In deze nieuwsbrief: AANKONDIGING 01: Verliefd op folie, Polyblock Utrecht VERSLAG 03: De Van Dam oplossing voor een goed bestek 07: Produktontwikkelingsbijeenkomst, 12 mrt97 NIEUWS 14: 3-in-1 rol-luik-kast 16: Tijdelijke huisvesting met Axall PRODUKTONTWIKKELING Jos Lichtenberg 10: Het succes van ondernemers MOOOI 13: over Moooi door Arjen Hoek EELKE POUWER OVER: 15: Programma voor starters op buitenlandse markten verruimd. Voor meer nieuws: www.booosting.nl.

2. me; 199 7 jaargang 8 nr. 39
stichting
0005
n"euwsbr" f 9
industrieel
bouwen
nederland
• ,
Aankondlging Po l yblock op woensdag 25 juni a .s. te Utrecht/Everdingen
van 15 . 00 tot 20.00 uur
L. .J

3. r ,
De drang naar 'de horizon' en datgene wat daarachter schuilt vormde de directe aanleiding om allerlei
niet-dak-toepassingen te ontwikkelen. Zo ontstond Polyblock b.v.. De PVC-banen blijken
(omgekeerd verwerkt), binnenshuis ook goed toepasbaar op tegel- en stucwanden én .. . in de 3000 m'
tuin. Flip Teygelers' rotstuin is uniek: watervallen, sculpturen, bruggen, paden, rotspartijen en -
woningen allemaal van geplooide en gestLlcte PVC!
U bent van harte welkom ook hier ervaringen uit te wisselen en ideeën op te doen.
PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MA
15:00 Ontvangst in het 'Minnaertgebouw' van de Universiteit Utrecht
15: 15 'De liefde voor het dakvak'
door Flip Teyge/er, directeur Polyhlock.
16:00 'Het BuitenpleinAmstelveen', de toepassing van FlexomS
door de heer L. Pb'es, architect bij EGM Architecten
16:30 'De vijfde gevel', een andere visie op het dak,
door Michael van Gessel, landschapsarchitect
17:00 Discussie "i~-",,- ~ • - ~;;::':i...~! _;' ~ _ ~-Jt. ..
:;-.
17:30 Bezoek aan het huis en de ruin ~~=-:;:~;=-=:~
van Flip Teygelel' te Everdingen
19:00 Buiten-horrel begroei d R -Pol yblock el emen t Á
ots
Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via deze antwoordkaart.
~ dak en geve l
van he t
Buitenplei n
A stel veen
m
bek l eed met
Fl ex om S
Dui n. N rdwijk
oo
L

4. • ,
Verslag Booosting bijeenkomst bij Van D te Ridderkerk
am
op 18 februari 1997
De ' Van Dam oplossing'
~oor 9~ ~oe~ be~te~
Alle ingrediënten waren aanwezig: de kantine die 'dicht bij de
productie gesitueerd' als echte booosting-locatie werd bestempeld
en zo'n 45 ge~nteresseerden die naast de koffie, cake en andere
versnaperingen ook de Van Dam filosofie en de rondleiding door de
productie tot zich namen.
De heer D. Groeneveld van de firma Van Dam
zette in zijn inleiding Van Dam neer al s een
'Onrwerpende Aannemer van Plaarwerk met een
Eigen Fabriek' die als bedrijfs-sratemenr voert:
'Changing Theory into Realiry'.
Het bedrijf heeft zich gespecialiseerd in het om-
zetten van ' no-go '-projecten in 'go '-projecten.
'No-go' -projecten kenmerken zich door een drietal situaties:
• Voor de onrwerper: goed en mooi worden niet gerealiseerd ->- frustratie
• Voor de producent: de juiste oplossing wordt niet gehonoreerd ->- verlies
• Voor de opdrachtgever: het resultaat valt tegen ->- onrevredenheid
En meestalligr de oOl-laal< in geldgebrek.
'NO GO'+-'GO' Bij Van Dam probeert men deze situatie te voor-
komen door te werken met 'pl"estatie- en verifica-
tielijsten'. Hierbij worden de vaak onduidelijke
bestekken omgewerkt tot een lijst met functionel e
omschrijvingen van de prestatie-eisen. Deze worden
vervolgens gekwantificeerd en afgezet tegen de
(com mon working
prestaties van de 'Van Dam - oplossing' . Belangrijk
I''''criccs) daarbij is dat ook de 'verificatie' - zeg maar 'het
(sr:Ildards)
(lSO QNQC bewijs' van de prestatie - niet wordt vergeten.
requircmc ll {s) Volgens Groeneveld gaat her daar namelijk vaak mis.
De eis van een brandwerendheid van 60 minure!1 kan
bijvoorbeeld zeer verschillende oplossingen op-
leveren . Door dan een goede verificatie van de
oplossingen te eisen, kunnen rapporten naasr elkaar
worden gelegd en de oplossingen echt worden
vergeleken.
L
03

