tăng cư ng huy ng v n u tư xây d ng các công trình k t c u h
t ng KT - XH t nh B c Ninh trong th i kỳ i m i - Th c tr ng, kinh nghi m
và gi i pháp” [63], ã ưa ra nh ng cơ s lý lu n và nh ng gi i pháp huy
ng v n phát tri n cơ s h t ng nói chung trên a bàn t nh B c Ninh.
Hi n chưa có công trình nào nghiên c u m t cách toàn di n, có h
th ng v phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh B c Ninh. Do v y,
nghiên c u sinh ch n tài “Phát tri n h t ng kinh t - xã h i nông thôn
t nh B c Ninh, kinh nghi m và gi i pháp” s có ý nghĩa th c ti n quan tr ng
góp ph n xu t các chính sách và gi i pháp ti p t c thúc y phát tri n h
t ng KT - XH nông thôn t nh B c Ninh trong th i gian t i.
3. M c ích nghiên c u c a lu n án
- T nghiên c u nh ng v n lý lu n v phát tri n h t ng KT - XH
nông thôn phân tích làm rõ th c tr ng phát tri n h t ng KT - XH nông
thôn th i gian qua và nh ng tác ng c a nó n s phát tri n KT - XH nông
thôn t nh B c Ninh. ng th i, rút ra m t s bài h c kinh nghi m v phát
tri n h t ng KT - XH nông thôn B c Ninh.
- T m c tiêu và yêu c u phát tri n KT - XH nông thôn B c Ninh, lu n
án xu t m t s gi i pháp và ki n ngh v i Nhà nư c, v i chính quy n t nh

9. 4
nh m thúc y phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh B c Ninh trong
th i gian t i.
4. i tư ng và ph m vi nghiên c u c a lu n án
- Lu n án l y quá trình phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh
B c Ninh làm i tư ng nghiên c u.
- Ph m vi nghiên c u c a lu n án:
+ N i dung c a h t ng KT - XH nông thôn là ph m trù r t r ng,
ph m vi nghiên c u c a lu n án ch gi i h n nh ng cơ s v t ch t làm i u
ki n cho các ho t ng kinh t , xã h i như: H th ng giao thông, h th ng
cung c p i n, nư c s ch nông thôn, h th ng ch , h th ng giáo d c, y t …
nông thôn. N i dung c a lu n án không c p n các t ch c, thi t ch xã
h i i v i s phát tri n KT - XH nông thôn.
+ S phát tri n h t ng KT - XH nông thôn ch u nh hư ng c a nhi u
nhóm nhân t , tuy nhiên trong nghiên c u lu n án ch y u t p trung phân tích
nhóm nhân t v cơ ch , chính sách c a Nhà nư c tác ng n s phát tri n
h t ng KT - XH nông thôn. ó cũng là cơ s lu n án rút ra m t s bài h c
có ý nghĩa th c ti n cũng như xu t các gi i pháp và ki n ngh i v i phát
tri n h t ng KT - XH trong ti n trình CNH, H H nông thôn t nh B c Ninh
trong th i gian t i.
+ Th i gian nghiên c u: T năm 1997, khi t nh B c Ninh ư c tái l p
n năm 2007, trong ó ch y u t p trung vào giai o n 2000 - 2007.
5. Phương pháp nghiên c u
- Lu n án s d ng phương pháp lu n c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng
và duy v t l ch s . Lu n án ã k t h p s d ng các phương pháp l ch s ,
phương pháp lôgíc ti p c n nghiên c u t lý lu n n ánh giá th c tr ng
c th c a t ng lo i h t ng kinh t - k thu t, h t ng xã h i trên a bàn trên
cơ s ó nhìn nh n rõ tính hai m t c a v n ó là thành t u và h n ch .

10. 5
- Quá trình nghiên c u ã s d ng phương pháp i ch ng so sánh và
các phương pháp phân tích kinh t d a trên các ngu n s li u, tài li u thu
th p, tài li u tham kh o c a các cơ quan qu n lý t i t nh B c Ninh có liên
quan n phát tri n h t ng KT - XH như: S Nông nghi p và Phát tri n nông
thôn, S Giao thông v n t i, S Giáo d c - ào t o... làm rõ n i dung
nghiên c u, úc rút ư c kinh nghi m t th c ti n.
- ng th i trong nghiên c u lu n án, tác gi ã k th a có ch n l c
nh ng k t qu nghiên c u c a m t s h c gi trong và ngoài nư c, kinh
nghi m c a m t s nư c, vùng lãnh th trên th gi i v phát tri n h t ng KT
- XH nông thôn trong CNH, H H.
6. Nh ng óng góp c a lu n án
- Làm rõ thêm cơ s lý lu n v phát tri n h t ng KT - XH và tác ng
c a nó i v i s phát tri n KT - XH nông thôn. Lu n án ã làm rõ m t s
kinh nghi m c a m t s nư c trong phát tri n h t ng KT - XH nông thôn.
- Làm rõ ch trương, chính sách c a Nhà nư c ã ư c th c thi trong phát
tri n h t ng KT - XH nông thôn. Lu n án rút ra m t s bài h c kinh nghi m.
- xu t m t s gi i pháp nh m ti p t c thúc y phát tri n h t ng KT
- XH nông thôn t nh B c Ninh th i gian t i và m t s ki n ngh nh m tăng
thêm tính kh thi c a các gi i pháp ó.
7. K t c u c a lu n án
Ngoài l i m u, k t lu n, danh m c tài li u tham kh o, ph l c, lu n
án ư c k t c u thành 3 chương:
Chương 1: Cơ s lý lu n và kinh nghi m th c ti n v phát tri n h t ng
KT - XH nông thôn.
Chương 2: Th c tr ng phát tri n h t ng KT - XH nông thôn t nh
B c Ninh t 1997 n nay và bài h c kinh nghi m.
Chương 3: Phương hư ng và gi i pháp thúc y phát tri n h t ng KT -
XH nông thôn t nh B c Ninh trong th i gian t i.

11. 6
Chương 1
CƠ S LÝ LU N VÀ KINH NGHI M TH C TI N V
PHÁT TRI N H T NG KINH T - XÃ H I NÔNG THÔN
1.1. CƠ S LÝ LU N V PHÁT TRI N H T NG KINH T - XÃ H I NÔNG THÔN
1.1.1. Khái ni m h t ng KT - XH nông thôn
1.1.1.1. Khái ni m v h t ng KT - XH xã h i
Cho n nay, quan ni m v cơ s h t ng v n còn có nhi u ý ki n khác
nhau. Theo PGS. TS Nguy n Ng c Nông thì: “Cơ s h t ng là t ng th các
ngành kinh t , các ngành công ngh d ch v ” [39, tr.153]. C th cơ s h
t ng bao g m: Vi c xây d ng ư ng xá, kênh ào tư i nư c, bãi c ng, c u
c ng, sân bay, kho tàng, cơ s cung c p năng lư ng, cơ s kinh doanh, giao
thông v n t i, bưu i n, c p thoát nư c, cơ s giáo d c, khoa h c, y t , b o v
s c kho ... PGS. TS Lê Du Phong cho r ng k t c u h t ng là “t ng h p các
y u t và i u ki n v t ch t - k thu t ư c t o l p và t n t i trong m i qu c
gia, là n n t ng và i u ki n chung cho các ho t ng KT - XH...” [42, tr.5].
V i TS Mai Thanh Cúc quan ni m cơ s h t ng là: “h th ng các công trình
làm n n t ng cung c p nh ng y u t c n thi t cho phát tri n s n xu t và nâng
cao ch t lư ng cu c s ng” [15, tr.65]. Cơ s h t ng bao g m cung c p nư c,
tư i tiêu và phòng ch ng bão l t, cung c p năng lư ng, giao thông, thông tin
liên l c... Còn theo PGS. TS Hoài Nam thì cho r ng h t ng “là khái ni m
dùng ch nh ng phương ti n làm cơ s nh ó các quá trình công ngh ,
quá trình s n xu t và các d ch v ư c th c hi n” [37, tr.14]. Có quan ni m
cho r ng h t ng KT - XH ư c s d ng ch : “nh ng h t ng a năng ph c
v cho c kinh t và xã h i; ho c trong trư ng h p ch nh ng h t ng
chuyên dùng ph c v trong ho t ng kinh t và văn hoá, xã h i khi cùng
c p n c hai lo i h t ng phát tri n KT - XH nói chung” [64, tr.158]. Quá

12. 7
trình s n xu t c n có ngư i lao ng, tư li u s n xu t và công ngh . Trong tư
li u s n xu t có m t b ph n tham gia vào quá trình s n xu t v i tư cách là
nh ng cơ s phương ti n chung nh ó mà quá trình công ngh , s n xu t và
d ch v ư c th c hi n. B ph n này chính là cơ s h t ng, k t c u h t ng
hay h t ng. Như v y m c dù còn có nh ng quan i m khác nhau, c m t
khác nhau nhưng các quan i m, ý ki n này u cho r ng: Cơ s h t ng ho c
k t c u h t ng hay h t ng u là nh ng y u t v t ch t làm n n t ng cho các
quá trình s n xu t và i s ng xã h i hình thành và phát tri n.
V i quan ni m v h t ng như v y, cùng v i s phát tri n c a cu c
cách m ng khoa h c công ngh làm cho h t ng không nh ng có vai trò quan
tr ng trong lĩnh v c kinh t mà nó còn có vai trò c bi t quan tr ng trong
phát tri n xã h i. Tương ng v i m i lĩnh v c ho t ng c a xã h i có m t
lo i h t ng tương ng chuyên dùng. H t ng trong kinh t ph c v cho ho t
ng kinh t , h t ng trong quân s ph c v cho ho t ng quân s , h t ng
trong lĩnh v c giáo d c, y t ph c v cho ho t ng giáo d c, y t … Trong
th c t cũng có nh ng lo i h t ng a năng có t m ho t ng r ng l n, có tác
ng nhi u m t như: H t ng giao thông v n t i, i n năng, thu l i… ó là
nh ng h th ng h t ng trong khi t n t i và v n hành không ch ph c v cho
m t ho t ng ví d như ho t ng kinh t mà còn ph c v cho nhi u ho t
ng khác. Do ó khái ni m h t ng KT - XH ư c s d ng ch nh ng h
t ng có tính a năng ph c v cho lĩnh v c kinh t và lĩnh v c xã h i ho c
ch cho nh ng h t ng chuyên dùng ph c v cho lĩnh v c kinh t và lĩnh v c
xã h i khi cùng c p n.
Trong i u ki n kinh t th trư ng, h th ng ngân hàng - tài chính gi vai
trò là n n t ng cho các ho t ng kinh t . Nó là cơ quan v n hành và cung ng
v n cho n n kinh t v n hành và phát tri n. Do v y, ho t ng c a h th ng tài
chính, ngân hàng gi vai trò h t s c quan tr ng trong v n hành c a toàn b n n

13. 8
kinh t . V i vai trò là n n t ng, h th ng tài chính, ngân hàng cũng ư c coi là
m t lo i h t ng mang tính thi t ch c a n n kinh t th trư ng hi n i. Trong
i u ki n hi n t i c a s phát tri n và trong n n kinh t th trư ng hi n i, tôi
th ng nh t v i PGS. TS Hoài Nam cho r ng: “H t ng KT - XH c a xã h i
hi n i là khái ni m dùng ch t ng th nh ng phương ti n và thi t ch , t
ch c làm n n t ng cho KT - XH phát tri n” [37, tr.16].
Th c t cho th y, h t ng KT - XH ngày càng óng v trí quan tr ng
trong s phát tri n KT - XH c a các qu c gia và vùng lãnh th trên th gi i.
H t ng KT - XH là m t trong nh ng ch tiêu t ng h p ánh giá m c phát
tri n c a m t qu c gia. B t c m t xã h i nào, m t qu c gia nào mu n phát
tri n thì u c n có m t h th ng cơ s h t ng hoàn ch nh và ng b , i u
ó cũng có nghĩa là ph i u tư phát tri n cơ s h t ng, ph i xem nó là n n
t ng, là i u ki n ti n v t ch t thúc y các ho t ng KT - XH phát tri n.
H t ng KT - XH có nh ng c trưng sau:
- Tính h th ng: H t ng KT - XH c a m t qu c gia, m t vùng hay m t
a phương là m t h th ng c u trúc ph c t p bao trùm và có ph m vi nh
hư ng m c cao th p khác nhau lên m i ho t ng kinh t , xã h i trên a
bàn. Dư i h th ng ó l i có nh ng phân h v i m c và ph m vi nh hư ng
th p hơn, nhưng t t c u liên quan g n bó v i nhau, mà s tr c tr c khâu này
s liên quan, nh hư ng n khâu khác. Do ó vi c quy ho ch t ng th phát tri n
h t ng KT - XH ph i k t h p, ph i h p các lo i h t ng trong m t h th ng
ng b gi m chi phí và tăng hi u qu s d ng c a các công trình h t ng.
Tính ng b h p lý trong ph i k t h p các b ph n c u thành h t ng KT - XH
có ý nghĩa quan tr ng c v m t kinh t và còn có ý nghĩa c v xã h i. Công
trình h p lý không ch là òn b y tác ng vào lĩnh v c kinh t mà còn tác ng
l n n n p s ng, môi trư ng, sinh ho t c a dân cư trên a bàn, t o s thay i
c nh quan trong không gian c a khu v c.

