1. 1
გაკვეთილი N10
საშინაო დავალების შემოწმება:
1. ω (H2S) = 0,03%
2. V0 (H2S) = 1,456ლ
3. V0 (SO2) = 63ლ
გოგირდის (VI) ოქსიდი და გოგირდმჟავა
გოგირდის (VI) ოქსიდი – გოგირდის ანჰიდრიდი მრეწველობაში მიიღება
გოგირდმჟავას წარმოების ერთერთ საფეხურზე:
V2O5
2SO2 + O2 2SO3
V2O5 კატალიზატორია.
ლაბორატორიულ პირობებში შეიძლება მივიღოთ გოგირდმჟავაზე ძლიერი
წყალწამრთმევის მოქმედებით:
H2SO4 + P2O5 2HPO3 + SO3
(m af o sf o r m
et
(მეტაფოსფორმჟავა)Java)
SO3 უფერო სითხეა, მყარდება 180C ტემპერატურაზე. კარგად იხსნება წყალში და
გოგირდმჟავაში. SO3-ის ხსნარს გოგირდმჟავაში ოლეუმი ეწოდება. წყალთან
ურთიერთქმედებისას წარმოქმნის გოგირდმჟავას.
SO3 ტიპიური მჟავური ოქსიდია. ის რეაგირებს ფუძეებთან და ფუძე ოქსიდებთან.
ამ რეაქციების შედეგად სულფატები წარმოიქმნება. მაგ:
2NaOH + SO3 → Na2SO4 + H2O
NaOH + SO3 → NaHSO4
CuO + SO3 → CuSO4
გოგირდშემცველ ნაერთებიდან ყველაზე მნიშვნელოვანია გოგირდმჟავა. მისი
მიღების I საფეხურს წარმოადგენს SO2-ის მიღება. ნედლეული შეიძლება იყოს
გოგირდი ან პირიტი.
I საფეხური S + O2 → SO2 ან
-1
+2 S
+2 -1 0 +3 -2 +4 -2 Fe -1
FeS2 + O2 Fe2O3 + SO2 S
+2 -1 0
ამ რეაქციაში Fe და S ატომები იჟანგებიან, O2 კი აღდგება:
+2 +3
Fe - e Fe d aJangvaSi su l 11
დაჟანგვაში სულ 11 ელექტრონი
4 -1 +4 el eqt r მონაწილეობსl eo bs
o ni m nawi
o
2S - 10e 2S
0 -2
11 O2 + 4e 2O

2. 2
-1
2S ვიღებთ იმიტომ, რომ FeS2-ის მოლეკულაში 1 ატომ რკინაზე 2 გოგირდის
ატომი მოდის.
4FeS2 + 11O2 → 2Fe2O3 + 8SO2
II საფეხურია SO2-ის კატალიზური დაჟანგვა.
მაღალ ტემპერატურაზე, V2O5-ის კატალიზატორის ზედაპირზე ჟანგბადით
იჟანგება SO2 :
2SO2 + O2 → 2SO3
III საფეხურზე SO3 იხსნება წინასწარ მიღებულ გოგირდმჟავაში:
H2SO4 + SO3 H2SO4 SO 3 (H2S2O7)
o l eu m
ოლეუმი i
IV საფეხურზე კი ოლეუმს წყლით ანზავებენ:
H2SO4 SO3 + H2O 2H2SO4
უწყლო გოგირდმჟავა უფერო სითხეა. არ აქვს სუნი და არააქროლადია. თითქმის
ორჯერ მძიმეა წყალზე.
გოგირდმჟავას ქიმიური თვისებები
გოგირდმჟავა ტიპიური ძლიერი მჟავაა. წყალში I საფეხურზე კარგადაა
დისოცირებული:
H2SO 4 H+ + HSO4- 2H+ + SO 42-
II საფეხურზე შედარებით ნაკლებად მიმდინარეობს დისოციაცია.
გოგირდმჟავა, ისევე, როგორც ყველა მჟავა, რეაგირებს მეტალებთან, ფუძე და
ამფოტერულ ოქსიდებთან, ჰიდროქსიდებთან და მარილებთან.
