Altı farklı ticari modeli örnekleri ile inceleyen, 2011 yılında yazdığım bir rapor. Referans vererek alıntı yaparbilir, kullanabilirsiniz.

1. Dijital Geleceğin
Ticari Modelleri ve
Potansiyel Servisler
Hazırlayan: Bilal KABAKLI
18 Şubat 2011
w w w . 4 p l a y . c o m . t r

2. www.4play.com.tr
1
Çalışma Özeti ................................................................................................................................................... 2
Sanal Ürünler
Tanım ve Muhtemel Ticari Model Şekli.......................................................................................................... 5
Avantajları ve Olumlu Öngörüleri.................................................................................................................. 5
Dezavantajları ve Olumsuz Öngörüler............................................................................................................ 7
Verimlilik...................................................................................................................................................... 8
Örnekler ....................................................................................................................................................... 8
Sosyal Alışveriş
Tanım ve Muhtemel Ticari Model Şekli........................................................................................................ 13
Avantajları ve Olumlu Öngörüleri................................................................................................................ 14
Dezavantajları ve Olumsuz Öngörüler.......................................................................................................... 16
Verimlilik.................................................................................................................................................... 17
Örnekler ..................................................................................................................................................... 17
Kitle Fonu
Tanım ve Muhtemel Ticari Model Şekli........................................................................................................ 21
Avantajları ve Olumlu Öngörüleri................................................................................................................ 22
Dezavantajları ve Olumsuz Öngörüler.......................................................................................................... 23
Verimlilik.................................................................................................................................................... 24
Örnekler ..................................................................................................................................................... 25
Kitle Bilgi Satışı
Tanım ve Muhtemel Ticari Model Şekli........................................................................................................ 30
Avantajları ve Olumlu Öngörüleri................................................................................................................ 32
Dezavantajları ve Olumsuz Öngörüler.......................................................................................................... 34
Verimlilik.................................................................................................................................................... 35
Örnekler ..................................................................................................................................................... 36
Fırsat - Şans - Teklif
Tanım ve Muhtemel Ticari Model Şekli........................................................................................................ 42
Avantajları ve Olumlu Öngörüleri................................................................................................................ 43
Dezavantajları ve Olumsuz Öngörüler.......................................................................................................... 44
Verimlilik.................................................................................................................................................... 46
Örnekler ..................................................................................................................................................... 46
Fiziksel Paylaşım
Tanım ve Muhtemel Ticari Model Şekli........................................................................................................ 51
Avantajları ve Olumlu Öngörüleri................................................................................................................ 52
Dezavantajları ve Olumsuz Öngörüler.......................................................................................................... 53
Verimlilik.................................................................................................................................................... 53
Örnekler ..................................................................................................................................................... 54
Sonuç ............................................................................................................................................................. 58

3. www.4play.com.tr
2
Özet
Dijital servislere yabancı olan pek çok insan, yeni bir iş fikrine ‘ne kadar insan toplarım
ki reklamdan çok para kazanabileyim’ düşüncesi ile yaklaşmaktadır. Dijital dünyadaki
imkanlar bu kadar fazla iken, para kazanmanın tek yolu üyelik ücreti almak veya
reklam geliri elde etmek midir?
Web servislerindeki reklamlardan gözümüzü kaçırırken, televizyonda reklamlara denk
geldiğimizde kanal değiştirirken bir kullanıcıya reklam ifşa etmek, onu memnun etmek
midir? Peki kullanıcı bu mecburiyete katlanıyorsa, bundan sonra da hep katlanacağı
anlamına mı gelir?
Açıkça söylemek gerekir ki milyonlara yapılan ortak baskı reklamlar artık yararsız,
kullanıcı ile ürün arasındaki bir engelden başka bir şey değil. 500 milyon kullanıcısı
olan ‘dev’ Facebook dahi, verimsiz reklam modelinin geleceğini görüp uygulama ve
alışveriş sektörüne giriş yapmak istiyorken, yeni bir servisin reklam ile hayata
tutunabilme ihtimali, yok denebilecek kadar azdır.
Dijital teknoloji birçok soruna çözüm buluyor ve hayatımızı bir çırpıda
kolaylaştırabilirken, dijital servisler kazanç sağlayabilme konusunda bu kadar çaresiz
mi? Elbette hayır.
Anahtar; erişim imkanının bu kadar çok olduğu çevrimiçi ortamda, bir yol bulup
kullanıcıyı da hizmete dahil etmek, sistemin bir parçası yapabilmektir. Dijital
sayesinde kullanıcılar sistemden ‘ne alabilir, ne verebilir, hizmet kişilere göre nasıl
çeşitlenebilir?’ soruları ayrıntılı olarak incelenmek zorundadır.
Günümüzün milyonlarca kullanıcısı olan bilindik servisleri, internet teknolojisinin
yayılıyor olması nimetinden nemalandırlar ve tutundular. Bu çalışmada anlatılmak
istenen ise; ‘Bu servislerin geleceğinin ne kadar uzun olabileceği ve ne gibi farklı
servislerin, daha verimli şekillerde para kazandırabileceğidir’.
Araştırma, pek çok ticari model içerisinden, gelecekte önemli olacağı düşünülen 6
ticari model üzerinde yapıldı. İşlenen bazı ticari modeller literatürde bir yere ve
tanıma sahip iken, bazıları araştırma ekibi tarafından oluşturulmuş, tanımlanmış ve
incelenmiştir. Çalışmadaki ticari modeller sırası ile;
1. Sanal Ürünler: Çevrimiçi ortamlarda, gerçek para ile satın alınan soyut
ürünlerdir. Sosyalliğin çevrimdışından çevrimiçine doğru hızla kaydığı
günümüzde çok yaygın olmasa da gelecekte büyük yer tutacaktır.
2. Sosyal Alışveriş: Pek çok aktivite gibi alışverişin de çevrimiçi ortama kaymış
olmasının sosyalleşme ihtiyacının artmasına sebep olmuştur. Birbirine zıt iki
kavramın; internet üzerinden alışverişin ve sosyalliğin, neden bir arada olması
gerektiği ve bunun nasıl gerçekleşebileceği ana fikirdir.

4. www.4play.com.tr
3
3. Kitle Fonu: ‘Kitlenin küçük katkıları nasıl odaklanır ve somut bir projenin
finansmanı olur?’ sorusunu inceler ve yatırımdan proje büyülüğüne konuyu
genişçe ele alır.
4. Kitle Bilgi Satışı: Son yıllarda yükselişte olan kitle bilgi kaynaklı projelerin
gelecekte nasıl bir yeri olacağı, artıları ve eksileri incelenmiştir. Kitle ne tarz
projelere katkı sağlayabilir, katkı sağlamaya nasıl teşvik edilir sorularına cevap
verilmiştir.
5. Fırsat-Teklif-Şans: Hayatımıza ansızın giren Groupon ve benzeri sistemlerin
nasıl ihtiyaçları karşıladığı ve gelecekteki durumları ne olacaktır?
6. Fiziksel Değişim: Kısa süreli küçük ihtiyaçlar, küçük karları da içinde barındırır.
Dijital teknoloji sayesinde, yüksek verim ile bu kârın nasıl elde edileceği ele
alınmıştır.
Başlıklar altında her ticari modelin; tanımı, işleyişi, avantaj ve dezavantajları, gelecek
öngörüleri, verimlilik ve örnekleri incelenmiştir.

5. www.4play.com.tr
4
Sanal Ürünler
(Virtual Goods)
“Belki ürünler sanal, ama kâr gerçek!”
NYTimes.com

6. www.4play.com.tr
5
Sanal Ürünler (Virtual Goods)
Sanal ürünler; fonksiyonel ya da dekoratif amaç ile, oyun-sosyal ağ gibi çevrimiçi
dünyalarda, gerçek para ile satın alınan ‘soyut’ nesnelerdir. Fiyatları genel olarak 1$
ile 3$ arasında olsa da nadirlik, işlev ve tasarımına bağlı olarak çok daha yüksek
fiyatlara satılabilirler.
Oyundaki silahlardan avatar ve profil temalarına hatta sanal hediyelere kadar çeşitlilik
gösterebilir, sanal bir ürün ya da servis olabilirler.
(Mehta, Rasheed, & Orlanski, 2010)
Muhtemel Ticari Model:
Sanal Ürünlerin Avantajları:
 Hasılat ilk elden, kullanıcıdan kazanılır. Reklam firması gibi aracılar ya da
ödemenin dönmesi, bekletilmesi gibi riskler yoktur.

7. www.4play.com.tr
6
 Sanal ürünler iletişime katkı sağlayarak işletmeye değer katar. Reklam gibi
iletişimi bölen bir unsur değildir.
 Kişiye özel fiyatlandırma sağlar. Sabit olarak fiyatlandırılmış tüm hizmetlerde
(oyun, arkadaşlık siteleri) mutlaka daha çok ya da daha az para harcamak
isteyen kullanıcılar vardır. Servise üye olmamaktansa istedikleri kadar sanal
ürüne sahip olabilirler. (Balfour, 2009)
 Sanal ürünler sayesinde sabit bir üyelik bedeli ödemek istemeyen kullanıcılar
da sisteme dahil olabilirler. Böylece daha büyük ve güçlü bir servis
oluşturulmuş olur.
 Sanal ürünler sosyal statü olarak görülebilirler. Sosyal içeriğe bağlı olarak,
gerçek hayatla ilişkili bir başarı ya da kabul görme seviyesi olabilirler. Kişinin
kendini ifade etmesi, statü kazanması anlamına gelebilirler. (Mağazadan
markalı ürünler almak gibi.) (Mehta, Rasheed, & Orlanski, 2010)
Avantajlar - Gelecek Öngörüleri:
 Sana ürünlerin pazar payı büyük ve büyümeye devam edecek.
InsideVirtualGoods.com’un hazırladığı rapora göre;
▫ 2011 yılındaki pazarın büyüklüğü 11 Milyar Dolar’ın üstünde. Tüketimin
baskın olduğu bölge Asya.
▫ Doğudaki Pazar büyüme oranı yıllık %40 iken bu oran Batı’da %70’in
üstünde.
 Pazar payının büyük olması yeni ticari modellere de yol açabilir. Peanut
Labs’ınkurucularından Ali Moiz’e göre sistemlerdeki kullanıcıların %10-%20’si
para ile, %30-%40’ı da ücretsiz anket doldurarak, ücretsiz servislere abone
olarak ya da reklam izleyerek sanal ürün alıyor. Bu örnekteki ticari modeli
(Şekil-1) inceleyecek olursak;
▫ Sistemdeki kullanıcıların bazıları (%10 ile %20 arasında) gerçek para ile
puan satın alıp puan ile de sanal ürün satın alabiliyor.
▫ Oranı %30 ile %40 arasında değişen başka bir kesim de para ile puan
almak yerine, anket doldurarak puan kazanmayı tercih ediyor.