14. 9
- Tính ki n trúc: Phát tri n h t ng KT - XH không ch là v n kinh t
- k thu t ơn thu n mà các b ph n c u thành h th ng cơ s h t ng ph i có
c u trúc phù h p v i nh ng t l cân i, k t h p v i nhau thành m t t ng th
hài hòa, ng b . S kh p khi ng trong k t c u h t ng có th làm cho h
th ng công trình m t tác d ng, không phát huy ư c hi u qu , th m chí làm tê
li t c h th ng hay t ng phân h c a c u trúc.
- Tính tiên phong nh hư ng: Cơ s h t ng c a m t nư c, m t qu c
gia, m t vùng ph i hình thành và phát tri n i trư c m t bư c so v i các ho t
ng kinh t , xã h i khác. Tính tiên phong c a h th ng cơ s h t ng còn th
hi n ch nó luôn i trư c, m ư ng cho các ho t ng kinh t , xã h i phát
tri n ti p theo và thu n l i. Chi n lư c u tư phát tri n h t ng úng là l a
ch n ư c nh ng h t ng tr ng i m làm n n t ng cho m t ti n trình phát tri n
ó là chi n lư c “ưu tiên”, công trình h t ng “tr ng i m”. S phát tri n v cơ
s h t ng v quy mô, ch t lư ng, trình k thu t là nh ng tín hi u cho th y
nh hư ng phát tri n KT - XH c a m t nư c hay c a vùng ó.
- Tính tương h : Các b ph n trong cơ s h t ng có tác ng qua l i
v i nhau. S phát tri n c a b ph n này có th t o thu n l i cho b ph n kia
và ngư c l i. Ví d như vi c xây d ng m t con ư ng giao thông thì không
nh ng ph c v tr c ti p cho ho t ng giao thông i l i, v n chuy n hàng
hoá… c a vùng ó ư c thu n ti n, d dàng mà nó còn t o i u ki n nâng cao
hi u qu s n xu t kinh doanh c a các cơ s trong vùng nh gi m ư c chi phí
v n chuy n, qua ó gi m giá thành s n ph m… Nguyên t c cơ b n là g n
quy n l i và nghĩa v , tuy nhiên trong m t s trư ng h p khi xây d ng công
trình làm thi t h i cho i tư ng này nhưng l i làm l i cho i tư ng khác.
- Tính công c ng: Các ngành s n xu t và d ch v thu c k t c u h t ng
t o ra nh ng s n ph m hàng hoá công c ng như: ư ng giao thông, c u c ng,
m ng lư i i n, cung c p nư c… i u ó ư c th hi n c trong xây d ng và
trong s d ng. B i v y, hi u qu u tư phát tri n cơ s h t ng không th ch
xét n l i ích c a doanh nghi p u tư mà còn ph i xét n ý nghĩa phúc l i
c a nó i v i toàn xã h i. Ngoài ra còn ph i th c hi n t t vi c phân c p xây
d ng và qu n lý s d ng cho t ng c p chính quy n và t ng i tư ng c th .

15. 10
- Tính vùng ( a lý): Các ngành s n xu t và d ch v thu c k t c u h
t ng thư ng g n v i m t vùng, a phương c th . Nó ch u nh hư ng c a các
y u t t nhiên (tài nguyên, môi trư ng, a hình, t ai…) và các y u t
kinh t , xã h i c a t ng vùng, t ng khu v c. K t c u h t ng c a các vùng có
v trí a lý khác nhau thì cũng s khác nhau.
- Là lĩnh v c u tư kinh doanh, lĩnh v c u tư òi h i v n l n: Công
trình h t ng KT - XH thư ng là nh ng công trình l n có quy mô l n, òi h i
v n l n, không th ho c khó có kh năng thu h i v n. Ngu n v n u tư xây
d ng công trình h t ng KT - XH thư ng ư c a d ng hoá, xã h i hoá: V n
ngân sách Nhà nư c, v n óng góp c a dân (s c lao ng, ti n v n), v n các
doanh nghi p, v n nư c ngoài (ch y u là v n ODA)…và ngu n v n khác
(như h o tâm, công c). Ngoài ra phát tri n h t ng KT - XH còn là gi i
pháp xoá b s cách bi t v a lý, v xã h i gi a các vùng, khơi thông s
khép kín truy n th ng c a nông thôn, t o l p s công b ng và nâng cao m c
s ng cho cư dân nông thôn.
1.1.1.2. Khái ni m h t ng KT - XH nông thôn
Hi n nay v n chưa có nh nghĩa, khái ni m th ng nh t v nông thôn
nhưng v cơ b n khái ni m nông thôn thư ng ư c t trong m i quan h so
sánh v i khái ni m ô th . Căn c vào i u ki n th c t và xét dư i giác
qu n lý thì PGS. TS Nguy n Ng c Nông cho r ng “Nông thôn là vùng khác
v i thành th , ó m t c ng ng ch y u là nông dân s ng và làm vi c, có
m t dân cư th p, có k t c u h t ng kém phát tri n, có trình dân trí,
trình ti p c n th trư ng và s n xu t hàng hoá th p hơn” [39, tr.62]. Xét
trên giác nông nghi p là ngành s n xu t v t ch t c thù thì PGS. TS
Hoài Nam cho r ng “Nông thôn là khái ni m dùng ch nh ng khu v c dân
cư sinh ho t có ho t ng nông nghi p, d a trên ho t ng nông nghi p” [37,
tr.16]. Các quan i m này u kh ng nh r ng các cư dân s ng nông thôn

16. 11
ch y u là nông dân và làm ngh nông, ây là ho t ng ch y u c a các ngành
s n xu t v t ch t nông, lâm, ngư nghi p, các ngành ngh s n xu t kinh doanh
và d ch v phi nông nghi p và dân cư c a xã h i nông thôn là dân cư c a xã h i
ch m phát tri n. Tuy nhiên khái ni m nông thôn ch có tính tương i, m t
vùng nông thôn có th thay i theo th i gian và theo ti n trình phát tri n KT -
XH c a qu c gia cũng như t ng a phương.
T s phân tích v h t ng KT - XH, v nông thôn như v y, tôi ng
tình ý ki n c a mình v i PGS. TS Hoài Nam v khái ni m h t ng KT -
XH nông thôn. H t ng KT - XH nông thôn là “H t ng KT - XH thu c
quy n s h u chung c a làng, xã do làng, xã s d ng chung vì m c ích
phát tri n KT - XH c a làng” [37, tr.19]. Như v y h t ng KT - XH nông
thôn là nh ng cơ s v t ch t và thi t ch cung c p d ch v cho sinh ho t
kinh t , xã h i, dân sinh trong c ng ng làng xã và do làng xã qu n lý, s
h u và s d ng, làm n n t ng cho s phát tri n KT - XH nông thôn. H
t ng KT - XH nông thôn bao g m h t ng KT - XH cho toàn ngành nông
nghi p và nông thôn c a vùng, c a làng, xã và nó ư c hình thành, s d ng
vì m c ích phát tri n KT - XH c a làng, xã.
Th c t , h t ng KT - XH nông thôn cũng mang nh ng tính ch t, c
trưng c a h t ng KT - XH nói chung và là n n t ng v t ch t, cung c p d ch
v cho ho t ng KT - XH c a toàn ngành nông nghi p và nông thôn, c a
vùng và c a làng, xã. Hi n nay, h t ng KT - XH nông thôn thư ng ư c
phân chia thành h t ng kinh t - k thu t như: H th ng thu l i, h th ng
giao thông, h th ng cung c p i n, h th ng thông tin liên l c, c p thoát
nư c… và h t ng văn hóa - xã h i như: Các cơ s giáo d c - ào t o, cơ s y
t , các công trình văn hoá và phúc l i xã h i khác.
Khi xem xét v k t c u h t ng KT - XH nông thôn cũng c n th y
r ng, s phát tri n c a m i làng, xã không th ch xem xét trên ph m vi h p
v i nh ng k t c u h t ng KT - XH g n v i nó, xét theo a lý và lĩnh v c:

17. 12
ư ng xá giao thông, công trình thu l i, các công trình văn hoá, y t , giáo
d c… , vì trong CNH, H H nông nghi p nông thôn, s g n k t và nh hư ng
lan to gi a các làng xã, gi a các huy n, gi a thành th và nông thôn khá rõ
nét k c trong phát tri n và giao lưu kinh t . Do v y s có m t s công trình
trong k t c u h t ng KT - XH như các tuy n ư ng liên xã, liên huy n, các
h th ng thu nông, tr m bơm, tr m i n… tuy không thu c quy n s h u
c a m t làng xã nh t nh, nhưng l i ph c v cho ho t ng KT - XH c a
nhi u xã ho c c vùng thì nh ng h t ng này cũng thu c ph m vi c a k t c u
h t ng KT – XH nông thôn. Nh ng k t c u h t ng KT - XH ó thư ng n m
trong ph m vi qu n lý c a các ban ngành thu c b máy chính quy n c p
huy n ho c ngành d c c p S (như h th ng thu nông thu c quy n qu n lý
c a S NN&PTNT). Th c t , c ng ng dân cư c a các xã v a ư c hư ng
l i t khai thác t s d ng, v a có nghĩa v tham gia vào qu n lý, b o v và
duy tu b o dư ng các k t c u h t ng này.
Nhìn chung, nư c ta trong su t chi u dài l ch s phát tri n các vùng
nông thôn ã hình thành m t h th ng cơ s h t ng KT - XH ph c v cho
s n xu t nông nghi p và kinh t nông thôn, như: H th ng ư ng giao thông,
h th ng thu l i, ch ... H th ng này ph c v cho nhi u ho t ng kinh t ,
xã h i khác nhau. Vi c thi u nh ng cơ s này có th gây ra nhi u tác ng
tiêu c c n s phát tri n KT - XH c a c vùng nông thôn. N u không có
ư ng xá thì không th có ho t ng v n t i hàng hoá và hành khách; không
có ch , c a hàng, kho tàng thì không th t ch c các ho t ng mua bán và
trao i hàng hoá… i u ó càng kh ng nh t m quan tr ng c bi t c a h
th ng h t ng KT - XH nông thôn trong ti n trình CNH, H H nông nghi p
nông thôn hi n nay. Chính s phát tri n c a h t ng KT - XH s góp ph n t o
bư c phát tri n t phá thúc y KT - XH nông thôn, g n k t kinh t gi a các
vùng, mi n và t ó phát huy ư c th m nh kinh t c a m i a phương phù
h p v i quy lu t chung c a kinh t th trư ng.

