1. Ludzkość wymyśliła dwie doniosłe
rzeczy na świecie.
Najmądrzejszą rzecz - książkę
i najgłupszą - wojnę!
Mieczysław Kotarbiński
( polski malarz i grafik )

2. HHistoriaistoria ksi zkiąksi zkią
ww PolscePolsce
Prezentację multimedialną opracowały :Prezentację multimedialną opracowały :
Danuta Kozłowska i Jolanta Jurkowska –Danuta Kozłowska i Jolanta Jurkowska –
Pedagogiczna Biblioteka WojewódzkaPedagogiczna Biblioteka Wojewódzka
–– Filia w DębicyFilia w Dębicy

3. Nie wiele wiemy
o wytwarzaniu książki rękopiśmiennej w
Polsce średniowiecznej.
Niektórzy badacze nawet wątpią, czy
w tym okresie w ogóle istniały
w naszym kraju jakiekolwiek
skryptoria.

4. Skryptorium
(łac. scribere – pisać) – w średniowieczu
terminem tym określano pulpit do pisania
i czytania oraz całość warsztatu
pisarskiego.
W klasztorze – pomieszczenie, w którym
przepisywano ręcznie księgi. Zakonników
zajmujących się rękopiśmiennictwem
nazywano skryptorami lub skrybami.

7. Chrzest Polski
Decydującym momentem w rozwoju
pismiennictwa było przyjęcie przez
Mieszka I jego dwór w 966 r. religii
chrześcijańskiej według obrządku
łacińskiego przez co Polska dostała
się w orbitę wpływów kultury
zachodniej .

8. Pierwsze ksi gię
zostały do Polski przywiezione przez
duchownych przybyłych z Czech
w orszaku Dąbrówki.
W tym czasie znajomość pisania i czytania na
terenie Polski była zjawiskiem zupełnie
wyjątkowym. Posiadali tę umiejętność tylko
obcokrajowcy, przebywający tutaj np. w celach
misyjnych oraz ich uczniowie należący również do
stanu duchownego.

9. Dlatego tez,
jeśli istniały wówczas warsztaty
pisarskie, to podobnie jak w całej
Europie, mieściły się one w
klasztorach mi.in. benedyktyńskich,
które znajdowały się w Tyńcu, Łysej
Górze, Lubinie, na Św. Krzyżu
i Trzemesznie.

10. Klasztor w Tyńcu – zdjęcie archiwalne

11. Oprócz dzia alno cił ś ,
jaką w zakresie wytwarzania książki rozwijały
klasztory i biskupstwa, takie jak: Gniezno,
Poznań, Płock, Kraków, Kołobrzeg i Wrocław,
wybitną rolę odegrał również dwór książęcy.
Rozległe stosunki dyplomatyczne
i personalne rodziny piastowskiej z Zachodem,
liczne poselstwa do Czech, Węgier, Rzymu i na
dwór cesarzy niemieckich ułatwiały import książki.

12. Pierwsze ksi gię
Cenne księgi sprowadzane były do
Polski za pośrednictwem księżniczek
zachodnich, które tu przybywały jako
żony Piastów.

13. Pierwszych ksi ek by oąż ł
bardzo ma oł
dlatego były bardzo drogie. Stanowiły własność królów,
książąt i bogatych duchownych.
Z chwilą powstania w 1364 roku pierwszego polskiego
uniwersytetu, Akademii Krakowskiej zaistniała
potrzeba przygotowania większej ilości książek dla
studentów zwanych wówczas żakami. W tym samym
roku, król polski Kazimierz Wielki, nadał prawa
pierwszym handlarzom książek, którzy przepisywali,
wypożyczali i sprzedawali studentom potrzebne do
nauki teksty.

14. Nie zachowa y sił ę
jednak do naszych czasów
najwcześniejsze rękopisy, które
zgromadzili pierwsi Piastowie, ponieważ
zginęły w zamieszkach, jakie rozpętały się
po śmierci Mieszka II (1034 r.) i w czasie
najazdu Brzetysława czeskiego w 1038 r.