5. r ,
Drie voorbeelden waar deze methode van een 'no-go' -project tOt een ' go' -project hebben geleid werden
vervolgens onder de loep genomen.
o Gevelpanelen t.b.v. H ong Kong Ai rport
Bij dit prestigieuze project va n Sir N orman Foster was er min of meer spra.ke va n de late r doo r Jaap
Koningten tonele gevoerde architect met de insteek ' Zo wi l ik het, dit zij n de eisen, los het ma,1 r op'.
Door inderdaad de prestatie-eisen te kwantificeren en vervolgens een eigen oplossing te omwikkelen
d ie goed door de testen kwam, ko n zelfs een sandwichpan el met Conrock-kern worden gevonden
dar voldeed aan de hoge windbelasting-, geluidsisolatie- en vlakheidseisen. Als geluidsisolatie werd 47
dB gehaald (eis 46 d B) en een visuele vlakheid op een afstand van 4 meter va nuit al le hoeken wordt
op het werk geco ntrolee rd met beh ulp van een goedgekcurd prowrypc.
e O rnamenten met vangrail aan de fly-
overs bij het Variplein te Rotterdam
H ier speelde de eis van Rijkswaterstaat, dat
de dool' Moshé Zwarts ontworpen 'kunst-
we rken', uitgevoerd in RVS, geen hogere
glansg raad mochten heb ben dan 15%.
Deze eis kwam pas boven tafel, toen de
refl ectie van het prototype te hoog bleck.
Opnieuw w ierp de aanpak van Van D am
via 'pres tatie en verificatie' zijn vruchten af.
Het project wordt gerealiseerd.
NAAM
BElllUjF
I I
ADIU::S
po :n -CODE VOON PI AATS
TI~LEJ-'OON
o Komt op donderdag 1 mei naar Enitor te Bu itenpost van 16.00 tor 20.00 uur Booos t i ng
met personen. (zie /Ir. 38 pag. 0.3)
o Komt o p d inschlg 27 mei na3r 'Booosting in Scheveningen' van 15.00 tot Postbu s 10197
19.00 uur met personen. (AVA) Maximaal 20 personen. (zi, /Ir. 38 PrlK. 05)
o Komt op woensdag 25 juni naar Polyblock te Utrechr/Everdingen van 15.00 3004 AD Rotter dam
tot 20.00 uur met personen. (AVA) (zi, pdg. 01-02)
o Omvangt graag informatie over participatie bij Booosting.
o Bestelt het bock o ' Booosting in beeld' (1 994/95)
Participalllm; f 25.00 o ' Booosting in bedrijf' (1 992)
Nitl-pllrticipllnten; f 39,50 o 'Tussen traditie en experimem' (1989)
L .J

6. r
e Concertpodium van Jan Richie in Crystal Palace Park (Zuid Londen)
Het betreft hier een openlucht concertpodium, bestaande uit een betonnen plaat liggend in het meer
van het eerder genoemde park. Het klankscherm boven het podium moest volgens de architect als een
massieve sculptuur van cortenstaal uit de grond rijzen.
,
+1rJ .v;
,~~--+
Opnieuw was het Van Dam die voor dit 'no-go'-project een oplossing vond door het uiteenrafelen
en kwantificeren van de eisen van de architect. De vorm van het klankscherm werd bereikt door een
traditioneel staalframe te bekleden met platen corcenstaal. Aan de eis die werd gesteld met
betrekking tOt de duurzaamheid (25 jaar met max. flO.OOO,- per jaar aan onderhoud) kon worden
voldaan door platen toe te passen met een corrosiesnelheid van minder dan 0,02 mm per jaar en één
maal reinigen per jaar. De verificatie werd gevonden in verweringsproeven onder soorcgelijke
omstandigheden.
De conclusie van het verhaal is, we moeten naar een goed bestek toe, waarin niet product-
omschrijvingen en voorschriften staan, maar gedetailleerde prestatie- en verificatie-eisen.
Een voorbeeld: niet het materiaal moet worden voorgeschreven (bv. steenwol) maar de prestatie (bv.
60 min. brandwerendheid, uitgesplitst naar stabili teit, vlamdichtheid en thermische isolatie) en de
verificatie (bv. getest volgens NEN 6069).
Durven wij dat met elkaar aan?
De vraag van Groeneveld was: 'Durven wij dat met elkaar aan?' Nadenken over deze vraag konden
de aanwezigen tijdens de rondleiding door de p roductie van Van Dam. Vooral de protorype-
opstellingen en de profileerstraten trokken de nodige aandacht. Het werd duidelijk, dat de Van D am
filosofie zich niet beperkt tot verkoop en ontwikkeling, maar dat die zich ook vertaalt binnen de
productie.
Na de rondleiding en versterking van de inwendige mens, gaf de heer T Huisman van Rijkswaterstaat
nog enige toelichting bij de keuze van RVS voor de 'vangrail-ornamenten' voor het Vari-plein.
Door ziekte van de heer Malherbeen het ontbreken van een andere Rockwool-representant kon het
Rockwool-verhaal geen doorgang vinden.
L .J

