1. Товч агуулга лекц №2
• Уураг
• Уургийн биологийн үйл ажиллагаа
• Уураг түүний үндсэн бүрэлдэхүүний шинж
чанар
• Уургийн ангилал

2. Уураг нь азот агуулсан өндөр молекулт
нэгдэл
бөгөөд
түүний
молекулыг
бүрдүүлж буй аминохүчил өөр хоорондоо
пептид(амид) буюу ковалент холбоогоор
холбогдон шугаман биополимер үүсгэдэг.
Үүсч
буй
нэгдлийг
дипептид(хоёр
аминохүчлийн
үлдэгдлээс
тогтсон
учир)гэнэ.
Үүний
карбоксил
бүлэг
гуравдагч аминохүчлийн аминобүлэгтэй
дээрхи холбоогоор холбогдон трипептид
үүгэх замаар цаашдаа тетра-, пента, олиго-, полипептид үүсгэдэг бөгөөд
молекул масс

3. • 5000-6000-аас дээш тохиолдолд уураг гэж
нэрлэдэг.

4. Хүний эд, эрхтний хуурай жинд буй
уургийн хэмжээ,%
Эд эрхтэн
Уураг %
Эд эрхтэн
Уураг %
Арьс
63
Яс
20
Шүд
18
Хөндлөн судалт
булчингийн эд
80
Нервийн эд
45
Хоол боловсруулах 63
зам
Элэг
57
Дэлүү
84
Бөөр
72
Нойр булчирхай
48
Зүрх
60
Уушиг
82
Өөхний эд
14

5. • Амьдрал бол уурагт бие оршин тогтнох хэлбэр
бөгөөд үүний мөн чанар нь тэрхүү уурагт биеийн
химийн бүрэлдэхүүн байнга хувьсан шинэчлэгддэгт
байдаг” гэж үзжээ. Ф. Энгельсийн тодорхойлол хоёр
үндсэн санааг агуулжээ:
• Нэгдүгээрт,
амьд
биеийн
хамгийн
онцлог,
амьгүйгээс
ялгарах
гол
шинжийг
найрлаганд нь уураг заавал оролцдог гэж заажээ.
Хамгийн эгэл бүдүүлгээс хамгийн нарийн дээд
бүтэцтэй амьд бие хүртэлх бүх амьдсын үндсэн
байнгын бүрэлдэхүүн хэсэг нь уураг байдаг нь
нэгэнт илэрхий болсон билээ. Энэ утгаар “Амьдрал
хаана байна тэнд ямар нэг уурагт бие байдаг, хаана
ялзарч задраагүй уураг байна, тэнд заавал
амьдралын үзэгдэл тохиолдоно.” гэж Ф. Энгельс
бичжээ

6. • Уураг
нь
бие
махбодын
бүх
эс, эд, эрхтэн, цус, эс, эдийн хоорондын
шингэнд харилцан адилгүй хэмжээтэй
байна.Булчин, яс, эвэр,хумс, туурай, үс, арьс
, шөрмөс, уураг тархи, цусны дүрст
элементүүд нь уургаас тогтоно. Амьд бие
махбодын дотор явагдах хоол боловсруулах
ажиллагаа,
булчингийн
агшилт, сулралт, үржил хөгжилт зэрэг нь
уурагт
бодисын
үйл
ажиллагаанаас
хамаардаг . Уураг нь бие махбодид исэлдэн
задарч чөлөөт илч өгнө.(1 г уураг нь 4,1
ккал энерги өгнө.)

7. • Уургийг аминхүчил бүтээдэг. Уургийн
молекул нь мономерүүдээс тогтсон
биополимер бөгөөд хүний биеийн уургийг
20α төрлийн аминхүчил бүтээдэг. Уургийг
бүтээхдээ аминхүчлүүд нь хоорондоо
пептидын
холбоогоор
холбогдож
полипептидыг үүсгэнэ.

8. Үл орлуулагдах 8 амин хүчлүүд
• Уургийг задралд оруулахад үүссэн 20 гаруй
аминхүчлээс
триптофан
, фенилаланин, метионин, треонин, лизин,
валин,
лейцин,
изолейцин гэсэн 8
аминхүчил нь хүн амьтны бие махбодид
нийлэгжин бий болдоггүй зөвхөн хоол
ундны хамт гаднаас биед ордог юм. Ийм
учраас эдгээр 8 амин хүчил агуулсан хоол
хүнсийг хүн, амьтан хоол хүнсэндээ тогтмол
хэрэглэх нь чухал юм.

9. Уургийн ангилал
Бүтцээр нь
Энгийн ( протейн )
уураг
Нийлмэл(протейд)
уураг

10. Уургийг хэлбэрээр нь
Бөмбөлөг
• Альбумин, протамин
,Глобулин, проламин,
• Гемоглобин, гистон, пепсин
• Коллаген, Кератин
• Эластин, Фиброноген, Ретикулин
Утаслаг

11. Нийлмэл уураг нь
Хромопротеид
Липопротеид
Фосфопротеид
Гликопротеид
Нуклепротеид

12. Тэжээллэг
чанараар
Төгс уураг
Төгс бус
уураг

13. Уусах
чанараар нь
Усанд
уусдаг
Уусдаггүй

14. Уургийн биологийн үйл ажиллагаа
Уургууд
1. Фермент
(биохурдасгуур уураг )
2. Тэжээлийн ба бэлтгэл
уураг
3. Агшаах болон
хөдөлгөөний уураг
Үүрэг, төлөөлөгчид
Трипсин, Химотрипсин ,
Эластаза
Өндөгний альбумин,
сүүний ээдэмцэр, махны
уураг гэх мэт амьтан
ургамлын гаралтай
уургууд
Миозин, Актин,
Актомиозин, Фибрилл

15. Уургууд
Үүрэг, төлөөлөгчид
4.
Зөөвөрлөлтийн уураг
Ийлдэсний альбумин, Гемоглобин
5.
Бүтцийн уураг
Коллаген, Эластин, Кератин
6.
Зохицуулах буюу дааврын
уураг
Уурган дааврууд болох Инсулин,
Глюкагон, Соматропин, Пролактин,
Кальцитонин, Гистон
7.
Хамгаалалтын уураг
Иммуноглобулинууд
,
Цус
бүлэгнэлтийн тромбин, фиброноген
цус
бүлэгнэх
явцын
төгсгөлд
уусдаггүй уураг фибрин болж цус
алдалтыг зогсоодог.
8.
Энергийн уураг
АТФ нийлэгждэг
9.
Мэдрэлийн системийн
медиатар
Сэтгэцийн
үйл
зохицуулдаг уураг
ажиллагаа