18. 13
1.1.2. Các b ph n c u thành c a h th ng h t ng KT - XH nông thôn
1.1.2.1. H th ng h t ng kinh t - k thu t
* H th ng h t ng giao thông nông thôn
M ng lư i ư ng GTNT là h th ng các tuy n ư ng n m trên a bàn
nông thôn ph c v cho vi c giao lưu trong a bàn và v i bên ngoài. H th ng
này bao g m các tuy n ư ng liên huy n, liên xã, liên thôn, liên b n... H
th ng này ư c ví như h th ng như "m ch máu" trong cơ th con ngư i, nó
k t n i các qu c l , t nh l cùng v i các tuy n ư ng liên huy n, liên xã, liên
thôn t o ra. Hi n nay ư ng GTNT chi m kho ng trên 80% t ng chi u dài
m ng lư i ư ng giao thông toàn qu c [10, tr.126], m c dù ã có nh ng c i
thi n l n nhưng ch t lư ng m ng lư i ư ng huy n, xã nhi u a phương
còn th p, i l i, lưu thông hàng hoá còn nhi u khó khăn, chưa áp ng ư c
yêu c u c a CNH, H H nông thôn.
Phát tri n giao thông là phát tri n y u t c n thi t và c bi t quan
tr ng trong i s ng kinh t , xã h i nông thôn. M ng lư i giao thông là huy t
m ch c a n n kinh t . H th ng GTNT phát tri n s g n k t gi a các vùng
nông thôn, gi a nông thôn v i thành th . Nó t o các m i liên k t không gian
và giao lưu gi a các lu ng hàng hoá gi a thành th và nông thôn. Khi s n xu t
hàng hoá phát tri n thì giao thông v n t i có ý nghĩa vô cùng to l n trong vi c
t o i u ki n thu n l i cho lưu thông hàng hoá t ơn v , cơ s cung c p n
nơi ch bi n, n th trư ng tiêu th s n ph m. ư ng giao thông vươn t i
âu thì các KCN, CCN, cơ s s n xu t, trư ng h c, b nh vi n…th trư ng
hàng hoá, th trư ng thương m i và d ch v phát tri n n y. H th ng giao
thông thu n l i s góp ph n gi m chi phí v n chuy n do ó gi m ư c chi phí
s n xu t, làm cho giá c các s n ph m hàng hoá, d ch v n tay ngư i tiêu
dùng gi m i nhi u, nâng cao tính c nh tranh, m r ng th trư ng. ng th i,
nó t o cơ h i giao lưu gi a các vùng mi n, t o i u ki n thu n ti n cho vi c i
l i c a các t ng l p dân cư có th d dàng ti p c n v i các d ch v giáo d c -
ào t o, y t … Th c t cho th y, h th ng giao thông y u kém là m t khó
khăn tr ng i to l n i v i phát tri n nông thôn.

19. 14
* H th ng h t ng thu l i nông thôn
H th ng thu l i nông thôn bao g m toàn b h th ng công trình ph c v
cho vi c khai thác, s d ng h p lý ngu n nư c (nư c m t và nư c ng m) và cho
vi c h n ch nh ng tác h i do nư c gây ra i v i s n xu t, i s ng và môi
trư ng sinh thái. Các công trình ch y u thu c h th ng thu l i bao g m: H
th ng các h p gi nư c; h th ng các tr m bơm tư i, tiêu; h th ng ê sông,
ê bi n; h th ng kênh mương [64, tr.168].
Nông nghi p là ngành s n xu t có i tư ng là các th c th s ng (cây
tr ng, v t nuôi) nên ngu n nư c óng vai trò vô cùng quan tr ng. V i
nh ng nư c thư ng xuyên ch u nh hư ng c a thiên tai, c bi t là mưa
bão, l t l i, h n hán… thì s phát tri n c a nông nghi p, nông thôn luôn
g n bó m t thi t v i s phát tri n c a h th ng thu l i. Vi c hình thành
các h th ng thu nông nó có ý nghĩa h t s c to l n i v i s phát tri n
c a nông nghi p, nông thôn. Nó ã góp ph n quan tr ng vào vi c trong
vi c kh c ph c tình tr ng hoang hoá, m r ng di n tích canh tác; mb o
cung c p nư c tư i t o i u ki n cho vi c thâm canh, tăng v và c bi t
ã t o s chuy n i cơ c u cây tr ng; góp ph n cung c p ngu n nư c cho
các ho t ng s n xu t và sinh ho t c a dân cư; h n ch và k p th i kh c
ph c nh ng h u qu c a thiên tai như bão, l t... c bi t, s phát tri n c a
h th ng thu l i thư ng i kèm v i s phát tri n c a h th ng giao thông.
Trên m i tuy n ê qua các vùng nông thôn, các c m dân cư ã hình thành
tuy n giao thông c a các làng, xã (m ng lư i GTNT). Ngoài ra, s phát
tri n c a h th ng thu l i còn tác ng tr c ti p n công tác c i t o, b o
v môi trư ng… Do v y, vi c xây d ng, phát tri n h th ng th y l i nh m
m b o tư i tiêu ph c v cho s n xu t nông nghi p cũng như nh m h n
ch và k p th i kh c ph c nh ng h u qu c a thiên tai là m t yêu c u b c
thi t v i các vùng nông thôn hi n nay.

20. 15
* H th ng h t ng cung c p nư c s ch và v sinh môi trư ng khu v c
nông thôn
H th ng này bao g m các công trình cung c p nư c s ch, h th ng
thoát nư c và h th ng x lý nư c th i, ch t th i…
- V h th ng c p nư c s ch nông thôn
Nư c s ch r t c n thi t không ch cho khu v c thành th và c cho khu
v c nông thôn, nh t là iv i i s ng sinh ho t hàng ngày c a dân cư. Bên
c nh ó, nhi u ho t ng s n xu t kinh doanh a bàn nông thôn cũng c n
n ngu n nư c s ch. Vi c m b o cung c p y nư c s ch cho nhu c u
sinh ho t hàng ngày c a dân cư ang là m c tiêu ph n u c a nhi u vùng
nông thôn. ây là m t trong nh ng nhân t quan tr ng góp ph n vào vi c b o
v s c kho , phòng ch ng d ch b nh qua ó nâng cao ch t lư ng cu c s ng
cư dân nông thôn.
Hi n nay, vi c cung c p nư c s ch nông thôn có th th c hi n thông
qua h th ng cung c p nư c t p trung, khai thác t các ngu n qua h th ng
phân ph i chuy n n nơi s d ng ho c có th do các h dân, cơ s s n xu t
t gi i quy t b ng cách khoan gi ng, tr nư c mưa. Th c t cho th y, vi c
xây d ng và ưa vào v n hành nh ng h th ng cung c p nư c s ch t p trung
cho các vùng nông thôn là gi i pháp h u hi u nh t trong b i c nh môi trư ng
ngày càng có xu hư ng b ô nhi m do tác ng c a quá trình CNH nông
nghi p, nông thôn, nh t là s phát tri n các ho t ng công nghi p. Nó v a
m b o ch t lư ng ngu n nư c ã qua x lý v a m b o cung c p nư c
cho nhu c u s d ng c a dân cư.
- V h th ng thoát nư c và x lý ch t th i, nư c th i nông thôn
Cùng v i s phát tri n KT - XH, môi trư ng nông thôn cũng t ng bư c
ư c c i thi n. H th ng ư ng làng ngõ xóm ã ư c c i t o t t hơn, t l
nhà khang trang h p v sinh có xu hư ng gia tăng. Nhi u vùng nông thôn

21. 16
ã căn b n c i t o ư c tình tr ng ao tù, nư c ng, chu ng tr i chăn nuôi ã
xây d ng xa nhà …
Tuy nhiên, môi trư ng nông thôn v n ang còn nhi u v n c n gi i
quy t. Nh t là tình tr ng ch t th i, nư c th i ư c x th ng ra môi trư ng mà
không qua x lý. Th c t cho th y, nhi u vùng nông thôn, v n ô nhi m
môi trư ng t, nư c và không khí nông thôn, nh t là các làng ngh nông
thôn ngày càng tr nên nghiêm tr ng. Các ch t th i d ng r n, l ng, có mùi và
khói th i ra môi trư ng ã làm thay i thành ph n lý, hoá, sinh h c c a t,
nư c và không khí gây ô nhi m n ng môi trư ng nông thôn. i u ó ã nh
hư ng tr c ti p cũng như gián ti p n i s ng sinh ho t và c bi t là v n
s c kho c a c ng ng dân cư nông thôn nói riêng. nhi u vùng nông
thôn, do nh hư ng c a ô nhi m môi trư ng, dân cư ã m c các lo i b nh
ngoài da, b nh ph i… i u ó có nguyên nhân t tình tr ng thi u ho c chưa
hoàn ch nh c a h th ng x lý ch t th i, nư c th i và h th ng thoát nư c
nông thôn.
Do v y, vi c u tư xây d ng h th ng thoát nư c, h th ng x lý nư c
th i, ch t th i nông thôn là v n mang tính c p bách. i u ó s góp ph n
gi i quy t nh ng v n v nư c th i, tình tr ng ng ng p l t c a nh ng
vùng trũng, h n ch và ti n t i ch m d t vi c x nư c th i chưa ư c x lý
vào các ao, h , dòng ch y, thu gom rác th i, x lý ch t th i r n... Th c hi n
i u này s góp ph n m b o môi trư ng xanh, s ch góp ph n b o v s c
kh e và nâng cao ch t lư ng cu c s ng cho cư dân nông thôn.
* H th ng h t ng cung c p i n nông thôn
H th ng i n nông thôn là toàn b các y u t cơ s v t ch t làm n n
t ng cho vi c cung c p i n s d ng vào các ho t ng s n xu t và ph c v
sinh ho t nông thôn. H th ng này bao g m m ng lư i ư ng dây t i i n t

22. 17
ngu n cung c p, h th ng các tr m h th , m ng lư i phân ph i và d n i n
t i các d ng c s d ng i n. các vùng sâu, vùng xa còn bao g m tr m thu
i n nh ... Ngu n năng lư ng i n có vai trò r t quan tr ng trong quá trình
phát tri n c a các vùng nông thôn. i n là ngu n năng lư ng ph c v cho
sinh ho t hàng ngày c a các h gia ình, trư c h t là th p sáng cho t ng gia
ình cũng như c c ng ng. i n còn ư c dùng cho công tác thu l i, tư i
tiêu ph c v s n xu t nông nghi p. i n góp ph n thúc y các ngành s n
xu t trong n n kinh t , ó là các ngành công nghi p ch bi n, các ho t ng
s n xu t các s n ph m ti u th công nghi p, thương m i. Nói chung, có i n
s gi i quy t nhi u v n mà quan tr ng nh t là góp ph n c i thi n m i m t
i s ng c a ngư i dân. Có i n s mang l i văn minh cho khu v c nông
thôn, t o ti n cho hình thành và xây d ng n p sinh ho t văn hoá m i cho
cư dân nông thôn, góp ph n xoá b s cách bi t gi a nông thôn và thành th .
Hi n nay, m ng lư i i n qu c gia ã ư c ph kh p t nư c. Tuy
nhiên, nhi u vùng nông thôn v n chưa có i n, c bi t là nh ng vùng xa xôi,
khó khăn, ch t lư ng ngu n i n cung c p chưa cao, t l tiêu hao i n khu
v c nông thôn còn m c cao, ph n óng góp c a ngư i dân vào vi c xây
d ng h th ng i n còn l n, giá i n nông thôn thư ng cao hơn so v i
thành th . Do v y, vi c quy ho ch và phát tri n ng b h th ng i n nh m
mb o i n cho s n xu t và sinh ho t, gi m m c t n th t i n năng là
yêu c u b c thi t v i nông thôn hi n nay.
* H th ng h t ng thông tin - vi n thông nông thôn
H th ng thông tin bao g m m ng lư i cơ s v t ch t, các phương ti n
ph c v cho vi c cung c p thông tin, trao i thông tin áp ng nhu c u s n
xu t và i s ng nông thôn. H th ng thông tin và vi n thôn bao g m: M ng
lư i bưu i n; i n tho i; internet; m ng lư i truy n thanh... Hi n nay, theo xu
th phát tri n c a xã h i loài ngư i h th ng thông tin liên l c ngày càng phát
tri n cùng v i s phát tri n c a n n kinh t th trư ng và khoa h c k thu t -

