1. Cabo FISTERRA 2
Ciencias sociais, xeografía e historia
Segundo Curso
www.vicensvives.es

2. 03
A cidade medieval
1. A recuperación da vida urbana
2. As actividades urbanas: artesanía e comercio
3. A sociedade urbana
4. O afianzamento do poder real
5. A crise da Baixa Idade Media (séculos XIV e XV)
6. A arte gótica. A arquitectura
7. A escultura e a pintura góticas
Cabo FISTERRA 2

3. 03
Introdución
• Entre os séculos XII e XIV, iniciouse en Europa un
desenvolvemento económico que favoreceu o renacer das
cidades.
• As cidades pasaron a ser un centro de produción artesanal e de
intercambio de produtos. Nelas desenvolveuse unha próspera
burguesía que gobernaba a cidade.
• Os monarcas aproveitaron o crecemento desta burguesía para
aumentar e afianzar o seu poder sobre a nobreza feudal.
• Un novo estilo artístico, o Gótico, permitiu construír edificios
máis altos e esveltos.
• A partir de mediados do século XIV e durante parte do XV,
Europa sufriu unha crise económica e social xeneralizada.
Cabo FISTERRA 2

4. 03
1. A recuperación da vida urbana
1.1. Expansión agraria e crecemento demográfico
1.2. As cidades, novos centros económicos
Cabo FISTERRA 2

5. 03
1.1. Expansión agraria e crecemento demográfico
• A partir do século XI, en Europa occidental introducíronse unha serie de
innovacións técnicas na agricultura:
• 1.-Novas técnicas de cultivo:
• ROTACIÓN TRIENAL ESTERCO
• 2.-Novos instrumentos agrícolas melloraron a utilización da forza dos
animais de tiro para os labores do campo.
• Entre os séculos XII e XIV, a aplicación destes adiantos supuxo un
aumento da produtividade en gran parte de Europa occidental. ¿ Que
provocou esto?
Cabo FISTERRA 2

6. 03
1.2. As cidades, novos centros económicos
• A mellora da agricultura e comercio estimulou a revitalización ou a
aparición das cidades.
• Os agricultores, xeraron un excedente de alimentos e materias primas.
• Os campesiños, os nobres e mais os eclesiásticos, propietarios das terras,
buscaron mercados onde vender eses produtos, e atopáronos nas nacentes
cidades europeas.
• O crecemento da poboación fomentou a emigración dunha parte dos
campesiños ás cidades .
Cabo FISTERRA 2

7. LA CIUDAD MEDIEVAL
Cabo FISTERRA 2

8. 03
2. As actividades urbanas: artesanía e comercio
2.1. Artesáns e gremios
• Casa-obradoiro dun artesán (ilustración)
2.2. Feiras e mercados
2.3. As grandes rutas do comercio
Cabo FISTERRA 2

9. 03 2.1. Artesáns e gremios
• A cidade medieval converteuse nun centro de produción de obxectos
manufacturados.
• O traballo artesanal organizábase en pequenos obradoiros, cuxo propietario
era o mestre artesán, que dispoñía das súas propias ferramentas. Tratábase
dun traballo manual.
• Os artesáns de cada oficio agrupábanse en gremios, estruturados de xeito
xerárquico: aprendices, oficiais e mestres artesáns.
• O gremio preocupábase de manter o cumprimento dunha serie de normas.
Cabo FISTERRA 2

10. 03
Casa-obradoiro dun artesán
Cabo FISTERRA 2

11. 03
2.2. A expansión do comercio
• ¿ Cal é a función das cidades?
• Acollen o mercado ao que acudían os campesiños da zona.
• As rutas terrestres
• Máis seguridade
• ¿ Que eran as feiras?
• Mercados periódicos de grandes dimensións onde se mercaban e vendían
grandes cantidades de produtos.
Cabo FISTERRA 2