15. Zabytki rękopiśmienne
obcego pochodzenia
Kodeks Gertrudy
Sakramentarz tyniecki
Ewangeliarz emmeramski
Kodeks pułtuski

16. Sakramentarz tyniecki
Najstarszy z zachowanych w Polsce, iluminowanych,
rękopiśmiennych kodeksów liturgicznych o
wymiarach 28,5 x 22,5 cm liczący 234 karty.
Wybitne dzieło szkoły kolońskiej z
ok. 1060/1080 r. Związane z Opactwem
Benedyktynów w Tyńcu. Przywieziony do Polski
prawdopodobnie przez bpa krakowskiego Aarona
z Brunwillare (opata benedyktyńskiego), co
świadczy żywych kontaktach z krajami
nadreńskimi oraz kulturą francuską.

17. Chrystus na tronie

18. Inicjał całostronicowy V
Miniatura z Sakramentarza
tynieckiego

19. Kodeks Gertrudy
zwany również Modlitewnikiem Gertrudy, w literaturze
zachodniej dominuje określenie Psałterz Egberta nie do
końca dokładne, bowiem jest to nazwa głównego tekstu w
kodeksie) – pergaminowy rękopis w formie kodeksu ( 239 mm
× 187 mm), składającego się z 233 kart i zszytego w XI
wieku. Jest przechowywany obecnie Friuli we Włoszech.
Kodeks składa się z dwóch części: starszej — wykonanej dla
arcybiskupa Trewiru Egberta w X wieku, i młodszej (z
XI wieku — dla księżnej Gertrudy, córki króla Polski
Mieszka II Lamberta i Rychezy. Psałterz zdobiony jest
całostronicowymi miniaturami.

20. Miniatura z Chrystusem oraz Gertrudą i jej synem
Jaropełkiem

21. Miniatura z Maternusem von Köln

22. Ewangeliarz emmeramski-
Powstał w latach 1099-1106 lub 1106-1111. Jedni uczeni określają ten
ewangeliarz mianem Kodeksu Henryka IV, inni Kodeksem Henryka V.

23. Złoty kodeks pułtuski
Ewangeliarz płocki
Kodeks iluminowany, wywodzący się
z czeskiej szkoły iluminatorsko-
pismienniczej , rozwiniętej pod wpływem
szkoły malarstwa miniaturowego w
Ratyzbonie.
Jest jednym z najpóźniejszych polskich
zabytków średniowiecznych piśmiennictwa
łacińskiego z końca XI wieku.

24. Strona z kodeksu

25. Zabytki polskie
Bogurodzica
Kazania świętokrzyskie
Psałterz floriański
Biblia Królowej Zofii
Kodeks Baltazara Behema
Graduał Olbrachta
Psałterz puławski
Mszał Erazma Ciołka

26. Kodeks Baltazara Behema

27. Powstał
w 1505 roku, stanowiąc ważny dokument
prawny i gospodarczo-kulturalny. Autor rękopisu
(notariusz miejski) Baltazar Behem, zamieścił
w nim przywileje i statuty miasta Krakowa oraz
ustawy cechowe.
Dzieło swe ofiarował tamtejszej radzie
miejskiej, prawdopodobnie ubiegając się o
stanowisko rajcy. W tym celu na obu stronach
tytułowych dzieła, umieścił nazwiska szanowanych
mieszczan, by sobie ich pozyskać.

28. Psałterz Floriański
psałterz pochodzący z
końca XIV wieku.
Bywa także zwany
Psałterzem Jadwigi;
jego nazwa pochodzi
od miejscowości w
Austrii – Sankt
Florian. Obecnie
znajduje się w
Bibliotece Narodowej
w Warszawie.

29. Z genezą
tego dzieła wiąże się wiele zagadek.
Liczne miniatury i inicjały wskazują, iż był
przeznaczony dla kogoś z rodziny
królewskiej. Najprawdopodobniej dla
kobiety z rodu Andegawenów, Małgorzaty,
Marii lub Jadwigi. Przyjmuje się, że był
sporządzony na potrzeby królowej
Jadwigi.

