4. Kuwentong bitbit – dito nag-
ugat ang maikling kwento,
maiikling salaysay na
pumapaksa sa mga anito,
lamanlupa, malikmata, multo at
iba pang mga bunga ng
guniguning di kapanipaniwala..
5. • Karamihan sa mga Panitikan nila’y
pasalin-dila gaya ng mga bulong,
tugmang bayan, bugtong,epiko,
salawikain, at awiting bayan na
anyong patula; mga kwentong bayan,
alamat, at mito na anyong tuluyan at
mga katutubong sayaw at ritwal ng
babaylan bilang pinakaunang anyo ng
dula sa bansa.
6. May mga panitikan ding nakasulat sa
pirasong kawayan matitibay na kahoy
at makikinis na baro ngunit ilan na
lamang ang mga natagpuan ng mga
arkeologo sapagkat batay sa
kasaysayan pinasunog at pinasira ito
ng mga prayle nang dumating sila sa
bansa sa paniniwala na ang mga ito ay
gawa ng demonyo.
8. Kakana – sumulpot pagdating ng
Espanyol,naglalaman ng mga alamat
at engkanto, panlibang sa mga bata
kuwento ay tungkol sa buhay ng
mga santo at santa -layunin nila ay
mapalaganap ang Kristiyanismo.
Parabula- naglalaman ng mga
talinghaga at nagtuturo ng aral.
Hal. Ang Mabuting Samaritano
9. “Makamisa” ni Dr. Jose Rizal.
Lalo’t lalong sumigla ang mga kilusang
pampanitikan sa partikular ay sa kwento.
Nang lumabas ang Taliba at Liwayway.
“Bunga ng Kasalanan”ni Cirio Panganiban.
napiling pinakamahusay na kwento sa
timpalak-panitik ng Taliba. Ito’y itinuturing na
nagsanhi ng unang hakbang sa pagsulat ng
mga kwentong may banghay.
10. Sa gitna ng kasiglahan ng panulat sa
loob ng panahon ng “ Ilaw at Panitik”
lumitaw ang mga pampanitikang
kritiko na kinabibilangan nina
Clodualdo del Mundo at Alejandro
Abadilla na naglathala ng mga 25
piling maikling kwento mula 1929-
1935 na pinamagatang Kwentong
Ginto.
12. Sa larangan ng panitikan, isang
malaking ambag ng mga Amerikano
ang pagkakaroon ngayon ng Maikling
Kwento bilang bahagi ng ating
panitikan. Kapansin-pansin ang
pagkahilig ng mga mambabasa sa mga
akdang madaling basahin ay
naimpluwensyahan ng mabilis na
galaw ng buhay- kosmopolitan. Ang
mga kathang ito ay hindi lamang
naisulat sa wikang Pilipino kundi pati
narin sa wikang Ingles.
13. Ang pagdating ng mga Thomasites ang
nagbigay-daan sa pagkakaroon ng
pampublikong Edukasyon na kung saan
ipinasok ang kurikulum ng pagtuturo sa
Ingles. Itinatag ang Unibersidad ng
Pilipinas noong 1908 at simula noon ay
kinilala ito sa mahusay na pagtuturo ng
Ingles. Sa pamantasang ito nahasa ang
mga manunulat upang linangan ang
kanilang kakayahan na sumulat ng mga
sanaysay,dula, tula, kwento, at ng
lumaon pati na rin ang mga nobela gamit
ang wikang ingles.
14. • Ang maikling kuwentong Tagalog ay
naisulat noong mga unang sampung
taon ng mga Amerikano. Mga unang
anyo nito ay ang dagli at pasingaw.
dagli -maikling- maikling salaysay na
gayong nangangaral nang lantaran ay
namumuna, nagpapasaring at
nanunuligsa.
Hal:“ Sumpain Nawa Ang Mga
Ngiping
Ginto” ni Cue Malay
15. Nagsisulat ng dagli sina Valeriano
Hernandez Pena, Inigo Ed Regalado,
Patricio Mariano, Pascual Poblete
atbp. na inilathala sa pahina ng
pahayagang “Muling Pagsilang” noong
1903. Yumabong ang uring ito ng
salaysay sa tulong pa rin ng
pahayagang Democracia, Ang Mithi,
Taliba hanggang 1921.a
16. Halimbawa ng dagli ni Salvador R.
Barros:
"Tungkol sa mga bagay na pumapasok sa
pandinig, ang lalaki, babae, at reporter ay
may malaking ipinagkakaiba.
"Ang pumapasok sa isang tainga ng lalaki
ay lumalabas sa kabila.
"Ang pumapasok sa dalawang tainga ng
babae ay lumalabas sa bibig.
"At ang pumapasok sa dalawang tainga ng
reporter ay lumalabas sa pahayagan."