8. www.4play.com.tr
7
 Filmlerde kullanılan ‘ürün konumlandırma’nın (product placement) sanal
ürünler sisteminde de oldukça yaygın olarak kullanılacağı düşünülüyor.
 Sanal ürünlere karşı olan tutum değişiyor. Çevrimiçi ortamlarda daha çok
eğlence ve keyif almayı sağlayan sanal ürünler, çevrimiçi dünyaya bakışın
değişmesi ile artık paranın boşa harcandığı yerler olarak görülmüyor.
Sanal Ürünlerin Dezavantajları:
 Kapasiteyi ve kullanıcıların bırakacakları para miktarını hesaplamak zor. Para
yönetimini sağlamakta sıkıntı yaşanabilir. Üyelik sistemi ile çalışan servislerde
gelir hesaplaması yapmak (üye sayısı x üyelik ücreti) daha kolay.
 Sanal ürün üzerine kurulmuş bir ticari modelde, altyapı harcamalarının kârı
nasıl etkileyeceği büyük bir soru.(Miller, 2009)
 Sadece çevrimiçi oyunlar-sanal dünyalar gibi sosyal ortamlarda işe yarar!
Sebebini bir inceleme ile açıklayacak olursak;
“Evde kimse izlemiyorken: (a) modaya uygun en güzel elbiselerini mi, yoksa
(b) eski bir t-shirt giymeyi mi tercih edersin?”
Bu soruya alınan cevap hep (b) olmuş. Arkasındaki sebep ise ‘ödül’ ile ‘satın
almak’ arasındaki farklılık ile açıklanıyor. Bu duruma göre; satın alınacak ürün,
sosyal olarak bir fayda sağlamalıdır. Kullanıcılar, daha güçlü hissetmek, bir
Şekil - 1

9. www.4play.com.tr
8
ortama uyum sağlamak ya da dikkat çekmek gibi sebepler üzerinden para
harcayacaklardır. (Lovell, 2010)
 Kullanıcının ödeme yapma şekli, hedef kitle oluşturmaya (en az) bir parametre
daha ekleyeceği için sayının azalmasına sebep olacaktır. ‘İnternet kullanan ve
kredi kartına sahip olanlar’ gibi. Ayrıca bu kişilerin kredi kartına sahip olmaları
yeterli de değil, güven duyup internetten alışveriş için de kullanabiliyor
olmaları şart.
Dezavantajlar - Gelecek Öngörüleri :
 Pazar payı büyük, büyüme hızı yüksek olsa da uzun vadede kazanan reklam
olacak. Sosyal medya bu kadar yaygınken reklamcılarla çalışmayanlar çok
büyük fırsatlar kaçıracak. (Choy, 2009)
Verimlilik :
 Sanal ürünler üzerine kurulu bir ticari modelde içeriği iletmek en önemli gider.
Oyun ve benzeri hizmetlerde bu konu üzerine büyük miktarda yatırım yapılıyor.
 Sanal ürünler basit olarak 0 ve 1’lerden oluştuğu için üretimde hammadde
kullanılmaz. Fakat mutfaktaki ekip seçkin kişilerden oluşmalı. Ürünü iletirken,
tasarlarken ve pazarlarken çalışılması gereken kişilerin maliyeti yüksek olabilir.
 Tüm bunlara rağmen, sanal ürünleri çoğaltmak, daha fazla üretmek için
zamana ve paraya ihtiyaç yoktur. Bununla birlikte pazarın büyüklüğü de
düşünülürse; ‘Sanal Ürünler’ üzerine kurulmuş bir ticari model verimlidir.
Örnekler - Mobil Uygulama Pazarı:
Sanal ürünlerin mobil uygulama pazarındaki boyutu
gün geçtikçe artmaktadır. Flurry (www.flurry.com)
şirketi tarafından hazırlanan aşağıdaki grafik (Şekil-2),
bir yıllık süreçte, bir kullanıcıdan elde edilen gelirin
ortalamasını ve gelir kaynağını göstermektedir.

10. www.4play.com.tr
9
Görüldüğü gibi, ortalama olarak bir kullanıcıdan Eylül 2009’da 2$’ın altında bir gelir
elde edilirken, bu rakam Eylül 2010’da 9$’ı bulmuş. Bu hızlı büyümenin arkasında
yatan sebeplerin başında sanal ürünlerin iletişime olan pozitif etkisi gösterilebilir.
Mobil uygulama pazarında genel olarak uygulanan ticari model ise aşağıdaki
diyagramda gösterilmiştir.
Şekil - 2

11. www.4play.com.tr
10
Örnekler - Moola:
Moola.com kullanıcılara elde ettiği gelir ile ücretsiz oyun sağlayan
bir servis. Kullanıcılar oyunda art arda 30 oyun kazanıp 30. seviyeye
gelebilirlerse, 10 Milyon Dolar’ın üzerinde bir ödül kazanacakları
vaat ediliyor.
Kullanıcı her oyunu oynamadan önce yaklaşık 30 saniyelik bir
reklam izlemek zorunda. Ticari modelini (Şekil-3) inceleyecek
olursak;
 Üyelik anında 10 adet reklam atlama hakkı hediye ediliyor. Bu sayede kullanıcı
isterse reklamı izlemeden oyuna başlayabiliyor. Oyunların kolaylığı ve paranın
katlanarak artması bir alışkanlık-bağımlılık kazandırıyor.
 Kullanıcı daha hızlı yükselmek için reklamı izlemeyip hemen oyuna başlamak
isterse de ‘reklam atlama hakkı’ satın almak zorunda.
Şekil - 3

12. www.4play.com.tr
11
Kaynaklar:
• Mehta, Ravi, Rasheed, Zeenat, & Orlanski, Brett. (2010). Branded Virtual Goods
Market Report. Retrieved August 2, 2010, from
http://viximo.com/interior/resources/downloads/082010-branded-market.pdf
• Balfour, Brian. (2009, August 5). 4 advantages of a virtual goods business
model. Retrieved from http://socialdegree.com/2009/08/05/4-advantages-of-
a-virtual-goods-business-model/
• Choy, Ro. (2009, October 28). The future of social media monetization, part ii
[Web log message]. Retrieved from http://www.socialtimes.com/2009/10/the-
future-of-social-media-monetization-part-ii/
• Miller, Rich. (2009, November 2). Virtual goods and the cost of infrastructure
[Web log message]. Retrieved from
http://www.datacenterknowledge.com/archives/2009/11/02/virtual-goods-
and-the-cost-of-infrastructure/
• Lovell, Nicholas. (2010, March 18). Why people pay for virtual goods [Web log
message]. Retrieved from http://www.gamesbrief.com/2010/03/why-people-
pay-for-virtual-goods/

13. www.4play.com.tr
12
Sosyal Alışveriş
(Social Shopping)
“Çevrimiçi ve çevrimdışı alışveriş arasındaki boşluğu kim
doldurursa, parayı o kazanacak.”
Matthew Szymczyk
CEO, Zugara

14. www.4play.com.tr
13
Sosyal Alışveriş (Social Shopping)
Sosyal alışveriş; müşterinin arkadaşlarının da alışveriş tecrübesi ile buluştuğu bir
çevrimiçi satış tekniğidir. Temel amacı teknolojiyi kullanarak, mağazalarda gezerek
yapılan alışverişteki sosyal iletişimi sağlayabilmektir.
(Elizabeth, 2010)
Yapısı sosyal ağ ile çevrimiçi alışveriş karışımı olarak açıklanabilir. Bu yapı da
kullanıcılar, çevrimiçi ortamda, yeni satın aldıkları, almayı düşündükleri ya da
çoktandır kullandıkları bir ürün hakkında başkaları ile iletişime geçebilirler. Ürün
hakkındaki değerlendirmeleri ve değişik fiyat önerilerini öğrenebilir, kendi
tecrübelerini de diğerleri ile paylaşabilirler.
Sosyal alışveriş yapısı oluşturabilmek için dikkat edilmesi gereken şeyler; kullanıcıların
arkadaş olabilmeleri, grup oluşturabilmeleri, ürün hakkında oylama-yorum ve hatta
tartışma yapabilmeleridir. En önemlisi de yapının, kullanıcıları alışverişe teşvik
edebilmesidir.
(Nations, 2011)
Muhtemel Ticari Model :

15. www.4play.com.tr
14
Sosyal Alışverişin Avantajları :
 Sosyal alışveriş; sosyal ağ ile internet üzerinden alışverişin bir karışımı olduğu
için, ikisinin de (kullanıcı ve üretici açısından elbette) olumlu özelliklerini
barındırır. (Erişim kolaylığı, zaman ve para kazancı, daha çok seçenek
inceleyebilmek gibi.)
 Kullanıcıya kazandıracağı yeni tecrübelerin başında kişinin kendi tarzını
paylaşabilmesi gelir. Bir önceki başlıkta da (Sanal Ürünler) genişçe incelendiği
üzere; “kullanıcılar, daha güçlü hissetmek, bir ortama uyum sağlamak ya da
dikkat çekmek gibi sebepler üzerinden para harcayacaklardır” (Lovell, 2010).
Sosyal alışveriş platformları bunun için biçilmiş kaftandır.
 Sosyal alışveriş servisleri, kullanıcılar hakkında hem sosyal hem de ticari bilgi
toplayabilir. Yani, kullanıcıların sosyal ilgilerinin yanında, nasıl şeyler satın
aldıkları bilgisine de sahiptirler. Bu eşsiz bilgi kaynağı;
▫ Üreticilere, henüz kendilerine ulaşamamış müşterilere ulaşabilme şansı
verir. (Müşteri sizi bulamadıysa, siz müşteriyi bulun!) (Karimi, 2007)
▫ Kullanıcılara, servis tarafından sağlanan muhtemel öneriler, arkadaş
listesindekilerin alışveriş ve değerlendirmeleri ve grup tartışmaları gibi
etkenler sayesinde varlığından bile haberdar olmadıkları ürünleri bulma
olanağı tanır. Sosyal alışveriş, çevrimiçi alışveriş gibi ‘belirli bir amaç
merkezli’ olmayabilir (Tedeschi, 2006).
 Servis kullanıcıları ‘ne alsam?’ sorusuna çok daha kolay cevap bulabilirler.
‘Sosyal ağ’ kimliği sayesinde sosyal alışveriş, kullanıcın çok fazla kanaldan görüş
elde edebilmesini sağlar. İlk elden -ürünü kullanan kişilerden- fikir ve fiyat
görüşleri alınabilir. Bilgi kaynakları sayesinde, birden çok seçenek arasında
kalındığında da bu durum bir dilemma olmaktan çıkar. (Karimi, 2007)
 ‘Sosyal ağ’ ve ‘çevrimiçi alışveriş’ birbirine temelden bağlı. Araştırmalara göre
ikisinin birleşimi olan ‘sosyal alışveriş’ hem kullanıcıların, hem de satıcıların
ihtiyaçlarını karşılamak için önemli bir çözüm, çünkü (Deatsch, 2009);
▫ İnternet üzerinden sıkça alışveriş yapan kullanıcıların %83’ü, çevrimiçi
sosyal platformlarda, satın aldıkları ürün hakkında bilgi paylaşmak
istiyor.
▫ Kullanıcıların %74’ü, satın alacakları şeye karar verirken, çevrimiçi sosyal
platformlardaki görüş ve yorumlardan etkileniyor.

16. www.4play.com.tr
15
▫ Alışveriş yaptıkları site bir sosyal paylaşım ortamı sunuyorsa,
kullanıcıların %62’si ürün hakkında ayrıntılı bir açıklama yapmaktan
yana.
▫ Çevrimiçi alışveriş yapanlar, sosyal ağlardaki arkadaş önerilerinin satıcı
önerilerinden iki kat daha önemli olduğunu düşünüyor.
▫ Sosyal ağlarda tavsiye alan kullanıcıların %67’si internetten alışveriş
sitelerinde daha çok vakit harcıyor.
▫ Kullanıcıların %84’ü alışveriş yapmadan önce eleştiri yazılarını gözden
geçirmek istiyor (Retail, 2009).
Avantajlar - Gelecek Öngörüleri:
 Halihazırda da kullanılmakta olan
‘zenginleştirilmiş gerçeklik’ (agumanted
reality) teknolojisi kullanıcılara çok
daha ‘gerçek’ bir çevrimiçi alışveriş
sunuyor. Zenginleştirilmiş gerçeklikteki
gelişmeler sayesinde, sosyal alışveriş
gelecekte çok daha önemli yerlere
gelecek.
 İnternetten alışverişin yaygınlığını ve geçerliliğini araştıran bir çalışmaya göre
2009 yılının Şükran gününde (sadece bir gün içerisinde), İngiltere’de 4,3 milyon
insanın internet üzerinden alışveriş yaptığı tahmin ediliyor. Şükran günü
kiliseye giden insan sayısı 4,5 milyon olması, rakamın önemini daha da artırıyor
(Chaffer, 2010).
Tam bir yıl sonra, 2010 Şükran günü ile ilgili verilen bir istatistik daha dikkat
çekici. Tahminlere göre 2010 Şükran gününde kullanıcıların %67’si mobil
araçlar ile hediye aramış ve satın almış (Reed, 2010).
İnternet üzerinden alışveriş, sosyal ağlar ve mobil teknolojiler bu denli hızlı
büyüyüp yaygınlaşırken ve zenginleştirilmiş gerçeklik gibi teknolojilerin de
yardımıyla, sosyal alışveriş gelecekteki en önemli trendlerden biri olacak ve
kendini oluşturan kavramları yeniden tanımlayacak.
Yaptığımız sosyal alışverişin tanımının dışında gibi görülebilse de, yaygın olarak
kullanılan 4Square gibi ‘konum tabanlı’ uygulamaların sosyal alışverişe katkısı
da değinilmesi gereken ayrı bir konu. Gelecekteki ‘reklam’, ‘çevrimiçi ve

