Mining Safety-9

1. Лекц-9
УУРХАЙН ЦАХИЛГААН
ХАНГАМЖИЙН АЮУЛГҮЙ
АЖИЛЛАГАА

2. 1. ЦАХИЛГААН ГҮЙДЛИЙН ХҮЧ
ХҮНИЙ БИЕД НӨЛӨӨЛӨХ ТУХАЙ
• Цахилгааны аюулгүй ажиллагааны
дүрмээр цахилгаан төхөөрөмжийг
1000В хүртэл хүчдэлтэй, 1000В-оос
дээш хүчдэлтэй гэж ангилна.
• Цахилгаан нь гүйдлийг хүний биед сайн
дамжуулдаг учраас хүний мэдрэлийн
системд үйлчилснээс зүрх болон
амьсгалын эрхтний ажиллагааг зогсоох
аюулд хүргэнэ.

3. • Үйлдвэрийн үелзлэл бүхий хувьсах
гүйдэл, тогтмол гүйдэл нь 0.1А болон
түүнээс дээш байвал хүний амь
насанд аюултай байна. Хүний биеийн
эсэргүүцлийг дунджаар 1000Ом гэж
үздэг.
• 36В-оос дээш хүчдэл, 0.1А-аас дээш
гүйдэл хүний амь насанд аюултай.

4. 2. ГАЗАРДУУЛГА БА ТҮҮНИЙ
ЗОРИУЛАЛТ
• Газардуулалт нь цахилгаан тоног
төхөөрөмж дээр ажиллагсдыг
цахилгаан гүйдэлд нэрвэгдэх,
цахилгааны осол аваараас хамгаалах
хамгаалалт юм. Газардуулгыг
• -ерөнхий газардуулга
• -салбарласан газардуулга
• -зөөврийн гэж ангилна.

5. Газардуулга нь ямар нэгэн цахилгаан
тоног төхөөрөмжийн их бие төмөр
агрегатад хүн хүрэхэд хүчдэлд
цохиулах аюулаас хамгаална.
Газардуулга нь хүний нүдэнд ил
харагдахуйц газар гүйдэл дамжуулагч
бүрээсгүй утсаар хийгдсэн байна.

6. • Цахилгаан тоног төхөөрөмжийг:
-цахилгаан хөдөлгүүрээс
-их бие төмөр агрегатаас
-залгуур, шит-нээс газардуулна

7. • Цахилгаанаар ажиллаж байгаа бүх тоног
төхөөрөмж газардуулагдсан байна.
Газардуулгын эсэргүүцэл нь 0.4 Ом байна.
• Цахилгаан тоног төхөөрөмж дээр
ажиллагсад нь ээлж хүлээн авах үед ба
ээлжийн туршид газардуулгыг байнга шалган
үзэж байх ба газардуулга байхгүй буюу
газардуулга нь тасарсан тохиолдолд уг
төхөөрөмж дээр ажиллахыг хориглоно.
• Зарим тохиолдолд цахилгаан тоног
төхөөрөмж дээр зөөврийн газардуулгыг
хэрэглэнэ.

8. 3. ЦАХИЛГААН ГҮЙДЛИЙН
НЭРВЭЛТИЙН ТӨРӨЛ, ШАЛТГААН,
ТҮҮНЭЭС ХАМГААЛАХ АРГА
• Цахилгаан төхөөрөмж дээр ажиллаж
байгаад гүйдэлд өртөгдөн өндрөөс
унаснаас арьс, булчин, яс гэмтэх
механик гэмтэл, түүнчлэн цахилгаан
нумын үйлчлэлээр нүдний бүрхэвч
түлэгдэх, гэмтэх зэрэг нь бүгд
цахилгааны осол юм.

9. Хүчдэлтэй байгаа цахилгаан
/төхөөрөмжийн гүйдэл дамжуулах
хэсгийн тусгаарлагч нь гэмтэх,
цахилгааны утас тасрах, цах/
төхөөрөмжийн ашиглалтын аюулгүй
техникийн дүрэм зааврыг зөрчих,
ажиллагсдын анхааралгүй зэргээс
цахилгаан дамжуулах хэсэгт хүн хүрч
осолд орно.

10. Цахилгаан гүйдлийн нэрвэлтийн хүнд хөнгөн нь
цахилгаан хэлхээнд хүний бие ямар
хэлбэрээр холбогдсоноос хамаарна.
Цахилгааны цохилтонд хүний биеийн дотоод
эрхтэн нэрвэгдэж, амь нас алдаж болно.
Цахилгаан гүйдэлд хүмүүс нэрвэгдэхээс
урьдчилан сэргийлэхийн тулд хүчдэлтэй
байгаа хэсэгт хүн хүрэх боломжийг арилгах,
аюулгүй хүчдэл хэрэглэх, 380/220в-ын
цахилгаан төхөөрөмжийн металл хэсгийг
газардуулах, хамгаалах хэрэгслийг ашиглах
зэрэг аргыг хэрэглэх хэрэгтэй.

