1. II. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ2. Ο ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΤΟΥ (610 –717) ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΝΑΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ α. Το Βυζάντιο σε κρίσηΤσατσούρηςΧρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
Σελ.
19
http://xtsat.blogspot.gr/

2. Διδακτικοί στόχοι
Κατανόηση της σοβαρότητας της κατάστασης για την αυτοκρατορία, όταν γίνεται αυτοκράτορας ο Ηράκλειος
Η σημασία της διοικητικής μεταρρύθμισης των θεμάτων για την άμυνα της αυτοκρατορίας

3. ΤέλοςΠρωτοβυζαντινήςΠεριόδου
610
Στέψη
Ηρακλείου
600
700
800
622-628
Περσικοί Πόλεμοι
641
Θάνατος
Ηρακλείου
Εισαγωγή Θεμάτων
Εξελληνισμός Κράτους
717
Στέψη
Λέοντος Γ’ Ίσαυρου
Ο Ηράκλειος και η δυναστεία του
(610-717)

4. Να περιγράψετε την κρίση που συγκλόνισε το Βυζάντιο στο δεύτερο μισό του 6ουκαι στις αρχές του 7ουαιώνα καθώς και τις συνέπειές της.

5. β΄μισό6ουαι.-αρχές 7ουαι. ΛοιμοίΚακές σοδειέςσεισμοίΕισβολές εχθρώνΕγκατάλειψη / παρακμή πόλεωνΜείωση πληθυσμούΥποχώρηση εμπορίου –νομισματικής κυκλοφορίαςΚακή οικονομική κατάστασηΠαραμέληση στρατούΕισβολή Σλάβων (ευρωπαϊκές επαρχίες) Οι Πέρσες στο Βόσπορο

6. Μόνο μια κινητοποίησηόλων των δυνάμεων του κράτους και μια ριζική μεταρρύθμισηθα μπορούσαν να αποτρέψουν τη διαγραφόμενη καταστροφήΤο έργο αυτό ανέλαβε και έφερε εις πέραςο Ηράκλειοςκαι η δυναστεία του

7. Πότε γράφτηκε το συγκεκριμένο κείμενο;
Ποιες πληροφορίες μας παρέχει για την περίοδο που μελετάμε;
Σελ.
19

8. ΤοπαράθεμαείναιαπόσπασμααπόΝεαράτουδιαδόχουτουΙουστινιανού, ΙουστίνουΒ΄(565-568),πουεκδόθηκετο566,δηλ.έναχρόνομετάτηνάνοδότουστοθρόνο.
ΣτοπαράθεμαπεριγράφονταιηάσχημηκατάστασητωνδημόσιωνοικονομικώνκαιηπαραμέλησητουβυζαντινούστρατούμετάτοθάνατοτουΙουστινιανού,καθώςκαιοικίνδυνοιγιατηνεπιβίωσητηςαυτοκρατορίαςαπότιςδιαρκείςεισβολέςγειτονικώνλαών.
ΗκατάστασηαυτήφαίνεταιότιήταναποτέλεσματηςεξωτερικήςπολιτικήςπουείχεακολουθήσειοΙουστινιανός.ΟιμεγάλεςεκστρατείεςστηΔύσηεξάντλησανοικονομικάτοκράτοςκαικληροδότησανπολλάπροβλήματα.ΑντιμέτωποιμεαυτάβρέθηκανοιδιάδοχοιτουΙουστινιανούόσοκαιοΗράκλειος,πουαρκετάχρόνιααργότεραχρειάστηκεναηγηθείμιαςμεγάληςπροσπάθειαςμεταρρύθμισηςπροκειμένουναανασυγκροτηθείτοβυζαντινόκράτος.

11. II. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ2. Ο ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΤΟΥ (610 –717) ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΝΑΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ β. Η αντεπίθεση του ΗρακλείουΤσατσούρηςΧρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
Σελ.
19 -20
http://xtsat.blogspot.gr/

12. Να περιγράψετε την αντεπίθεση του Ηρακλείου και να επισημάνετε τους παράγοντες που συνέβαλαν στη νίκη του κατά των Περσών.