17. www.4play.com.tr
16
geleneksel (online&offline) alışveriş’, ‘sosyal ağ’, ‘etkileşim’ gibi kavramların
birleşimi olacak yeni ticari yöntemler sıkça konuşuluyor. Kullanıcıyı hemen
tanımak, kişiye özel reklam yapmak, dakikasında sosyal paylaşım ile farklı bir
alışveriş deneyimi bizleri bekliyor olabilir.
Sosyal Alışverişin Dezavantajları:
 Kullanıcı görüşleri, yorumlar, incelemeler ve zenginleştirilmiş gerçeklik gibi
önemli araçlara rağmen, kullanıcı ürün hakkında kesin bir tecrübeye sahip
olamaz. Elektronik eşyalarda bu bir yere kadar sorun olmasa da parfüm,
giyecek gibi kişisel alışverişlerde tam memnuniyet sağlanamayabilir (Hoffman,
Novak, & Peralta, 1999).
 Zenginleştirilmiş gerçeklik uygulamaları yüksek miktarda veri aktarmayı ve
işlemeyi gerektiriyor. Bunun için bir çözüm yolu, işlemeyi yapacak yazılımı
bilgisayara indirmek olabilir. Fakat bu da kullanıcı için bir zorluk ve alışverişten
alıkoyan bir etken olarak yorumlanıyor. Zenginleştirilmiş içerik kullanmak için
daha yüksek miktarda yatırım kullanmak gerekebilir.
 İnternet üzerinden alışverişteki güvenlik sorununa aşinayız. Bu problem sosyal
alışverişte daha da önem kazanmaktadır. Kullanıcıların ticari kayıtları, ilgi
alanları, paylaşımları gibi pek çok önemli bilginin kayıtlı olabileceği sistemler
tehdide daha açık haldedir.
Dezavantajlar - Gelecek Öngörüleri :
 Sosyal alışveriş doğru yönetilmezse, tüm avantaj ve kolaylıklarına rağmen,
gelecekte planlandığı kadar popüler olamayabilir. Kullanıcılar tarafından
yapılan yorumların geçerliliği-gerçekliği, üretici-satıcıların bu yorumlar
üzerindeki etkisi ve spam gibi önemli konulardaki gelişmeler sosyal alışverişin
geleceğini belirleyecek önemli faktörlerden.
Bloglar üzerinden yapılan tarafsız ürün incelemelerinin zaman içerisinde bir
pazarlama stratejisi olarak kullanılması, her türlü şeyin mümkün olabileceğini
göstermektedir.
Verimlilik :
 Dünyadaki internet ve mobil teknoloji kullanıcısı sayısındaki artışı, sosyal
ağların ve internet üzerinden yapılan alışverişin popülerliğini düşünülünce,
sosyal alışverişin etkileyebileceği insan sayının büyüklüğü daha iyi anlaşılıyor.

18. www.4play.com.tr
17
Bunların yanında, avantajlar bölümünde de işlendiği gibi, kullanıcıların sosyal
alışverişi bir ihtiyaç olarak görmesi de pazardan beklentiyi artıran etkenlerden.
Hizmet bekleyen bu büyük kitleye, alışverişin üretici ayağı da eklenince sosyal
alışveriş hizmetinin getirisi yüksek -çok yüksek- olabilir.
Ticari örneklerde ürün eklemek, incelemek, duyurmak gibi işleri kullanıcılar
yaparken satış işlemini de üreticiler gerçekleştiriyor. Sosyal alışveriş hizmet
sağlayıcıları da sadece, paylaşımın gerçekleşeceği platformu sağlıyor. Pazar
büyüklüğü, iş yükü ve gelir düşünüldüğünde oldukça verimli bir sistem olduğu
söylenebilir.
Örnekler - Finz:
Finz, kullanıcıların indirim haberlerini bulup sosyal ağlarda paylaşabileceği bir
alışveriş platformu. Üreticiler ve tüketiciler 19 ile 249 $ arasındaki aylık üyelik
seçeneklerinden biri ile sisteme kayıt olabiliyor. Üyelik paketindeki fiyat
arttıkça, sosyal ağlarda ürün ve indirim haberi paylaşabilme hakkı da artıyor.
Ticari modeli inceleyecek olursak;
www.finz.it

19. www.4play.com.tr
18
Sosyal ağlardaki her paylaşım kullanıcıya hediye çeki, indirim kuponu (yüzde ya
da kesin miktar) olarak geri dönüyor. Örneğin, bu ürünü ya da indirimi paylaş
ve %10’luk indirim kuponu kazan gibi. Hatta Finz firması, Facebook’taki
sayfalarını beğenenlere bile 5$’lık hediye çeki veriyor.
Yapılan satış üzerinden komisyon gibi belirli bir ücret alınmıyor. Ürün satıcıları
da tüketiciler gibi ‘ürün paylaşma hakkı’ satın alıyor. Satış yönetimi ile ilgili ek
hizmetler de daha büyük paketlerde mevcut.
Buradaki tüm sistem indirim ve ürün haberlerinin sosyal ağlarda daha çok
paylaşılması, daha çok insan tarafından görülmesi üzerine kurulu.

20. www.4play.com.tr
19
Kaynaklar:
• Elizabeth, Yin. (2010, July 11). Social shop till you drop: a quick primer.
Retrieved from http://gigaom.com/2010/07/11/social-commerce/
• Nations, Daniel. (2011). What is social shopping?. Retrieved from
http://webtrends.about.com/od/web20/a/social-shopping.htm
• Karimi, Sabah. (2007, June 20). Seven benefits of joining the social shopping
revolution. Retrieved from
http://www.associatedcontent.com/article/279394/seven_benefits_of_joining
_the_social.html
• Lovell, Nicholas. (2010, March 18). Why people pay for virtual goods [Web log
message]. Retrieved from http://www.gamesbrief.com/2010/03/why-people-
pay-for-virtual-goods/
• Tedeschi, Bob. (2006, 09 11). Like shopping? social networking? try social
shopping. Retrieved from
http://www.nytimes.com/2006/09/11/technology/11ecom.html
• Deatsch, Katie. (2009, 09 11). 67% of online shoppers buy more when friends
give a nod, study says. Retrieved from
http://www.internetretailer.com/2009/09/11/67-of-online-shoppers-buy-
more-when-friends-give-a-nod-study-s
• Retail, Bulletin. (2009, 11 26). Consumers relying on web reviews soars by 84%.
Retrieved from
http://www.theretailbulletin.com/news/consumers_relying_on_web_reviews
_soars_by_84_26-10-09/
• Chaffer, Carly. (2010, June 18). How many people shop online?. Retrieved from
http://www.9xb.com/blog/blog-how-many-people-shop-online.html
• Reed, Nicola. (2010, January 4). Real-time mobile clicks show a shift in
consumer browsing and shopping patterns this christmas. Retrieved from
http://adfonic.com/about/news/press-archive/2011-christmas-clicks
• Bhatnagar, A., Misra, S. M., & Rao, H. R.(2000, November). On Risk,
Convenience, and Internet v Shopping Behavior. Communications of the ACM,
43(11), 98-105.

21. www.4play.com.tr
20
Kitle Fonu
(Crowdfunding)
“Kalabalığa sahip iken, kim bankalara ihtiyaç duyar?”
CrowdsourcingDirectory.com

22. www.4play.com.tr
21
Kitle Fonu (Crowdfunding)
Kitle fonunun arkasındaki temel fikir, kitlelerin finansal yatırımlar yapma isteğidir. Pek
çok insan kazancına değer katmak, artırmak için bahis oynuyor. Oynadıkları bahis
belki iyi, belki kötü. Kitle fonunda yatırım yapmak isteyen insanlar bahisten bir adım
öteye götürülüyor. Bahis olarak düşünülebilecek küçük ölçekli yatırımlar toplanıp bir
fikir ya da projenin başlangıcı olarak kullanıyor ("Crowdfunding," 2010).
İş dünyasındaki yenilikçi fikrilerden biri olan kitle fonu, temel olarak kalabalığı bir
araya getirmek üzerine kurulu. ‘Grup haline getirmek’ tanımını açacak olursak; bir
amaç etrafına çok sayıda insan toplamak. Bu insanların hep birlikte, bir fikir ya da
projeye para yatırmaları da ‘kitle fonu’nu oluşturuyor. Bu ticari modeldeki kritik
nokta; başlangıçta, kalabalığın sağladığı bir paradır.
Kısa film, oyun, albüm, kıyafet üretimi gibi neredeyse akla gelebilecek her türlü proje
için kalabalıktan toplanan para kullanılabilir. Önemli olan kitle fonuna para yatıran
kişilere geri dönecek şeylerdir. Bu, bir kar ortaklığından farklı hediyelere-jestlere
kadar çeşitlilik gösterebilir.
Muhtemel Ticari Model :

23. www.4play.com.tr
22
Kitle Fonunun Avantajları:
 Kitle fonunun en büyük avantajı, adından da belli olacağı gibi, paradır. Güzel
fikir ya da projeye sahip olan insanlara kolay şartlarda para bulabilme imkanı
sağlar. Kredi alamayacak proje sahiplerine de üretim yapma imkanı sunar.
 Kitle fonu, banka kredilerinden farklı olarak ödeme zamanında proje sahibini
sıkıntıya sokmaz. Kitle fonundaki geri dönüş (ödeme) genellikle kar üzerinden
ya da üretim bitince yatırımcılara verilecek ürünlerle yapılır. Üretim
sürecindeki gecikmeler ya da muhtemel nakit akışı sıkıntısı üretici için daha az
problem yaratır.
 Bu ticari model, uygun kullanılırsa pazarlama kolaylığı sağlayabilir. Daha fikir
aşamasındaki bir fikri satmak ve gerçek anlamda bir popülasyona ulaşabilmek,
başlangıç için büyük bir adım (Ringelmann, 2010). Projeye para yatıran her
insan ile hayran sayısı da artacak. Üstelik bu insanlar, projeden kar payı
alamayacak olsalar bile katkıda bulunup projenin hayata geçtiğini görmek
isteyecekler (Siders, 2010).
 Yatırım yapanlar -hayranlar- sosyal ağların sağladığı kolaylık ile, hayranlar
gönüllü olarak tanıtım çalışması yapacaktır. Sosyal ağların tanıtım etkisi
düşünülürse, başlangıç için çok büyük bir katkıdır.
 Kitleden elde edilen gelir daha çok para bulmaya yardımcı olabilir. Fikir
halindeki bir projeyi bile satın alan, takip eden insanlar olduğunu göstermek
daha fazla katılımcı ve daha büyük miktarda paralar bulmaya yarayabilir
(Ringelmann, 2010).
Avantajlar - Gelecek Öngörüleri:
 Şu an daha küçük ölçekli, yaratıcı projeler (sıra dışı ürün geliştirme, müzik, film
gibi) için kullanılsa da, gelecekte daha büyük ölçekli ve kar merkezli projeler
için kullanılabilmesi umuluyor. (Rosenbaum, 2010).