(Sampagita, 8 Nobyembre 1932)
17. pasingaw-patungkol sa mga
paralumang hinahangaan, sinusuyo,
nililugawan at kung anu-ano pa.
Sa mga dahon ng pahayagang
Kaliwanagan at Ang Kapatid ng Bayan
ito kumita ng liwanag. Madalas na ang
mga may-akda nito ay gumagamit o
nagtatago sa kanilang mga sagisag
panulat.
18. Napatanyag at namalasak ang
pagsulat ng dagli at naging katha at sa
bandang huli ay tinawag na maikling
katha hanggang 1921.
Noong 1910, nagtagumpay ang
“Elias” ni Rosauro Almario sa
pahayagang Ang Mithi sa bisa ng
14,478 na boto ng mga mambabasa.
19. Mga Samahang Pampanitikan
1. Ang “Aklatang Bayan”
nagsimula ang maikling katha
nang hindi pa ganap ang banghay
at nakakahon pa ang
karakterisasyon.
2. Ang “ Ilaw at Panitikan”
(popularisasyon) Isinilang ang
Liwayway na naging tahanan ng
mga akdang Filipino.
20.
21. 3. Parolang Ginto ni Del Mundo-
katipunan ng mga pinakamahusay na
kuwento sa bawat gawain at sa bawat
taon. Pumagitna rin sa larangan ng
pamumunang pampanitikan si Alejandro
Abadilla sa kanyang Talaang Bughaw.
4. Panitikan- sa panahong ito sinunog ng
mga kabataang manunulat ang mga
akdang pinalagay na hindi panitikan.
22. 5. “Ilaw ng Bayan” Sa panahong ito
ay nangibabaw ang bisa ng mga
kabataang manunulat sa panitikan sa
Wikang Ingles.
25. Aklat- Katipunan o Antolohiya ng Maikling Kuwento
1.Ang “Kuwentong Ginto” (1925-1935) 20 “
kuwentong ginto.”nina Abadilla at Del Mundo
2. Ang “50 Kuwentong Ginto ng 50 Batikang
Kuwentista (1939) ni Pedro Reyes. Katipunan
ng mga pinakamahusay na katha ni
Hernando R. Ocampo at ang mga manunulat
sa Ingles na sina NVM Gonzales, Narciso
Reyes, Cornelio Reyes at Mariano C.
Pascual.
27. • Kapansin-pansin ang pagkagiliw ng mga
manunulat sa matamis, mabulaklak at
maindayog na pananalita. Karaniwang
paksa’y pag-ibig na inaaglahi,
hinahdlangan o pinapagdurusa, hindi
makatotohanan ang mga sitwasyon at
pangyayari at waring nangungunyapit pa
rin sa tradisyon ng romantisismo
hanggang sa pagdating ng 1930.
29. Sa pagpasok ng mga Hapones ay unti-unting
nanlamig ang pagsulat ng kahit anong uri ng akda.
Ngkaroon ng kalayaan sa pagsulat ngunit ang lahat
na akda any dadaan muna sa “Manila Shimbun-
sha”.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37. Gintong Panahon ng Maikling Kuwento
Pansamantalang napinid ang mga
palimbagan sa panahon ng mga Hapones
ngunit pagkaraan ng ilang buwan ay muli
itong nabuksan. Pinahintulutang
makapaglathala ang Liwayway kaya’t
biglang nakapasok dito ang mga akda na
dati ay hindi tinatanggap ng naturang
babasahin.
38. Dahil dito ang mga manunulat na dating
nagsusulat sa Ingles ay nangagtangkang
magsulat sa Tagalog.
Nagdaos ng timpalak ang Liwayway at
pinili ang mga pangunahing kuwento
noon na tinipon sa isang aklat. “Ang 25
Pinakamabubuting Maikling Kathang
Pilipino ng 1943.
39. Nanguna sa timpalak ang sumusunod
na apat na kuwento.:
Pangunahin- “Lupang Tinubuan”
Narciso Reyes
Pangalawa –“ Uhaw Ang Tigang na
Lupa” Liwayway A. Arceo
Pangatlo- “Nayon at Dagat-dagatan”
NVM Gonzales
Pang-apat- “Suyuan sa Tubigan”
Macario Pineda
42. Ang Gantimpalang Carlos
Palanca, isang timpalak pantikan ay
nagdulot ng bagong hamon sa mga
manunulat sa Ingles at Pilipino.
Nagsimula ang patimpalak sa
maikling katha noong 1950.
43. Naitatag ang Kapisanang KADIPAN
(aklat, diwa at panitikan) na itinatag sa
pamamahala nina Ponciano B. Pineda at
Tomas Ongoco ng MLQU.
Ang Diwa at Panitik (1965) ay nagpalabas
ng magasing Sibol na ang nilalaman ay
tuntunin sa panitikan, wika at pagtuturo.