30. Bogurodzica
"Bogurodzica" jest polską pieśnią
narodowo-religijną, pierwszą tego
rodzaju w języku polskim. Jest
utworem anonimowym. Przez długi
czas miała charakter hymnu
narodowego i takiż zachowała aż do
XVI wieku. To arcydzieło
średniowiecznej poezji polskiej.

31. Treść z 1407 roku
Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja,
U twego syna Gospodzina Matko zwolena, Maryja!
Zyszczy nam, spu<ś>ci nam.
Kyrieleison.
Twego dziela Krzciciela, bożycze,
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,
A dać raczy, jegoż prosimy:
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt.
Kyrieleison.

32. Rękopis z roku 1407

33. Kazania świętokrzyskie
to jeden z najcenniejszych zabytków polskiego
średniowiecza.
Do naszych czasów dochował się w postaci 18
pergaminowych pasków pochodzących z czterech kart
obszerniejszego rękopisu, wykorzystanych wtórnie przez
introligatora do oprawy łacińskiego kodeksu z XV
stulecia. Kodeks ów, spisany być może w klasztorze w
Miechowie, znalazł się potem w bibliotece
benedyktyńskiego klasztoru Św. Krzyża na Łysej Górze
(stąd dzisiejsza nazwa kazań). Po powstaniu
listopadowym rękopis został wywieziony do Petersburga,
gdzie w roku 1890 odnalazł go Aleksander Brückner,

34. Najstarszy zabytek prozy
polskiej
(oprócz Bogurodzicy )
Podczas przeglądania kodeksu
papierowego z XV wieku natrafił on na
szereg wszytych w oprawę tego kodeksu
pasków pergaminowych, zapisanych
jakimś starym polskim pismem.
Okazało się, że są to fragmenty
średniowiecznego zbioru kazań polskich.

35. Kazania świętokrzyskie
powróciły do Polski, w wyniku ustaleń
traktatu ryskiego, w roku 1925 i włączone
zostały, m.in. wraz z częścią zbioru
Załuskich do narodowego księgozbioru.
We wrześniu 1939 r. znalazły się wśród
najcenniejszych obiektów ewakuowanych
do Kanady, skąd po 20 latach wróciły do
Biblioteki Narodowej w Warszawie.
Pozostają własnością narodową.

37. Mszał Erazma
Ciołka

38. Graduał Olbrachta to trzytomowy kodeks muzyczny w latach
1499-1500 ufundowany przez króla Jana Olbrachta, bibliofila i
mecenasa sztuki, dla katedry wawelskiej.

39. Biblia Królowej Zofii
Najstarszym polskim tłumaczeniem całości Starego
Testamentu (a być może nawet całego Pisma
świętego) jest tzw. Biblia królowej Zofii, zwana
również Biblią szaroszpatacką - od węgierskiego
Saros Patak, gdzie zabytek przechowywany był do
roku 1939.
Z dwóch tomów rękopisu zachował się jedynie
pierwszy, kończący się na Księdze Hioba, oraz
kilka pojedynczych kart z tomu drugiego. Przekład
z łaciny powstał prawdopodobnie na zamówienie
czwartej żony Władysława Jagiełły, Zofii, w latach
1453- 1461.

40. Biblia królowej Zofii - reprint

41. Gutenberg
ur. ok. 1399, zm. 1468) –
złotnik i drukarz moguncki,
niemiecki rzemieślnik,
twórca pierwszej
przemysłowej metody
druku na świecie.
Początkowo stosował znane już
wcześniej w Europie czcionki
drewniane, z czasem
opracował własną wersję
czcionek metalowych (również
znanych już w Europie),
posługiwał się także
czcionkami glinianymi.
Skonstruował specjalny aparat
do ich odlewania, w którym
nowością było używanie
wymiennych matryc.
Zaprojektował również własną
wersję prasy drukarskiej na
wzór znanych już pras
introligatorskich

42. Biblia Gutenberga

43. Około 30 lat
po wydrukowaniu pierwszych stron
przez Gutenberga jego wynalazek
przywędrował do Polski. Przywieźli go tu
przybysze z Niemiec - mistrzowie
drukarscy, którzy najchętniej osiedlali się
w Krakowie. Upowszechnienie w Europie
papieru i druku, znacznie ułatwiło
produkcję książek i obniżyło jej koszty.