12. 03
2.3. As rutas marítimas
• O comercio marítimo adquiriu máis importancia que o terrestre para as
longas distancias.
• ¿Por qué?
A causa era a maior capacidade e velocidade dos barcos.
• ¿Cales son as rutas marítimas?
• A primeira gran ruta marítima abriuse no Mediterráneo. Importábanse
produtos de luxo (seda e especias) e exportábanse tecidos, armas e
ferramentas.
• Unha segunda ruta foi a do Atlántico e o Báltico. Transportábanse las,
viños, peles, madeiras e trigo.
Cabo FISTERRA 2

13. 2.1 ARTESÁNS E GREMIOS
Cabo FISTERRA 2

14. 2.2 A EXPANSIÓN DO COMERCIO
Cabo FISTERRA 2

15. 2.3 AS GRANDES RUTAS DO COMERCIO
Cabo FISTERRA 2

16. 03
3. A sociedade urbana
3.1. A aparición da burguesía
• Ca d’oro, Venecia (ilustración)
3.2. O goberno das cidades
3.3. A cultura urbana
Cabo FISTERRA 2

17. 03
ESQUEMA
3.1. A aparición da burguesía
• O crecemento das cidades transformou a sociedade feudal. Isto
permitiu a formación dun novo grupo social non privilexiado, a
burguesía.
• A burguesía estaba formada por persoas dedicadas ao traballo
artesanal e ao comercio, que non dependían de ningún señor feudal.
• A base da súa riqueza era o diñeiro que cobraban polo seu traballo,
pola venda dos seus produtos ou os beneficios dos seus negocios.
• Segundo a súa riqueza, distinguíase a alta burguesía, formada por
grandes comerciantes e banqueiros, e a pequena burguesía, formada
por mestres artesáns e pequenos comerciantes.
Cabo FISTERRA 2

18. 3.1 A APARICIÓN DA BURGUESÍA
Cabo FISTERRA 2

19. 03
Ca d’oro, Venecia
Cabo FISTERRA 2

20. 03
3.2. O goberno das cidades
• No seu inicio, as cidades formaron comunas ou asembleas de todos os
veciños para organizaren o seu goberno.
• Posteriormente, elixíronse maxistrados, dirixidos por un alcalde.
• ¿ Que era a casa do concello?
• Características do Patriciado Urbano
• Familias ricas
• Gobernan as cidades
• Grupo privilexiado
Cabo FISTERRA 2

21. 03 3.3. A cultura urbana
• Nos séculos X e XI, en Europa occidental, ler e escribir era
un labor reservado a cregos, funcionarios reais e ricos
comerciantes.
• Segundo foi avanzando o século XII, a mellora das
condicións económicas e o desenvolvemento da vida
urbana propiciaron unha maior ilustración entre algúns
nobres e burgueses.
• A necesidade de coñecementos potenciou o
desenvolvemento das escolas nas cidades, dependentes da
Igrexa ou do goberno da cidade.
Cabo FISTERRA 2

22. 03
4. O afianzamento do poder real
4.1. Os reis buscaron o apoio da burguesía
4.2. Cortes e Parlamentos
4.3. Guerras entre as monarquías europeas
• Reinos de Europa occidental a mediados do século XIV (mapa)
Cabo FISTERRA 2

23. 03
4.1. Os reis buscaron o apoio da burguesía
• Entre os séculos X e XII, a monarquía exerceu un escaso poder
sobre o territorio do seu reino. Os reis non se podían impoñer
aos señores feudais.
• A partir do século XII, os monarcas aproveitaron o crecemento
económico e o auxe da burguesía para intentar impoñer a súa
autoridade sobre a nobreza feudal.
• Algúns reis apoiaron os burgueses ao lles ofrecer cartas de
privilexios que os facían libres, isto é, non sometidos a ningún
señor feudal.
• A cambio do apoio e dos privilexios reais, os burgueses
facilitáronlles aos monarcas recursos económicos para as súas
loitas contra os nobres.
Cabo FISTERRA 2

