сэтгэл судлал- сэтгэл хөдлөл

1. Сэтгэл хөдлөл
Д.БУЯНЖАРГАЛ
Б.НЯМСҮРЭН

2. Сэтгэл хөдөл гэж юу вэ?
Сэтгэл хөдлөл бол бидний
бие махбодь, бодол санааны
маань салшгүй нэг хэсэг юм.
Бидний сэтгэл хөдлөл нь маш
нарийн эмзэг, мэдрэмтгий.
Хүмүүс сэтгэл хөдлөлөө
янз бүрээр илэрхийлдэг
байна.

3. Сэтгэл хөдлөл
 Сэтгэлийн хөдөлгөөнд хүн өөртөө болон бусад юмс үзэгдэлд хандах хандлага, харилцааг
илэрхийлэн тусгадаг. Сэтгэлийн хөдөлгөөн бол хүн бүрт тухайн юмс үзэгдэлийн хувьд
харилцан адилгүй байдаг нь тэдний зан үйл, темперамент зэрэг дотоод сэтгэл санаа
сэтгэхүйн болон оюун санаанд тохирч, баясан бахархах, урам зориг орох зэрэг өөдрөг
сэтгэлийн хөдөлгөөн бий болгож байхад нөгөө хүнд уурлан жигших зэрэг таагүй хөдөлгөөн
үүсэж болно.
 Сэтгэлийн хөдөлгөөн гэдэг нь хүн төрөлхтний байгаль, нийгмийн үзэгдэл юмсад
тааламжтай болон тааламжгүй байдлаар харьцан хандаж буй үзэгдэл юмсад хандаж
буй дотоод хандлага юм.
 Сэтгэлийн хөдөлгөөн хүний танин мэдэх үйл ажиллагааны явцад үүсэж хөгжиж эргэж танин
мэдэх үйл ажил.

4. Сэтгэл хөдлөлийг “эерэг” ба “сөрөг”
гэж 2 ангилна
гоё сайхан
юманд баясах,
хөөрөх,
баярлах,
бардамнах,
бахдах,
тайвширах нь
эерэг сэтгэл
хөдлөл
муу муухай зүйлд
дүргүйцэх, айх,
уурлах, түгших,
болгоомжлох, ой
гутах, жигших,
хилэгнэх, сүрдэх,
урам хугарах,
гэмших, сэтгэл өвдөх,
зовиурлах, хардах,
ганцаардах,
эгдүүцэх, бухимдах
зэрэг нь сөрөг сэтгэл
хөдлөл юм

5. Сэтгэл хөдлөлийн мэдрэмж
 Сэтгэл хөдлөл, мэдрэмж нь сэрэл,
хүртэхүй, төсөөлөл, ер нь хүний
танин мэдэхүйгээс ангид байна
гэж үгүй. Сэтгэлийн хөдөлгөөн нь
зөвхөн дохио зангаагаар төдийгүй,
булчингийн тонусын түвшинд
илэрдэг. Янз бүрийн зөрчил,
неврозын үед хүний хөдөлгөөн
хөшүүн, удаан болдог бол сэтгэл
санаа өөдрөг үед хүний үйлдэл
хөдөлгөөн түргэн байдаг.

6. Сэтгэлийн хөдөлгөөний гадаад илрэл
Сэтгэлийн хөдөлгөөн нь тархины доод гадар, дотоод мэдрэлийн тогтолцооны
хувьсалт өөрчлөлттэй холбоотой үүсэж явагддаг учир түүний гадаад илрэл нь
тэдгээрийн үйл ажиллагааны хувирлаар тодорхойлогдоно. Ийм учраас
сэтгэлийн хөдөлгөөн нь гадагш илрэхдээ хүний нүүр царайны хувирал(мимика),
биеийн гадаад байдал, булчин махбодын хөдөлгөөн болон дуу хоолойны
хувьсалт өөрчлөлтөөр тодордог байна.
 Баярлаж, бахархах эсвэл уурлаж уцаарлахад цус их хэмжээгээр түрснээс
улайх, барайх, харин айж эмээх, ичиж зовсноос болж цусны судасны хана
нарийссанаас цусны гүйдэл багасаж хүний нүүр царайны өнгө цайж цонхийх
зэрэг өөрчлөлт гарна.
 Баярласан үед нүд сэргэлэн цовоо, өнгөлөг байдалд орж нүдний зовхи
өөрчлөгдөж сэтгэл санааны байдлыг илтгэдэг.

7.  Биеийн болон сэтгэлийн
хөдөлгөөнөөр(пантомимик
а) дотоод сэтгэлийн
хөдөлгөөн гадагш
илэрхийлэх
 Дуу хоолойны
хувьралтаар сэтгэлийн
хөдөлгөөн илэрхиилэх

8. Сэтгэлийн хөдөлгөөний илрэл
Финляндын хэсэг эрдэмтэд сэтгэл
хөдлөх үед биеийн аль хэсэг хамгийн
ихээр өртдөгийг олж тогтоох судалгаа
хийж, сэтгэл хөдлөлийн үеийн хүний
биеийн атласыг гаргажээ.
Судалгаанд Финлянд, Тайвань
гаралтай 773 хүнийг оруулсан байна.
Тэд хэл соёлын ялгаатай ч үр дүн нь тун
төстэй гарчээ. Судалгаанд оролцсон
хүмүүст кино үзүүлэх, өгүүллэг, онц
мэргэн, гоё сайхан үгс сонсгох зэрэг
туршилт хийж, тэдгээрийн дараа
ямар мэдрэмж төрснийг доорх
байдлаар шалгаж, тэмдэглэн авсан
аж.

9. Сэтгэл хөдлөл хүний биенд нөлөөлдөг
Хятадын уламжлалт анагаах ухаанд хүний дотор эрхтнүүдийн үйл
ажиллагаанд шууд нөлөө үзүүлдэг 7 үндсэн сэтгэл хөдлөл байдаг гэж үздэг
аж.
 • Баяр баясал зүрхэнд оршдог- нойр муудах, зүрх бэлбэлзэх, сандрах
халуурах
• Уур бухимдал элгэнд оршдог-цөсний чулуу үүсэх магадлалтай
• Сэтгэл зовнил болон уйтгар гуниг уушгинд оршдог-уушиг үрэвсэх,
амьсгалын замын өвчин тусах магадлалтай
• Гүн бодлогширол цөсөнд (дэлүүнд) оршдог-үхширэх өвчин, гэдэс
хийгээр дүүрэх, хоол боловсруулалт муудах
• Айдас болон цочрол нь бөөрөнд оршдог гэдэг.-шээс задгайрах, бөөр
давсгаа хянаж чадахаа болих

10. Анхаарал тавьсанд баярлалаа