24. www.4play.com.tr
23
Kitle Fonunun Dezavantajları:
 Kitle fonunda toplanan para projeye göre, (muhtemelen) çok küçük olacaktır.
Pek çok kitle fonu projesinde toplanan para proje için yeterli değildir. Kitle fonu
projelerinin önemli platformlarından indiegogo.com’un kendi blog
istatistiklerine göre; proje başına toplanan para ortalama olarak 650$
(Katherine, 2010). Film, albüm gibi önemli projeler için bu ortalama para
oldukça yetersiz.
 Toplanan para sadece kısa süreli ya da bir seferlik özel bir proje için. Uzun
vadeli projeler için kitle fonu faydalı değil. Ortada somut (yatırımcıların eline
geçecek) bir şey olmadan para toplamak zor. Ayrıca uzun vadeli bir proje,
büyük para ihtiyacı anlamına geliyor. Büyük miktarı da kitleden toplamak
oldukça zor.
 Kitle fonu ile yapılabilecek projeler için ‘zaman’ limitinden sonra bir de ‘proje
türü’ limiti eklenmiştir. Kitle fonunun temelinde görünür bir servis üretmek ve
yatırımcı için bundan bir çeşit ödül üretmek vardır. Yani ‘araştırma yapabilmek’
gibi konular için kitle fonundan verim sağlanamaz (Lavinsky).
 Tanıdığımız insanlardan hatta akraba ve aile bireylerinden borç almak bile
oldukça zor olabiliyorken, tanımadığımız insan topluluğundan para toplamak
oldukça zor bir uğraştır.
İnternet üzerindeki ‘daha çok para toplayabilme tüyoları’ incelendiğinde
neredeyse hepsinin en temel noktası; projeyi en ince detaylara kadar
açıklamaktır. Bu, fikir hırsızlıklarına açık bir davet ve rakiplere altın tepsi ile
sunulan bir fırsattır ("Crowd funding disadvantages," 2010).
 Para toplanıp proje başlangıcından sonrasını takip etmek çok zor. Tekil olarak
kullanıcılar, zaten çok küçük miktarlarda yatırım yaptıkları ve belki fiziksel
olarak çok uzaklarda oldukları için bu işi takip etmeyeceklerdir. Üretim
sürecini, ödüllerin-payların iletilmesini, paranın proje için kullanılmasını takip
edecek sorumlu aracı firma (internet platformu) ise iş takibi çok zor olacaktır.
 Kullanıcı açısından toplanacak paraya karşılık, yapılması gereken iş miktarı çok
yüksek olabilir. Daha fazla para toplamak için projeyi tanıtmak çok çaba
gerektirebilir. Düzenli Twitter iletileri, blog yazıları, Facebook sayfa
güncellemeleri oldukça vakit alacaktır. Ayrıca küçük miktarda para yatırmadan
önce tonla soru sorabilecek bir kitlenin ihtiyaçlarını da cevaplamak
gerekecektir.

25. www.4play.com.tr
24
Hatta bazı proje yöneticileri yatırılan miktarlara farklı ödüller vermek amacı ile,
yüksek miktarda para yatıranlarla röportaj, internet üzerinden anlık iletişime
geçebilmek, proje kararlarına yön verebilmek gibi haklar vermektedirler. Bu
gibi durumlarda projenin belki sadece %5’i kadar para yatırmış ve iş hakkında
bilgi sahibi bile olmayan biri, hayati bir karar için diretiyor olabilir.
Dezavantajlar - Gelecek Öngörüleri :
 Avantajlar bölümündeki gelecek öngörülerine, kitle fonunun daha büyük
projeler için kullanılması beklentisinin olduğunu yazılabilse de genel beklenti
bu sistemin küçük çaplı ve tek seferlik projeler için geçerli olduğu yönünde.
Halihazırda olumlu ve olumsuz noktalar incelendiğinde de bu sonuç sürpriz
olmayacaktır çünkü kullanıcılardan gelen ve kullanıcılara dönecek olanlar
incelendiğinde zaman ve miktar açısından ancak kısa projeler için bu yola
başvurulabilir.
Verimlilik :
 İyi işleyen bir kitle fonu platformuna, büyük ihtimalle her gün yüzlerce fikir
gelecektir. Elbette bu fikirlerden her biri fon oluşturmak için yayımlanamaz.
Fon toplamadan önce (seçilecek fikirler fon kullanıcıları tarafından oylama ile
seçilecek olsa bile) belirlenmiş bir limit içerisinde, önce editörler yayımlanacak
fikirlere karar vermelidir.
Her gün gelmeye devam eden tonla fikir arasından seçim yapmak yoğun bir iş
yükü demektir. Fikirlerin incelenmesi ve elenmesi, sektör ya da konu üzerine
ekstra araştırmayı bile gerektirebilir. İnceleme ve araştırma eksikliği, iyi bir
fikrin gözden kaçıp elenmesine ve aracı firmanın oldukça yüksek miktarda para
kaybetmesine sebep olabilir.
 Dezavantajlar bölümünde incelenen ‘üretim süreci ve sonrası’ da ayrı bir yük.
Bunu aracı firma yapacaksa iş yükü çok artacaktır. Aracı firma yapmayacaksa
da ortaya çıkabilecek kötü sonuçlar, aracı firmanın da itibarını zedeleyecek ve
işlerini sekteye uğratacaktır.

26. www.4play.com.tr
25
 Bir kitle fonu platformu günde birkaç proje için para toplayabilir ve toplanan
paralardan iyi miktarda komisyon alabilir. Fakat takip edilecek iş sayısı ile
miktar kıyaslandığında bu model çok verimli olmayabilir.
Gelecekte kitle fonunu, daha büyük ve uzun vadeli projeler için kullanılmanın
yolu bulunabilirse elbette yorumlar farklı bir yön alacaktır. Fakat sınırlı çeşitte
yapılabilecek işler için sektörde fazla sayıda rekabetçi bulunmaktadır.
Örnekler - Quirky:
Quirky.com bir fikrin, tasarım üretim ve satış aşamalarına şahit olduğumuz bir
zengin bir platform. Model olarak hem ‘kitle fonu’ hem de (bir sonraki
bölümün konusu olan) ‘kitle bilgi satışı’nın karışımı. Bu bölümde hangi kısımları
ile kitle fonu olduğu açıklanacak.
Bir fikir sahibi Quirky.com’a fikrini ve 10$’lık bir ödeme ile gönderiyor. Quirky
yetkilileri fikri beğenirse tasarımcılar projeyi geliştiriyor. Tasarım aşamasından
önce kitle (crowd) ürün iyileştirmesi yapabiliyor ya da tasarım esnasında ortaya
çıkabilecek herhangi bir soruna çözüm bulabiliyor. Proje satışa sunuluyor ve
yeteri kadar ön satış olursa proje hayata geçiriliyor, üretim yapılıyor. Fikir
sahibi, tasarımcı, Quirky ve kitle kar ortağı oluyor. Kitlenin payı katkıda bulunan
kişilere, katkı sayısına göre eşit olarak dağıtılıyor. Beş problem çözen kişi, bu
kardan 5x kadar alırken, 3 problem çözen kişi 3x miktarda alıyor.
Quarky.com’un kitle fonu olarak gösterilecek kısmı ön satışın yapıldığı kısım.
Çünkü başlangıç parası burada. Kullanıcılar daha üretilmemiş bir ürüne para
yatırıyor ve üretim aşamasına geçmesini sağlıyor.
Fikir, iyileştirme ve çözüm aşamalarını ‘kitle bilgi satışı’ bölümünde
inceleyeceğiz.
Ticari model diyagramı aşağıdaki gibidir.

27. www.4play.com.tr
26
Örnekler - Zopa:
Zopa.com yatırım yapacak parası olan kişiler ile paraya ihtiyacı olanların
buluşturulduğu bir servis. Borç vermek isteyenler kişiler zopa.com’a banka
aracılığı ile para yatırıyorlar. Para Zopa yetkililerinin hizmeti ile borç para almak
isteyen farklı kullanıcılara veriliyor. Borç verenlerden %1 komisyon, borç
alanlardan da 130£ sabit bir ücret alıyor.
Borç verenler, paralarını, Zopa çalışanlarının belirlediği değişik pazarlara kendi
istedikleri kiralama oranı ve geri ödeme süresi ile bölebiliyorlar. Yüksek
kiralama bedeli kiracı bulabilme süresini artırıyor, hatta belki kiracı
bulunamıyor. (Kiralama bedeli genel olarak %6 ile %13, geri ödeme süresi de
36 ile 60 ay arasında değişiyor.) Para güvenlik açısından birden çok kişiye borç
olarak dağıtılıyor. Ayrıca, borç veren kişiler kazandıkları paranın vergisini
kendileri ödemek durumunda.
Geri ödemede sorun yaşanırsa, bunun takibini Zopa yapıyor. Geç ödeme,
ödeme atlama gibi durumlarda borç veren kişiler hiçbir şey ile uğraşmıyor, tüm
eforu Zopa yetkilileri sarf ediyor. Böyle durumlarda %0,5 ile %3,1 arasında bir
gecikme cezası uygulanıyor.

28. www.4play.com.tr
27
Borç alan herkes kredi kartı numarası ve iletişim bilgileri alındıktan sonra risk
değerlendirmesine tabi oluyor. Parayı pazarlara bölmek, her pazar içinde
birden çok kişiye borç vermek, risk değerlendirmesi yapmak gibi tüm
önlemlere rağmen, Zopa borç veren kişileri risklere karşı uyarıyor ve
sorumluluğu üstlenmelerini istiyor. Yani borç veren kişiler, en baştan riskleri
göze almış oluyor.
Ticari modelin akış diyagramı aşağıdaki gibidir (Zopa.com).

29. www.4play.com.tr
28
Kaynaklar:
• Crowdfunding. (2010). Retrieved from http://www.gaebler.com/What-Is-
Crowdfunding.htm
• Ringelmann, Danae . (2010, January 18). 5 benefits of crowdfunding. Retrieved
from http://www.indiegogo.com/blog/2010/01/benefits-of-
crowdfunding.html
• Siders, Daniel. (2010, February 8). Fringe benefits of crowdfunding. Retrieved
from http://www.danielsiders.com/2010/02/07/fringe-benefits-of-
crowdfunding
• Rosenbaum, Steve. (2010, January 28). The future of crowd funding. Retrieved
from http://www.mediabizbloggers.com/steve-rosenbaum/82720872.html
• Katherine, Raz. (2010, January 20). Insights. Retrieved from
http://www.indiegogo.com/blog/insights/
• Crowd funding disadvantages. (2010). Retrieved from
http://www.gaebler.com/Crowd-Funding-Disadvantages.htm
• Lavinsky, Dave. (n.d.). Is crowdfunding an option for my business?. Retrieved
from http://www.growthink.com/content/crowdfunding-option-my-business
• Zopa.com, Initials. (n.d.). Frequently asked questions. Retrieved from
http://uk.zopa.com/ZopaWeb/public/help/help-faqs-lending.html#all

30. www.4play.com.tr
29
Kitle Bilgi Satışı
(Crowd Data Selling)
“İki kafa bir kafadan iyiyken, dünyadaki milyonlarca kafa
ofisinizdekilerden kaç kat daha iyidir?”
Entrepreneur.com

31. www.4play.com.tr
30
Kitle Bilgi Satışı (Crowd Data Selling)
Sıkı internet kullanıcılarının pek yabancı olmadığı kitle kaynaklı
(crowdsourcing) çözümlerin ilk tanımı Jeff Howe tarafından 2006 yılında
yapılmış. Bu tanımdan yola çıkarak -en basit şekilde- kitle kaynağı açıklanacak
olursa; bir çalışanın işini, büyük bir insan topluluğunun yapmasıdır. (Howe,
2006).
Tanımın ilk hali daha belirgin sınırlara sahip. Kitle kaynağı 2006 yılından
günümüze, genişleyip büyümüş. Şu anki genel çerçevesi açıklanacak olursa;
“herhangi bir probleme çevrimiçi ortamlardan, kalabalık kaynaklı çözüm
bulmak” (Devoe, 2011).
Kitle kaynağının bu geniş tanımı -daha ayrıntılı incelenebilmesi için- bu
dokümanda ikiye ayrıldı. Gelecek görüşleri, avantajları ve dezavantajları
farklılık gösteren bu kavramlardan ilki bir önceki bölümde işlenen ‘kitle fonu’
(crowdfunding) idi. Bu bölümde de ‘kitle bilgi satışı’ (crowd data selling) başlığı
altında, ikinci bölüm işlenecek.
Kitle bilgi satışında ticari modeller çeşitlilik gösterebilse de, temelde kitlenin
bilgisini paraya çevirmek üzerine kurulu. Para akışı yönü “B2B” (ticarethane ile
ticarethane arasında), “B2C” (ticarethane ile şahıs arasında) ya da bunların
birleşiminden oluşabilir.
Kitle fonundan ayrıldığı nokta ise, bir işe başlamak ya da problemi çözmek için
gerekli olan para problemini çözmüyor olması. Yani kitle para problemini
çözmüyor. Kitlenin yaptığı iş, bilgi sunmak, çözüm-ürün (efor) sunmak ya da
kendisi ile ilgili bilginin toplanmasına izin vermek olabilir.
Kitle bilgi satışında takip edilmesi gereken can alıcı noktalar (Blur, 2011);
 Bir kitle oluşturmak ve bütünlüğünü sağlamak,
 Kitlenin kullanabileceği bir web platformu sunmak,
 Kitleyi yönetmek ve işi pazarlamaktır.
Muhtemel Ticari Modeller :
Bu bölümde iki adet muhtemel ticari model sunuyoruz. Bu modeller
(örneklerde de görebileceğimiz gibi) pek çok bakımdan değişim geçirebilir ve
bambaşka şekillerde karşımıza çıkabilirler.