23. 18
công ngh . Cơ s h t ng thông tin liên l c hi n i bao g m các m ng vi n
thông cơ b n, các tiêu chu n v trao i d li u và m t s ph n m m m
b o s v n hành liên t c c a toàn b h th ng thông tin trong và ngoài nư c.
i v i nông thôn, nh t là trong i u ki n phát tri n n n kinh t th
trư ng, thông tin óng vai trò ngày càng quan tr ng, không nh ng v i phát
tri n kinh t mà c v n văn hoá, xã h i khác. Th c t cho th y, thông tin
ngày càng có ý nghĩa quy t nh i v i các ho t ng s n xu t kinh doanh.
Các h gia ình nông dân, các doanh nghi p và các ch th kinh t khác c n
bi t nhi u thông tin, v th i ti t, v ch trương, chính sách c a nhà nư c, v
tình hình bi n ng c a th trư ng, giá c , v nhu c u th trư ng… m t cách
nhanh chóng, k p th i ra quy t nh s n xu t kinh doanh, mua hàng hoá và
tiêu th nông s n. Nói cách khác, thông tin óng vai trò là m t ch báo cho
các quy t nh c a các ch th kinh doanh. Do v y, vi c cung c p thông tin
cho khu v c nông thôn là r t c n thi t và có t m quan tr ng c bi t trong b i
c nh tình hình KT - XH trong nư c cũng như qu c t y bi n ng như hi n
nay. th c hi n i u ó c n ph i có m t h th ng h t ng thông tin liên l c
y , hoàn ch nh, hi n i và ng b .
Ngày nay, v i s phát tri n m nh m c a khoa h c - công ngh , c
bi t là lĩnh v c i n t - tin h c và vi n thông làm cho h t ng cơ s thông
tin phát tri n c c kỳ nhanh chóng và hi n i, luôn luôn ư c i m i và
hoàn thi n ã m ra kh năng vô cùng to l n có th áp ng y , kp
th i, chính xác nhu c u thông tin ph c v ho t ng s n xu t kinh doanh
trong khu v c nông thôn. Tuy nhiên, i u áng chú ý là vi c u tư xây
d ng, phát tri n h th ng h t ng thông tin liên l c òi h i ph i có ngu n
v n l n cùng các i u ki n v t ch t cũng như ngu n l c con ngư i. V i
nông thôn, khi các ngu n l c, nh t là ngu n v n còn h n ch thì có ư c
h th ng h t ng thông tin liên l c áp ng ư c các yêu c u phát tri n thì

24. 19
nhà nư c c n óng vai trò hàng u trong u tư phát tri n h th ng cơ s
v t ch t k thu t thông tin và phát tri n m ng lư i thu th p, theo dõi, nghiên
c u và cung c p thông tin.
* H th ng h t ng các KCN, CCN làng ngh và ô th nông thôn
Hi n nay, ngoài nh ng h t ng như ã nêu trên còn xu t hi n m t lo i
h t ng óng vai trò quan tr ng i v i s phát tri n KT - XH c a khu v c
nông thôn. ó là các KCN, CCN làng ngh và ô th nông thôn.
Th c t cho th y, các vùng nông thôn, bên c nh ho t ng s n xu t
nông nghi p còn t n t i nhi u ho t ng s n xu t công nghi p và d ch v
khác. B i nông nghi p thư ng là ngành em l i giá tr gia tăng th p nên xu
th phát tri n c a khu v c nông thôn là gia tăng các ho t ng công nghi p và
d ch v qua ó gia tăng giá tr c a n n kinh t . Chính nhu c u phát tri n c a
các ngành công nghi p òi h i ph i có không gian, lãnh th tương i riêng
bi t v i nh ng i u ki n c thù v k t c u h t ng s n xu t và c bi t là yêu
c u phát tri n theo hư ng t i ưu hoá c a s n xu t công nghi p. S hình thành
các KCN, CCN làng ngh chính là nh m th c hi n m c tiêu ó. Nó cũng bi u
hi n c a trình t p trung s n xu t cao hơn, xu t phát t yêu c u m i iv i
phát tri n công nghi p c a vùng.
KCN thư ng ư c coi là khu chuyên s n xu t hàng công nghi p và
th c hi n các d ch v cho s n xu t công nghi p, còn CCN là khu v c ó
m t s cơ s s n xu t công nghi p b trí g n nhau trên m t m t b ng th ng
nh t. Các KCN thư ng ư c xây d ng h th ng k t c u h t ng hoàn ch nh
ph c v cho các doanh nghi p ho t ng trong ó. Các cơ s s n xu t kinh
doanh trong KCN quan h v i nhau v m t h p tác xây d ng và s d ng
chung các công trình ph tr k thu t, các công trình và m ng lư i h t ng k
thu t v i m c ích nâng cao hi u qu s d ng v n u tư và gi m các chi phí
qu n lý khai thác. M c dù có nh ng i m khác bi t nhưng chung quy l i KCN

25. 20
và CCN là c u trúc kinh t ph c t p th hi n s t p trung c a các ho t ng
s n xu t công nghi p và các d ch v i kèm c a các ch th kinh t khác nhau
trong m t không gian lãnh th v i nh ng i u ki n chung v k t c u h t ng.
Th c t , s ra i và phát tri n c a các KCN, CCN v a và nh , CCN
làng ngh ã góp ph n quan tr ng vào s phát tri n KT - XH nông thôn.
Trư c h t, nó t o ra nh ng i u ki n thu n l i cho ho t ng s n xu t công
nghi p như m t b ng s n xu t, k t c u h t ng thu n ti n, cơ h i ti p c n các
d ch v khác v tư v n, pháp lý… S hình thành các KCN, CCN làng ngh
cũng góp ph n thúc y hi n i hoá h th ng k t c u h t ng, gi i quy t vi c
làm, thu nh p, nâng cao ch t lư ng ngu n lao ng và b o v môi trư ng sinh
thái c a vùng. Các KCN, CCN làng ngh còn t o i u ki n cho các a
phương phát huy th m nh c thù c a mình, ng th i hình thành m i liên
k t, h tr phát tri n s n xu t trong vùng. S ra i c a các KCN, CCN cùng
các ho t ng u tư s n xu t kinh doanh c a các doanh nghi p trong các
KCN, CCN ã t o ti n thúc y s phát tri n c a các ngành cung c p
nguyên li u u vào t i ch cho các ngành công nghi p nh , công nghi p ch
bi n và xu t kh u trong khu công nghi p. Nhìn chung, s phát tri n c a các
KCN, CCN s có tác ng “lan to ”, tích c c n các ho t ng kinh t , xã
h i và môi trư ng c a t ng a phương, khu v c. ó là tác ng tích c c
trong vi c phát tri n cơ s h t ng kinh t - k thu t cho khu v c có KCN,
CCN như: Gi m thi u các nh hư ng tiêu c c n các v n xã h i; gi i
quy t vi c làm và nâng cao thu nh p cho dân cư; gi m thi u tác ng tiêu c c
c a ô nhi m môi trư ng… Ngoài ra, quá trình hình thành các KCN, CCN
thư ng g n v i vi c xây d ng k t c u h t ng văn hoá- xã h i (nhà , y t ,
giáo d c, văn hóa, th thao...), các ô th m i, khu tái nh cư, khu dân cư
xung quanh v i h th ng d ch v m i như h th ng các c a hàng, các d ch v
ăn u ng, s a ch a phương ti n giao thông…

26. 21
Quá trình CNH t t y u d n n s hình thành h th ng ô th và quá
trình ô th hoá không th tách r i và i ngư c l i quá trình CNH. ô th là nơi
t p trung ông dân cư, v i m t dân s cao và a s là nh ng ngư i lao ng
phi nông nghi p, cư dân s ng và làm vi c theo thành th . ô th hình thành t o
ra s phân công lao ng xã h i m i theo hư ng hi n i trên cơ s c a phát
tri n công nghi p, d ch v , khoa h c k thu t, giao thông v n t i… và nhu c u
c a xã h i và c a con ngư i. Khái ni m ô th ư c xây d ng m c nh tính,
vi c xác nh h th ng các tiêu chí và tiêu chu n sàn c a ô th ph thu c vào
th c tr ng và chi n lư c phát tri n KT - XH trong m i giai o n phát tri n. Cơ
s h t ng k thu t và các công trình công c ng ph c v dân cư ô th là m t
trong nh ng tiêu chí quan tr ng xem xét và phân lo i ô th . Vi c ô th hoá,
hình thành ô th nông thôn là s thay i tr t t s p x p vùng nông thôn theo
các i u ki n c a thành ph mà i m cơ b n c a nó là ng b , hoàn ch nh h
t ng KT – XH và chính h t ng KT – XH này tr thành h t nhân thúc y quá
trình chuy n d ch cơ c u kinh t c a vùng ó theo hư ng CNH, H H.
Do v y, vi c xây d ng và hình thành các KCN, CCN v a và nh ,
CCN làng ngh cùng các khu ô th nh các vùng nông thôn là m t trong
nh ng gi i pháp r t phù h p hi n nay nh m cung c p h t ng cơ s t t, gi m
b t các chi phí và nâng cao hi u qu s n xu t kinh doanh cho các doanh
nghi p trong các KCN, CCN góp ph n thúc y tăng trư ng kinh t , chuy n
d ch cơ c u kinh t , gi i quy t các v n xã h i. th c hi n m c tiêu này,
vi c xây d ng các KCN, CCN c n ư c t trong m i liên h ch t ch v i
quá trình phát tri n KT - XH nông thôn, g n k t quá trình ô th hoá v i
kinh t khu v c h tr nhau cùng phát tri n. Trên cơ s ó, các KCN,
CCN và khu ô th nh xung quanh s phát huy ư c vai trò trung tâm, là
ng l c phát tri n kinh t c a vùng. Nó v a t o i u ki n phát tri n các
ngành công nghi p nh hư ng c a a phương, v a áp ng yêu c u c a s
nghi p CNH, H H nông nghi p, nông thôn.