7. r ,
prettige-lezing
Jaap Koning gaf vervolgens een nieuwe wending
aan het begrip 'tegenlezing'. Hij wilde niet een
tegen-, of een voor-, maar een prettige-lezi ng
houden. Centraal srond daarbij de vraag hoe het
in de toekomst verder zou gaan met Van Dam.
Volgens hem bestaat er in de verho uding tussen
Van Dam en architecten een SOOrt 'ooievaar!
kikker-dilemma', waarbij het maar de vraag is
wie het eerst opgeefr (overigens moet eerst nog
vastgesteld worden wie de ooievaar en wie de
kikker is!).
D e ontwikkeling van Van Dam van scheeps-
ventilatiekokers, 9 jaar geleden via off-shore,
vlakke gevels en enkelvoudig gekromde gevels
naar fluïde vormen is bij na een cirkel beweging.
Een fluïde gebouw is gewoon weel' een 'scheeps-
roeter' in het groot.
De omwikkeling gaat volgens Jaap richting high-tech complexe gevels, bijna als kunsrwerken, à la
bodemgroepen en achterkleppen van au ro's.
Als oplossing voor de architectenhoud ing 'Zo wil ik het hebben, dit zijn de eisen, los het maar op' had
Jaap Koning rwee alternatieven:
o Architecten en roeleveranciers moeten samenwerken in een heel pri l Stad ium
e De technische bagage van architecten moer wo rden opgeschroefd .
Eigenlijk zouden beide moeten worden geoptimaliseerd. Werk voor Booos ring dus , in het bijzonder
voor de 0 van Ondelwijs.
De discussie die volgde ging met name over de mogclijkllcden die architecten hebben om de door Van
Dam gewenste 'prestatie/verificatie' -bestekken te mal<en.
Met name in een onrwikkelingstraject zal de neigi ng groot zijn om een bestek 'lekker vaag' te houden
en te zien met welke oplossingen men komt.
Vanuit het onderwijs kwam het pleidooi om studenten geen 'weetjes' meer te leren ('weten' is slechts
maanden rot maximaal enkele jaren up-ro-date). In plaats daarvan zouden studemen zich
methodieken eigen moeren maken om te kunnen weken naar de juiste oplossingen en bouwpartners.
WeiJicht zou de Van Dam methodiek daarin passen ....
De bijeenkomst werd afgesloten met een hapje en een drankje en een flink aantal verdere discussies
over de besproken onderwerpen. Het laatste woord leek nog niet gezegd.
Johan Riezebos
Bestuurslid Booosting en adjunct-hoofd technische voorlichting CVK
L .J

8. ,
Verslag va n de produ ct ontwi kke l in gsbi j eenkom op 12 maart 1997
st
in de TU t e D ftel
Cl lnnovatie moet voordeel
bi ed en aan alle partijenD
Om i nnovaties i n de bouw van de grond te krijg en is het van belang
dat all e parti jen i n het bouwproces voordeel hebben bij het
ge ~ n novee r d e pro duc t . D rna as t moet men zic h altijd bli jven af-
aa
vra gen wat de voo rdele n van het in te voeren produ ct zi jn voor de
ei ndgebrui ker .
Dat zijn enkele ervaringen van dl's il' Hal'm BoO/mma, directeur van industrieel ontwerpbureau Flex
Building en InteriOl' Systems in D elft. Boomsma -die ervaring opdeed met de invoering van
versch illende nieuwe bouwproducten in de bouwkolom- zei dit op de AVA-bijeenkomst voor
prod ucto ntwikkel ing in de T echn ische Universiteit te D elfr.
Z ijn belangrij kste concl usie op grond van ontwikkeli ng en invoering van producten als het Plano
deurkozijn en de Metal Clickwand , is dat innovaries niet alleen van nut moeten zijn voor de
eindgebru iker, maa r dat ze ook voordeel moe ten bieden aan alle betrokken schakels in het
bouwproces. Is dit niet mogelijk, dan mag het product in ieder geval geen nadeel opleveren aan één
van de parmers in het bouwproces. Iedere schakel in het bouwproces -van toeleverancier tot aannemer-
heefr immers zo zijn eigen belang. Voor een succesvolle invoering van een geïnnoveerd producr is het
zaak dat deze belangen in het oog worden gehouden. In d ie zin is ken nis van het bouwproces een
bela ngrijke vereiste, ald us Boomsma.
H ij ontdekte verder dat wanneer er sprake is van een omvangrijke productin novatie, deze het beste
in 'bo uwprocesvriendelijke' delen kan worden ingebrach r. Om dezelfde reden moeten langlopende
in novatictrajecten worden opgedeeld in afzonderlijke delen , die per deel een waardevolle bijdrage
leveren aan bouwproces en eindgebruiker. 'M ijn ervari ng is dat afzonderlijke delen vaak wel worden
geaccepteerd, terwijl de invoering van grote innovaties ineens, meestal op weerstand sruiten'.
L .J
07