32. www.4play.com.tr
31
İlk muhtemel ticari model; kitlenin bilgisini ya da bilgisi ile ürettiği işi
satabilmesi üzerine kurulmuştur. Platformu sağlayan firma buradan komisyon
alıyor olabilir. Diyagram aşağıdaki gibidir.
İkinci muhtemel model ise, kullanıcılar hakkında bilgi toplayıp bunu başka
firmalara satmak üzerine kuruludur.

33. www.4play.com.tr
32
4Play için bir örnek yazmak gerekirse; 4Play çalışanları, yoğun işleri sebebi ile
sektör ve yenilikler hakkında, şirket bloguna yazı girmeye vakit bulamıyorlar.
Blogu canlandırmak için kitle bilgi satışından faydalanılabilir. Olası durumdaki
akış aşağıdaki gibi olabilir.
4Play bloguna yazılacak yazılar için açılan bir yarışma-duyuru-ilan sosyal medya
ve ‘Bildirgeç’ gibi platformlar üzerinden duyurulur. Aylık olarak belirlenen konu
başlıklarına göre, yollanacak yazılar 4Play tarafından incelenip elemeye tabi
tutulacak. Seçilen yazıların başka bir yerde yayımlanmaması karşılığında 4Play
cüzi bir ücret ödeyecek. Yarışmaya gelen tüm yazılar yeni fikirler, araştırmalar,
incelemeler içebileceği için 4Play ihtiyaç gördüğü başlıklar hakkında hazırlanmış
onlarca rapora sahip olacak.
Blog takip edenleri -içerik sayesinde artar ise- yayımlanan yazılar 4Play’in
tanıtımına katkı sağlayacak.
Kitle Bilgi Satışının Avantajları:
 Bu sistemin en büyük avantajı kitlenin yaptığı iş, normale göre çok ucuza mal
edilir. (Maliyet %50 oranında azalacaktır (Crowdsourcebase, 2011).) Güvenilir
ve kaliteli bir iş yaptırmak için, dev firmalara gitmenize gerek kalmayabilir.
Kitleye yapacağınız bir duyuru ile, yüzlerce insan sizin için iş üretmeye
başlayabilir. Bu insanlar tarafından yollanan çalışmalar içinden ‘en iyi’ olanı
tercih edeceğiniz için, iş ile ilgilenenler canını dişine takarak çalışacaklardır.

34. www.4play.com.tr
33
Daha az paraya, yüzlerce seçeneğe sahip olabilir ve en uygun seçeneğe
ödemeyi yapabilirsiniz.
 İşin bitirilme süreci konusunda işveren daha rahat olabilir. İletişim halinde
olduğunuz kişilerden, belirtilen zaman zarfı içerisinde onlarca bitmiş iş
gelecektir. En iyi işe ödeme yapılacağı için, yetişmeyen işler hakkında bir kurum
ya da kişi ile problem yaşamaya gerek kalmaz. Parayı, işi yetiştiren kişi
alacaktır.
 Kitle bilgi satışını sağlayan platformlar sayesinde, işverenler yetenekli insanları
aramak yükünden kurtulmuşlardır. Bu sistemde, yetenekli çalışanlar işvereni
aramaktadır (Himanshu).
 İşsiz olan, fazladan gelir elde etmek isteyen pek çok insan varken, kitle bilgi
satışı platformlarına katılımcı bulmak, ‘kitle fonu’ platformlarından daha
kolaydır. Bu kişilerden para da talep edilmiyor olması ayrı bir etkendir.
 Kitle bilgi satışı sayesinde iş yapan kişiler, tüm harcamalarını bu şekilde
karşılıyor olabilir ya da ek gelir elde ediyor olabilirler. Fakat bu sistemin onlara
katacağı en büyük gelir, ‘tecrübe’ olacaktır (Crowdsourcebase, 2011).
 Kitle bilgi satışının diğer bir yüzü de, sunulan hizmet ile kullanıcılardan bilgi
toplamaktır. Ancak araştırmak ile elde edilebilecek özel bilgiler -kullanıcı rızası
ile- bu platformlar üzerinden elde edilebilir. (Örnekler - PatientsLikeMe)
Avantajlar - Gelecek Öngörüleri:
 Büyük firmaların tasarım, yaratıcılık, geliştirme gibi işlerini kitle bilgi satışı ile
yapmaya başlaması, gelecekteki organizasyon yapısına etkisi tartışılıyor. LG’nin
milyon dolarlık cep telefonu tasarımını 20.000$’lık bir ilan ile kitlelere sunması
akıllardaki önemli örneklerden (Winsor, 2009). Böyle projeler ile serbest
çalışan insanlara özgürlük ve daha fazla fırsat doğacağına inanılıyor.
 Tasarım gibi işleri kitlelerin yapması şirketlere pazarlama açısından kolaylık
sağlayacaktır. Kitleden gelen işler, aynı zamanda kitlenin ne arzuladığı hakkında
fikir edinmek için de kullanılmalı. Yapılanlar, kitlenin görmek istediği olarak da
algılanabilir. Pazarlama ve reklam kampanyaları bu veriler üzerinden
yürütülebilir. Kitle bilgi satışının pazarlama ve reklam üzerindeki etkisi, gelecek
adına dikkate alınması gereken konular (Winsor, 2009).
 Kitlenin ürettikleri ile bilgi toplamanın faydaları bir önceki maddede açıklandı.
Kitle bilgi satışının diğer bir yönü, ‘kitlenin bilgilerini ticarethanelere satmak’ da

35. www.4play.com.tr
34
pazarlama ve reklam açısından ayrı önem taşıyor. Kullanıcıların ne istedikleri,
neye ihtiyaç duydukları -toplanan özel bilgiler sayesinde- daha derin olarak
incelenebilir.
Kitle Bilgi Satışının Dezavantajları:
 Kitle bilgi satışı, eğer istediğiniz iş hakkında verebilecek bazı tavsiyeleriniz
varsa, çok faydalı. Seçenekleri görülüp pek çok kişinin yaratıcılığı
değerlendirilebilir. Fakat istenilen iş keskin hatlarla belirlenmiş, spesifik ise kitle
bilgi satış platformları çözüm için uygun değil.
Sürekli iletişim içinde olunan bir çalışanın bile, istenilen spesifik işi yapması zor
olabilecek iken, internet üzerinden iletişimin kurulduğu insanlara istekleri
anlatmak çok daha zor (belki de imkansız) olacaktır. Üretim aşamasını kontrol
etmek, geribildirim vermek zaten imkansızdır.
Temele inecek ve genelleyecek olursak; işverenin yaşadığı en büyük
problemlerden biri doğru soruyu soramamaktır (Johnson, 2009).
 Kitle bilgi satışının diğer bir avantajı da, ancak araştırmak ile toplanabilecek
özel bilgilerin toplanmasına imkan sağlamasıydı. Elbette bu kullanıcının rızası
ile olabilecek bir avantaj. Bu büyük avantaj, bir problemi de ortaya çıkarıyor.
Toplanan özel bilgileri suiistimal edebilecek, yasal olmayan işlerde
kullanabilecek insanlar her zaman mevcut. Bilgi sistemine erişme yetkisi olan
bir çalışan, bir internet korsanı, hatta bazen bilgileri rızası ile vermiş olan bir
kullanıcı bile yasal olarak sizi zora sokabilir.
 Toplanan bilginin geçerlilik derecesi de ayrı bir sorun olabilir. Kitle bilgi satışı
sayesinde toplanamayacak bilgilere erişebilir ya da kullanıcılardan bilgi
yollamalarını isteyebiliriz. Fakat kullanıcılar bunların takip edildiğini,
kullanılacağını bilirken ne derece güvenilir bilgi toplanacağı bir soru işaretidir.
 Kitleden gelen işler telif hakkı sorunlarına sebep olabilir. Üretim süreci takip
edilemediği için ve işi üretenin tek seferlik çalışması bu sorunun ana
sebepleridir. Tasarım-bilgi-fikrin çalıntı olması hem boşa ödeme yapmanıza
hem de çok sıkıntılı bir yasal süreç yaşamanıza sebep olabilir.
Dezavantajlar - Gelecek Öngörüleri :
 Kitle bilgi satışının gizli ve büyük bir masrafı olabilir (Yudkin). Potansiyeli kadar
yüksek bir yaygınlığı (sadece şimdilik) olmayabilir. Fakat sistem gerçek değerine

36. www.4play.com.tr
35
kavuştuğunda, kitle daha çok haberdar olduğunda ve önemsediğinde oluşacak
yoğunluk bilgi kirliliğine sebep olabilir ve ihtiyaç duyulan iş gücünü artırabilir.
Örnek ile incelenecek olursa, dolgun ödüllü bir tasarım ilanına yollanan 50.000
ilan içerisinden seçim yapmak ya da bir problem için yollanan 10.000 çözümü
değerlendirmek çok büyük iş gücü gerektirebilir.
Verimlilik :
 Kitle bilgi satışındaki önemli nokta kalabalığı yönetmek ve odaklayabilmektir.
Uygun platformda, bir araya getirilmiş doğru insanlar ile iş yapıldığında -daha
önceki örneklerde de belirtildiği gibi- maliyet çok büyük bir düşüş
gösterecektir.
Ayrıca üretim sürecinin kısalması, çalışanın veriminin ödül sistemi sayesinde
artması, geç teslim sorunun olmaması gibi etkenler kitle bilgi satışının getirisini
de artırmaktadır.
Özellikle yaratıcılık ve bol seçenek gerektiren işlerde mutlaka kullanılması
gerekir.
Örnekler - Quirky:
Quirky.com’un işleyişini ve hangi kısımları ile kitle fonu olduğunu bir önceki
bölümde açıklanmıştı. Bu bölümde de Quirky’nin hangi bölümleri ile kitle bilgi
satışına örnek olduğunu işlenecek.

37. www.4play.com.tr
36
Yukarıdaki diyagramda görülen fikir başlangıç aşaması ile kitle bilgi satışı
başlıyor. Kitleden fikir gerçek olarak bir işe dönüşmek üzere. Kullanıcılar bir
anlamda iş fikirlerini satıyorlar.
Fikir tasarım aşamasına gelmeden önce, kullanıcılar tarafından yapılan
iyileştirmeler ve tasarım aşamasında ortaya çıkan problemlere çözüm de kitle
bilgi satışı olarak nitelendiriliyor. Çünkü burada da katkı-etki-çözüm kitleden
geliyor.
Tüm işlemlerden ve satıştan sonra fikir sahibi ve katkıda bulunanlar da kar
ortaklığı ile para kazanmış oluyorlar.
Örnekler - PatientsLikeMe:
Patientslikeme.com benzer hastalıkları olan kişilerin, tecrübelerini ve
tavsiyelerini birbirleri ile paylaşabildikleri bir platform. Kullanıcıların izni ile
erişilen medikal bilgilerin toplu olarak ilaç şirketlerine satışı ile gelir elde
ediliyor.