44. Noong Enero 1962, ang magasing
Akda ang naging kaakit-akit na
babasahing naglalathala ng mga
orihinal na akda at salin saTagalog ng
mga manunulat sa Ingles
Ang magasing Panitikan ay muling
pinalabas ni Alejandro G. Abadilla noong
Oktubre, 1964 at tumagal hanggang
1968
45. • Nagtaguyod ang Pamantasan ng
Ateneo ng Urian Lectures na
pinamahalaan ni Bienvenido Lumbera.
Ang Gawad Balagtas ay patimpalak ng
pamahalaan noong 1969. nilahukan ng
katipunan ng sampung akda. Nagwagi si
Wilfredo Virtusio ng unang gantimpala sa
kanyang “ Si Ambo at Iba Pang Kuwento”.
46. Ang huling taon sa dekada 60 ang
panahon ng protesta. Ang mga manunulat
ay pumaksa sa kaawa-awang kalagayan ng
iskuwater, sa mga suliranin ng magbubukid
at manggagawa.
48. Sa kadahilanang halos lahat ng kuwentista
sa Pilipinas sa panahong Batas Militar ay
kasangkot sa kilusang makabayan, tampok sa
kanilang mga akda ang mga suliraning tulad
ng paghihikahos ng marami sa pagpapasasa
ng iilan, kabulukan sa pagpapatakbo ng
pamahalaan, kawalan ng katarungan sa mga
limot na mamamamayan at pang-aalipin ng
negosyanteng dayuhan at ng sabwatan ng
mga burgis. Lantad ang poot sa mga akdang
ito.
49. • Sagisag- isang magasing inilathala ng
Kagawaran ng Pabatirang Madla upang
magkaroon ng mapaglalathalaan ng mga
akdang hindi tinatangkilik ng mga
popular na babasahin.Nagtaguyod din
ito ng Gawad Sagisag at nakatuklas ng
mga bagong manunulat.
50. Ang iba;t ibang kuwentong lumabas at
naisulat sa panahong ito ay pawing
sumasaling sa ugat ng lipunan.
Nakilala sa panahong ito ang mga
kuwentistang sina Alfredo Lobo, Mario
Libuan, Augosto Sumilang, Lualhati
Bautista, Reynaldo Duque, Benigno Juan,
Benjamin Pascual, Domingo Landicho,
Edgardo Maranan, Wilfredo Ma. Virtusio at
Pedro S. Dandan.
51. Sa panahong ito, naging palasak
ang pagpunta ng mga Pilipino sa bang
bansa lalo na sa Estados Unidos, ito
ang naging batayan ni Domingo
Landicho upang isulat ang kuwentong
”Huwag mong Tangisan Ang Kamatayan
ng Isang Pilipino sa Dibdib ng Niyebe”
na siyang pinagkalooban ng
gantimpalang Palanca noong 1975.
52.
53. Samantala, noong 1979-1980, isang
simple subalit pinakamakahulugang
kuwento ang napili ng Palanca upang
gawaran ng gantimpalang
pinakamahusay para sa taong iyon ang
kuwentong “Kandong “ ni Reynaldo
Duque.
56. ANG MAIKLING KWENTO
Ito ang dahilan kung bakit noon pa mang
unang panahon ay mayroon na tayong maikling
kathang nagsasalaysay tulad ng alamat,
kuwentong bayan at kuwentong akda, kaya
hanggang ngayon , buhay na buhay ang
maikling kwento bilang mahalagang bahagi ng
panitikang Filipino.
57. Nakilala bilang mahuhusay na
manunulat ng maikling kwento sina Genoveva
Edroza Matute, Efren Abueg, Rogelio Sikat,
Pelagio Cruz, Benjamin Pascual, Edgardo
Reyes, Benigno Juan at iba pa.
Patuloy pa rin sa kasigasigan sa
pagsusulat ang ating mga manunulat sa
hangaring higit pang mapaunlad at maitaas
ang uri ng maikling kwentong Filipino.
58. Kabilang din sa mahuhusay nating
kwentista sina Domingo G. Landicho,
Dominador Mirasol, Ricardo Lee, Wilfredo P.
Virtusio, Gloria Villaroza Guzman at iba pa.
Masipag ang panitik at mayaman ang diwa
ng ating mga kwentista kaya’t hindi sila
nauubusan ng paksang susulatin. Isa
lamang ito sa pagpapatunay ng
pagkamalikhain ng mga Pilipino na unti-unti
ng nakilala sa buong mundo.
59. Ang Madilim ang Langit sa
Akin ay isa sa kwentong isinulat ni
Consolacion P. Sauco na gumamit
ng sagisag na Consolacion F.
Castro. Ang kwento ay tumatalakay
sa kasamaang idinudulot ng bawal
na gamot.