13. Ηράκλειος (Flavius Heraclius Augustus) (610-641)
Γιος του έξαρχου
της Καρχηδόνας
Ηράκλειου
τύπος
στρατηγού-
αυτοκράτορα
αναδιοργάνωση
του στρατού
με οικονομική
συμπαράσταση
εκκλησίας
Γιατί ο Ηράκλειος
απεικονίζεται ως Δαυίδ;
Σελ.
19

14. Ηεικόναπαρουσιάζειτονστρατηγό-αυτοκράτοραΗράκλειοωςΔαυίδ.
ΟΗράκλειοςπροσέδωσεστιςεκστρατείεςτουθρησκευτικόχαρακτήρα.Έτσι,ενέπνευσετοφρόνηματωνστρατιωτών, οδηγώνταςτουςσενίκηκατάτωνΠερσών.
ΗεικόναμαςπαραπέμπειστηνιστορίατηςνίκηςτουΔαυίδέναντιτουγίγανταΓολιάθ.ΗνίκητουΔαυίδοφειλότανστηνπίστηπουείχεστονΘεό.
Οκαλλιτέχνης,μεαρκετήδόσηυπερβολής,παραλληλίζειτηνίκητουΔαυίδμετηνίκητουΗρακλείου,οοποίοςαγωνίστηκεμεπεριορισμένεςδυνάμειςκαικατάφερενανικήσειτουςΠέρσεςμόνομετηδύναμητηςπίστηςτου.
Σελ.
19

15. ΟΗράκλειοςαντιπροσωπεύειτοντύποτουστρατηγού-αυτοκράτοραπουηγήθηκεπροσωπικάτουβυζαντινούστρατού

16. Ο Πατριάρχης Σέργιος τον αποτρέπει και τον στηρίζει οικονομικά
Σκέψεις Ηράκλειου για μεταφορά πρωτεύουσας στην Αφρική
619:Οι Πέρσες στην Αίγυπτο, βασικό προμηθευτή σε σιτάρι της Κωνσταντινούπολης
615: Οι Πέρσες στη Χαλκηδόνατης Μικράς Ασίας
614 Ιεροσόλυμα: Αρπαγή Τιμίου Σταυρού
Χοσρόης Β’: Αρμενία, Καππαδοκία, Συρία
Επιδρομές Περσών στις ανατολικές επαρχίες
Ο Περσικός κίνδυνος (622-628)

17. Πέρσες
611 Αντιόχεια
614 Ιερουσαλήμ
618 Αλεξάνδρεια
Χαλκηδόνα

18. H κατάληψη της Iερουσαλήμ από τους Πέρσες (614) μέσα από τη διήγηση ενός βυζαντινού μοναχού
"(Oι Πέρσες) αγωνίστηκαν είκοσι μέρες. Kαι χτυπούσαν τόσο βίαια με τις βαλλίστρες τους που την εικοστή πρώτη μέρα γκρέμισαν τα τείχη της πόλης. Στη συνέχεια οι κακοί εχθροί μπήκαν στην πόλη με μεγάλη μανία, σαν εξαγριωμένα άγρια ζώα και ερεθισμένα φίδια[...] Σαν λυσσασμένα σκυλιά ξέσκιζαν με τα δόντια τους τη σάρκα των πιστών, και δε σέβονταν κανένα, ούτε άνδρα ούτε γυναίκα, ούτε νέο ούτε γέρο, ούτε παιδί ούτε μωρό, ούτε ιερέα ούτε μοναχό, ούτε παρθένα ούτε χήρα..."
F., Conybeare, "Antiochus Strategos Account of the Sack ofJerusalem (614)", English Historical Review25 (1910) σ. 506-7.

19. Ο Ηράκλειος αναδιοργάνωσε το στρατό με την οικονομική συμπαράσταση της εκκλησίας
Ο Ηράκλειος ήταν έτοιμος να εγκαταλείψει τη χώρα. Ο Πατριάρχης Σέργιοςέθεσε στη διάθεση του αυτοκράτορα όλους τους θησαυρούς της εκκλησίας. Από τα χρυσά και αργυρά σκεύη κόπηκαν νομίσματα.

20. Ο αγώνας κατά των Περσών αρχίζει
Αυτό το έτος (622) στις 4 του Απριλίου, ο βασιλιάς Ηράκλειος, αφού γιόρτασε το Πάσχα, αμέσως τη δεύτερη μέρα (του Πάσχα), το απόγευμα, ξεκίνησε κατά της Περσίας. Είχε πάρει, επειδή δεν είχε οικονομικούς πόρους, τα χρήματα των εκκλησιαστικών ιδρυμάτων ως δάνειο, πήρε και από τη μεγάλη εκκλησία ( Αγία Σοφία) τα πολυκάνδηλακαι άλλα λειτουργικά σκεύη και έκοψε νομίσματα πολλά. Άφησε δε και το γιο του μαζί με τον πατριάρχη Σέργιο να διοικούν με τον πατρίκιο Βώνοσο, άνδρα λογικό και συνετό σ’ όλα και έμπειρο…
…πήρε ο βασιλιάς στα χέρια του τη μορφή ( εικόνα) του Θεανθρώπου, την οποία δεν είχαν ζωγραφίσει χέρια… και έχοντας πίστη στο θεοζωγραφισμένοαυτό τύπο ( εικόνα) έκανε αρχή των αγώνων… αφού διαβεβαίωσε το λαό ότι μαζί μ’ αυτούς ( τους στρατιώτες του) θ’ αγωνιστεί μέχρι θανάτου και σαν τα δικά του παιδιά έτσι θα τους συμπεριφέρεται.
Θεοφάνης, Χρονογραφία