44. Wygląd pierwszych
drukarń

45. Początkowo książki
drukowane były w języku łacińskim. Pierwszą
drukowaną książką w Polsce był łaciński kalendarz
astronomiczny na 1474 rok, a pierwszą drukowaną
książką w języku polskim był modlitewnik "Raj
Duszy" Biernata z Lublina wydrukowany w
Krakowie w 1513 roku. (W rzeczywistości jednak
pierwsza drukowana polska książka to
opublikowana przez anonimowego autora w 1508
roku Historyja umęczenia Pana naszego Jezusa Chrystusa
oraz bestselleru na skalę europejską „Marcina Miechowity
traktat o obojgu Sarmacjach”.(Haller)

46. Najstarsze druki zwane
inkunabułami
miały wygląd pisma ręcznego, a wszelkie ozdoby,
takie jak ilustracje, nagłówki rozdziałów i ich
pierwsze litery, malowano ręcznie. Dopiero w XVI
wieku, kiedy w Polsce nastąpił wielki rozwój
kultury, literatury i sztuki, zwany odrodzeniem
wzrosła produkcja książek. Od tej chwili zaczęły
pojawiać się pierwsze dzieła w języku polskim
takie jak: utwory Jana Kochanowskiego, Mikołaja
Reja i Andrzeja Frycza Modrzewskiego -
najsłynniejszych polskich pisarzy tamtych czasów.

47. Biblia D. Jakuba Wuyka

48. Na rozwój drukarstwa
w Polsce
miał także wpływ rozwój nauki i odkryć
geograficznych. Zaczęły pojawiać się nowe
wydawnictwa typu atlasy geograficzne, albumy z
rycinami zwierząt i roślin. Z biegiem czasu w
XVIII wieku wynaleziono nowy system
ilustrowania książek za pomocą nowych farb
drukarskich i nowego papieru. Farbę drukarską za
pomocą specjalnej techniki nakładano na płytę
kamienną i odbijano na papier. Taka odbitka nosi
nazwę litografii.

49. Litografia
• technika graficzna zaliczana do druku płaskiego,
gdzie rysunek przeznaczony do powielania
wykonuje się na kamieniu litograficznym, także
odbitki wykonane tą techniką.
• W klasycznej litografii rysunek nanosi się
zatłuszczającą kredką lub tuszem litograficznym
na kamień — gładko wypolerowany lub przetarty
ostrym piaskiem, co daje efekt gruboziarnistej
faktury na odbitce.

50. Kamień litograficzny pokryty rysunkiem

51. Prasa litograficzna

52. Starszą techniką był drzeworyt europejski
Drzeworyt jest uznawany za najstarszą (obok
kamieniorytu) technikę graficzną. Powstał w
starożytności, był m.in. używany do druku (stemple)
tkanin, najstarszym zachowanym okazem są tkaniny
koptyjskie z VI w. W Europie w powszechne użycie
wszedł w XIV wieku. Najstarszy datowany drzeworyt
europejski pochodzi z 1424 roku i został odnaleziony w
austriackim klasztorze Buxhein. Przed wynalezieniem
czcionki drukarskiej w technice drzeworytniczej odbijano
w średniowieczu całe książki — w tym samym klocku
wycinano zarówno tekst, jak i ilustracje ( były to tzw.
książki blokowe lub ksylograficzne ).

53. Czterech jeźdźców apokalipsy .Albrecht Durer-1497/8

54. Prawdziwej rewolucji
w rozwoju książki dokonano w XIX wieku.
Wynaleziono maszynę do odlewania
czcionek, oraz maszynę pozwalającą na
szybki druk, a grafikę zastąpiono
fotografią. W tym samym czasie powstały
pierwsze czasopisma i pierwsze książki dla
dzieci. Coraz bardziej rozszerzała się
działalność firm księgarskich.