38. www.4play.com.tr
37
Örnekler - UTest:
UTest.com yazılım geliştirenlerin şirketlerin, hata ayıklama hizmeti için
kullandıkları bir platform. 170 ülkeden 35.000 testerı bir araya getiren bu
platformda, aracı şirket (UTest) kullanıcılara platform, ücretsiz yazılım ve
elbette iş bulma kolaylığı sağlıyor. Hizmet karşılığında da bir komisyon ücreti
alıyor.
UTest'i rakiplerinden farklı kılan şey aslında bir problemin çözümünde yatıyor.
Yazılımdaki aynı hatayı birden çok kullanıcının bulması pay alma açısından bir
problem. UTest hatayı ilk bulan kişinin toplam ücretten pay almasını sağlıyor.
Belirlenen hata sayısı arttıkça alınacak pay da artıyor.
Örnekler - LogoTournament:
LogoTournament.com isminden de anlaşılabileceği gibi, çok spesifik bir çizgiye
sahip. Logoya ihtiyaç duyan şirketler, dünyanın dört bir yanından ilan verebilip
yüzlerce tasarımcıdan logo örneği alabiliyor.
İşleyişi ayrıntılı olacak anlatacak olursak; Logo ihtiyacı duyan şirket, nasıl bir
tasarım istediği ile ilgili bilgi veriyor. Bu bilgiler web platformunun sağladığı bir

39. www.4play.com.tr
38
sihirbaz ile kolayca alınıyor. Bilgilerin ve ödül miktarının belirtilmesi ile turnuva
resmen başlıyor.
Bilgileri alan tasarımcılar belirlenen süre içerisinde logo tasarımlarını
platformda yayımlayıp oylamaya katılıyorlar. Fakat oylamanın sonuca bir
katkısı yok, işveren hangi tasarımı beğenir ise parayı ödeyip tasarımın
kullanılabilir boyutta olan halini satın alıyor.
Örnekler - BooBox:
Fosfor (www.fosfor.be) isimli firma tarafından geliştirilen BooBox sistemi,
promosyon dağıtımına farklı bir boyut kazandırmıştır. Promosyon ürün
dağıtmak isteyen firmaların çalışan ücreti, bilgi toplaması, topladığı bilgiyi
dijital ortama aktarıp işlemesi gibi sorunları inceleyen Fosfor, işlemi dijital
sistemler ile birleştirmiş.
Havalimanı, metro, alışveriş merkezi gibi yerlere kurulan BooBox’lar,
kullanıcılardan cinsiyet, yaş aralığı, iletişim şekli ve adresi gibi bilgileri

40. www.4play.com.tr
39
toplayabiliyor. Eğer kullanıcı ister ise bilgilerini girdikten sonra örnek
ürünlerden alıp test edebiliyor.
Üretici firma hem ürünlerin dağıtıldığını kolayca kontrol edip emin olabiliyor,
hem kullanıcı bilgilerini dijital olarak elde etmiş oluyor hem de zaman ve
çalışan ücretinden tasarruf ediyor.
Sistemin işleyişi aşağıdaki diyagramda gösterilmiştir.

41. www.4play.com.tr
40
Kaynaklar:
• Howe, Jeff. (2006, June 06). The rise of crowdsourcing . Retrieved from
http://www.wired.com/wired/archive/14.06/crowds.html
• Devoe, Perry. (2011, February 10). So what is crowdsourcing?. Retrieved from
http://lunartravel.net/?p=1299
• Blur, Team. (2011, January 19). What is crowdsourcing the video. Retrieved
from http://what-is-crowdsourcing.com/what-is-crowdsourcing/
• Crowdsourcebase, . (2011, January 30). The multifaceted advantages of
crowdsourcing for companies, organizations, businessmen & freelancers.
Retrieved from http://www.crowdsourcebase.com/the-multifaceted-
advantages-of-crowdsourcing-for-companies-organizations-businessmen-
freelancers
• Himanshu, Chanda. (n.d.). advantages and disadvantages of crowdsourcing:
look before you leap.. Retrieved from http://bizdharma.com/blog/advantages-
and-disadvantages-of-crowdsourcing/
• Winsor, John. (2009, June 15). Crowdsourcing: what it means for innovation.
Retrieved from
http://www.businessweek.com/innovate/content/jun2009/id20090615_9463
26.htm
• Johnson, Emma. (2009, February 25). Crowdsourcing: free problem-solving for
your biz. Retrieved from
http://www.entrepreneur.com/marketing/article200350.html
• Yudkin, Marcia. (n.d.). Crowdsourcing - 9 hidden disadvantages of
crowdsourcing for generating a great new business name. Retrieved from
http://ezinearticles.com/?Crowdsourcing---9-Hidden-Disadvantages-of-
Crowdsourcing-For-Generating-a-Great-New-Business-Name&id=3296935

42. www.4play.com.tr
41
Fırsat, Şans ve Teklif
“Yenilik; spam dediğimiz e-postaları, her gün sabırsızlıkla
bekliyor olmamız.”
Forbes.com

43. www.4play.com.tr
42
Fırsat - Şans - Teklif Sistemi
Fırsat, şans ve teklif olarak isimlendirdiğimiz sistem internet üzerinden alışveriş
yapanların yabancı olmadığı bileşenlerden oluşuyor. Ürün ya da hizmet satışına
‘grup, fırsat, teklif ve limit’ parametrelerinin eklenmesi ile oluşuyor.
Bu modelde, ürün (bir grup) kullanıcıya özel bir teklif ile sınırlı sayıda fırsat
olarak sunuluyor. Kullanıcıyı almaya teşvik eden özel teklif; indirimli fiyat,
yüksek kalite, nadir bulunan hizmet-ürün gibi şekillerde belirebilir.
Sistemin belki de en önemli bileşeni ‘limit’tir. Zaman ya da stok limiti,
kullanıcıları satın almaya, hatta bir an önce satın almaya teşvik eder. Limit
parametresinin diğer bir özelliği de kullanıcılara, dolandırılmadıklarının, fırsatın
gerçek olduğu mesajını vermektir.
Teklif parametresi, bu fırsatlın kullanıcılara teklif edilmesi ya da kullanıcıların
ürün için teklifte bulunması olarak belirebilir.
Muhtemel Ticari Model :

44. www.4play.com.tr
43
Fırsat - Şans - Teklif Sisteminin Avantajları:
 Bu sistemin en büyük avantajı alışverişe dahil olan her herkesin kazanmasıdır.
Alışverişe dahil olanları 3’e ayıracak olursak;
▫ Tüketici: Tüketicinin en büyük kazancı indirimdir. Kaliteli bir ürünü
büyük indirim ile, hizmeti yok pahasına bile satın alabilir.
▫ Aracı firma: Aracı firma web servisidir. Web servisinin kazancı ürün
satışından fiyat üzerinden aldığı komisyondur. Özellikle hizmet
satışındaki komisyon %50’nin bile üzerinde olabilir.
▫ Ürün-Hizmet Sağlayıcısı: Alışverişin bu ayağını da iki başlık altında
inceleyebiliriz.
İlk olarak, Hizmet Sağlayıcısı; bu alışverişten zarar bile ediyor olabilir. Bir
bar, otel, masaj salonu gibi somut bir üründen çok hizmet ileten
kurumların en büyük avantajı tanıtımlarını yapmaktır. Buradan yapılan
alışverişin dönüş beklentisi, kısa vadeli kârdan çok uzun vadelidir.
İkinci olarak, Ürün Sağlayıcısı; bu alışverişte sunduğu somut bir ürün
vardır ve bu sebeple kazancın kısa süreli olarak da katkı sağlamasını
bekler. Kullanıcılar ürün satın alırken de indirimden faydalanırlar çünkü
toplu olarak alışveriş yapmak kazandırır.
 Yukarıdaki maddede fırsat - satış - teklif sisteminin ‘reklam’ etkisinden biraz
bahsettik. Biraz daha genişletecek olursak; bu sistem ‘performansa dayalı
reklam’ olarak da düşünülebilir. Basın yayın organlarına verilen reklamların ne
kadar kullanıcıya ulaştığı meçhul iken burada yapılan reklam gerçek anlamda
ölçülebilir durumdadır. Ürünün kaç kişiye ulaştığı, kaç kişinin hizmeti tecrübe
edip tanıdığı sayılabilir. Çok düşük kar ile hatta bazen zararına hizmet sağlansa
bile bu bir reklam bedeli olarak düşünülmelidir (" what's the," 2010).
 Kullanıcılara sade ve amaca yönelik bir platform sağlar. Genellikle ana sayfada
tek bir ürün olur, kullanıcı sadece tek bir ürünün ayrıntılarını inceler.
Anlaşılması oldukça kolaydır. Sistemin amacı yılın 365 günü boyunca her çeşit
ürünü sağlamak olmadığı için, sadelik oldukça önemlidir (" what's the," 2010).
 Bu platformları işletmenin yüksek bir maliyeti yoktur. En büyük maliyet siteyi
kurmak ve aylık olarak masrafını karşılamaktır ki bunlar da büyük rakamlar
değildir. “Çin’deki grup alışveriş sitelerinden biri, ortalama aylık bakım
masrafının 743$ olduğunu açıklamıştır” ("Online group buying," 2010).

45. www.4play.com.tr
44
 Fırsat, şans ve teklif platformlarında akla gelebilecek her türlü ürün ve hizmet
kolaylıkla satılabilir. Müşteri kitlesi -hem alıcılar hem satıcılar olmak üzere- çok
geniştir. ("Business model 101:," 2010).
 Bu sistemin alışveriş ağı etkisi vardır. Bazı siteler ürün sattıkça fiyatı düşürebilir,
bazıları da belirli miktarda satış olmaz ise satış yapmayabilir. Böyle durumlarda
kullanıcılar sosyal medyanın da gücü ile daha fazla insanın alışveriş yapmasını
sağlayabilir (" what's the," 2010).
Avantajlar - Gelecek Öngörüleri:
 Gün geçtikçe fırsat-grup alışverişi yaygınlaşsa ve internet kullanıcıları
tarafından talep görse de, sistem henüz gerçek değerini bulamamış (DybWad,
2010). Potansiyeli çok yüksek olarak görülüyor ve yeni pek çok projenin de
önünü açacağı söyleniyor.
Şu an hizmet sağlayan servisler ülke-bölge-şehir olarak yerele inmeye çalışsalar
da henüz yolun başındalar. Özellikle 4Square gibi uygulamalar ile sokaklara,
dükkanlara kadar yerele inebilecek, kişiye özel bir sistem olabileceği
düşünülüyor.
Yerel bazlı uygulamalar ile birleşip kişilerin indirim avantajı kolayca
paylaşmasına uzanabilirse, hatta gelirden bu kişilere de pay verirse gelecekte
patlama yapabilir.
 Buradaki potansiyel o kadar yüksek ki Facebook, Google ve Yahoo gibi devler
sektöre girmeye çabalıyor. Facebook’un sosyal alışveriş ve grup-fırsat alışverişi
birleştirip kullanıcılara geniş kapsamlı, çok seçenekli bir alışveriş platformu
üzerinde çalıştığı bahsi geçen konular arasında.
Google ile Yahoo’nun Groupon’u satın almaya çalıştığı yönünde haberler de
var. Google’ın teklifinin 3 milyar doları bulduğu konuşuluyor. 2008’de direkten
dönen Groupon-Yahoo ortaklığı şimdilerde gene gündemde (Merino, 2010).
Fırsat - Şans - Teklif Sisteminin Dezavantajları:
 Rekabet çok yüksek. Bu sistemin maliyeti düşük ve düşük maliyet pek çok
firmanın ardı ardına sektöre atılmasına sebep oluyor ("Online group buying,"
2010).
 Bir servisin her gün sadece bir ürün satması, kolay ve yönetilebilir bir durum.
Web servisinin içeriğini de düşünülecek olursa, çok ayrıntının olmadığı, tek