27. 22
* H th ng h t ng m ng lư i ch , c a hàng, kho bãi nông thôn
Trong n n kinh t th trư ng, h th ng ch , c a hàng, kho bãi có vai trò
quan tr ng i v i các ho t ng trao i, buôn bán các m t hàng nông s n,
v t tư nông nghi p, công c s n xu t và hàng tiêu dùng ph c v cho s n xu t
và i s ng sinh ho t c a cư dân. Th c t cho th y, nh ng khu v c nào kinh
t phát tri n thì h th ng ch , c a hàng buôn bán… cũng phát tri n theo
không ch gia tăng v quy mô mà c v m t phân b nh m t o i u ki n
thu n l i cho các ho t ng giao d ch mua bán.
V i a s các vùng nông thôn, ch ã hình thành khá s m trong l ch
s . ó không ch là nơi di n ra các ho t ng trao i buôn bán, nhi u khi
còn là nơi di n ra các ho t ng văn hóa - xã h i khác. Ch nông thôn ra i
và phát tri n do nhu c u trao i hàng hóa. a i m xây d ng ch cũng ư c
l a ch n t nh ng nơi thu n ti n cho vi c chuyên ch hàng hóa và i l i
c a dân cư khi h p ch . Nhi u ch ã t n t i lâu i và n nay v n ư c n
nh, duy trì. Tuy nhiên, v cơ b n ch nông thôn có quy mô nh , hàng hoá
còn ơn i u, ch y u là nh ng s n v t trong vùng (nh t là nông s n) và
nh ng v t d ng c n cho s n xu t và sinh ho t thư ng ngày c a ngư i dân.
Cùng v i s phát tri n KT - XH c a các vùng nông thôn, m ng lư i ch cũng
phát tri n m r ng và a d ng v lo i hình, bao g m: Ch bán l , ch bán
buôn, ch u m i, ch v a bán buôn v a bán l , ch kinh doanh t ng h p,
ch chuyên doanh... v i s k t h p các quy mô và phân b r ng kh p các a
bàn. Nhu c u phát tri n s n xu t và i s ng, nh t là v i s hình thành các
KCN, CCN, khu ô th m i, khu dân cư m i khu v c nông thôn ã cho ra
i nh ng ch m i áp ng nhu c u mua bán tiêu th hàng hóa, s n ph m
nông s n. Ngoài ch , còn có các lo i hình c a hàng bách hóa, siêu th nh và
c bi t là m ng lư i c a hàng, i m bán hàng thư ng t p trung các c m
dân cư, các tuy n giao thông có lưu lư ng hành khách qua l i ông úc.
M ng lư i này cùng v i các ch óng vai trò h t s c quan tr ng i v i vi c

28. 23
cung ng hàng hóa - d ch v trên a bàn nông thôn. Bên c nh ó, do nhu c u
phát tri n c a s n xu t và lưu thông hàng hóa, trên a bàn nông thôn còn có
h th ng kho bãi có ch c năng lưu tr , b o qu n nông s n, hàng hóa.
Th c t cho th y, xây d ng và phát tri n các lo i hình ch , c a hàng
buôn bán, h th ng kho tàng, b n bãi ngày càng óng vai trò quan tr ng i
v i s phát tri n nông nghi p, nông thôn hi n nay. i u ó òi h i huy ng
m nh m các ngu n l c c a c nhà nư c và c ng ng cư dân nông thôn.
1.1.2.2. H th ng h t ng văn hóa - xã h i nông thôn
* H th ng h t ng giáo d c - ào t o nông thôn
nông thôn, cơ s h t ng cho giáo d c - ào t o bao g m h th ng
các trư ng m m non, ti u h c, THCS, THPT, các trư ng d y ngh và các cơ
s ào t o ngh cho ngư i lao ng.
Phát tri n giáo d c - ào t o ngày càng kh ng nh vai trò quan tr ng i
v i s phát tri n KT - XH c a m t qu c gia. Kinh nghi m nhi u nư c cho th y,
trong ti n trình CNH, H H trư c s phát tri n nhanh chóng c a khoa h c - công
ngh hi n i, ngu n l c con ngư i ã tr thành m t trong nh ng nhân t quy t
nh s thành công hay th t b i c a s nghi p CNH, H H. ti n hành CNH,
H H òi h i ph i có m t l c lư ng lao ng ư c ào t o, có k năng ngh
nghi p, có ý th c, trách nhi m, có kh năng tìm tòi sáng t o… v i công vi c mà
ó chính là k t qu c a các ho t ng phát tri n h t ng ngành giáo d c - ào t o.
i u này càng tr nên c bi t quan tr ng i v i các vùng nông thôn.
Cùng v i xu th phát tri n c a n n kinh t , xã h i, m ng lư i các cơ s
giáo d c - ào t o ã và ang ư c m r ng, phát tri n kh p các a bàn, t
thành th n nông thôn, n t n nh ng vùng khó khăn, xa xôi, h o lánh. Tuy
nhiên, i v i các vùng nông thôn, s thi u h t và th p kém v cơ s h t ng
giáo d c v n ang là m t thách th c l n v i nhi u qu c gia nh m m c tiêu
phát tri n ngu n nhân l c v s lư ng, t yêu c u v ch t lư ng.

29. 24
Do v y, phát tri n h t ng giáo d c - ào t o khu v c nông thôn là
v n mang tính c p thi t hi n nay. S vi c m mang, phát tri n v s lư ng,
nâng c p v cơ s v t ch t c a các cơ s giáo d c - ào t o s góp ph n quan
tr ng vào vi c nâng cao trình dân trí, ào t o và cung c p ngu n nhân l c
có trình văn hoá, k năng ngh nghi p ph c v cho nhu c u phát tri n KT -
XH không ch cho khu v c nông thôn mà còn t o kh năng cung c p nhân l c
cho các ô th và c n n kinh t .
* H th ng h t ng y t và chăm sóc s c kho dân cư nông thôn
H th ng h t ng y t , chăm sóc s c kho c ng ng dân cư nông
thôn bao g m các lo i hình b nh vi n (trung tâm huy n, liên xã), phòng khám
a khoa, trung tâm y t d phòng, trung tâm KHHG , các phòng khám
chuyên khoa, tr m y t xã, các cơ s khám ch a b nh y h c c truy n, các cơ
s cung c p, kinh doanh dư c ph m, thu c ch a b nh…
Cùng v i s phát tri n KT - XH các vùng nông thôn, m ng lư i y t ,
chăm sóc s c kh e nhân dân các vùng nông thôn ã t ng bư c ư c m
r ng, nâng c p, góp ph n th c hi n và tri n khai các chương trình qu c gia, y
t d phòng, khám ch a b nh ban u, i u tr , chăm sóc s c kho cho nhân
dân và phòng ch ng d ch b nh. Tuy nhiên, nhi u vùng nông thôn hi n nay,
nh t là các vùng khó khăn, vùng sâu vùng xa, h i o h th ng h t ng y t
còn th p kém, h u h t là các tr m y t tuy n xã v i cơ s v t ch t nghèo nàn,
trang thi t b y t thi u th n, l c h u, chưa áp ng ư c yêu c u khám ch a
b nh ban u và chăm sóc s c kh e nhân dân.
Trong s nghi p CNH, H H nông thôn, vi c chăm sóc, b o v s c kho
cho c ng ng cư dân nông thôn là yêu c u h t s c c p thi t, v a là m c tiêu,
v a là yêu c u nh m nâng cao ch t lư ng cu c s ng nhân dân. Do v y, vi c
xây d ng, c i t o nâng c p và phát tri n h th ng h t ng y t s óng vai trò là
y ut m ư ng cho công tác b o v và chăm sóc s c kh e nhân dân.

30. 25
* H th ng h t ng văn hoá nông thôn
Các cơ s v t ch t, trang thi t b c a ngành văn hoá nông thôn hi n nay
bao g m: Các trung tâm văn hoá huy n (các trung tâm này còn th c hi n ch c
năng khác như r p chi u phim, t ch c các h i ngh …); nhà văn hoá c p xã,
thôn; ình và m t lo i hình khá ph bi n là các tr m bưu i n văn hóa xã.
Nông thôn là nơi b o t n, lưu truy n và gi gìn b n s c văn hoá dân t c.
nơi ó, nh ng truy n th ng, phong t c, t p quán cao p c a dân t c ã ư c
lưu truy n t i này sang i khác. Gi gìn và phát huy b n s c văn hoá dân
t c là m t trong nh ng m c tiêu quan tr ng c a s nghi p CNH, H H trong
b i c nh toàn c u hóa và h i nh p kinh t qu c t ngày nay.
Th c t , cùng v i s phát tri n KT - XH, ngày càng nhi u các ho t ng
văn hóa, c bi t là các l h i truy n th ng ã ư c khôi ph c, duy trì và phát
tri n góp ph n áng k vào xây d ng nông thôn văn hóa m i, tôn tr ng, gìn gi
và phát huy b n s c văn hoá c a dân t c trong c ng ng dân t c. Tuy nhiên,
cũng có lúc văn hoá nông thôn trong th i gian chưa ư c chú ý u tư phát
tri n tương x ng. nhi u vùng nông thôn, cơ s v t ch t k thu t c a h
th ng thi t ch văn hoá t c p huy n n xã còn thi u th n, s huy n, xã có
thư vi n, r p chi u phim còn r t ít, nhà văn hoá còn thô sơ l ng ghép. Nhi u
vùng nông thôn còn t n t i các h t c l c h u như mê tín d oan, t l ình
ám, cư i h i, ma chay… không phù h p v i phong t c t p quán và truy n
th ng c a dân t c, gây lãng phí l n.
Do v y, vi c m mang, phát tri n h t ng văn hóa nông thôn như phát
tri n các trung tâm văn hóa, trung tâm sinh ho t c ng ng, thư vi n… là h t
s c c n thi t. M t m t, nó góp ph n quan tr ng vào vi c xây d ng n n văn
hóa nông thôn m i, b o t n và phát huy b n s c văn hóa dân t c, m t khác nó
còn góp ph n h n ch và ti n t i xóa b các ho t ng mê tín d oan, các h
t c l c h u ã t n t i lâu dài nông thôn.

31. 26
1.1.3. Vai trò, c i m và nh ng yêu c u t ra trong phát tri n h t ng
KT - XH nông thôn trong CNH, H H nông nghi p, nông thôn
1.1.3.1. Vai trò c a h t ng KT - XH nông thôn i v i quá trình CNH, H H
nông nghi p, nông thôn
Kinh nghi m nhi u nư c cho th y, h t ng KT - XH nông thôn là nhân
t quy t nh n s thành công hay th t b i c a quá trình CNH, H H nông
nghi p, nông thôn.
V i tư cách là nh ng phương ti n v t ch t - k thu t cung c p nh ng
d ch v c n thi t cho các ho t ng KT - XH nông thôn, h t ng KT - XH
tr thành nh ng l c lư ng s n xu t quy t nh n s phát tri n c a KT-XH.
Trong m t s trư ng h p, h t ng KT - XH ã tr thành m t ch s th hi n
trình phát tri n. V i nh ng n n kinh t có i m xu t phát th p ang ti n
hành CNH, H H thoát ra kh i tình tr ng kém phát tri n, rút ng n kho ng
cách l c h u v i các nư c i trư c thì vi c ti n hành m t cu c cách m ng
trong lĩnh v c xây d ng h t ng KT - XH s t o ng l c, òn b y cho s
phát tri n c a toàn b n n kinh t , xã h i. Như v y v i các vùng nông thôn, h
t ng KT - XH là n n t ng cho s phát tri n KT - XH nông thôn, nói c th hơn
nó là n n t ng cung c p nh ng y u t c n thi t cho quá trình s n xu t và nâng
cao ch t lư ng cu c s ng cư dân nông thôn.
M i giai o n phát tri n KT - XH c n có s phát tri n tương thích v
h t ng KT - XH, các m c tiêu phát tri n KT - XH nông thôn s khó có th th c
hi n ư c n u thi u m t h th ng h t ng KT - XH tương x ng. Do các vùng
nông thôn có trình phát tri n KT - XH v cơ b n u th p hơn nhi u so v i
các khu v c ô th nên c n ti n hành xây d ng và phát tri n h th ng k t c u
h t ng cho phù h p v i t ng vùng và trong t ng giai o n c th nh m t o ra
nh ng i u ki n v t ch t cho s phát tri n KT - XH. Th c t cho th y, s hình
thành và phát tri n các vùng s n xu t hàng hoá t p trung quy mô l n, vi c y
m nh ng d ng nh ng thành t u khoa h c - công ngh tiên ti n cho s n xu t

32. 27
nông nghi p, ưa nh ng cây tr ng, v t nuôi có giá tr kinh t cao, y m nh
th c hi n chuyên canh s n xu t các lo i nông s n là nguyên li u cho công
nghi p ch bi n và xu t kh u... và phát tri n m nh các ho t ng công nghi p
d ch v khu v c nông thôn ch có th th c hi n ư c khi nông thôn có m t
h th ng h t ng KT - XH hi n i. Nói cách khác, s n xu t nông nghi p hàng
hoá và phát tri n công nghi p nông thôn không th thi u các công trình thu
l i, m ng lư i giao thông, h th ng cung c p i n, nư c, h th ng thông tin
liên l c, ch và trung tâm buôn bán... Khi h t ng ã ư c t o l p tương i
y và ng b nông thôn, các nhà u tư s b v n u tư vào khu v c
này, do ó s thúc y nông nghi p, nông thôn phát tri n nhanh và m nh hơn.
C th , vai trò c a h t ng KT - XH nông thôn ư c th hi n:
- H t ng KT - XH nông thôn hoàn thi n và ng b s giúp gi m giá
thành s n xu t, gi m chi phí v n chuy n, chi phí d ch v , gi m thi u r i ro
trong các ho t ng s n xu t kinh doanh nông nghi p và các ngành liên quan
tr c ti p t i nông nghi p, góp ph n thúc y lưu thông hàng hoá. Trong i u
ki n ngày nay v i xu hư ng và h i nh p, n u thi u h th ng thông tin vi n
thông, h th ng ngân hàng hay h th ng giao thông hi n i... thì không th
t ư c m c tiêu phát tri n như mong mu n.
- H t ng KT - XH nông thôn phát tri n s tác ng n s phát tri n
khu v c nông nghi p và kinh t nông thôn, t o môi trư ng c nh tranh lành
m nh, t o i u ki n thu hút v n u tư c trong nư c và nư c ngoài vào th
trư ng nông nghi p, nông thôn. Qua ó, góp ph n t o thêm vi c làm thu
hút ngu n lao ng dư th a, tăng thêm thu nh p cho cư dân các vùng
nông thôn, nâng cao năng su t lao ng, h giá thành trong s n xu t. Ngoài
ra nó còn t o i u ki n cho ngư i nông dân ti p c n ư c v i ti n b khoa
h c - k thu t tiên ti n, ti p c n ư c v i các d ch v ch t lư ng cao như
tín d ng, ngân hàng, b o hi m...

