Δραματική ποίηση, Ευριπίδη Ελένη, Γ΄ Γυμνασίου, Εισαγωγή γ΄ μέρος

1. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr

2. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
,
▲ Ιππόλυτος από το Εθνικό Θέατρο σε σκηνοθεσία Δημήτρη
Ροντήρη και χορογραφία της Λουκίας Σακελλαρίου
Επίδαυρος, 1954. Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη
(φωτ. Δημήτρης Χαρισιάδης).

3. Ο αριθμός των μελών του
•50 ερασιτέχνες χορευτές αρχικά
στο διθύραμβο
•έγιναν 12
•με το Σοφοκλή 15 (μοιρασμένοι
σε δύο ημιχόρια)
O Χορός, με επικεφαλής
τον αυλητή, έμπαινε
από τη δεξιά πάροδο.
Ήταν ντυμένος
απλούστερα από τους
υποκριτές.
Εκτελούσε, υπό τον ήχο
του αυλού, την κίνηση
και την όρχηση
εκφράζοντας τα
συναισθήματά του.
Στη διάρκεια της
παράστασης είχε τα
νώτα στραμμένα προς
τους θεατές.
Διαλεγόταν με τους
υποκριτές μέσω του
κορυφαίου χωρίς να
τάσσεται ανοιχτά με το
μέρος κάποιου από τους
ήρωες.
Αρχικά, η τραγωδία
άρχιζε με την είσοδο του
Χορού και τα χορικά
κατείχαν μεγάλο μέρος
της έκτασης του έργου.
H πορεία της τραγωδίας
καθορίζεται σταδιακά από
τη μείωση του λυρικού-
χορικού στοιχείου και την
αύξηση του δραματικού.

4. Στο κέντρο της
ορχήστρας βρισκόταν
η θυμέλη, δηλαδή ο
βωμός του θεού. Γύρω
από τη θυμέλη σε δύο
ημικύκλια στεκόταν ή
χόρευε ο χορός των
χορευτών διαιρεμένος
σε δύο ημιχόρια με τον
ή την επικεφαλής, τον
κορυφαίο ή την
κορυφαία. Ο χορός
χόρευε και
τραγουδούσε με
συνοδεία μουσικών
οργάνων, όπως
αυλού .

7. Φορούν το ίδιο ακριβώς
κοστούμι και τις ίδιες μυτερές
μπότες. Η αριστερή μορφή έχει
ήδη ετοιμαστεί, κρατά ένα ιμάτιο
και εκτελεί μία χορευτική κίνηση.
Η δεξιά μορφή που μόλις έχει
βάλει τη μπότα της, δεν έχει
ακόμα φορέσει το προσωπείο
της που βρίσκεται στο έδαφος.
Δεν γνωρίζουμε αν πρόκειται για
μέλη τραγικού ή κωμικού χορού
(440-435 π.Χ., Βοστώνη, Μουσείο
Καλών Τεχνών)

8. ▼ Αντιγόνη του Σοφοκλή από το Βασιλικό Θέατρο σε
σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη, Ωδείο Ηρώδη του Αττικού, 1940.
ΕΛΙΑ-ΜΙΕΤ, αρχείο Λέοντα Φραντζή.
► Πέρσες του Αισχύλου από το Θέατρο Τέχνης ,
1965. Φωτογραφικό Αρχείο Θεάτρου Τέχνης.

9. ▲ Αίας του Σοφοκλή από το Εθνικό Θέατρο ,
1961. Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου. Θάνος
Κωτσόπουλος (Αίας) και Χορός.

10. ▼ Αντιγόνη του Σοφοκλή
από το Εθνικό Θέατρο ,
1956. Αρχαίο θέατρο
Επιδαύρου.

12. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
,
▲ Αντιγόνη του Σοφοκλή από
το Εθνικό Θέατρο ,
1992. Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου.
Μάκης Ρευματάς (Τειρεσίας),
Νίκος Τζόγιας (Κρέων).