9. r
11 ,
Booo s ting ontwikke lt in t egraal p lafond
al s pr ef ab bo uw de el
Een indus trieel te vervaardigen systeem dat ruimte biedt aan een variërende hoeveelheid installaties
en wrg draagt voor snelle en fl ex ibele afbouw. D at was de opdracht die de Booosting product-
ontwikkelingsgroep zichzelf in 1993 stelde, voordat zij begon aan het tekenen van het Prefab Integraal
Plafond-afbouwsysteem (PIP). Inmiddels hangt het prototype van dit 'geïntegreerd plafond' ter
toetsing en bezichtiging op de fuculteit Bouwkunde van de TU in Delft:.
Deelnemer aan de productontwikkelingsgroep, Jouke Post
(tevens Booostingvoorzirter), zegt enthousiast te zijn over
zowel het on twikkeltraject als het uiteindelijke product.
Booostingieden uit verschillende disciplines hebben aan de
ontwikkeling van het plafondsysteem bijgedragen. Post:
'Dat betekent dat er veel over en weer gecommuniceerd
werd en we regel matig bij el kaar moesten komen om
te vergaderen. Om al les te coördineren beschikten we
gelukkig over een vasthoudende secretaris, die er voor een
belangrij k deel voor heeft gezorgd dat het producc ook
echt tOt stand kwam. Mijn ervaring is dat een dergelijke
'coördinator' een voorwaarde is voo r innoveren in
producrontwikkclingsgroepen. Bij na even belangrijk', zo
voegr hij eraan roe, 'als werken met team leden die geloven
in het product en bereid zijn om tijd te investeren'.
De PIP-productontwikkelingsgroep beantwoordde aan deze eisen. H et resultaat is een industrieel te
vervaardigen plafond dat de afbouwfsae zal verkorten en w kapitaalvernietiging kan voorkomen . De
laatste fase in het bouwproces lijkt in de praktijk namelijk steeds langer te worden. Dit is het gevolg
van de roename van het aantal installaties en communicatie-apparatuur die, net als de lcidingen,
in de afbouw verwerkt moeten worden. De productgroep wilde daal'Om een flexibel cn
ges tandaardiseerd afbouwsysteem vervaardigen dat ruimte biedt aan verschillende uitrustingsniveaus.
H et ontwikkelde systeem bestaat uit units met standaard afmetingen die zijn opgebouwd uit een stijf
raamwerk voorzien van bandrasters. Verder is gedacht aan vas te aansl ui tingen voor de gevel- en
(gang)wandzijde.
De plafond units zijn voorzien va n cl-verlichti ng in stroken en een zogenaamd 'dashboard' . Dit
dalhboard kan naar keuze eenvoudig (bijvoorbeeld alleen licht en lucht) of uitgebreid (tot infopanelen
en sprinklers toe) worden uitgevoerd, al naar gelang
de wensen van de gebruiker.
N aar verwacht kan het PIP-afbouwsysteem de
afbo uwperiode met een kwart bekorten, terwijl een
kostenbesparing van 5% op de gehele bouwsom
mogelij k is. De werkzaamheden van de verschillende
disciplines di.e betrokken zijn bij de in te bouwen
installaties worden im mers op elkaar afgestemd. De
units kunnen immers grotendeels fabrieksmatig, dus
effi ciënrer, worden samengesteld.
L .J

10. r •
Ook onCS(3,,t er met het PIP-systeem meer duidelijkheid in de besteksfase omdat de afnemer een kam-
en-klaar product bestelt. Tot sl.ot is de montage van de vooraf te fubriceren units veel eenvoudiger,
waardoor minder tijd en vakmanschap wo rdt gevraagd van de momeur.
Nieuwe teams van productont wi kkelaars aan de s l ag
D e Booostingbijeenkomst op de TU Delft heeft ervoor gezorgd dat een groOt aamal product-
ontwikkelinsgrcams wordt samengesteld, die zich gaan storten op de ontwikkeling van uiteenlopende
producren.
Op de bijeenkomst in maart werd de aanwezigen gevraagd welke materialen of producten ze in
innovatieve zin zouden willen aanpakken. D it leverde een groot aantal reacties op. Op grond daarvan
zijn de teams samengesteld. Ervaring, bij onder meer de totstandkoming van het PIP-systeem, heeft
geleerd dat aan een aantal voorwaarden moet worden voldaan, wil er een zinvoLle productinnovatie
plaacsvinden. Zo is een accurate en vasthoudende secretaris -die de leden van informatie voorziet en
zorgt dat afSpraken worden nagekomen- een eerste vereiste. Daarnaast is het van belang dat men
gelooft in het te ontwikkelen product. Tot slot valt aan te bevelen om regelmatig te vergaderen, op
een voor iedereen goed bereikbare plaats.
Pr oductontw i kkel i ngsteams in apri c hti ng:
• Verbindingstechniek.
Door: Buro Angenent. Dit buro heeft een verzameling verbindingstechieken van bouw-
componenten yoor onder meer gas/waterriolering en zoek toepassingsmogelijkheden hiervoor.
Geïnteresseerden: Ubbjnk en Rewa.
• Productie sandwich paneel dat bestand is tegen 200 graden Celsius.
Door: Wolvega Panelen. Geïnteresseerd: Alliance Europe
• PVe-extrusie substituten.
Door: BIK BOllwproducten. Geïnteresseerd: Enitor.
• Aluminium voor constructieve toepassingen.
Door: COllmit. Geïnteresseerden: Hunter Douglas, Van Ham en Ubbink.
• Plaatmateriaal met dubbele kromming/buiging.
Door: Jngenieursburo Zonneveld. Geïnteresseerden: Hunter DOllglas, Alfiance, Ed. Böhtlingk,
Wibo/.d Hulsbergen (privé) en Ubbink.
• Kunststof materialen.
Door: Arjen Hoek. Wil kunststof materialen voor ontwikkeling van eigen woning. Geïnteresseerd:
1 2 Ingenieursbureau
• Differentiatie van de bouwmarkt.
Dool': Ubbink. Geïnteresseerden: Flex, Alliance, Arjen Hoek
Frans Oremus
.J