1. განზავებული და კონცენტრირებული გოგირდმჟავა მეტალებთან
განსხვავებულად რეაგირებს. განზავებული გოგირდმჟავა რეაგირებს იმ
მეტალებთან, რომლებიც მეტალთა აქტივობის რიგში მოთავსებულია
წყალბადის მარცხნივ.
Mg + H2SO4 → MgSO4 + H2
Fe + H2SO4 → FeSO4 + H2
ამ შემთხვევაში, ისევე, როგორც სხვა მჟავებში, დამჟანგველია H+ კათიონი.
0 +1 +2 0
Zn + H2SO4 ZnSO4 + H2
0 +2
1 2 Zn - 2e Zn
+1 0
1 2 2H + 2e H2
ცხელი კონცენტრირებული გოგირდმჟავა რეაგირებს თითქმის ყველა
მეტალთან, გამონაკლისია ოქრო, პლატინა. იმ მეტალებთან, რომლებიც
მოთავსებულია წყალბადის მარჯვნივ, გოგირდმჟავას ურთიერთქმედება
მიდის შემდეგი გზით
t0
მეტალიi + H2SO4
m al
et sul f at i + H2O + SO2
სულფატი
(ko nc
(კონც))
მაგ:

3. 3
0 +6 +2 +6 +4
Cu + 2H2SO4 CuSO4 + 2H2O + SO2
0 +2
1 2 Cu - 2e Cu
+6 +4
1 2 S + 2e S
როგორც ვხედავთ კონცენტრირებულ გოგირდმჟავაში მჟანგავი არის არა H+,
+6
არამედ S .
მეტალებთან, რომლებიც მეტალთა აქტივობის მწკრივში წყალბადის მარცხნივ
არიან მოთავსებული, ცხელი კონცენტრირებული გოგირდმჟავა წარმოქმნის
სულფატსა და წყალს. ამასთანავე გამოიყოფა SO2 ან S ან H2S:
მეტალი + H2SO4
m al i
et sul f at i + H2O + SO2
სულფატი
(ko nc )
(კონც) an
ან S
an H2S
ან
Mg-თან შესაძლებელია კონცენტრირებული გოგირდმჟავას
ურთიერთქმედება ასე წარიმართოს:
Mg + 2H2SO4 → MgSO4 + 2H2O + SO2
3Mg + 4H2SO4 → 3MgSO4 + 4H2O + S
4Mg + 5H2SO4 → 4MgSO4 + 4H2O + H2S
ცივი კონცენტრირებული გოგირდმჟავა არ შედის რეაქციაში ისეთ
მეტალებთან როგორიცაა ალუმინი და რკინა. ამ დროს გოგირდმჟავა ჟანგავს
ამ მეტალებს, ზედაპირზე წარმოიქმნება მეტალის ოქსიდის ფენა, რომელიც
იცავს მეტალს შემდგომი გარდაქმნისგან. ამ მოვლენას “გაპასივება” ეწოდება
ამიტომაა, რომ ცივი კონცენტრირებული გოგირდმჟავას გადატანა შეიძლება
ფოლადის ბალონებით.
2. გოგირდმჟავა რეაქციაში შედის ფუძე და ამფოტერულ ოქსიდებთან
CuO + H2SO4 → CuSO4 + H2O
Cr2O3 + 3H2SO4 → Cr2(SO4)3 + 3H2O
3. გოგირდმჟავა რეაგირებს როგორც ტუტეებთან ისე უხსნად ჰიდროქსიდებთან:
NaOH + H2SO4 NaHSO4 + H2O
nat r i um s
i
ნატრიუმის
hi d r o sul f at i
ჰიდროსულფატი
2NaOH + H2SO4 Na2SO4 + 2H2O
nat r i um s
ნატრიუმის i
sul f at i
სულფატი
2Al(OH)3 + 3H2SO4 → Al2(SO4)3 + 6H2O
4. გოგირდმჟავა ყველა მჟავაზე ძნელად აქროლადია. ამიტომ ის აძევებს სხვა
მჟავებს მათი მარილებიდან:

4. 4
t0
2NaCl + H2SO 4 Na2SO4 + 2HCl
m i
yar
მყარი ko nc
კონც
KNOi3 + H2SO 4 t0 KHSO4 + 2HNO3
myar
მყარი ko nc
კონც
K2CO3 + H2SO4 K2SO4 + H2O + CO 2
5. კონცენტრირებული გოგირდმჟავა ძლიერი მჟანგავია. როგორც ვნახეთ ის
ჟანგავს მეტალებს. მას შეუძლია დაჟანგოს არამეტალებიც:
0 +6 +5 +4
2P + 5H2SO4 2H3PO4 + 2H2O + 5SO2
0 +5
2 P - 5e P
+6 +4
5 S + 2e S
C + 2H2SO4 → CO2 + 2H2O + 2SO2
6. გოგირდმჟავა ძლიერი წყალწამრთმევია. მას შეუძლია დაიკავშიროს როგორც
თავისუფალი წყალი, ისე მოხლიჩოს წყალი რთული ნივთიერებიდან. მაგ:
გოგირდმჟავა “ანახშირებს” შაქარს:
H2SO4
C12H22O11 12C + 11H2O
Saqar i
შაქარი
გოგირდმჟავა ფართოდ გამოიყენება ქიმიურ მრეწველობაში: მინერალური
სასუქების, მჟავების, სულფატების მისაღებად. მეტალების ზედაპირის
გასასუფთავებლად, ნავთობის დასამუშავებლად, საღებარების, მედიკამენტების და
სხვათა მისაღებად.
გოგირდმჟავას მარილების დიდი ნაწილი იხსნება წყალში. ერთ-ერთი
გამონაკლისია BaSO4:
Ba2+ + SO42- BaSO4
მჟავასა და wyal Si uxsnad i
mJavasa d a წყალში უხსნადი
T eT r i f er i s nal eqi
თეთრი ფერის ნალექი
ეს რეაქცია გოგირდმჟავას და სულფატების აღმომჩენი რეაქციაა.
სულფატებიდან მნიშვნელოვანია:
Na2SO4 – ნატრიუმის სულფატი. მისი ჰიდრატია Na2SO4 10H2O - გლაუბერის
მარილი ან მირაბილიტი. გამოიყენება გამშრობად, აგრეთვე მინის წარმოებაში,
მედიცინაში.
CaSO4 – კალციუმის სულფატი. მისი კრისტალჰიდრატია CaSO4 2H2O -
თაბაშირი და (CaSO4)2 H2O - ალებასტრი. გამოიყენება მშენებლობაში,
სკულპტურების დასამზადებლად და მედიცინაში – ძვლის მოტეხილობისას
არტაშანების დასადებად.
FeSO4 – რკინის(II) სულფატი. მისი კრისტალჰიდრატი FeSO4 7H2O - რკინის
შაბი გამოიყენება მავნე მწერებთან საბრძოლველად.
CuSO – სპილენძის სულფატი. მისი კრისტალჰიდრატია CuSO4 5H2O -
4
შაბიამანი. გამოიყენება სოფლის მეურნეობაში.

5. 5
საშინაო დავალება:
1. რამდენი გრამი გოგირდმჟავას მიღება შეიძლება 100გ FeS2-ის გადამუშავე-
ბით?
2. როგორი იქნება ხსნარში გოგირდმჟავას პროცენტული კონცენტრაცია, თუ
100გ წყალში გავხსნით 400გ SO3-ს?
3. რამდენი გრამი CuO შეიძლება გაიხსნას 100მლ 40%-იან გოგირდმჟავაში (ρ =
1,3)?
4. რამდენი მლ 5%-იანი ბარიუმის ნიტრატის ხსნარია საჭირო (ρ = 1,04) 150მლ
7%-იან Na2SO4-ის ხსნართან (ρ = 1,05) ურთიერთქმედებისთვის? რამდენი
გრამი ნალექი გამოიყოფა ამ დროს?
5. დაწერეთ Zn-ისა და ცხელი კონცენტრირებული გოგირდმჟავას
ურთიერთქმედების ყველა შესაძლო რეაქცია. დაწერეთ იგივე რეაქცია
განზავებული გოგირდმჟავასთვისაც. შეადგინეთ ჟანგვა-აღდგენითი
რეაქციის ელექტრონული ბალანსი.
6. დაწერეთ გოგირდმჟავისა და HgO, Cr(OH)3, Na2S, K2SO3, CaCl2 –ის
ურთიერთქმედების რეაქციების ტოლობები.