46. www.4play.com.tr
45
ürün satışına uygun olduğunu görülür. Fakat daha kapsamlı bir satış yapılmak
istenirse (daha çok ürün-hizmet-teklif gibi) içeriği yönetmek de sunmak da
zorlaşacaktır.
Yönetimi zorlaştıran diğer bir etken de daha çok yerele inmektir. Groupon gibi
çok bilinen yaygın ve bilinen bir serviste bile sıkıntılı, ulaşılamayan ilanlar, boşa
ödenen para problemi mevcuttur (Botkin). İşlerin daha yerele inmesi, daha çok
servisin sağlanması bu yönetim problemini artıracaktır.
 Oluşabilecek yönetim problemlerini artırabilecek bir etken de abartılı indirim
ilanlarıdır (Botkin). Normalin oldukça fazla gösterilen bir fiyata %40 indirim
yapılması kullanıcıyı yanlış yönlendirecektir. Bu problem, kullanıcıların servise
duyduğu güveni de oldukça azaltacaktır.
 Fırsat-teklif servisleri, yüksek kalitedeki ürünü ‘seçkin’ müşteri kitlesine sunan
markaların ‘marka değerini’ azaltarak büyük zarar verir ("Top 10 reasons,"
2010).
 Hizmet sağlayan işletmelerde kısa sürede büyük yoğunluğa sebep olabilir.
İşyeri (büyük ihtimal ile) karşılayabileceğinden fazla müşteri ile ilgilenmek
zorunda kalacaktır. Bu durum hizmet kalitesinin düşmesine ve yapılacak
reklamın kötü etki yaratmasına sebep olabilir ("Top 10 reasons," 2010).
Dezavantajlar - Gelecek Öngörüleri :
 Fırsat-teklif alışverişlerinin çok daha yüksek miktarları bulması ve
yaygınlaşması, gelecekte, küçük işyerlerinin kapanmasına, işsizlik oranının
artmasına sebep olabilir, ekonomiye kriz derecesinde bile zarar verebilir.
(Eklund).
 Fırsat-teklif servisleri küçük çaplı işyerlerine büyük ölçüde zarar verebilecek
hatta kapanmalarına sebep olabilecek iken, küçük çaplı fırsat servislerini
bekleyen bir tehlike de var.
Özellikle Facebook ve Google gibi devler sektöre girerse getirecekleri hizmet
çok kapsamlı ve yaygın olabilir. Daha büyük hizmet kitlesine sahip olmanın
verdiği avantaj ile rekabete farklı bir boyut getirebilirler. Kısacası, devler işe el
atarsa, küçük çaplı servisler de müşterilerini kaybedebilir.

47. www.4play.com.tr
46
Verimlilik :
Fırsat-teklif servisleri, özellikle servis sağlayıcıları için oldukça karlı bir iş. İçeriği
yönetmek ve ardını takip etmek efor gerektirse de satıştan alınan komisyon
oldukça yüksek. Her satıştan %25 ile %50 arasında bir komisyon elde ediliyor ve
her gün yüzlerce satış yapılabiliyor. Hizmet ve ürün satışı yapan firmalar bu
ödemeyi aynı zamanda bir reklam harcaması olacak da gördükleri için yüksek
komisyon normal karşılanıyor.
Fırsat-teklif servisleri üzerinden satış yapmak isteyen çok sayıda firma ve bu
servislerden alışveriş yapmak isteyen çok sayıda insan varken, servislerin yüksek
kazancı uzun süre devam edecektir.
Bu servisler üzerinden satış yapan firmalar açısından verimlilik incelenir ise; fırsat-
teklif servisleri üzerinden gelen müşterilerin hiçbir iletişim bilgisi, hizmeti sağlayan
firmaya ulaşmıyor. Hizmeti alan kişilere bir geri dönüş yapabilme imkanı yok ("Top
10 reasons," 2010). Efektifliği azaltan bu sebepten ötürü, hizmeti ve ürünü satan
firma fiyat, indirim ve müşteri sayısı ile ilgili ayrıntılı hesap yapmalıdır.
Örnekler - Swoopo:
Swoopo.com -kendi tanımına göre- eğlence ile alışverişi birleştiren bir web servisi.
Açık artırma ile yapılan alışverişlere farklı bir fırsat boyutu eklenmiş. Bu serviste
ürün ortalama olarak %65 indirim ile satın alınabiliyor (via swoopo.com).
Bu sitede günlük bir ürün yerine birkaç ürün bulunuyor. Bunlar 50$’lık BestBuy
hediye çekinden taşınabilir diskleree, dizüstü bilgisayarlara kadar çeşitlilik
gösteriyor. Ürünler Swoopo tarafından sisteme ekleniyor, yani 3. bir şirketin
ürünlerini toplu olarak satması ya da kullanıcıların açık artırma oluşturması
mümkün değil.
Kullanıcılar belirli bir para karşılığı ‘teklif hakkı paketleri’ satın alıyor ve açık
artırmalarda teklifte bulunabiliyor. Her teklif ile ürünün güncel fiyatı küçük bir
miktar artıyor. Açık artırma süresi de birkaç saniye artıyor (teklif vermek için son
1:00 dakika yerine son 1:15 gibi). Süre bitince son teklifin sahibi, ürünün güncel
fiyatını ödeyerek ürüne sahip oluyor.
Burada tekil kullanıcı (ürünü kazanan kişi) yüzlerce teklif yaptıktan ve çok makul
olan ürün fiyatını ödedikten sonra, ürünü müthiş bir indirim ile satın almış oluyor
(300$’a mükemmel bir bilgisayar gibi). Swoopo’da ürünü normalin birkaç katı

48. www.4play.com.tr
47
fiyata satmış oluyor. Çünkü kaybeden kullanıcıların teklif hakkı ücreti (tahmin
edilebileceği gibi) geri ödenmiyor.
Örnekler - Dubli:
Dubli.com’un ticari modeli Swoopo ile tamamen aynı. Benzer sayıdaki ürünler
satışa sunuluyor. Kullanıcılara paket olarak satılan teklif hakları sayesinde ürünlere
teklif yapılıyor.
Swoopo’dan gösterdiği farklılık ise, ürünün belirli bir fiyatı yok. Ayrıca her teklif ile
açık artırma zamanı da bir değişiklik göstermiyor. Kullanıcıların yaptığı kısmen
bahis oynamak gibi de düşünülebilir. Satın almak isteyen kişiler, teklif haklarını
kullanarak, ürüne fiyat teklif ediyorlar. Fiyatı kendileri belirliyor ve birden çok fiyat
teklifinde bulunabiliyorlar.
Açık artırma tamamlanınca en düşük tekil teklifin sahibi teklif ücretini ödeyerek
ürüne sahip oluyor. (Görünen en düşük teklif 2$ ise ama bu teklifi birden çok kişi
yapmış ise, hepsi kaybediyor. Teklifin ‘tek’ - başkası tarafından önerilmemiş olması
gerekiyor. 2,5$’lık en düşük tekil teklifin sahibi ücreti ödeyip ürüne sahip
olabiliyor.)
Ticari model diyagramı Swoopo.com ile aynıdır.
Swoopo Ticari Modeli
Diyagramı

49. www.4play.com.tr
48
Örnekler - Groupon:
Groupon.com teklif-fırsat alışverişinin ilk örneği olmasa da en çok tanınanı. 1 gün,
1 şehir, 1 fırsat ve sınırlı sayıda satış imkanı ile bu alışveriş alışkanlığını pek çok
insana kazandıran servis.
Sunulan indirimli servisin kullanıcıya ulaşabilmesi için belirlenen minimum satış
sayısına ulaşılması gerekiyor. Yapılan satıştan Groupon yüklü miktarda bir
komisyon (%50) alıyor.

50. www.4play.com.tr
49
Kaynaklar:
• what's the deal with the group deal sites?. (2010, May 27). Retrieved from
http://venturati.weebly.com/1/post/2010/05/whats-the-deal-with-the-group-
deal-sites.html
• Online group buying heats up in china, “made-in-china” business model lasts
long?. (2010, September 2). Retrieved from
http://news.brothersoft.com/online-group-buying-heats-up-in-china-
%E2%80%9Cmade-in-china%E2%80%9D-business-model-lasts-long/201009-
27650.html
• Business model 101: what’s the deal with the group buying sites in india?.
(2010, May 28). Retrieved from http://www.pluggd.in/group-buying-sites-
business-model-in-india-297/
• Eklund, Kevin. (n.d.). Can groupon compete with local publishers, alternative
group buying business models?. Retrieved from http://tomuse.com/group-
buying-business-model-groupon-local-publisher/
• DybWad, Barb. (2010, June 4). Group buying: should small businesses jump in?.
Retrieved from http://mashable.com/2010/06/04/group-buying-small-
business/
• Botkin, Kira. (n.d.). Groupon review – the best daily deals in your city. Retrieved
from http://www.moneycrashers.com/groupon-review-best-deals-coupons-
city/
• Top 10 reasons businesses shouldn’t use daily deal sites like groupon to
advertise locally. (2010, September 16). Retrieved from
http://oscarjrblog.com/top-10-reasons-businesses-shouldn%E2%80%99t-use-
daily-deal-sites-like-groupon-to-advertise-locally.html
• Merino, Faith. (2010, November 29). Google buys groupon for $2.5 billion?.
Retrieved from http://vator.tv/news/2010-11-28-google-buys-groupon-for-25-
billion

51. www.4play.com.tr
50
Fiziksel Paylaşım
“Güneş doğar, dünya döner ama kiralamak olmadan,
ticaret var olamaz.”
Economist.com

52. www.4play.com.tr
51
Fiziksel Paylaşım Sistemi
Fiziksel paylaşım adı altında işleyeceğimiz sistem temel olarak bir kiralama
sistemidir. Bir ürünü birden çok kişinin kullanabilmesi üzerine kurulmuştur. En
basit ve bilinen örneğini düşünülecek olursa, mülk kiralamak akla gelir.
Hiçbirimizin yabancı olmadığı ‘satın almaktansa makul bir sabit ücret
karşılığında kullanmak’ fikrini bu çalışmada biraz daha farklı incelemeye
çalışacağız. ‘Kiralama işlemi daha küçük boyutlarda nasıl gerçekleşebilir ve
dijital ile nasıl birleşir?’ sorusuna yanıt arayacağız ve olası durumları
inceleyeceğiz.
Genellikle küçük boyutlu ve kısa süreli ihtiyaçları karşılamak için geliştirilmiş
pek çok projeyi baz alarak cevaplamaya çalışacağımız somut soru ise ‘kiralama
işlemini bir makine hallederse, iade, hasar kontrolü, depozito, geri dönmeyen
ürünler için ne gibi işlemler yapılabilir?’.
Dünyada hayata geçmiş pek çok kiralama sistemi tek bir noktadan hizmet
sunmak yerine işi ‘otomatiğe bağlayıp’ bireylere daha geniş bir çerçeve içinde
ulaşmaya çalışıyor. Kiralama işlemini insanın yönetmesi yerine dijital teknoloji
ağırlıklı bir kontrol mekanizması kurulmaya çalışılıyor. Kısacası internet ve
mobil teknolojilerin gelişmesi ile insana duyulan ihtiyaç bu alanda da azalıyor.
Pek çoğumuz konuya aşina olduğu için model özellikleri üzerine -sadece- genel
bir bakış atıp örnekleri daha yoğun olarak inceleyeceğiz.
Muhtemel Ticari Model :