55. II wojna światowa
Dynamiczny rozwój drukarni przerwała
druga wojna światowa, która wybuchła w
1939 roku. Uległy zniszczeniu drukarnie,
zlikwidowano firmy księgarskie, a
okupujący tereny Polski Niemcy celowo
niszczyli wiele polskich księgozbiorów.
Likwidowano także tajne drukarnie, jakie
powstawały podczas wojny.

56. Po wojnie
w związku z likwidacją analfabetyzmu
i zapewnieniem wszystkim Polakom
możliwości kształcenia się, przystąpiono do
odbudowy drukarń. Bardzo szybko zaczęła
się rozwijać także literatura dziecięca
i młodzieżowa. Z czasem zaczęto
organizować imprezy, spotkania z autorami
najpopularniejszych książek. Dziś każde
dziecko, może wybrać takie książki, jakie
odpowiadają jego zainteresowaniom.

58. Epoka komputerów
Obecnie drukarstwo zrewolucjonizowały
komputery. Tekst z tytułami, nagłówkami
itp. jest układany na stronie, następnie
dodaje się do niego ilustracje, wykresy itd.
(wszystko to jest widoczne na ekranie
komputera), a gdy praca jest zakończona,
przenosi się na błonę filmową, którą
wykorzystuje się do produkcji płyt
drukarskich.

59. Biblioteki
skomputeryzowane
Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego

60. Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego

61. Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego

65. Katalog elektroniczny OPAC
Katalog elektroniczny
OPAC

66. Biblioteka cyfrowa najmłodsza siostra
bibliotek
B. c. ( biblioteki
skomputeryzowane, gdzie
większość informacji udostępnia
się w formie cyfrowej ) a ich
zasoby są zdigitalizowane, np.
zeskanowane.

67. Digitalizacja
Digitalizacja w bibliotekarstwie
oznacza wprowadzenie do pamięci
komputera tradycyjnych,
drukowanych lub rękopiśmiennych
materiałów bibliotecznych w postaci
danych cyfrowych metodą
skanowania.

68. Książki, co do których wygasły już prawa autorskie ( 70 lat po śmierci
autora ) mogą zostać zdigitalizowane i udostępnione w Internecie.
Dostępne będą także dla tych, którzy mieszkają z dala
od biblioteki. Dzięki tworzeniu elektronicznych wersji publikacji
chronione są najbardziej cenne, unikalne zbiory. Sam proces
skanowania i przetwarzania w technologii OCR jest bardzo mozolny.

69. Skaner dziełowy - skanowanie dokumentów zszytych
i oprawnych do formatu A0, zbiorów bibliotecznych,
w tym map, starodruków, inkunabułów, dokumentów…

70. Do szybkiej i bezpiecznej digitalizacji zbiorów pojedynczych, oraz zbiorów
dokumentów archiwalnych i bibliotecznych zszytych w tym gazet, czasopism,
książek

71. W wyniku specjalnej obróbki cyfrowej
skanowane materiały nadają się do publikacji w
postaci biblioteki cyfrowej.
• Celem digitalizacji jest :
• archiwizacja
• ochrona oryginału
• przeglądanie i udostępnianie
• ewidencja zasobu

72. E-book
książka elektroniczna , e-książka –
treść zapisana w formie elektronicznej,
przeznaczona do odczytania za pomocą
odpowiedniego oprogramowania
zainstalowanego w urządzeniu
komputerowym (np. komputer osobisty,
czytnik książek elektronicznych,
telefon komórkowy czy palmtop).

73. BOOK PALYER firmy Hewlett-Packard. W tej
elektronicznej książce strony odwracamy
przesuwając po pasku na dole ekranu.

74. Książka elektroniczna na czytniku

75. p
Czytnik w pamięci wewnętrznej mieści od 160 do 200 książek. Możliwe
jest także dołączenie pamięci zewnętrznej.

76. Polski czytnik e-booków
eClicto
KsiążkaKsiążka
elektronicznaelektroniczna
nie ma urokunie ma uroku
tradycyjnej książkitradycyjnej książki
i prawdziwegoi prawdziwego
czytania.czytania.