11. Ажилд хэрэглэж байгаа машин механизм,
туслах төхөөрөмж, багажийг норм
хугацааны дагуу заавал шалгах ёстой.
Шинээр ажилд орж буй ажилчдыг
туршлагатай ажилтны удирдлага дор
ажлын байранд аюулгүй ажиллагааны
арга барилд сургаж, шалган үнэмлэх
олгох ёстой.

12. Цахилгаан төхөөрөмжийг ганцаараа
үйлчлэх хүн, ээлж бригадын ахлагч
нар 1000В-оос дээш хүчдэлтэй
төхөөрөмжинд IV-с доошгүй зэрэгтэй,
1000В хүртэл хүчдэлтэй
төхөөрөмжинд III-с доошгүй
мэргэжлийн зэрэгтэй байвал зохино.

13. 4. ЦАХИЛГААНД НЭРВЭГДЭХ
АЮУЛЫН ЗЭРГЭЭР НЬ АЖЛЫН
БАЙРЫГ АНГИЛАХ
• Цахилгаанд нэрвэгдэх аюулын зэргээр
нь ажлын байрыг 3 ангилна.
• Аюултай байдлыг бүрдүүлэгч доор
дурьдсан нөхцөлүүдийн аль нэг байгаа
ажлын байрыг аюултай ажлын байр
гэж нэрлэнэ.Үүнд: чийгтэй, гүйдэл
дамжуулах тоостой, гүйдэл дамжуулах
шалтай (металл, газар, төмөр бетон)

14. Харин нэг талаасаа газартай холбоо
бүхий барилгын металл хийц,
технологийн аппарат, механизд, нөгөө
талаасаа металл төхөөрөмжийн
металл их биед хүн зэрэг хүрэх
боломжтой байвал тийм нөхцөлтэй
байрыг нэмүү аюултай ажлын байр
гэнэ.

15. • Доор дурьдсан нөхцөлүүдийн аль нэг
байгаа байрыг онцгой аюултай байр гэж
нэрлэнэ. Үүнд:
• Хэт чийгтэй, шал, хана, тааз, байранд
байгаа биетүүд нойтон, үйлдвэрийн
онцлогоос хамаарч тогтмол буюу удаан
хугацаагаар ууртай, байх, цахилгаан
төхөөрөмжийн гүйдэл дамжуулах хэсэг
болон тусгаарлагчийг гэмтээх нөлөөтэй
зүйл үүсдэг, химийн идэвхтэй орчны хоёр
буюу түүнээс дээш нөхцөлүүд нэгэн зэрэг
бүрдсэн байр тасалгаанууд хамаарна.

16. 5. ЦАХИЛГААН ГҮЙДЭЛД
НЭРВЭГДЭГСДЭД ҮЗҮҮЛЭХ АНХНЫ
ТУСЛАМЖ
• Анхны тусламжийн үр дүн нь гүйдэлд
нэрвэгдсэн хүнийг хүчдэлээс түргэн салгах,
тусламж хурдан зөв үзүүлэхээс хамаарна.
• Эмч хүрч ирэхийн өмнө осолдогчдод анхны
тусламж үзүүлсэн байх ёстой. Хүчдэлтэй
байгаа цахилгаан төхөөрөмжийн гүйдэл
дамжуулах хэсэгт хүн хүрснээс болж гол
төлөв булчин татах явдал үзэгдэнэ. Үүний
улмаас дамжуулагчийг түүний гараас салгаж
авах бололцоогүй болно.

17. • Хэрэв осолдогч нь гүйдэл дамжуулах
хэсгүүдэд хүрсэн хэвээрээ байгаа бол
юуны өмнө түүнийг цахилгаан гүйдлийн
үйлчлэлээс түргэн чөлөөлөх хэрэгтэй.
• Осолдсон хүн өндөр дээр байвал
төхөөрөмжийг тасалж түүнийг
цахилгаан гүйдлээс чөлөөлөхөд
өндрөөс унаж болох учир осолдсон
хүнийг унагахгүй байх буюу унахад
аюулгүй байдлыг хангах арга хэмжээ
авах хэрэгтэй.

18. • Тэгэхдээ хүчдэл таслах ажиллагаа
осолдогчид үзүүлэх тусламжаа
удаашруулж болохгүй.
• 1000В хүртэл хүчдэлтэй дамжуулагч
буюу гүйдэл дамжуулах хэсгүүдээс
осолдогчийг салгахын тулд хуурай
хувцас, саваа, банз буюу цахилгаан
дамжуулахгүй ямар нэгэн хуурай
зүйлүүдийг ашиглаж болно. Уг ажлыг
хийхдээ осолдогч болон өөрийгөө
хамгаалах арга хэмжээ авсан байвал
зохино.