24. 03
4.2. Cortes e Parlamentos
• Nas reunións do Consello ou Corte Real aceptouse a presenza
dos representantes da burguesía.
• ¿Por qué aceptan a presenza da burguesía?
• Ao convocalos, o rei pretendía recoñecer a importancia deste
estamento na sociedade medieval e pedirlles contribucións en
metálico, os subsidios.
• ¿Cómo se chama a reunión do rei cos tres estamentos?
• As reunións do rei cos tres estamentos (nobreza, clero e
burgueses) recibían o nome de Cortes ou Parlamentos.
Cabo FISTERRA 2

25. 03
4.3. Guerras entre as monarquías europeas
• Orixináronse numerosos enfrontamentos entre os monarcas
europeos polo empeño dalgunhas monarquías de afianzaren o
seu poder e estableceren un reino con fronteiras claras.
• O conflito máis grave foi a Guerra dos Cen Anos, que
enfrontou a Francia e Inglaterra entre 1337 e 1453.
• A guerra iniciouse por un problema sucesorio da coroa francesa
e pola pretensión do monarca inglés de ser recoñecido como rei
de Francia.
• Aínda que os ingleses ocuparon durante anos boa parte do
territorio francés, o conflito finalizou coa vitoria de Carlos VII
de Francia.
Cabo FISTERRA 2

26. 03
Reinos de Europa occidental a mediados do século
XIV
Cabo FISTERRA 2

27. 03
5. A crise da Baixa Idade Media (séculos XIV-XV)
5.1. A fame, a guerra, a peste
5.2. As revoltas campesiñas
5.3. As revoltas urbanas
• A peste en Europa. Revoltas campesiñas e urbanas (mapa)
Cabo FISTERRA 2

28. 03
5.1. A fame, a guerra, a peste
• Desde comezos do século XIV, produciuse en Europa unha
crise agraria debida a unha sucesión de malas colleitas.
• A consecuencia foi que a produción de trigo diminuíu
moito e a fame se foi espallando por todo o continente.
• A este primeiro problema uníuselle o dos danos provocados
polas frecuentes guerras entre señores feudais.
• O período máis duro iniciouse no ano 1347, cando a
denominada Peste Negra asolou Europa, afectando a unha
poboación subalimentada e provocando unha gran
mortalidade.
Cabo FISTERRA 2

29. 5.1. FAME, GUERRA E PESTE
Cabo FISTERRA 2

30. 03 5.2. As revoltas campesiñas
• O descenso da poboación advertiuse rapidamente
no campo, onde comezou a escasear a man de obra e
moitas terras de cultivo quedaron abandonadas.
• Os señores viron como as súas rendas diminuían, e
para compensar este desequilibrio aumentáronlles
os impostos aos seus servos.
• A falta de alimentos, a suba dos prezos e o
empeoramento das condicións de vida dos servos
fixeron aumentar as tensións sociais no campo.
Cabo FISTERRA 2

31. ESQUEMA REVOLTAS CAMPESIÑAS (I)
Cabo FISTERRA 2

32. ESQUEMA REVOLTAS CAMPESIÑAS (II)
Cabo FISTERRA 2

33. 03
5.3. As revoltas urbanas
• A crise chegou tamén ás cidades, onde a mortalidade foi
aínda máis elevada que nas zonas rurais.
• Ante o aumento da miseria, os grupos máis desfavorecidos
esixiron melloras e tamén un maior acceso aos cargos
municipais, monopolizados polo patriciado urbano.
• As revoltas estendéronse por numerosas cidades europeas
e a miúdo implicaron asaltos aos barrios xudeus.
Cabo FISTERRA 2