11. i .••.•.•,• • 0 n t wik k e li n 9 I f)
Het Succes van Ondernemers
Waarom ontwikkelt de één intensief en dc andcr niet? Waarom heeft de één succes en de ander niet?
Is hcr roeval of zijn cr duidelijke factoren?
Als producrontwikkelaar met inmiddels ll.1im 20 jaar ervaring in de bouw gaan je mettertijd wel dingen
opvallen . Zo lijkt het erop dat veel ondernemers opereren in het innovarietraject omdat door de
kleinschaligheid (want dat is de Structuur van het bedrijfSleven in de bouw) innovatie geen continu
proces is en het elke keer toch weer een grote hobbel is. Kennelijk ziet men innovaties c.q. product-
ontwikkeling als een berg: 'Je kijkt tegen een helling op zonder de top te zien en wat je te zien krijgt
als je boven bent, blijft onzeker'.
Ondernemers die actief zijn met productontwikkeling doen dit uiteraard met een doel en sterke
motivatie. Deze ondernemer is vaak iemand die in het algemeen open staat voor de buitenwereld. Hij
luistert in de markt naar klanten, collega's, medewerkers, ete. Hij identificeert zo min of meer
automatisch de k..msen en bedreigingen van morgen en kan derhalve anticiperend handelen.
Kenmerken van ondernemers ingedeeld naar stra teg isch vermogen
Indeling naar PASSIEF REACTIEF ACTIEF
strategisch Pass ief Introvert ~nvoor Analyserend Strategisch
vermogen j Ornlat.le georiënteerd
Ka.raklcriscring reagerend op tijdschriften! als'open'; als 'analyserend';
offerre-aanvraag vakbladen VOOrts: voorts:
weinig overhead; symposium bezoek maakt vergelijkingen toekomst
alle meoscn (door meerdere) met concurrenten georiënteerd
op het werk personen ( +!- analyse) heeft ondernemings-
zir in comnlissies, kijkt naar markt plan/5-jarcnpJan o.d.
bestuur e.d. efficiency analyse
Het blijkt nu dat hoe meer de ondernemer naar rechts is in te delen, hoe gunstiger de succeskansen
zijn. 'Je moer het ook (intu'itief) aa ndurven de berg op te klimmen'. 'Een vasthoudend geloof in
hetgeen waar men mee bezig is' is daarbij van groot belang. 'Overweeg goed. beslis en bijt VdSt, is het
devies. Blijf luisreren naar de markt en stuur bij waar nodig'. Een gC''lOnde dosis naïviteit voorkomt
dat je alleen maar beren zict, 7..onder dat her een gevecht tegen windmolens wordt.
Een ondernemer is rrouwens een bijzonder soort mens. Zoals ik ooit ergens las: 'Stel dat je een 22-
jarige Nederlander bell[ die uit twee alternatieven kan kiezen:
o Een vaste baan bij een grote onderneming met een hoog inkomen en 'zekerheid' voor de rest van
het leven, of
e Zelf een onderneming starten en daarbij geweldige hindernisssen overwinnen om veel belasting
te mogen beralen en nagewezen te worden als het mis zou gaan.
Daar hoef je wch geen twee keer over na te denken? 'En dat is nu precies de beslissing die de meeste
afgestudeerden in Nederland nemen!'
U iteraard is het beeld over het waarom van innoveren en het geheim achter succes lang niet compleet.
Voer genoeg derhalve voor nog meer bijdragen; wordt dus vervolgd!
Jos Lichtmberg, Besruurslid Booosting, Directeur A+, buro voor bouwproducwntwikkeling

12. .~t.J.i.i>',i"'_L- ___ a--,g,,--e_n_d_a__-----"
•
1997
27 mei 'Booosting in Scheveningen' (AVA)
19 juni Symposium ' Bouwwijs' te D en H aag
I.s.m. St.T oekomstbeeld der Techniek
25 juni Polyblock te UtrechtlEverdingen
11 september U nicom NL
15okcober Van Campen Bendings te Lelystad
W egens gebrek aan insch rijvingen van de studenten voor de 'Technology
Transfer' gaat de bijeenkomst i.S.m. de TU D op 20 juni niet door!
(AVA) staat voor Alleen Voor Aangeslotenen
••••••• • •••••••••••••••• •• ••••••••••••• •• •••••••••
In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland ,
booosting
sticht i ng
Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van
industrie, ontwerpers en architecten. De voomaanlSte doelstelli ng
industrieel van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelcn, onderzocken en
bouwen toepassen van industrieel te vervaardigen bOLlwproducten en geboLlwdelcn, ter verhoging
nederland van de kwalitei t van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kum Ll aangeven of
•••••••••• u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting.
. .J.I.i.i>,'iil._'--__ c o_ f_o_n --'
_ l_o_ __
Hoogmadestraat 57 postbus 10197 3004 AD Rotterdanl
010 4156304 010 4157409 paarch@pi.net
http://www.OOO.nl/booosting
Jolanda Steenhouwer,
bereikbaar: di e l1 wo van 9.00 rot 17.00 uu r en op do van 9.00 tot 13.00 uur
Jolanda Steenhouwer
Patricia Brouwer Design
Dmkkerij Hans Truijen
Esther Hebly, Aljen Hoek, Jo>" Lichtenberg, René Morriën,
Frans Oremus
Jouke Post Post Ter Avest Architecten
Eric Vreedenburgh Archipel O n twerpers
Jan van der Woord TU Delft
Johan Riezebos CVK Ka.l.kzandsteell
Jos Lichtenberg Buro A+
Henk van Laarhoven Hubert-Jan I-lenket Arch itecten
Jaap Koning Jaap Koning Industrial Design
L .J
11

13. • 11 ,
_~",.t.W"ilo_ pa rti ei pante n
Nieuwe participanten
Jan TIMMERS architect AVB BNA
J an Timmers is opgeleid en werkzaam al s zel fstandig architect-
Maaskant 2 constructeur. Met die achtergrond benaderr hij de architectuur da n
5512 BA Ve ssem . ook vanuit de construcrie/marerialisatie. Samen met Booostingleden
Postbus 2322 streeft hij telkens naar optimale materiaaltoepassing en detailleringen
5600 eH Eind hoven van een gebouw. 'Gaandeweg het ontwerpproces ontsraat ordening
T 049 7-591 29 9 van gegevens en inzicht in de voor'vaarden d ie specifiek zijn voor
~1 06 - 53 93 27 70 het probleem. Het is een steeds terugkerende zoektOcht, die al
F 0497-591299 onrwerpend, aanknopingspunten oplevert voor her plan. De
beperkingen van de opgave worden hiermee herkenbaar en
behee rsbaar. Een gekozen conccp t wordt telkens getoetst aan de vragen d ie voortkomen Uil het
programma en de siutatie en wordt ermee in overeenstem ming gebracht. Functionele helderheid,
constructieve en technische zuiverheid en consciëmicllZc detaillering zijn de absolmc vootwaa rden voor
schoonheid en voor plezier in hCl gebruik' .
BEDRIJVEN l/llicom Ned",land OVERIGEN
AIJillllu Europe Wo/veg" PI/m/m A+ Rwww voor
Bik Bouwproductm 7.oon tjms Bmm BOllwproduktonrwikkeling
Bmkel lmerimr Groep Adviesbureau 1'001' 8ouw/edmiek ABi
Bruyt/utl Keukens m Kitstm INDUSTRIEEL ONTWERPERS AJ'cbi/ecten en CO/lSllltallts A&c
vlln Ctllllpm Bet/ding> Ad """ Brrlo /"d,,,tri,tf Desigrl ACN Cimstmcmm
CVK KI,lImmdstan Fltx Building 6- IlIIl.'rior Sr1ems BuretlllA/lgmeJ/l
htbriek l111n PkulIIverken N. Vill/ Dam Ho/"md Proce.<SJ/lg BDA G"or/,
Et/itor Jaap KOllillg lndwtri,d Desigrl Corsmit Rnadgevmd IngmimrsburMu
Hoesch Bowv,ystffllrtl Ntdtrland LI/ndml/rk Dmgn & ],dmology IlIg. Koreili. Dekker
Ilolec Sysremm 6- Compol/trllm 7NO Ind,,,trir Façade Cowuftil/g & Fingineering
Noogovens Groep GeNie COl/sult
Humtr DOl/gIm ARCH ITECTEN Goudstikker - de Vri,'s
Kömmer/illg Bme/ux Archipel Onllverpers Ir A. Hoek CS Bouwku/ldig Ingenieurs
J.j. Krms ArcllitertmbumlU Böht/illgk Hogere/JOol t:nschede
Kmpe Bomalex Jlln Brouwer ASfOCllllfi Hogm'IJ{/(JI Midden-limba/lt
OCfarubt Spau StTllclllres Bullhorst Archiuctm m Stedenbouwers flitJ/sch Engi,w'ring
Pietel?l/(lI/ Hardgl,u ('EPUED . / 2 IlIgrll/etmbttrMU /loor
Plmûca Plnat FiGM Arc!;itecml industriilr bOlfU"'letbodm
Pofyblock Nubert-Jml Nmkn bna arcbiucteJI Kantoor Viln de ToekanISt
Pofynoml Post 7"rr Avm Arcbitecrm Naltonale VonillgT"IIIld
Rewa Bud,l JIlll Timmrrs St/la/bollwillstitIlU/
Re)"/Otrade 7J 'inl Design Stichting A/uminium Centmm
Rock,vool Lap"'us TurtS+lloNing Architecten Tl! Drift
Somp Nederlalld Verburg floogmdijk Architektm ru Eindhovm
S,ûllf-Rocb GIm Architektmburo ViL'Fr 6-Bumlllll Vereniging Neder/andse Cementilldusnir
Stmik m Hamerslag BOllw ir r;,mk van Vae<, H. tie IVit Conmltllllcy
TJ',spa blltrllfuiollfd Buro 1'001' Arcbiuklllllr lllgl'l1ieursbumlll ZOllnevr!d
Ubbink Nederland ir {Jaml Pere,.,
. nil'u' aang~slo(en
L .J