19. Осолдогчийг гүйдлээс хурдан аюулгүйгээр
чөлөөлөх бололцоогүй байвал
цахилгаан дамжуулах шугаманд богино
холболт хийх буюу газардуулан салгаж
болно. Газардуулга болон богино
холбоос хийхдээ эхлээд уг утасыг
газартай холбож, дараа нь газардуулах
шугам дээгүүр утасыг шиднэ.

20. Цахилгаан гүйдлээс осолдогчийг
чөлөөлсний дараа түүний биеийн
байдлаас хамаарахгүйгээр эмч дуудах
хэрэгтэй. Хэрэв осолдогч өөрийн
ухаангүй байвал эмчийг иртэл эвтэйхэн
хэвтүүлж, цэвэр агаараар амьсгалуулж
тайван байлгана. Осолдогч
амьсгалахгүй байвал зохиомол амьсгал
зүрхний иллэг яаралтай хийнэ. Эмч
иртэл буюу өөрөө амьсгалтал нь
зохиомол амьсгалыг тасралтгүй хийнэ.

21. • Зохиомол амьсгал эхлэхийн өмнө
осолдогчийг дээш нь харуулан
хэвтүүлж, агаар орох амьсгалын дээд
замыг нээнэ. Осолдогчийн хувцсыг
тайлах нь хугацаа алдах тул хувцасны
зах, бүс зэрэг бие барьсан хэсгийг
сулруулна.
• Амаараа ам руу зохиомол амьсгал
хийж эхлэхдээ осолдогчийн хүзүүний
доор нэг гараа тавьж, нөгөө гараа
духан дээр нь тавина.

22. Дараа нь толгойг гэдийлгэж духан дээр
тавьсан гарынхаа эрхий долоовор
хуруугаар хамрыг чимхэж
осолдогчийн ам руу өөрийн амыг
шахаж амьсгалан агаар оруулна.
Осолдогчийн цээж мэдэгдэхүйц
төвийтөл огцом амьсгалах хэрэгтэй.
Цээжний хэнхэрцгийн төвийлт
багасах хугацааг амьсгал гарах
хугацаа гэж нэрлэдэг.

23. Осолдогчийн амьсгал гарсны дараа
тусламж үзүүлж байгаа хүн дахин
гүнзгий амьсгал оруулснаар зохиомол
амьсгалын дэс дарааллыг давтана.
Минутанд 12 удаа зохиомол амьсгал
хийх нь уушигны агааржилтанд
хангалттай юм. Осолдогчийн эрүү нь
чанга зуурсан үед амаараа хамарт
амьсгалах аргыг хэрэглэнэ.

24. Осолдогчийн зүрх цохилохгүй байвал
зохиомол амьсгал хийхийн
зэрэгцээгээр цээжний хэнхэрцгийг
ээлжлэн жигд дарж зүрхний гадуур
илэлт хийх хэрэгтэй. Үүний үр дүнд
зүрхийг нуруунд шахсанаас цусны
судсанд цус орно. Дээрх шахалтыг
минутанд 60-70удаа хийж, зүрх нь
зогссон осолдогчийн бие махбодид
цусны эргэлт явуулж болно.

25. 6. УУРХАЙН ШИНЭ ОБЪЕКТ,
ОВООЛГЫН ЦАХИЛГААН
ХАНГАМЖИЙН БҮДҮҮВЧИЙН ТӨСӨЛ
хийх үед дараах зүйлсийг тооцоолж үзнэ. Үүнд:
• уурхайн талбай, овоолгод байгаа 1000 В
хүртэлх ба түүнээс дээш хүчдэлийн
цахилгаан сүлжээ нь энгийн, хялбар,
харахад ойлгомжтой байх;
• уурхайн хуваарилах сүлжээний тоног
төхөөрөмж нь аль болох нэг
загварын байх;

26. • 1000В хүртэлх ба түүнээс дээш хүчдэлтэй цахилгаан сүлжээ байгуулж
ашиглах бүсэд уулын ажил явуулах боломжтой байх;
• 1000В-оос дээш хүчдэлтэй агаарын нэг шугаманд дараах хэрэглэгч
холбохыг зөвшөөрнө. Үүнд:
- 5-аас илүүгүй трансформаторын зөөврийн дэд станц;

27. - 5 м3 хүртэлх утгуурын багтаамжтай 3-аас илүүгүй нэг утгуурт экскаватор,
3-аас илүүгүй трансформаторын дэд станц;
- 13 м3 хүртэлх утгуурын багтаамжтай 2-оос илүүгүй нэг утгуурт
экскаватор, хоёроос илүүгүй трансформаторын дэд станц;
- 13 м3-ээс их утгуурын багтаамжтай нэгээс илүүгүй нэг утгуурт
экскаватор, 2-оос илүүгүй трансформаторын дэд станц;

28. -1300м3/цаг-аас дээш онолын бүтээмжтэй 2-оос илүүгүй олон утгуурт
экскаватор, 2-оос илүүгүй трансформаторын дэд станц;

33. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа