1. Co chcesz badać?
Przed przystąpieniem do badania warto dokładnie przemyśleć
co chce się badać. Poruszane zagadnienia mogą być
problemami ogólnymi (np. problem bezrobocia lub komunikacji
wewnątrz danej organizacji), jak również precyzyjnie określone
(np. dlaczego alkoholicy mają problem z powrotem do
normalnego życia lub jak postrzegany jest logotyp). Pytanie
“Co chcesz badać?” może wydawać się oczywiste, a nawet
zbędne, ale szczegółowa odpowiedź na nie pozwoli uniknąć
chaosu tematycznego na poziomie układania konkretnych
pytań do scenariusza wywiadu, co z kolei ułatwi respondentom
i respondentkom udzielanie odpowiedzi.
1
2. Zagadnienia, które można poruszać w grupie?
Przeprowadzając wywiad grupowy najlepiej poruszać zagadnienia, które wymagają dyskusji, np. opinii wielu
osób. Nie powinny być to tematy dotykające sfery intymnej, zmuszające do zwierzeń budzących lęk lub
dotyczące tabu w danej kulturze. Takie tematy udaje się tylko badać w wywiadach pisanych online (takich jak
na FOCUSSON, gdzie poziom anonimowości jest bardzo wysoki).
Warto, aby poruszane zagadnienia angażowały, wciągały i pobudzały do dyskusji.
Jeżeli badany temat nie wydaje się na tyle ciekawy, aby samoistnie wywołać dyskusję, można przygotować
atrakcyjny scenariusz wywiadu, np. poprzez umieszczenie grafiki, filmu.
W jednym wywiadzie można albo rozmawiać na temat wszystkich zagadnień, albo podzielić je na grupy, np.
jeden wywiad dotyczyć będzie postrzegania logotypu, a kolejny zagadnienia komunikacji z otoczeniem.
Dzięki podziałom tematycznym osobom badanym łatwiej będzie skupić się na poruszanym problemie, a czas
przewidziany na zbadanie danego tematu pozwoli na drobiazgowe wypisanie wszystkich odczuć, sugestii oraz
opinii respondentów i respondentek.
Przed przeprowadzeniem wywiadu warto zwrócić uwagę czy w scenariuszu wywiadu jest wystarczająco dużo
pytań, aby w jednym wywiadzie poruszyć tylko jeden problem lub zagadnienie. W sytuacji gdy przedmiot
badań nie jest sprecyzowany, lepiej w pierwszym badaniu zapytać o wszystko, co wydaje się być istotne, a w
następnym pogłębić powtarzające się lub wyłaniające się z poprzedniego wywiadu kwestie. Wywiad pilotażowy
da rozpoznanie w temacie i wskaże, jakie problemy powinny być poszerzone lub pogłębione w kolejnych
badaniach.
2
3. Zagadnienia, które można poruszać indywidualnie?
Projektując wywiad indywidualny należy pamiętać, że jest to wywiad z jedną osobą. Nie warto więc poruszać w nim kwestii,
które wymagają dyskusji grupowej czy interakcji w grupie. Wywiad indywidualny dotyczy tematów wymagających nie tylko
opinii, ale także pogłębionej refleksji uczestników badania; autorefleksji nad ich odczuciami, postawami, ocenami.
W wywiadzie indywidualnym można też poruszyć tematy trudne, drażliwe, kontrowersyjne lub dotyczące sfery intymnej,
czyli takie, o których ciężko byłoby rozmawiać w grupie.
Wywiad ten – w porównaniu do wywiadu grupowego – pozwala na:
- poruszenie tematów, o jakich osoba badana najprawdopodobniej nie chciałaby rozmawiać w grupie;
- zgłębienie tematu (zadanie większej liczby pytań dotyczących wybranego zagadnienia);
- zaangażowanie, pozyskanie i przebadanie specjalistów/ specjalistek z określonej dziedziny.
W jednym wywiadzie można rozmawiać o wszystkich zagadnieniach albo podzielić je na grupy tematyczne np. jeden
wywiad poświęcony zostanie użyciu preparatów na trądzik, a kolejny tylko uczuciu wstydu i lęków, jakie przeżywają osoby
mające trądzik. Dzięki takim podziałom osobie badanej łatwiej będzie skupić się na poruszanym problemie oraz opisać
szczegółowo swoje odczucia, sugestie i opinie na poruszony temat.
Przed przeprowadzeniem wywiadu warto zwrócić uwagę czy w scenariuszu wywiadu jest wystarczająco dużo pytań,
by móc w jednym wywiadzie poruszyć tylko jeden problem lub zagadnienie. W sytuacji, gdy przedmiot badań nie jest
sprecyzowany, lepiej w pierwszym badaniu zapytać o wszystko, co wydaje się być istotne, a w następnym pogłębić
powtarzające się lub wyłaniające się z poprzedniego wywiadu kwestie. Wywiad pilotażowy da rozpoznanie w temacie i
wskaże, jakie problemy powinny być poszerzone lub pogłębione w kolejnych badaniach.
Jeżeli w wywiadzie są poruszane zagadnienia intymne, wstydliwe czy budzące lęk, warto przeznaczyć czas na oswojenie
się osoby badanej z tematem (należy zadbać, aby poczuła się pewnie oraz bezpiecznie, uprzedzić, że wszystkie odpowiedzi
są dobre i przypomnieć o anonimowym charakterze wywiadu).
3
4. Pytania pomocnicze?
Warto także przygotować pytania, umożliwiające pogłębienie tematu, np.:
A co sądzisz o…?
Dlaczego tak uważasz?
Chcesz coś dodać?
Czy możesz to wytłumaczyć?
Czy możesz rozwinąć swoją myśl?
Czy znasz inne zdania, opinie na ten temat?
Czy możesz opisać to przy pomocy przykładu?
Co masz na myśli?
Jak to rozumiesz?
W jaki sposób?
Jak to jest?
Forma grzecznościowa używana w pytaniach powinna być każdorazowo
dopasowana do grupy respondentów/ respondentek.
4