14. · r--------------~ mijns inziens
,
over mOOOi
Mijn stell i ng l ui dt: ' moooi is een vorm van herkenning'.
Bijvoorbeeld. er zijn veel studenten architectuur in Delft die het
gebouw voor Bouwkunde steeds mooier vinden naarmate ze er meer van
te weten komen gedurende hun studiejaren. Ze herkennen in toe-
nemende mate bepaalde technische en ruimtelijke principes en zien
ter plekke hoe dat is opgelost. Ze raken enthousiast. voelen zich
ver bonden met hun beroep, ze vinden zichzelf als ontwerper erin
terug. De herkenning geeft hen het gevoel 'het mooi te vinden'.
Zo is dus mooo i mooi voor Booosring-Ieden. is moooi exrra mooi voor de fans van deze rubriek en
zullen n iet Booos ringleden menen dar de spellingsconrrole niet aanstond; geen referenrie, geen
herkenning. Mooooi is mooi voor Booo(o)stingleden die zich ook mer
onderwijs bezighouden: mooi. moooier, mooooist l Vind je iets mooi maar
herken je niets, kan je het niet thuisbrengen en is dar nice uit gemakzucht.
dan ervaar je volgens filosofen echt iers moois. Je onrmoet echte
schoonheid die diep in jezelf verborgen ligt, je ontmoet jezelf, je be nr.
Bij Booosting draait het vooral om innovatie. Graag wil ik proberen mij n
stelling in verband te brengen mee di e innovatie. Het is toch moooi
meegenomen te weten of er meer zaken dan alleen transpiratie en
inspiratie zijn. die tor innovatie-successen kunnen leiden:
.. Is dit de rol van marketeers?
Inn ovatie koppel r men over het algemeen direct aan uirvindingen. In hun boek 'Techniek,
innovarie en maarschappij' definiëren Vaags en Wemelsfelder innovatie elementair anders: innovatie
is het samengaan van techniek en marketing. Een in mijn opriek adequate definitie, innovaties zijn
immers vaak 'ongeveer meer van hetzelfde'. En dat ligr strak in lijn met de
principes van markering, wanr daar geldt 'in de markt onderscheidt men
zich met hetzelfde' en bedienr men zich van mijn stelling, maar dan
versimpeld en omgekeerd 'herkenning is mooi:
Wij in de bouw hebben nog altijd die merlcwaardige focus puur en alleen
op het object of product. dat we ook nog eens beschouwen als uniek of
prototype. Bovendien stemmen we de meesre beslissingen af op branche-
genoten, niet direct op de klant. Marketeer5 in andere branches richten
zich duidelijk veel breder en ook ldantgcrichter .
.. Is dit de rol van marketeers?
L .J

15. r ,
We concl uderen dar her bij innovarie dus nier alrijd om een ....
:;;'
sli m me uitvind ing gaar, maar eerder om een kwestie van
Co
s[ategie in markcting. cT
Co
In de lijn van 'herkenning is mooi' moer je de ma rkt niet alleen ro
kennen, maar vooral ook herkennen, mooi vinden. De markt ..,
0
die jou aanspreekt, zier jo u natuurl ijk ook zitten als je er voor <:
Cl>
gaat. Her gaar om binding met de klanr. ::>
3
Ik denk dat voor innovarie we marketing niet moeten zien als steriel gegeven, maar dat we het kunnen ...,
Cl>
zien als een mogelijkheid tot wisselwerking, echre inreractic russen ons en de klant. Een gebied waarin '"
ro
cT
herkenning plaam'i ndt, waarin een moooi gevoel kan onrstaa n. Ik denk dat de complexiteit in de 'ro
"
..,
relatie, en vooral ook in de correlatie tussen ons en de klant, ons enorm veel kansen biedt om creatief '"
."
naar nieuwe markten en ideeën te zoeken.
Als conclusie kunnen we stellen dat voor de toekomsr her bij innovatie in de bouw dus in eerste
instaIuie niet zozeer gaat om de juiste man voor het juiste product, maar mecr om de juiste man voor
de ju iste kl anr(engroepl! Ik denk dat her gebruik van psychologische aspecten, die bij herkenninng
spelen, heel belangrijk wordt. Tenminste ik herken dat als zodanig, dus vind ik het nier alleen leuk
om daarmee bezig re zijn, ik vind her als ontwikkeling ook moooi'
lrArjen Hoek, docent Bouwkunde TU Delft, zelfstandig architect
_i"'."W'iii._'-___ n i ..;; u ....;s _ _- '
__ e....;_w ' '_
'3 in l '
rol
1ui k
kast
Kömmcrling Benelux, markrleider op de Europese
kunststof-profidmarkr, brengt sinds korr een multi-
functioneel '3-in-l' RolaPlus-sys teem op de markt. Deze
innovatie is een geïntegreerd systeem ·van drie bouw-
elementen: een rollu ik, een rolhor en een rolgordijn die
tcsamen komen in een rollui kkast. Eén bouwelement dat
beschermt tegen zon, insekten en in- en uitkijk. Het
systeem is geschikt voor zowel woning- als utiliteitsbouw.
L .J