13. Ο ποιητής (πριν από το
Σοφοκλή) ήταν ταυτόχρονα και
υποκριτής
Επικρατούσε η άποψη ότι ήταν ο
πλέον κατάλληλος να υποκριθεί
όσα περιέχονταν στην τραγωδία
Ο Σοφοκλής
κατήργησε τη
συνήθεια αυτή
Όλα τα πρόσωπα του
δράματος μοιράζονταν στους
τρεις υποκριτές (έπρεπε σε λίγο
χρόνο να αλλάζουν ενδυμασία)
τον πρώτο υποκριτή τον
εισήγαγε ο
το δεύτερο τον
εισήγαγε ο
τον τρίτο τον πρόσθεσε
ο
Αττικός ερυθρόμορφος ελικωτός κρατήρας του
Ζωγράφου του Προνόμου. Ηθοποιοί με μάσκες
(400 π.Χ., Νάπολη, Museo Archeologico Nazionale)

14. Οι
υποκριτές
Ως
θεράποντες
του Διονύσου,
είχαν προνόμια
Ανήκαν σε μια
συντεχνία
(«κοινὸν τῶν
περὶ τὸν
Διόνυσον
τεχνιτῶν»)
Τα γυναικεία
πρόσωπα
υποδύονταν
άνδρες
Οι υποκριτές
εμφανίζονταν
στη σκηνή με
επιβλητικότητα
και
μεγαλοπρέπεια
▲Θραύσμα από αγγείο της νότιας
Ιταλίας. Ηθοποιοί με περίτεχνα κοστούμια
◄Θραύσμα από αθηναϊκό αγγείο του 5ου αι. π.Χ., που βρέθηκε
στην Αγορά. Γυναικεία μάσκα με το πρόσωπο βαμμένο λευκό.

15. Μουσείο Πειραιώς, 4ος αι.
π.Χ., Τραγική μάσκα
Αττικός ερυθρόμορφος ελικωτός κρατήρας του Ζωγράφου του
Προνόμου. Ηθοποιοί σατυρικού δράματος με μάσκες που
υποδύονται τους ρόλους του Ηρακλή και του Παπποσιληνού
(400 π.Χ., Νάπολη, Museo Archeologico Nazionale)

16. ▲ Τραγικό θεατρικό προσωπείο
ηλικιωμένου άνδρα (1ος αι. π.Χ.,
Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο)
▲ Η κατασκευή μιας μάσκας

18. ▼ Ελένη του Ευριπίδη από το Εθνικό Θέατρο ,
1962. Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου. Γκίκας
Μπινιάρης (Θεοκλύμενος), Έλλη Βοζικιάδου (Α'
Κορυφαία), Στέλιος Βόκοβιτς (Αιγύπτιος Άγγελος)
▼ Ελένη του Ευριπίδη από το Εθνικό Θέατρο ,
1962. Αρχαίο θέατρο Επιδαύρου. Κάκια
Παναγιώτου (Θεονόη).

21. ▲ Τμήμα πήλινου ειδωλίου τραγικού
υποκριτή στο ρόλο του Ηρακλή Μαινόμενου
από την ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη
(3ος αι. π.Χ., Μουσείο Αρχαίας Αγοράς)
Ζωγράφος του Προνόμου. Ηθοποιός με μάσκα ▲
(400 π.Χ., Νάπολη, Museo Archeologico Nazionale)
▲ Ένας τραγικός υποκριτής παρατηρεί
προσεκτικά το προσωπείο του που κρατά
στο δεξί του χέρι. Υποδύεται έναν ηλικιωμένο
άντρα (περ. 350 π.Χ., Μουσείο Martin von
Wagner, Βύρτσμπουργκ)

22. Μαρμάρινο
αγγείο που το
τοποθετούσαν
ως σήμα
στους τάφους
των
ανύπαντρων
νέων (επιτύμβια
λουτροφόρος-
υδρία). Στη
δεξιά πλευρά
της βάσης του,
εικονίζεται ένας
υποκριτής που
κρατάει
θεατρικό
προσωπείο
(380-370 π.Χ.,
Εθνικό
Αρχαιολογικό
Μουσείο).

23. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
,
▲ Αρχαίο θέατρο Δελφών

24. Ο Αριστοτέλης, στο έργο του Περί Ποιητικής (VI, 1449 β), δίνει τον εξής ορισμό για την τραγωδία:

25. Κάθαρσις
• Η συναισθηματική συμμετοχή των θεατών στα
διαδραματιζόμενα γεγονότα, με τη δικαίωση του
τραγικού ήρωα ή την αποκατάσταση της κοινωνικής
ισορροπίας και της ηθικής τάξης, οδηγεί στη λύτρωση,
στον εξαγνισμό τους· οι θεατές «καθαίρονται», γίνονται
πνευματικά και ηθικά καλύτεροι, έχοντας κατανοήσει
βαθύτερα τα ανθρώπινα.

26. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
,

27. (αττική
διάλεκτος)
(δωρική
διάλεκτος)
]
Ζωγράφος της Γέλας. Χορός ορνίθων ▲

28. (αττική
διάλεκτος)
πρόκειται για τον , που προηγείται
της εισόδου του Χορού. Μπορεί να είναι , μια
ή και τα δύο. Με τον πρόλογο
. Δεν υπήρχε στα
παλαιότερα έργα, τα οποία άρχιζαν με την πάροδο.
αντίστοιχα με τις σημερινές πράξεις, που
. Διακόπτονται από τα στάσιμα -
. Με αυτά με
τις συγκρούσεις των προσώπων.
επισφραγίζει τη . Αρχίζει αμέσως μετά το
τελευταίο στάσιμο και ακολουθείται από το εξόδιο άσμα του
Χορού.

29. είναι το
, καθώς έμπαινε στην ορχήστρα με
ρυθμικό βηματισμό
· ήταν εμπνευσμένα από το επεισόδιο που
προηγήθηκε, χωρίς να προωθούν την εξωτερική δράση.
Συνοδεύονταν από μικρές κινήσεις του Χορού.
μονωδίες και διωδίες, άσματα που έψαλλαν ένας ή δύο
υποκριτές, και οι κομμοί (κοπετός < κόπτομαι =
οδύρομαι), θρηνητικά άσματα που έψαλλαν ο Χορός και
ένας ή δύο υποκριτές, εναλλάξ
(δωρική
διάλεκτος)
]

30. η υπόθεση της τραγωδίας, το
ο των δρώντων προσώπων και το
ποιόν της συμπεριφοράς τους
η της τραγωδίας, η ποικιλία των
εκφραστικών μέσων και το ύφος
οι , οι σκέψεις των προσώπων και η επιχειρηματολογία
τους. Οι ιδέες αυτές συνήθως έχουν διαχρονικό χαρακτήρα.
η , η μουσική επένδυση των λυρικών μερών και η
οργανική συνοδεία (ενόργανη μουσική).
η και η , δηλαδή όλα όσα
φορούσε ή κρατούσε ο ηθοποιός

31. •μεταστροφή της τύχης των ηρώων, συνήθως
από την ευτυχία στη δυστυχία
•μετάβαση του ήρωα από την άγνοια στη γνώση, η οποία
συχνά αφορά την αποκάλυψη της συγγενικής σχέσης μεταξύ
δύο προσώπων.
•ο θεατής γνωρίζει την αλήθεια, την οποία
αγνοούν τα πρόσωπα της τραγωδίας.
H πλοκή του μύθου έπρεπε να έχει:

32. Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr
,

33. ▲ Ερμαϊκή στήλη του Αισχύλου (Ρωμαϊκό αντίγραφο από
πρωτότυπο του 4ου αι. π.Χ., Νάπολη, Museo Archeologico Nazionale)

34. ▲ Άγαλμα του Σοφοκλή
(Δεύτερο μισό του 1ου αι. μ.Χ.,
Βατικανό, Musei Vaticani)

35. ▲ Ερμαϊκή στήλη του Ευριπίδη
(Ρωμαϊκό αντίγραφο από πρωτότυπο του
350 - 300 π.Χ., Νάπολη, Museo
Archeologico Nazionale)

36. •Πρόσθεσε τον δεύτερο υποκριτή
•Καθιέρωσε την τριλογία, δηλ. τρεις
τραγωδίες που πραγματεύονταν
διαδοχικά στάδια ενός μύθου
•Πρόσθεσε τον τρίτο
υποκριτή
•Αύξησε τα μέλη του
χορού από δώδεκα σε
δεκαπέντε
•Εισήγαγε την τριλογία με
τη μορφή αυτόνομων
θεματικά δραμάτων
•Έδωσε μεγαλύτερη έκταση
στο διάλογο των
προσώπων
•Χρησιμοποίησε πολύ την
«τραγική ειρωνεία»,
παρουσίαζε δηλ. τους
ήρωες να αγνοούν
πράγματα που γνώριζαν
οι θεατές, προκειμένου να
δημιουργήσει έντονο
δραματικό αποτέλεσμα
•Μονιμοποίησε τον
αφηγηματικό
πρόλογο
•Επινόησε τον «από
μηχανής θεό», δηλ.
τον θεό που
εμφανίζεται για να
δώσει λύση σε
κάποιο αδιέξοδο
της υπόθεσης
•Μείωσε την έκταση
των χορικών
•Υποβάθμισε το
Χορό ως
δραματικό όργανο