33. 28
- H t ng KT - XH nông thôn là i u ki n quan tr ng tác ng t i vi c
phân b l c lư ng s n xu t theo lãnh th . Phát tri n h t ng KT - XH nông
thôn s t o i u ki n phát tri n ng u gi a các vùng, mi n trong c nư c,
góp ph n th c hi n m c tiêu tăng trư ng kinh t g n v i công b ng xã h i.
Th c hi n m c tiêu công b ng xã h i không ch th hi n khâu phân ph i k t
qu mà nó còn th hi n ch t o i u ki n s d ng t t năng l c c a mình, ó
chính là cơ h i h c t p, cơ h i ư c chăm lo s c kho và c bi t là cơ h i
ư c làm vi c, tham gia vào quá trình tái s n xu t xã h i.
- H t ng KT - XH nông thôn là i u ki n v t ch t quan tr ng, có tính
quy t nh n vi c chuy n d ch cơ c u kinh t nông thôn cũng như s chuy n
d ch cơ c u n i b ngành nông nghi p. Ngân hàng th gi i cho r ng: “ Nh ng
tr ng i trong giao thông v n t i thư ng là tr ng i chính i v i s phát
tri n kh năng chuyên môn hàng hoá s n xu t t i khu v c có ti m năng phát
tri n nhưng không th tiêu th ư c s n ph m ho c không ư c cung c p
lương th c m t cách n nh...” [40, tr.18]. Như v y n u không có h t ng
giao thông nói chung hay h t ng GTNT nói riêng thì không th có giao lưu
hàng hóa nông s n v i các hàng hoá khác, không th t o i u ki n phát tri n
n n nông nghi p hàng hoá, chuy n d ch cơ c u kinh t nông thôn.
- H t ng KT - XH phát tri n s tăng cư ng ư c kh năng giao lưu
hàng hoá, th trư ng nông thôn ư c m r ng, khơi thông s ngăn cách gi a
th trư ng nông thôn và toàn b n n kinh t . Nh ó, kích thích s phát tri n
kinh t h gia ình, góp ph n th c hi n m c tiêu xoá ói gi m nghèo, gia tăng
thu nh p, nâng cao ch t lư ng i s ng cư dân. i u ó s t o ra s thay i
di n m o KT - XH nông thôn, thu h p kho ng cách giàu nghèo gi a thành th
và nông thôn, t ng bư c xoá b s ngăn cách v không gian gi a thành th và
nông thôn.
- Phát tri n h t ng KT - XH nông thôn s t o i u ki n t ch c t t i
s ng xã h i trên t ng a bàn, t o m t cu c s ng t t hơn cho nhân dân, nh ó

34. 29
mà gi m b t và ngăn ch n tình tr ng di cư t do t nông thôn ra thành th .
ng th i, t o l p s công b ng, nâng cao m c hư ng th các d ch v giáo
d c - ào t o, y t và văn hoá cho dân cư vùng nông thôn, xoá i nh ng chênh
l ch trong phát tri n KT - XH gi a các vùng trong nư c.
Nói tóm l i, phát tri n h t ng KT - XH là nhân t c bi t quan tr ng, là
khâu then ch t th c hi n các m c tiêu phát tri n KT - XH nông nghi p, nông
thôn trong ti n trình CNH, H H. Trong b i c nh cu c cách m ng khoa h c -
công ngh hi n i cùng quá trình toàn c u hóa và h i nh p kinh t qu c t
ngày càng sâu r ng ngày nay, th c hi n thành công s nghi p CNH, H H
nông nghi p, nông thôn, phát tri n h t ng KT - XH nông thôn ph i i trư c
m t bư c t o i u ki n thu n l i cho các ho t ng KT - XH phát tri n.
1.1.3.2. c i m c a ho t ng u tư phát tri n h t ng KT - XH
Th nh t, phát tri n h t ng KT - XH nông thôn có th ư c coi là m t
lĩnh v c u tư. Do v y, vi c có m t chi n lư c u tư úng n s có ý nghĩa
quy t nh n s phát tri n c a h t ng KT - XH nông thôn. N i dung c a
m i chi n lư c c n xác nh rõ các m c tiêu cũng như h th ng các gi i pháp
c n th c hi n t m c tiêu ó. H t ng KT - XH nông thôn là m t t p
h p nhi u công trình, cơ s v t ch t có quan h v i nhau trong quá trình xây
d ng, qu n lý, v n hành và s d ng. Th c t , s phát tri n c a t ng b ph n,
t ng khâu, t ng lĩnh v c có th tác ng n nh ng b ph n khác. Xu t phát
t i u ki n th c t các vùng nông thôn, nh t là tình tr ng thi u nh ng i u
ki n v t ch t, c bi t là thi u ngu n v n cho th y, trong chi n lư c u tư
phát tri n h t ng m t m t c n m b o tính h th ng t ng th , toàn di n cũng
c n ph i có s l a ch n nh ng lo i h t ng tr ng i m làm n n t ng cho ti n
trình phát tri n toàn di n và lâu b n c a n n kinh t , xã h i. T ó góp ph n
tích c c thúc y quá trình t o ra s thay i v ch t trong i s ng kinh t ,
xã h i th hi n s chuy n i phương th c s n su t, hình thành nh ng l c
lư ng s n xu t m i.

35. 30
Th hai, h t ng KT - XH nông thôn mang tính h th ng cao, nó liên
quan n s phát tri n t ng th c a n n kinh t , xã h i. Vi c phát tri n h t ng
KT - XH nông thôn m t cách ng b trong ó có s ph i k t h p gi a các
lo i h t ng trong h th ng s gi m b t ư c chi phí xây d ng và gia tăng ư c
công năng, hi u năng c a các lo i h t ng, c trong xây d ng cũng như trong
qu n lý, v n hành khi h th ng hoàn thành và ưa vào s d ng. Tính ch t ng
b , h p lý, có s ph i k t h p ch t ch gi a các lo i h t ng không ch có ý
nghĩa v kinh t , ti t ki m không gian, t ai xây d ng, các ngu n l c khác
mà còn có ý nghĩa l n v phân b dân cư, góp ph n hình thành c nh quan văn
hoá. S xu t hi n c a h th ng h t ng KT - XH ng b s em l i s thay i
l n v c nh quan môi trư ng, ng th i cũng làm thay i các ho t ng trong
các a bàn cư trú. i u ó cho th y, trong phát tri n h t ng KT - XH nông
thôn c n h t s c chú ý n công tác quy ho ch, ph i m b o tính tu n t , ng
b và liên k t nh m phát huy ư c t i a công su t s d ng c a chúng. Trong
quá trình xây d ng cơ s h t ng m t m t c n chú ý n công năng chính c a
nó, nhưng cũng c n chú ý n các khía c nh xã h i, văn hoá cũng như c nh
quan c a nh ng cơ s h t ng ó.
Th ba, xây d ng h t ng KT - XH là m t lĩnh v c u tư mang tính
công ích nhưng cũng có th là m t lĩnh v c u tư kinh doanh. i u quan
tr ng ây là lĩnh v c thư ng òi h i v n u tư l n ( ó là m t i m b t l i
c a các vùng nông thôn hi n nay) và khó có kh năng thu h i v n nhanh
(ho c không thu h i v n). Do v y, th c hi n m c tiêu phát tri n h t ng
KT - XH nông thôn hoàn thi n và ng b c n có chính sách huy ng ư c
a d ng các ngu n v n, c t ngân sách nhà nư c, t các ngu n v n xã h i
hóa. ng th i, v i m i a bàn nông thôn c n xây d ng k ho ch phân b
ngu n v n u tư h p lý không ch gi a các y u t trong h th ng h t ng, mà
còn yêu c u phân b v n u tư h p lý gi a các lĩnh v c h t ng và các lĩnh
v c phát tri n kinh t , xã h i, văn hoá. B i trong i u ki n ngu n v n có h n,

36. 31
vi c quá nh n m nh n lĩnh v c h t ng s nh hư ng n các ngu n v n
cho các lĩnh v c khác. i u ó có th d n n tình tr ng phát tri n m t cân
i, có th t o ra nh ng rào c n i v i quá trình phát tri n h t ng KT - XH.
Th tư, tính hi u qu c a các công trình xây d ng trong lĩnh v c h
t ng KT - XH nông thôn ph thu c vào nhi u y u t , trong ó có y u t
u tư t i h n. u tư t i h n là u tư ưa công trình xây d ng h t ng
nhanh t i ch hoàn b . M t khác, gi i h n c a h t ng KT - XH nông
thôn còn n m trong quá trình v n hành và hi u năng c a nó trong các
ho t ng KT - XH. Hi u qu cu i cùng c a toàn b h th ng h t ng KT -
XH nông thôn hoàn toàn ph thu c vào tính kh d ng, cách th c khai thác
các công trình h t ng ư c xây d ng. Trong quá trình phát tri n KT - XH
nông thôn, h t ng KT - XH dù có vai trò r t quan tr ng nhưng cũng ch là
m t khâu, m t y u t b ph n trong t ng th , là không gian trong ó di n
ra quá trình s n xu t, quá trình công ngh và d ch v , ho c là các phương
ti n chuy n t i các d ch v mà thôi. Do v y, n u quá nh n m nh và làm cho
chúng vư t kh i gi i h n s gây ra s lãng phí ngu n l c. Nói cách khác,
s phát tri n h t ng KT - XH phù h p v i nh ng yêu c u phát tri n KT -
XH s t o i u ki n cho s phát tri n b n v ng c a nông thôn.
1.1.3.3. M t s i m c n chú ý phát tri n h t ng KT - XH nông thôn
Toàn b h t ng KT - XH nông thôn nư c ta hi n nay là s n ph m c a
sau hơn 20 năm i m i n n kinh t , t n n kinh t t cung, t c p, bao c p
sang n n kinh t th trư ng nh hư ng xã h i ch nghĩa. Do ó, trong quá
trình phát tri n h t ng KT - XH nông thôn c n chú ý nh ng i m sau:
M t là: H th ng h t ng KT - XH nông thôn trong th i gian qua ã có
nh ng bư c ti n áng k v lư ng và v ch t, song s ti n tri n ó v n chưa áp
ng ư c yêu c u c a ti n trình CNH, H H nông thôn. V căn b n h th ng h
t ng KT - XH nông thôn nư c ta chưa t ư c tiêu chu n qu c t , còn mang
m s c thái h t ng KT - XH c a nh ng nư c n n kinh t ch m phát tri n.