77. Książki dla niewidomych także przybierają nowe,
o wiele poręczniejsze formy: do czytania
w alfabecie Braille`a oraz do słuchania.

78. Cyfrowa Biblioteka Narodowa POLONA

79. Publikacja „Przyszłość Polski w świetle przepowiedni”, wyd. 1941

82. Kroniki

83. Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa
18 czerwca 2008 r. otwarto Podkarpacką
Bibliotekę Cyfrową, , która powstała w wyniku
realizacji projektu tworzenia cyfrowych zasobów
piśmiennictwa i kultury regionu z inicjatywy
Biblioteki Uniwersytetu Rzeszowskiego oraz
Wojewódzkiej
i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Rzeszowie.
Do realizacji projektu włączyła się również
Biblioteka Główna Politechniki Rzeszowskiej

84. Podkarpacka Biblioteka Cyfrowa
Dzięki temu projektowi tysiące dokumentów
ze zbiorów podkarpackich bibliotek
zostanie zeskanowanych i udostępnionych
w Internecie. A zatem nie trzeba
wychodzić z domu, wystarczy wpisać
adres i czytać książki do woli.
Biblioteka cyfrowa ma jeszcze jedną
zaletę - czynna jest całą dobę.

85. Skanowanie dzieła

86. Palmtop – komputer
kieszonkowy

87. Komputer kieszonkowy
– mały, przenośny komputer osobisty. Mniejszy od
laptopa – z powodzeniem mieści się w dłoni lub w
kieszeni (ang. palm – dłoń, top – na wierzchu).
Można w nich instalować oprogramowanie.
• Palmtopy obsługuje się między innymi rysikiem,
gdyż wyposażone są w ekran dotykowy. Większość
z nich rozpoznaje pismo odręczne (lub zbliżone do
niego znaki graffiti), a niektóre posiadają także
wbudowaną miniaturową klawiaturę .

88. Zastosowanie palmtopów
jest bardzo szerokie. Mogą służyć zarówno w życiu prywatnym,
jak i służbowym.
• Podstawowe funkcje: kalendarz, terminarz, kalkulator,
notatnik (także notatki odręczne), książka adresowa.
• Dodatkowe funkcje: czytanie e-booków,
przechowywanie/przeglądanie zdjęć oraz filmów, edycja
tekstów, współpraca z urządzeniami GPS, wbudowany moduł
GSM, dyktafon, wbudowany cyfrowy aparat fotograficzny
oraz kamera, odtwarzanie muzyki (np. MP3), obsługa
Internetu (WWW, e-mail, komunikatory internetowe,
telnet, SSH), gry i wiele innych.

89. Zako czenień
„ A to miej na pilnej pieczy, abyś czytał,
kiedy tylko możesz ”
Mikołaj Rej

90. Bibliografia
Brown Stuart F.: Biblioteka na wynos. „Świat Nauki” 2008 nr 7, s. 80- 83.
Chrostowski Jarosław: Książki na przemiał ? „Wiedza i Życie” 2008 nr 8, s. 60- 63.
Encyklopedia wiedzy o książce, Pod red. A. Birkenmajera i in., Wrocław: Ossolineum 1971
Kościelniak Piotr: Elektroniczny papirus. „Rzeczpospolita” z 7-9 kwietnia 2007.
Lesk Michael: Cyfrowe książki. „Świat Nauki” 1997 nr 5, s. 36- 38.
Misiak Jarosław: Książka elektroniczna w bibliotece szkoły podstawowej. „Biblioteka w Szkole”
2004 nr 1, s. 1- 3.
Miś Michał: Zmierzch epoki Gutenberga. „Wiedza i Życie” 2001 nr 6, s. 56- 59.
Ożarzewski Cz. Zarys dziejów książki i księgarstwa. Poznań : „Wydawnictwo Poznańskie” 1965
Piotrowska Anna: Ekran jak kartki papieru. „Newsweek” 2001 nr 7, s. 74- 75.
Urbański Krzysztof: Czytelnia w światowej sieci. „Rzeczpospolita” z 30 sierpnia 2006, s. 10.
www.wikipedia.pl
www.wsp.krakow.pl