34. 5.3 ESQUEMA REVOLTAS URBANAS
Cabo FISTERRA 2

35. 03
A peste en Europa. Revoltas campesiñas e urbanas
Cabo FISTERRA 2

36. 03
A peste en Europa. Revoltas campesiñas e urbanas
Cabo FISTERRA 2

37. 03
A peste en Europa. Revoltas campesiñas e urbanas
Cabo FISTERRA 2

38. 03
A peste en Europa. Revoltas campesiñas e urbanas
Cabo FISTERRA 2

39. 03
6. A arte gótica. A arquitectura
6.1. As novas construcións urbanas
6.2. As catedrais e igrexas góticas
• Unha catedral gótica (ilustración)
Cabo FISTERRA 2

40. 03
6.1. As novas construcións urbanas
• Desde o século XII, novas técnicas construtivas permitiron que
xurdise un novo estilo artístico: o Gótico.
• O desenvolvemento da economía e o aumento da poboación nas
cidades orixinou a necesidade de novas construcións.
• Construíronse palacios para nobres e mercadores, concellos
para o goberno da cidade e lonxas para os comerciantes.
• A cidade medieval elevou grandes catedrais de pedra, símbolos
do poder económico e do prestixio das cidades, e da fe en Deus
dos seus habitantes.
Cabo FISTERRA 2

41. 03
6.2. As catedrais e igrexas góticas
• As principais características da arquitectura gótica son:
• A utilización dun novo tipo de arco, o oxival.
• Un novo tipo de bóveda, chamada de cruzaría ou oxival.
• Abríronse grandes ventás cubertas con vidreiras de cores.
• Nos muros exteriores utilizábase un complexo sistema de
arcobotantes e contrafortes.
• A portada gótica herdou os elementos básicos do Románico.
• A planta continuou a ser de cruz latina.
Cabo FISTERRA 2

42. 03
Unha catedral gótica
Cabo FISTERRA 2

43. 03
7. A escultura e a pintura góticas
7.1. A escultura
7.2. A pintura
Cabo FISTERRA 2

44. 03
7.1. A escultura
• No Gótico, a escultura utilizábase para decorar os exteriores das
igrexas, sobre todo as fachadas, e outros elementos construtivos
como as gárgolas.
• A partir do século XIV, a escultura independizouse da
arquitectura e amosouse en retablos que decoraban as igrexas
ou en monumentos funerarios.
• A escultura gótica era moito máis realista, tanto nos vestidos
como na representación do rostro humano.
• Comezou a dotarse de movemento as personaxes e
outorgóuselles un volume que non existía no Románico.
Cabo FISTERRA 2

45. 03
7.2. A pintura
• A pintura gótica amosaba preocupación por novos aspectos
como a representación da profundidade, o estudo anatómico das
personaxes, etc.
• Á pintura gótica interesáballe plasmar a realidade; por esta
razón as personaxes que aparecían eran retratos fieis dos homes
e das mulleres da época.
• Xa non se representaban só, coma no Románico, personaxes
illadas, senón que se pintaban escenas, edificios e paisaxes.
Cabo FISTERRA 2

46. 4.1 OS REIS BUSCAN O APOIO DA BURGUESÍA
X-XI Os señores teñen máis poder
que os monarcas
XII Os reis buscan o apoio da burguesía
para impoñerse aos nobres
Os burgueses teñen os seus propios intereses:
- Máis liberdade
¿Qué conseguen os burgueses?
- Cartas de privilexios
- Abrir mercados
¿Qué conseguen os monarcas?
- Recursos económicos
Cabo FISTERRA 2

47. 4.2. Cortes e Parlamentos
• ¿Quen formaba o Consello Real?
• Monarca
• Nobreza
• Clero
• ¿Por que acepta a presenza da burguesía no Consello?
• Recoñecer a súa importancia
• Cartos
• ¿ Como se chama esa reunión?
• Cortes ou Parlamento
Cabo FISTERRA 2

48. 4.3. Guerras entre as monarquías europeas
Cabo FISTERRA 2

49. La primeras universidades en España
Cabo FISTERRA 2

50. 3.2 O GOBERNO DAS CIDADES
Cabo FISTERRA 2