21. Ο Ηράκλειος την άνοιξη του 622 πέρασε στη Μ. Ασία χωρίς να πολεμήσει τους Πέρσες που βρίσκονταν στη Χαλκηδόνα
Οι Πέρσες αναγκάστηκαν να αποσυρθούν από τη Μ. Ασία και να επιστρέψουν στην Περσία

22. Το 626 ενώ ο Ηράκλειος βρισκόταν στην Περσία ο Χαγάνος των Αβάρων προχώρησε προς την Κωνσταντινούπολη
σε συμφωνία με τους Πέρσες οι οποίοι έστειλαν μέρος του στρατού τους στη Χαλκηδόνα
οι Άβαροιπολιόρκησαν την πρωτεύουσα, αλλά η φρουρά της πόλης πέτυχε να αποκρούσει την επίθεση και να τους τρέψει σε φυγή.
Τότε οι Πέρσες απέσυραν το στρατό τους από τη Χαλκηδόνα και τον κατεύθυναν προς τη Συρία

23. στα τέλη του 627, ο Ηράκλειος νίκησε τους Πέρσες σε μια μάχη που έγινε κοντά στα ερείπια της αρχαίας πόλης Νινευή
οι Πέρσες επέστρεψαν στη Βυζαντινή αυτοκρατορία τις επαρχίες της Συρίας, της Παλαιστίνης και της Αιγύπτου, καθώς και τον Τίμιο Σταυρό
Ο Ηράκλειος επέστρεψε θριαμβευτικά στην πρωτεύουσα και το 630 μαζί με τη σύζυγό του Μαρτίνα πήγε στην Ιερουσαλήμ όπου αποκατέστησε τον Τίμιο Σταυρό στην παλιά του θέση
Νινευή

24. Οι εκστρατείες του Ηρακλείου Α΄ εναντίον των Περσών (622-628).

25. Μάχη ανάμεσα στο στρατό του Ηρακλείου και τους Πέρσες του Χοσρόη.
Νωπογραφία του Piero della Francesca, περίπου 1452

26. Χερουβείμ και Ηράκλειος δέχονται την υποταγή του Χοσρόη Β’.
Πλάκα από ένα σταυρό. 1160-1170. Λούβρο.Παρίσι

27. Οι Πέρσες είχαν αρπάξει
τον Τίμιο Σταυρό,
το ιερότερο κειμήλιο του
Χριστιανισμού
Γι’ αυτό οι εκστρατείες του
Ηρακλείου προσέλαβαν έντονα
θρησκευτικό χαρακτήρα

28. Ο Ηράκλειος επιστρέφει θριαμβευτής στα Ιεροσόλυμα τον Τίμιο Σταυρό (14 Σεπτεμβρίου 630), συνοδευόμενος από την Αγία Ελένη (αναχρονισμός)
15ος αιώνας. Ισπανία
Ο Ηράκλειος επιστρέφει τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα

31. II. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ2. Ο ΗΡΑΚΛΕΙΟΣ ΚΑΙ Η ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ ΤΟΥ (610 –717) ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΚΑΙ ΑΓΩΝΑΣ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ γ. Θέματα και εξελληνισμός του κράτουςΤσατσούρηςΧρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
Σελ.
20
http://xtsat.blogspot.gr/

32. Να περιγράψετε τα Θέματα και τον τρόπο διοίκησής τους. Για ποιο λόγο δημιουργήθηκαν;

33. Η εμφάνιση των ΑράβωνΆραβες: Ισλάμ =>συνοχή στις φυλές της Αραβίας
Απώλεια Ανατολικών επαρχιών αυτοκρατορίας
636:Συρία
638:Παλαιστίνη
641:ΑίγυπτοςΟ στόλος των Αράβων επιτίθεται στην Κρήτη.
Μικρογραφία από το Χρονικό του Ιωάννη Σκυλίτζη, τέλη 12ου-αρχές 13ου αιώνα.
© BibliotecaNacional, Madrid

34. ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ
•Ελεύθεροι αγρότες
•Στρατιωτικά κτήματα ή στρατιωτόπια
•Είδος εθνικού στρατού: αποτελεσματικότητα
ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ
ανώτατη εξουσία
στρατιωτική -διοικητική
7ος αι.: ΘΕΜΑΤΑΔιοικητικές περιφέρειες με δικό τους στρατόΣτόχος τους η αντιμετώπιση των αραβικώνκατακτήσεων

35. Στο θεματικό στρατό
υπηρετούσαν
ελεύθεροι αγρότες
Το κράτος τους παραχωρούσε
στρατιωτικά κτήματα ή
στρατιωτόπια
Με τα έσοδά τους:
συντηρούσαν τις
οικογένειές τους
αγόραζαν τον
οπλισμό τους
κάλυπταν τα έξοδα των
εκστρατειών

37. Μελετήστε το απόσπασμα συμβουλευόμενοιτον χάρτη
Σελ.
20

38. Ποιεςδιοικητικέςπεριφέρειες(εξαρχάτακαιθέματα)περιλάμβανεκαιποιαστρατιωτικάσώματαδιέθετετοΒυζάντιοστατέλητου7ουαι.σύμφωναμετοτελευταίοπαράθεμα;Αφούμελετήσειςπροσεκτικάτοχάρτη,ναεπισημάνειςποιανέαθέματακαιμεποιοτρόποιδρύθηκανμεταξύ7ουκαι9ουαι.στηΜ.Ασία.
Σελ.
20

39. Σύμφωνα με την επιστολή του αυτοκράτορα Ιουστινιανού Β΄ στον πάπα, στα τέλη του 7ουαι. είχαν ήδη ιδρυθεί τα εξαρχάτατης Ιταλίας(με πρωτεύουσα τη Ραβέννα) και της Αφρικής(με πρωτεύουσα την Καρχηδόνα), τα θέματαΘράκης, Καραβησιάνων, Οψικίου, Ανατολικών, Αρμενιακών, το σώματων Septensianiπου φύλαγε τα στενά του Γιβραλτάρ, οι σχολέςκαι η φρουράτου Ιερού Παλατιού.
Στον χάρτη φαίνεται ότι ως τον 9οαιώνα ιδρύθηκαν πολλά νέα θέματα, που δεν αναφέρονται στην επιστολή του αυτοκράτορα (τα θέματα αυτά ιδρύθηκαν μετά το διαμελισμό θεμάτων που προϋπήρχαν).

40. Ποια ανάγκη υπαγόρευσε την καθιέρωση των θεμάτων, όπως προκύπτει έμμεσα από το σχετικό παράθεμα του έργου Περί θεμάτων;
Σελ.
20

41. Σύμφωνα με το παράθεμα από το έργο «Περί Θεμάτων» του Κων/νου Ζ΄ Πορφυρογέννητου, η καθιέρωση των θεμάτων υπαγορεύτηκε από τον ακρωτηριασμό του Βυζαντίου και την συρρίκνωση των εδαφών της αυτοκρατορίας στα χρόνια του Ηρακλείου αλλά και των διαδόχων του.
Η μεταβίβαση της εξουσίας στους επαρχιακούς διοικητές- στρατηγούς βοήθησε στην οργάνωση της άμυνας και την απόκρουση των εχθρών.

42. Ποια εξέλιξη σηματοδοτεί σε συμβολικό επίπεδο το τέλος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και την αρχή της μεσαιωνικής ελληνικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας;

43. Εξελληνισμόςτης κρατικής διοίκησηςΕπίσημη γλώσσα στην πολιτική και στρατιωτική διοίκηση έγινε η ελληνική.
Οι ρωμαϊκοί τίτλοι αντικαταστάθηκαν από ελληνικούς
Ο Ηράκλειοςυιοθέτησε τον τίτλο βασιλεύςμε τη χριστιανική προσθήκη «πιστός ἐνΧριστῷ»

44. Ο εξελληνισμός της κρατικής διοίκησης σηματοδοτεί
Το οριστικό τέλος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας
Την αρχή της μεσαιωνικής ελληνικής Βυζαντινής αυτοκρατορίας

48. Μόλις μας έκανε γνωστό ο κ. Τσατσούρηςότι το μάθημα της Ιστορίας έλαβε τέλος!
Ο κύριος καθηγητής ζητά συγγνώμη για τη στενοχώρια που θα προκαλέσει αυτό το γεγονός στους μαθητές του!!!