1. 1
გაკვეთილი N5
საშინაო დავალების შემოწმება:
1. KClO3 + 6HCl → KCl + 3H2O + 3Cl2
K2Cr2O7 + 14HCl → 2KCl + 2CrCl3 + 7H2O + 3Cl2
PbO2 + 4HCl → PbCl2 + 2H2O + Cl2
2. M (ჰაერ) = 29გ/მოლი M (Cl2) = 71გ/მოლი
Dჰაერ = M (Cl2) / M (ჰაერ) = 71 / 29 ≈ 2,5
3. Zn + Cl2 → ZnCl2 2As + 5Cl2 → 2AsCl5
Mg + Cl2 → MgCl2 Si + 2Cl2 → SiCl4
2Al + 3Cl2 → 2AlCl3 S + Cl2 → SCl2
ქლორწყალბადი და მარილმჟავა
ქლორწყალბადი – HCl უფერო, მძაფრი სუნის აირია. წყალში ძალიან კარგად
იხსნება. მის წყალხსნარს ქლორწყალბადმჟავა ანუ მარილმჟავა ეწოდება.
ქლორწყალბადისა და შესაბამისად მარილმჟავას მიღების ორი ძირითადი ხერხი
არსებობს:
1. სინთეზური ხერხი:
H2 + Cl2 → 2HCl
2. სულფატური ხერხი:
NaCl + H2SO4 NaHSO4 + HCl
მყარი i
myar ko nc
კონც
t
2 NaCl + H2SO4 Na2SO4 + 2HCl
მყარი
m i
yar ko nc
კონც
მიღებული აირის წყალში გახსნისას მიიღება მარილმჟავა. მარილმჟავას
ხსნარში ქლორწყალბადის მაქსიმალური მასური წილი შეიძლება იყოს ω(HCl)
= 37%.
ქიმიური თვისებები
მარილმჟავა ძლიერი მჟავაა. ხსნარში თითქმის მთლიანადაა დისოცირებული:
HCl H+ + Cl-
მას მჟავების ყველა თვისება ახასიათებს:
1. მარილმჟავა რეაგირებს ყველა მეტალთან, რომლებიც მეტალთა აქტივობის
მწკრივში წყალბადის მარცხნივაა მოთავსებული (არ რეაგირებს: Cu, Hg, Ag,
Au). მაგ:
Zn + 2HCl → ZnCl2 + H2

2. 2
Fe + 2HCl → FeCl2 + H2
აქვე უნდა აღვნიშნოთ, რომ რკინა ქლორთან FeCl3-ს, ხოლო მარილმჟავასთან FeCl2-ს
წარმოქმნის .
2. მარილმჟავა რეაგირებს ფუძე და ამფოტერულ ოქსიდებთან:
CuO + 2HCl → CuCl2 + H2O
HgO + 2HCl → HgCl2 + H2O
Al2O3 + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2O
3. მარილმჟავა რეაგირებს მეტალთა ჰიდროქსიდებთან (როგორც ხსნად, ასევე
უხსნად და ამფოტერულ ჰოდროქსიდებთან):
KOH + HCl → KCl + H2O
Cu(OH)2 + 2HCl → CuCl2 + 2H2O
Al(OH)3 + 3HCl → AlCl3 + 3H2O
4. მარილმჟავა რეაგირებს მარილებთან. როგორც გვახსოვს ამ ტიპის რეაქციები
მიმდინარეობს მაშინ, როცა მიიღება მჟავაში უხსნადი ნალექი ან გამოიყოფა
აირი:
CaCO3 + 2HCl → CaCl2 + H2O + CO2↑
AgNO3 + HCl → AgCl↓ + HNO3
AgCl↓ თეთრი ფერის ნალექია. არ იხსნება აზოტმჟავაში.
ეს რეაქცია Cl- იონის აღმომჩენი რეაქციაა:
Ag+ + Cl- → AgCl
ქლორიდები
მარილმჟავას მარილებს ქლორიდები ეწოდებათ. ქლორიდებიდან ყველაზე
მნიშვნელოვანია ნატრიუმის ქლორიდი – NaCl – სუფრის მარილი უმნიშვნელოვანესი
ნივთიერებაა ადამიანის ცხოვრებისათვის. ყოველდღიურად საჭმელთან ერთად
დაახლოებით 2გ სუფრის მარილს ვღებულობთ. NaCl–ის 0,9%-იანი ხსნარი
“ფიზიოლოგიური ხსნარის” სახელითაა ცნობილი. NaCl გამოიყენება ქლორის,
ქლორწყალბადის, ნატრიუმის ტუტის და სხვა ნივთიერებების მისაღებად.
გამოიყენება როგორც ანტისეპტიკი ხორცის, ბოსტნეულის და სხვა საკვები
პროდუქტების შესანახად.
კალიუმის ქლორიდი – KCl გამოიყენება კალიუმის ტუტის მისაღებად. ასევე
სოფლის მეურნეობაში როგორც კალიუმიანი მინერალური სასუქი.
კალციუმის ქლორიდი – CaCl2 ძირითადად გვხვდება კრისტალჰიდრატის
CaCl2.6H2O სახით. გამოიყენება მედიცინაში როგორც სისხლის დენის შემაჩერებელი,
აგრეთვე ალერგიისა და რაქიტის საწინააღმდეგო საშუალება.
ვერცხლის ქლორიდი - AgCl გამოიყენებოდა ფოტოგრაფიაში. როგორც
შუქმგრძნობიარე ნივთიერება ის გამოიყენება ფოტოფირების და ფოტოქაღალდების
დასამზადებლად. სინათლის გავლენით თეთრი ფერის ნივთიერება იშლება მუქი
ფერის ვერცხლის გამოყოფით:
2AgCl → 2Ag + Cl2

3. 3
ცინკის ქლორიდი - ZnCl2 მომწამვლელი ნივთიერებაა. გამოიყენება ხის
ნაკეთობების ლპობისგან დასაცავად. განსაკუთრებით ხის შპალების გასაჟღენთად.
საშინაო დავალება:
1. როგორი იქნება ხსნარში მარილმჟავას მასური წილი თუ ნ.პ. 300ლ HCl-ს
გავხსნით 1ლ წყალში?
2. რამდენი მლ 20%-იანი მარილმჟავას ხსნარის (ρ = 1,1) მიღება შეიძლება 100გ
NaCl-ისგან სულფატური ხერხით?
3. დაწერეთ მარილმჟავას და მეტალების, ფუძე და ამფოტერული ოქსიდების,
მეტალთა ჰიდროქსიდების და მარილების ურთიერთქმედების რეაქციების
როგორც მოლეკულური ისე იონური ტოლობები.