16. ,
Programma voor
Starters op Buitenlandse
Markten ) verruimd
Sraarssecreraris Van Dok (exporrbevordering) Expo rtk red i et fa cilite it MKB
heeft bekend gemaakt het Progra mm a voor Met de nieuwe exporrkredietfacilireit MKB, die
Starters op Buitenlandse Markren (PSB) re een uirbreiding op het bestaande OE-Krediet
verruimen. De PSB regeli ng stelt beginnende Invesreringsfaciliteit (Oost-Europakrediet) be-
exporteurs in staat hun exportinspanningen te treft, is het vanaf heden mogelijk geworden een
vergroten door middel van advies van de Kamer achterges telde lening van f 100.000,- te
van Koophandel over de exporrkansen en door verkrijgen ter versterking van het risicodragend
een korre markrverkenning, eventueel gevolgd vermogen. De Nationale Investeringsbank te
door een bezoek aan het gekozen land. Den Haag (NIS) gaat de regel ing uirvoeren. De
aanvraag dient gedaan re worden door het Oost-
Aanvankelijk gold de regeling voor de landen van Europese bedrij f. Dit kan een 100% dochter van
de Europese Unie, Noorwegen of Zwitserland. de Nederlandse onderneming zijn, maar ook een
Voortaan vallen ook Hongarije, Polen, Tsjechië, joint venture russen een Nederlandse onder-
Slowakije, Slovenië, de drie Baltische sraten en neming en een Oost-Europees bedrijf.
Turkije er onder. Op basis van de regeling Voor het verkrijgen van het krediet wordt aan de
behoeft voor de werlo..aamheden die de Kamer volgende voorwaarden voldaan te worden:
van Koophandel slechrs een deel van de kosten • Het eigen vermogen van de Oost-Europese
betaald te worden (50%). onderneming dient tenminste 15% te be-
Het maximum-bedrag van de vergoeding wordt dragen van het tOtale vermogen;
verhoogd tOt f 5000,-. Tot dusver gold een • Tenminste 40% van het risicodragend
vergoeding van f 4000,-. De PSB-regeling kapitaal van de Oost-Europese onderneming
bcstaat sinds 1996. Inmiddels hebben bijna 200 (bestaande uit eigen vermogen en achter-
ondernemers gebruik gemaakt van de regeling. gesteld vermogen, exlusief het O E-krediet)
dient verschaft te zijn doo r één of meerdere
De uirvoering van de PSB-regeling ligr in N ederlandse ondernemers.
handen van de Kamers van Koophandel. Her • De Nederlandse onderneming dient risico-
programma heeft een looptijd van drie jaar dragend kapitaal te verstrekken van ten-
(1997-1998). Voor 1997 is op nieuw f 2 minste 50% van het verstrekte OE-krediet,
miljoen gereserveerd. waarvan de voorwaarden niet in voo r de
Oost-Europese onderneming ongunstige zin
Groen 1 i cht voor WBSO mogen afwijken van de voorwaarden die
De Europese Commissie heeft officieel goed- gelden voor het OE-krediet. De looptijd van
keuring gegeven aan de Wettelijke bepalingen het krediet is 3 tOt 12 jaar met een aflossings-
inzake speur- en ontwikkelingswerk (WBSO) . vrije periode van maximaal 3 jaar.
L .J
15

17. r ,
Nie uwe rond e st ud i es TIEB • studies gericht op de invoering van energie-
Op basis van het besluit tenders indus tri ële beheer: het systematisch beheersen van
energiebesparing kunnen dit voorjaar aanvragen energiegebruik en energiekosten met als doel
voor studies worden ingediend . H et budget een verbetering van de energie- efficiency;
voor de"le ronde is vastgeSteld op f 0,8 miljoen. • het invoeren van een energiebesparingsplan,
De regeling kent de mogelijkheid van een waaronder word t verstaan een analyse van de
subsidi e va n 50% voor studies waarbij de totale energiesituatie in de onderneming en
moge! ij kheden van energiebesparing in kaart een beschrijving van de maacregelen die tOt
worden geb racht. Een aa nvraagmogelijkheid verbeteri ng hi ervan kunnen leiden.
voor investeringsprojec ten wo rdt later dit jaar
verwacht. ?
Net als voorgaande jaren zijn in het programma Voor meer informatie
'stud ies ind ustriële energiebesparing' de vol- kunt u contact opnemen
gende onderwerpen aa ngewezen: m et Pouwer & Stevers
• studies gericht op procesve rnieuwing, zij nde 010 - 45 2 11 22.
het wijzigen van produktieprocessen om te 1
komen tot een grotere energie-effi ciency;
• studies gericht op electriciteitsbesparing in
i
processen door middel va n het verlagen van
het electriciteitsge bru ik va n produktie-
middelen of het vervangen va n electriciteit
door andere energievormen;
Tijde l ijke
huisvestin g
met AXALL
Rewa Budel b.v. on twikkelt verder aan
AXALL Flexibele Bouwystemen.
N aast een economi sch en montage-
technisch verbeterde productiemethode is
er ook een aa ntal oplossingen gemaa kt
voor 'de o nder-kant van de markt': de
. tijdel ijke huisvesting. In de Fabritius-
straat ll1 Den H aag wordt een noodlokaal voor een kinderdagverblijf gebo uwd. De maximale
gebruiksduur van het pand is vij f jaar. Bijw nder hieraan is dat het gebouw op het maaiveld gefundeerd
is: de palen zijn letterlijk plat gelegd. Bij demontage kan zelfs de funde ring eenvoud ig verwijderd en
hergebruikt worden. Rewa's grote wens blijft het Booos ti nggebouw, om te kunnen experimenteren
me t nieuwe ontwikkelingen als bijvoo rbeeld klik-klak-installatietechniek en sandwichvloeren.
L .J