37. 32
Hai là: H u h t các công trình h t ng KT - XH nông thôn u ã ư c
xây d ng t lâu, t p trung ch y u th i kỳ i m i. Các công trình h t ng
KT - XH nông thôn ó chưa làm thay i căn b n tình tr ng l c h u, kém phát
tri n c a h th ng h t ng KT - XH, m i ch là m t bư c c i thi n h th ng
h t ng KT - XH cũ và n nay ã xu ng c p.
Ba là: Do c tính ph c v c ng ng, vì v y vi c duy trì b o dư ng
các công trình h t ng KT - XH nông thôn là m t yêu c u b c thi t iv i
nâng cao hi u qu v n u tư phát tri n h t ng KT - XH . Nhu c u phát tri n
h t ng KT - XH nông thôn òi h i v n l n, vì v y trên th c t là thi u ngu n
v n u tư phát tri n h t ng KT - XH nông thôn.
B n là: Phát tri n h t ng KT - XH nông thôn là do n l c c a t ng
vùng, t ng làng xã, do có s khác bi t v i u ki n t nhiên, i u ki n kinh t ,
xã h i… vì v y cũng có s khác bi t v quy mô và trình phát tri n h t ng
KT - XH c a t ng vùng, t ng khu v c.
Năm là: Trong nh ng năm qua, phát tri n h t ng nông thôn u mang
tính a phương, m tính t phát, tuỳ ti n, thi u m t quy ho ch t ng th . Vì
v y trên th c t ã bi u hi n: Không k t h p ư c các lo i h t ng trong m t
kh i th ng nh t và ng b ; mang tính ng n h n không phù h p v i ti n trình
CNH, H H và ô th hoá; khai thác ngu n v n u tư b ng quan h xin, cho;
tuỳ ti n huy ng óng góp c a dân; s d ng tuỳ ti n t công…
Nhìn chung phát tri n h t ng KT - XH trong nh ng năm qua ã t ư c
k t qu nh t nh tác ng n s phát tri n KT - XH nông thôn, tuy nhiên trong
th c t cũng ã b c l không ít h n ch . ó cũng là nh ng v n t ra c n gi i
quy t i v i quá trình phát tri n h t ng KT - XH nông thôn nư c ta hi n nay.
1.1.3.4. Nh ng yêu c u t ra trong phát tri n h t ng KT - XH nông thôn
Phát tri n h t ng KT - XH nông thôn là v n có t m quan tr ng c
bi t i v i s phát tri n c a toàn vùng nông thôn nhưng cũng bao hàm ph m
vi r ng l n. Vi c phát tri n h t ng KT - XH nông thôn chính là xây d ng,

38. 33
phát tri n các công trình v t ch t ph c v s n xu t và i s ng c a cư dân
nông thôn. Nói cách khác, m c tiêu c a phát tri n h t ng KT - XH nông
thôn là ph c v s n xu t, nâng cao tính hi u qu c a s n xu t, nâng cao i
s ng, m c s ng dân cư nông thôn. Vi c này liên quan n t t c các m t c a
i s ng cư dân khu v c nông thôn xu t phát t nhu c u a d ng c a cư dân
nông thôn. ó là các nhu c u i l i, nhu c u s d ng i n cho s n xu t và sinh
ho t, nhu c u ư c dùng nư c s ch, môi trư ng v sinh s ch s , nhu c u s
d ng các d ch v giáo d c, văn hoá, chăm sóc s c kho c ng ng…Th c t
cho th y, các m t trên ch có th tách b ch m t cách tương i v m t lý
thuy t, còn trong th c ti n, chúng có m i liên h an xen nhau. Vi c tách b ch
chúng v m t lý thuy t là c n thi t nh n th c rõ nét t ng m t nhưng trong
th c ti n, do chúng có m i quan h ch t ch v i nhau nên các ho t ng di n ra
trên m t này không th không tính nm c nh hư ng c a chúng và s
m b o n i dung c a các m t khác. Do v y, trong phát tri n h t ng KT - XH
nông thôn c n m b o các yêu c u sau:
Th nh t, phát tri n h t ng KT - XH nông thôn trong ti n trình CNH,
H H c n ph i ph i i trư c m t bư c, th hi n tính tiên phong, m ư ng
cho s phát tri n KT - XH. i u này xu t phát t yêu c u c a vi c t o l p môi
trư ng u tư kinh doanh có tính c nh tranh, t v trí, vai trò c a h t ng KT -
XH nông thôn và yêu c u khai thác có hi u qu nh ng ti m năng c a các
vùng nông thôn nh m th c hi n các m c tiêu phát tri n KT - XH trong quá
trình CNH, H H và h i nh p kinh t qu c t . V i m t n n kinh t còn i m
xu t phát th p, khi nông nghi p nông thôn còn óng vai trò quan tr ng thì
vi c xây d ng m t h th ng h t ng KT - XH hoàn thi n và ng b nông
thôn s góp ph n t o ti n y m nh CNH, H H nông nghi p, nông thôn.
Ti p theo ó, s phát tri n c a khu v c nông nghi p và nông thôn s có tác
ng tích c c n s phát tri n c a các ngành, lĩnh v c và khu v c khác c a
n n kinh t , góp ph n y nhanh t c tăng trư ng, chuy n d ch cơ c u kinh
t , nâng cao m c s ng c a ngư i nông dân nói riêng và c a toàn xã h i nói

39. 34
chung, ng th i s góp ph n gi m b t nguy cơ t t h u c a n n kinh t . Th c
t cho th y, n u h t ng phát tri n ch m hơn hay không so v i nhu c u thì
s không áp ng ư c nhu c u c a s n xu t. Nhưng ngư c l i, n u h t ng
phát tri n quá nhanh so v i nhu c u thì s không phát huy ư c hi u qu . Do
ó, m t v n t ra là ph i xây d ng m t cơ c u h p lý gi a u tư cho h
t ng và u tư cho s n xu t. Kinh nghi m th c ti n cho th y, h t ng c n ph i
ư c phát tri n nhanh hơn s n xu t, t c là u tư cho h t ng ph i tăng nhanh
hơn u tư cho s n xu t.
Th hai, phát tri n h t ng KT - XH nông thôn ph i m b o nâng cao
c hi u qu kinh t , hi u qu xã h i và môi trư ng. ây là xu hư ng khách
quan nhưng t t y u nh m t o vi c làm m i, tăng thu nh p, xoá ói gi m
nghèo và phát tri n kinh t , m b o môi trư ng b n v ng, th c hi n công
b ng xã h i nông thôn và i v i nông dân. Do ngu n l c cho phát tri n h
t ng KT - XH nông thôn không ph i lúc nào cũng d i dào, s n có mà vi c
u tư xây d ng h t ng KT - XH nông thôn cũng không ph i là các ho t
ng u tư kinh doanh ơn thu n có th mang l i l i nhu n cao. Lĩnh v c
u tư phát tri n h t ng KT - XH không ch òi h i v n u tư l n mà nó còn
là lĩnh v c u tư thu h i v n ch m, có nh ng lúc không thu h i v n ( u tư
h t ng công c ng) ph c v cho xã h i. Do v y khi u tư phát tri n h t ng
ph i h t s c cân nh c, tính toán gi a hi u qu kinh t và hi u qu xã h i tránh
tình tr ng quá t p trung, quá tính toán l i ích kinh t mà lãng quên n l i ích
xã h i mà h t ng mang l i. C n thi t ph i tính toán, cân nh c xác nh
chi n lư c và bư c i c a phát tri n h t ng KT - XH nông thôn v a m
b o hi u qu v m t kinh t , ng th i có th mang l i nh ng hi u qu v m t
xã h i, môi trư ng. i u ó cho th y, nhà nư c c n ph i có các chính sách và
gi i pháp phù h p nh m huy ng a d ng các ngu n l c trong xã h i bên
c nh vi c gia tăng u tư ngân sách nhà nư c cho u tư xây d ng h t ng KT
- XH nông thôn. Trong nh ng i u ki n c th , nh t là xét v lâu dài, có th

40. 35
ph i ưu tiên hi u qu xã h i bên c nh hi u qu kinh t . Và mu n mb o
hi u qu kinh t , xã h i th c s b n v ng ph i m b o c hi u qu môi
trư ng, c i thi n môi trư ng sinh thái nông thôn, tôn t o c nh quan, gi gìn
b n s c dân t c, b o v tài nguyên thiên nhiên và a d ng sinh h c.
Th ba, phát tri n h t ng KT - XH nông thôn ph i m b o duy trì s
n nh xã h i vùng nông thôn. V cơ b n, các nư c ang phát tri n nói
chung, Vi t Nam nói riêng, dân s v n ch y u s ng khu v c nông thôn.
Phát tri n h t ng KT - XH nông thôn em l i tác ng tích c c nhi u m t,
nhưng cũng có th gây ra tình tr ng m t n nh v m t xã h i. i n hình là
vi c thu h i t c a nh ng ngư i nông dân t o m t b ng cho xây d ng h
t ng KT - XH nông thôn d n n tình tr ng nông dân không còn t ai (tư
li u s n xu t cơ b n trong s n xu t nông nghi p) duy trì các ho t ng s n
xu t, m t i ngu n thu nh p chính cho cu c s ng thư ng ngày và h qu là h
ph i tìm ki m vi c làm m i t i ch hay các khu v c khác. Vi c xu t hi n
tình tr ng khi u ki n kéo dài ph n l n u xu t phát t nh ng mâu thu n
trong công tác n bù, gi i phóng m t b ng, tình tr ng thi u công khai, dân
ch , minh b ch trong huy ng và s d ng ngu n v n óng góp c a dân cư
cho xây d ng h t ng KT - XH nông thôn.
Do v y, vi c xây d ng h t ng KT - XH nông thôn trư c h t c n g n
v i vi c khuy n khích phát tri n các ngành ngh nông nghi p và phi nông
nghi p nh m t o i u ki n v vi c làm, thu nh p cho các h nông dân b thu
h i t. N u vi c phát tri n h t ng KT - XH nông thôn không có tác d ng làm
gi m tình tr ng th t nghi p, i u ó s d gây ra s b t n v chính tr - xã h i
các vùng nông thôn và nh hư ng tiêu c c n s phát tri n kinh t . M t
khác, v i các công trình có huy ng ngu n v n xã h i hóa, ngu n v n óng
góp c a nhân dân c n ph i m b o s công khai, minh b ch, dân ch . i u ó
s góp ph n duy trì s n nh v m t xã h i khu v c nông thôn.