53. www.4play.com.tr
52
Fiziksel Paylaşım Sisteminin Avantajları:
 Bildiğimiz üzere fiziksel paylaşımın en büyük avantajı, ürünü satın alıp toplu bir
parayı elden çıkarmamaktır. Kiralama yöntemi ile ihtiyaç, nakit akışı sıkıntısı
yaratmadan giderilmiş olur (Bizhelp, 2009).
 Fiziksel paylaşım sistemi -kiralanacak ürününe göre- çok daha iyi bir ekipman
imkanı sağlayabilir (Allbusiness, 2005). Örnek ile açıklanacak olursa, ek iş olarak
fotoğrafçılık yapan birinin yılda yapacağı 10 önemli çekim için stüdyo kurması -
elde edeceği geliri düşününce- çok zordur. Fotoğrafçı idareten kullanacağı
ortalamanın altındaki ekipmanlar ile işi devam ettirmeye çalışabilir, ki bu
durum iş kalitesinden ödün vermesini gerektirir. İkinci bir seçenek olarak da
birikmiş bir parayı kaliteli ekipmanlara para yatırabilir, bu durumda da az iş
yapacağı için verimsiz bir yatırım yapmış olacaktır.
Üçüncü seçenek ise kullanacağı ekipmanı kiralamaktır. İhtiyaç olduğunda
kullanmak üzere kaliteli ekipmanlar kiralanabilir. Böylece hem kaliteden ödün
verilmez, hem de yatırım ile ilgili sıkıntı yaşanmaz (Murphy, 2010).
 Fiziksel paylaşımın dijital ile birleşmesi, daha ulaşılabilir bir sistem oluşturmayı
mümkün kılar. Her erişim noktası için özel bir mağaza ve çalışanlar olmayacağı
için az alışveriş potansiyeli olan yerlere dahi ulaşılabilir. Daha çok noktada
olmak, daha yaygın bir servis sağlamak için büyük bir avantajdır.
Avantajlar - Gelecek Öngörüleri:
 Fiziksel paylaşımın pek çok kullanım alanı var. Sunulabilecek ürünlerin çeşitliliği
oldukça fazla ve hayal edilebilen her şey, en çılgın fikirler bile fiziksel paylaşım
ticari modeli için uygun olabilir. Kullanıcılar, özellikle yabancı oldukları bir
ürünü yüksek fiyatlarla satın almadan önce denemek isteyeceklerdir. Araba,
gitar, IPad ve hatta tavuk çiftliği satın alacaklar için dahi kiralayıp deneme
servisi sunulmaktadır (SpringWise, 2010).
Hal böyle iken, bu servisi yakın zamanda pek çok ürün için görmek sürpriz
olmayacaktır.
 Kitlenin ihtiyacını karşılayan, iyi planlanmış yatırımlar çok büyük kullanıcı
sayısına ulaşmışlardır. Örneğin, SmartBike adındaki bisiklet kiralama şirketi
260.000’in üzerinde kullanıcıya sahip ve günde 50.000’den fazla sürüş satıyor
(SmartBike). Bunun gibi pek çok örnekten çıkarılacak sonuç; fiziksel paylaşım
sitemi rağbet görüyor.

54. www.4play.com.tr
53
Fiziksel Paylaşım Sisteminin Dezavantajları:
 Fiziksel değişim üzerine kurulmuş bir sistem, hizmeti devam ettirmek için
yapılan sürekli bakım haricinde, beklenmeyen harcamalara da sebep olabilir.
Hasar verilen, kaybolan ürünlerin masrafı hizmet kalitesi açısından bir an önce
karşılanmalıdır.
Bu beklenmedik harcamalar haricinde, daha iyi hizmet sunmak ve rekabet
edebilmek adına yatırımlar sürekli güncellenmelidir. Müşteri adına bir avantaj
olan ‘en iyi ekipmanı kullanabilmek’ üretici için bir dezavantajdır çünkü her
yeni model ile yatırımın önemli bir kısmı güncellenmek hatta değiştirilmek
zorundadır (Murphy, 2010).
 Dijital sistemler sayesinde, insandan çok makine yönetimine geçen kiralama
sistemindeki en büyük sorun, ürünün geri kabul edilmesi sırasında yaşanır. İade
edilen üründe bir hasar olduğunun anlaşılması büyük ihtimal ile makine
tarafından belirlenemez. Hasarlı ürünü düzenli kontroller sırasında çalışanların
tespit etmesi ya da kiralamak isteyen bir sonraki kullanıcının bildirmesi
gerekmektedir.
Böyle durumlarda -bir önceki kullanıcı belli olsa da- hasarın ispatlanması ve
masrafların karşılanması uzun ve hukuki bir süreç gerektirebilir.
 Fiziksel ekipmanın temini için yapılacak yatırımdan başka, araştırma için büyük
para harcanmalıdır. Çünkü kiralama sisteminde sunulan hizmet talep görmez
ise yapılan tüm yatırım çöpe gitmiş olabilir ve geri dönmek için çok geçtir.
 Zarar vermek, kırmak, kaybetmek, geç iade etmek gibi durumlarda ne olacağını
belirleyen, iki tarafı da mutlu edecek ortak bir anlaşma geliştirmek zordur
(Powers). Dijital sistemlerde, bu kuralları kullanıcıya aktarmak da sıkıntı
olabilir.
Verimlilik :
Pek çok fiziksel paylaşım fikri, yeni buluşları da beraberinde getirmektedir.
Örneğin dizüstü bilgisayar kiralayan bir otomasyon sistemi kurmak isteyen kişi
sistemi geliştirmek için araştırma geliştirme aşaması için büyük para harcamak
zorunda kalabilir. Ayrıca geniş bir ağ ve yaygın bir hizmet isteniyorsa, oldukça
fazla noktaya erişilmeli. Tüm bu etkenlere, bakım ve sürekli yenilenme
masrafları da eklenir ise toplamda yapılacak yatırımın büyüklüğü iyice
artacaktır.

55. www.4play.com.tr
54
Tüm bu olumsuz şartlara rağmen, iyi gözlemlenmiş bir ihtiyaca cevap veren ve
büyük bir topluluğa seslenen servisler yatırımcıya oldukça para kazandıracaktır.
Sunulacak ürün ve kullanacak popülasyona göre, fiziksel paylaşım sistemi
oldukça verimli olabilir.
Örnekler - CapitalBikeShare:
CapitalBikeShare (www.capitalbikeshare.com), bisiklet kiralama sistemini
dijital ile birleştirmiş başarılı örneklerden sadece bir tanesi (benzer örnekler
için; www.smartbike.com, www.altabicycleshare.com).
Şimdilik tek bir şehirde hizmet veren şirket, 110 noktada 1100 bisiklet ile
hizmet veriyor. Sistemin işleyişi pek çok yeni işe örnek olabilecek şekilde.
Kullanıcılar internet üzerinden üye olup ‘akbil’ benzeri bir anahtar ile
istediklerinde bisiklet kiralayabiliyor, sadece kullandıkları miktar kadar
ödeyebiliyorlar. Günlük, aylık ve yıllık üyelik ücretleri 5$, 25$ ve 75$ dolar
olarak değişiyor. İnternetten üyelik almayanlar ve hemen bisiklet kiralamak
isteyenler de istasyonlarda, kredi kartı ile üyelik alabiliyorlar. Müşteri, verilen

56. www.4play.com.tr
55
üyelik numarasını girerek, anahtara gerek kalmadan bisikleti istasyondan
alabiliyor.
İlk 30 dakikası ücretsiz olan sürüşler, 30 dakikalık periyotlar ile fiyatlandırılıyor
ve 6 saatlik kullanımın fiyatı 60$’ı buluyor. Sürüş sonrasında müşteri, bisikleti
istediği istasyona bir CapitalBikeShare istasyonuna bırakabiliyor.
Ürün bir kazaya karıştığında kullanıcılardan polis raporu isteniyor ve olay
yerine bir yetkili gönderilebiliyor. Ayrıca istasyondaki ürünlere, düzenli olarak
hasar kontrolü yapılıyor ve her kullanıcıdan kiralama öncesinde bisikleti kontrol
etmesi isteniyor.
Örnekler - Zilok:
Zilok.com, kiralama hizmetini internet üzerinden gerçekleştiren bir servis.
Zilok.com’dan alıp düzenlenen aşağıdaki diyagram, 6 adımda gerçekleşen
kiralama işlemini açıklamaktadır.
Fakat Zilok’un bir ticari modeli yok. Site tamamen ücretsiz ve bu sebeple servis
sağlayıcı oluşacak hiçbir problemin sorumluluğunu kabul etmiyor. Fiziksel

57. www.4play.com.tr
56
Değişim konu başlığına çok uygun bu örnek için bir ticari model oluşturacak
olursak;
Ürünü kiralayan kişinin ürüne zarar verme ya da iade etmeme ihtimali her
zaman vardır. Böyle durumlar için Zilok kiracının -mal sahibinin belirlemiş
olduğu- bir depozito ödemesini isteyebilir. Depozitonun ödenmesi ile iletişim
bilgileri kullanıcıya ulaştırılır ve alışveriş gerçekleştirilir. Herhangi bir sorun
oluşmaması durumunda, komisyon düşüldükten sonra depozito kiracıya geri
ödenir.
Depozitoyu, sadece mal sahibinin belirlemesi makul olmayan miktarların
istenmesine sebep olabilir. Fakat kiracı ödeyeceği depozito arttıkça ödenecek
komisyon da artacağı için, aslında ‘yüksek depozito’, ‘daha az kiracı’ anlamına
gelmektedir.
Sisteme teklif vermek ve ürün listelemek için de ücretlendirmeler eklenebilir.

58. www.4play.com.tr
57
Kaynaklar:
• Bizhelp, Initials. (2009, August 22). Leasing in business-advantages-
disadvantages. Retrieved from http://www.bizhelp24.com/business-
finance/leasing-in-business-advantages-disadvantages.html
• Allbusiness, Initials. (2005, January 18). Leasing in business-advantages-
disadvantages. Retrieved from http://www.allbusiness.com/business-
finance/leasing/2540-1.html
• SmartBike, Initials. (n.d.). Facts. Retrieved from
http://www.smartbike.com/facts
• Murphy, Sean. (2010, August 25). Audio visual equipment rental - advantages
and disadvantages. Retrieved from http://www.articlesbase.com/hardware-
articles/audio-visual-equipment-rental-advantages-and-disadvantages-
3123220.html
• Powers, Jonathan. (n.d.). Start up companies consider renting servers.
Retrieved from http://www.buzzle.com/articles/start-up-companies-consider-
renting-servers.html
• SpringWise, Initials. (2010, May 13). For £20, a way to try the ipad before
buying. Retrieved from http://www.springwise.com/life_hacks/bidandborrow/

59. www.4play.com.tr
58
Sonuç
Araştırma konusu olan altı ticari modelin de (Sanal Ürünler, Sosyal Alışveriş, Kitle
Fonu, Kitle Bilgi Satışı, Fırsat-Teklif-Şans, Fiziksel Değişim) ortak bazı noktaları var.
Gelecekte yapılacak muhtemel yenilikler bu ortak noktaları bir araya getirmiş olacak.
‘Amaç etrafında birleşmek’, ‘sosyalleşmek’, ‘aitlik’, ‘alışveriş’ ve ‘paylaşmak’ bu
anahtar kelimelerden birkaçı.
Özellikle, ‘Paylaşmak’ adı altında yapılan işler geleceğin anahtarını elinde tutuyor
olacak. Facebook, Twitter gibi yaygın sosyal ağların gelişimini göz önüne alırsak;
sosyalleşmek için yapılan platformlar, eğer doğru ihtiyaçları karşılayacak şekilde
düzenlenirse, büyük pazar payına sahip olacaklar.
İletişim imkanları bu kadar etkin kullanılıyorken, kitlelerin belirli bir amaç etrafına
toparlanıp iletişebilmeleri de, pek çok projenin temelini oluşturuyor olacak ikinci
anahtar kelime.
Yeni kurulan bir servisin gelecekte kullanıcıyı yakalayabileceği önemli noktalar ise; en
temelde insani zaaflar ve istekler. Bir gruba aitlik, tarz sahibi olmak, sosyal statü
kazanma arzusu, farklı olmak, kazanç-çıkar ve eğlence üzerine kurulmamış servisler
dahi kullanıcılara bu hissiyatı kazandırmalıdır.
Lider ile takipçiyi ayıran şey, inovasyon olduğuna göre gelecekteki servislerin başarılı
olabilmesi için ihtiyaç duyacağı şeyler;
 Mutlu-memnun olmayan bir müşteri kitlesi
 Daha iyi hizmet için teknoloji-inovasyon
 Yeni bir hizmet ya da üründür.
Tüm bunlardan ayrı bir nokta, tüm fikirlerin ve projelerin başlangıç noktası ise;
trendleri, müşterileri, altyapı imkanlarını ve rakipleri dikkatle izlenmekten geçer.