41. 36
Th tư, phát tri n h t ng KT - XH nông thôn không ch nh m m c
tiêu phát tri n kinh t , mà ph i k t h p hài hoà gi a phát tri n kinh t , văn
hoá, xã h i và m b o qu c phòng, an ninh. i u ó có nghĩa phát tri n h
t ng KT - XH ph i m b o tính ng b : i n, ư ng, trư ng, tr m…ph i
b o m theo úng l trình u tư xây d ng tránh tình tr ng u tư ch ng
chéo gây lãng phí, không hi u qu kinh t . m b o an ninh qu c phòng là
i u ki n h t s c c n thi t trong phát tri n h t ng KT - XH nông thôn, m
b o ư c qu c phòng, an ninh nông thôn là mb o ư c n nh chính tr ,
là b o m ư c môi trư ng u tư. Th i gian qua ã có lúc, có nơi tình hình
chính tr , an ninh nông thôn chưa ư c b o m ã làm thi t h i, lãng phí
không nh n hi u qu u tư phát tri n h t ng KT - XH như: Ti n
ch m; gi i ngân v n ch m; n ng v n XDCB... Như v y u tư xây d ng
h t ng KT - XH nông thôn v a ph i nh m m c tiêu thúc y s phát tri n
kinh t , v a ph i m b o t ng bư c nâng cao i s ng v t ch t và tinh th n
c a nhân dân, v a ph i m b o v m t an ninh, qu c phòng.
Th năm, phát tri n h t ng KT - XH nông thôn ph i góp ph n y
nhanh t c ô th hoá nông thôn. Vi c quy ho ch phát tri n các ngành kinh
t khu v c nông thôn ph i k t h p hài hoà v i quy ho ch phát tri n h t ng
KT - XH, quy ho ch phát tri n các vùng ô th . S hình thành và phát tri n
các khu ô th s óng vai trò làm u tàu thúc y quá trình CNH, H H
nông nghi p, nông thôn c a c vùng. ng th i, nó s m ra kh năng cung
c p các d ch v a d ng góp ph n nâng cao ch t lư ng i s ng cư dân nông
thôn, thúc y quá trình ô th hóa nông thôn. Theo ti n trình ô th hoá, các
i m dân cư khu v c nông thôn s ư c phát tri n theo xu th “ ô th hoá t i
ch ”, bi n i nông thôn thành ô th . Tuỳ theo i u ki n phát tri n h t ng
KT - XH c th m i nơi mà m c ô th hoá t i ch s khác nhau. Trong
ti n trình ô th hoá nông thôn ph i xem xét y n: Tác ng c a môi
trư ng trong quy ho ch s d ng t; trong t ch c không gian ô th ; trong
xây d ng h t ng k thu t; m b o s liên thông, hoà nh p v quy ho ch
giao thông, c p thoát nư c, thông tin, d ch v ... gi a khu ô th m i và khu

42. 37
dân cư làng, xã cũ. Tránh tình tr ng làng, xã thành phư ng vì m c ích tăng
dân s ô th ô th ư c nâng c p hay t o các " c o" dân cư làng, xã
trong khu ô th m i.
1.1.4. Các nhân t nh hư ng n phát tri n h t ng KT - XH nông thôn
Th c t cho th y, vi c nghiên c u các nhân t có nh hư ng ns
phát tri n h t ng KT - XH nông thôn có vai trò r t quan tr ng t o cơ s cho
vi c xu t các chính sách và gi i pháp th c hi n nh m t ư c các m c
tiêu ra. S phát tri n h t ng KT - XH nông thôn ch u s tác ng ch
y u b i các nhóm nhân t sau:
1.1.4.1. Nhóm nhân t i u ki n t nhiên, t ai
Nhóm nhân t i u ki n t nhiên, xã h i bao g m các y u t : V trí a
lý, t ai, tài nguyên, khí h u, th i ti t… Trong ó, t ai là m t trong
nh ng nhân t quan tr ng nh t nh hư ng tr c ti p và mang tính ch t quy t
nh n nh hư ng phát tri n h t ng KT - XH nông thôn.
t ai là m t lo i tài nguyên, là m t trong nh ng ngu n l c óng vai
trò r t quan tr ng i v i s phát tri n KT - XH. Trong nông nghi p, t ai
là m t lo i hình tư li u s n xu t c bi t và không th thay th . V i nh ng
n n kinh t trong ó s n xu t nông nghi p còn chi m t tr ng l n, thu nh p t
nông nghi p là ngu n thu chính c a i b ph n dân cư nông thôn thì t
nông nghi p là m t trong nh ng th tài s n quan tr ng nh t. L ch s phát
tri n c a xã h i loài ngư i cho th y, h u h t các nư c phát tri n u i lên t
nông nghi p, nông thôn và m i quan h gi a con ngư i v i t ai nông
nghi p mang tính a chi u, nó v a mang tính kinh t , v a mang tính xã h i,
tình c m và tâm lý sâu s c. Cũng t ó, quan h s h u t ai ã tr thành
trung tâm c a các m i quan h xã h i trong nông thôn.
Không ch khu v c nông thôn mà ngay khu v c ô th , các công
trình h t ng KT - XH luôn g n v i nh ng v trí t ai c th . t ai là m t
ngu n l c r t quan tr ng i v i s phát tri n c a h t ng KT - XH nông
thôn, nh n nh này ư c xét trên hai giác :

43. 38
Th nh t, t ai t o n n móng v t ch t h u hình cho h t ng KT - XH
nông thôn hình thành và phát tri n. Mu n xây d ng hay m r ng h th ng
ư ng giao thông trư c tiên c n ph i có v trí, di n tích t ai làm ư ng.
Chi u dài cũng như b r ng c a các tuy n ư ng giao thông nông thôn
quy t nh di n tích t ai mà nó chi m gi . M t tr m bơm, m t tuy n kênh
mương, m t trư ng h c, m t tr m y t … u chi m gi m t di n tích t ai
nh t nh. Ngoài ra t ai còn là nguyên v t li u chính cho vi c xây d ng
nhi u công trình h t ng KT - XH, c bi t là ư ng giao thông.
Th hai, t ai còn là m t lo i tài s n r t có giá tr , quy n chi m h u
và s d ng t có th chuy n hóa thành ngu n v n v t ch t ho c b ng ti n
cho s phát tri n h t ng KT - XH nông thôn. c bi t, qu t công ích
thông qua th trư ng b ng phương th c “ i t l y h t ng” ã tr thành
ngu n v n áng k cho s m r ng, phát tri n h t ng KT - XH nông thôn.
Nhìn chung, t ai ã t o n n móng h u hình và có th t o ngu n v n vô
cùng quan tr ng cho s phát tri n h t ng KT - XH nông thôn.
Th c t cho th y, s phát tri n h t ng c a b t c m t ngành hay lĩnh
v c nào u ch u s tác ng c a nhân t t ai, c th :
- Ch trương, nh hư ng phát tri n h t ng KT - XH nông thôn ít
nh t cũng ph i d a vào qu t hi n có. Vi c phát tri n h th ng thu nông,
các tr m bơm, kênh mương tư i tiêu, h th ng giao thông nông thôn, các
công trình h t ng giáo d c, y t , văn hoá… u g n ch t v i nh hư ng s
d ng t ai c a t ng vùng, t ng khu v c nông thôn. a i m, v trí, quy mô
di n tích xây d ng c a h th ng thu nông, h th ng giao thông nông thôn,
các tr m i n, trư ng h c, tr m y t … u ph thu c vào qu t hi n có.
- Hình th c, quy mô, kích thư c, k t c u công trình h t ng KT - XH
luôn ch u nh hư ng c a nhân t t ai. Hình th c, quy mô, k t c u công
trình h t ng KT - XH m t m t ph i phù h p v i i u ki n t nhiên, xã h i
v n có, m t khác cũng ph i m b o tính hi u qu s d ng c a công trình.
Di n tích t hay qu t có h n thì khó có th xây d ng và phát tri n nh ng
công trình h t ng quy mô l n, òi h i có không gian r ng. Ngư c l i, trong

44. 39
trư ng h p i u ki n qu t cho phép, nhu c u s d ng c a dân cư l n mà
ch xây d ng nh ng công trình h t ng KT - XH quy mô nh thì hi u qu s
d ng s b h n ch , không áp ng nhu c u th c ti n.
Nh ng phân tích trên cho th y, công tác qu n lý và khai thác t ai
có vai trò r t quan tr ng. Trư c h t, nó tác ng n m c tiêu chung v
phát tri n KT - XH và sau ó là tác ng n quá trình phát tri n h t ng
KT - XH. Do v y, vi c phân b h p lý, qu n lý, s d ng và khai thác có
hi u qu ngu n l c t ai s áp ng ư c các m c tiêu phát tri n h t ng
KT - XH nông thôn, t ó góp ph n quan tr ng vào th c hi n các m c tiêu
phát tri n KT - XH nông thôn.
Ngoài t ai, còn có các nhân t khác như a hình, khí h u… cũng có
nh hư ng nh t nh n phát tri n h t ng KT - XH nông thôn. M t m t nó
liên quan n chi phí qu n lý, v n hành, duy tu b o dư ng, m t khác nó nh
hư ng n lư ng v t li u tiêu hao, v n u tư xây d ng và tính kh thi c a d
án phát tri n h t ng KT - XH nông thôn. Nh ng vùng có i u ki n t nhiên,
xã h i thu n l i có th mang l i hi u qu cao i v i các d án phát tri n h
t ng KT - XH nông thôn và ngư c l i nh ng vùng có i u ki n t nhiên, xã
h i khó khăn s cho hi u qu d án th p.
1.1.4.2. Nhóm nhân t v n
V n là nhân t có vai trò vô cùng quan tr ng và nhi u khi có nh
hư ng mang tính ch t quy t nh n s phát tri n h t ng KT - XH nông
thôn. Th c t cho th y, vi c xây d ng các công trình h t ng KT - XH nông
thôn, nh t là các công trình v giao thông, th y l i thư ng òi h i ngu n v n
l n trong khi ó, b n thân nông nghi p, nông thôn khó có th t giàu có có
ngu n tích lũy l n khi không có nh ng y u t khác như các ngành công
nghi p s n xu t máy nông c , khoa h c - k thu t tiên ti n… tác ng vào.
c bi t v i m t n n kinh t ang phát tri n thì ngu n v n cho u tư phát
tri n nói chung luôn trong tình tr ng thi u h t thì ngu n v n cho u tư phát
tri n h t ng KT - XH s còn khó khăn hơn nhi u, b i khi ó c n ph i l a

45. 40
ch n gi a vi c u tư cho s n xu t kinh doanh hay u tư cho xây d ng h
t ng, u tư vì m c tiêu ng n h n trư c m t hay m c tiêu lâu dài, ưu tiên u
tư cho phát tri n h t ng khu v c thành th hay khu v c nông thôn.
V n cho phát tri n h t ng KT - XH có th huy ng t nhi u ngu n:
Ngu n ngân sách nhà nư c; ngu n v n óng góp c a dân cư; ngu n v n t
các doanh nghi p… Ngu n v n ngân sách nhà nư c luôn óng vai trò r t
quan tr ng, nhi u khi mang tính quy t nh và thư ng ư c phân b theo t l
nh t nh trong cơ c u v n u tư c a ngân sách nhà nư c. Ngu n v n này
còn có vai trò như lo i "v n m i” thu hút các ngu n v n khác vào u tư
phát tri n h t ng KT - XH nông thôn.
Bên c nh ngu n v n ngân sách thì ngu n v n trong dân cũng là m t
ngu n quan tr ng i v i vi c u tư phát tri n h t ng KT - XH nông thôn
trong m t s giai o n cũng như trong m t s trư ng h p c th . Xét m t cách
t ng th thì ngu n v n này n m trong khuôn kh ngu n l c tài chính c a n n
kinh t và xã h i ch m phát tri n. ây là m t ngu n v n t i ch xây d ng các
cơ s h t ng t i ch , ngu n v n này ch ư c huy ng và s d ng có hi u qu
i v i nh ng khu v c có năng l c kinh t , năng l c c ng ng và năng l c
qu n lý c a chính quy n m c trung bình ho c khá. Tuy nhiên, bên c nh m t
tích c c óng góp vào s phát tri n c a h th ng h t ng KT - XH nông thôn,
ngu n v n này xu t phát t các kho n óng góp nên ã xu t hi n nh ng m t trái,
m t tiêu c c. Trong i u ki n kinh t c a dân cư nông thôn còn eo h p, m t b
ph n dân cư còn nghèo thì vi c ph i óng góp xây d ng các công trình h
t ng KT - XH nông thôn s là m t thách th c l n, th m chí còn gây thêm khó
khăn cho ngư i dân. Do v y v m t quan i m, ngu n v n huy ng t trong
dân c n ư c coi là lo i ngu n v n b sung ch không ph i là ngu n ch y u,
mang tính quy t nh.
M t lo i ngu n v n n a có th khai thác cho u tư xây d ng h t ng
KT - XH nông thôn là ngu n v n huy ng t các doanh nghi p, các ch
th kinh t ho t ng a bàn, nh ng ch th kinh doanh này chính là