1. TANZİMAT DÖNEMİ
EDEBİYATININ GENEL
ÖZELLİKLERİ
AYŞENUR DAĞ

3. TANZİMAT EDEBİYATI
 19. yüzyılda, Batı edebiyatı örnek alınarak oluşturulan
edebiyata denir.
 Tanzimat edebiyatı bir edebiyat topluluğunun değil, bir
dönemin adıdır.

4. TANZİMAT EDEBİYATINI HAZIRLAYAN KOŞULLAR
19. yüzyıldaki toplumsal ve siyasal gelişmeler, imparatorluğun
sürekli toprak kaybı, Fransız Devrimi’nin yarattığı ulusçuluk
hareketleri ve imparatorluğun içinde bulunduğu ekonomik
çöküntü, köklü bir yenileşme hareketini gerekli kılmıştı.

5. TANZİMAT EDEBİYATINI HAZIRLAYAN KOŞULLAR
Bu nedenle, Tanzimat edebiyatı; 3 Kasım 1839’da Mustafa
Reşit Paşa tarafından ilan edilen Gülhane Hattı Hümayunu da
denilen yenileşme beratının yürürlüğe konmuş olmasından
doğmuştur. Bu olay daha sonraları Tanzimat Fermanı olarak
adlandırılmış, Batı’ya yönelmenin resmi bir belgesi sayılmıştır.

6. TANZİMAT EDEBİYATINI HAZIRLAYAN KOŞULLAR
Fransa Devrimi’nin elli yıl önce getirdiği kimi ilkeler Osmanlı
İmparatorluğu’nda yaşama geçirilmeye çalışılmış, ancak
toplumsal temellerden yoksun olduğu için yukarıdan aşağıya bir
yenileşme hareketi olarak kalmıştır. Şinasi’nin Agah Efendi ile
birlikte çıkarmış olduğu Tercüman-ı Ahval (1860) gazetesi bu
edebiyatın başlangıcı olmuştur.

7. TANZİMAT EDEBİYATI 1. DÖNEM ÖZELLİKLERİ
 1. Dönem sanatçıları; Ahmet Mithat Efendi, Ziya Paşa,
Şinasi, Ahmet Vefik Paşa, Namık Kemal, Şemsettin Sami’dir.
Sanat toplum içindir anlayışını benimserler.
 Vatan, millet, hak, adalet, özgürlük gibi kavramlar ilk defa bu
dönemde kullanılmıştır.

8. TANZİMAT EDEBİYATI 1. DÖNEM ÖZELLİKLERİ
 Roman, öykü, makale, eleştiri, tiyatro gibi türler ilk kez
edebiyatımıza girmiştir.
 Dilde sadeleşme amaçlandı ama başarılamadı.
 Divan edebiyatı nazım şekilleri kullanılmış ama içerikte
değişiklik yapılmıştır.

9. TANZİMAT EDEBİYATI 1. DÖNEM ÖZELLİKLERİ
 Romanlar teknik yönden kusurludur.
 Noktalama işaretleri ilk kez kullanılmaya başlanmıştır.
 Fransız edebiyatı örnek alınmıştır, romantizm akımından
etkilenmişlerdir.

10. ŞİNASİ
 Türk gazeteci, şair, tiyatro
yazarı ve düşünürdür.
 Batılılaşma hareketinin
öncüsüdür.
 İlk defa noktalama işaretlerini
kullanmıştır.
 Dili sadeleştirmek istemiştir.

11. ŞİNASİ’NİN TÜRK EDEBİYATINA GETİRDİĞİ
YENİLİKLER
 İlk özel gazete Tercüman-ı Ahvâl’i çıkarmıştır.
 İlk makale Tercüman-ı Ahvâl Mukaddimesi’ni yazmıştır.
 İlk tiyatro olan Şair Evlenmesi’ni yazmıştır.
 Atasözleri üzerine ilk incelemeyi yapmıştır.

12. ESERLERİ
 TİYATRO: Şair Evlenmesi
 ŞİİR: Müntehabat-ı Eşar , Tercüme-i Manzume (şiir çevirileri)
 ATASÖZLERİ DERLEMESİ: Durub-ı Emsali Osmaniye
 GAZETE: Tercüman-ı Ahval, Tasvir-i Efkar
 MAKALE: Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi

13. ŞAİR EVLENMESİ
Şair Evlenmesi; alafranga tutum ve davranışı, kılık kıyafetiyle
mahallenin hoşuna gitmeyen Müştak Beyin, sevip evlenmek
istediği genç ve güzel Kumru Hanım’ın yerine ablası çirkin ve
yaşlı Sakine Hanım’ı almaya mecbur edilmesi, bu küçük
entrikanın mahalle imamı Müştak Bey’in dostu Hikmet Efendi
tarafından verilen rüşvetle sonuçsuz kalması hikayesinden
ibarettir.

15. TANZİMAT EDEBİYATI 2. DÖNEM ÖZELLİKLERİ
 2. Dönem sanatçıları; Recaizade Mahmut Ekrem, Abdülhak
Hamit Tarhan, Samipaşazade Sezai, Nabizade Nazım,
Muallim Naci, Direktör Ali Bey ve Ahmet Cevdet Paşa’dır.
 Sanat, sanat içindir anlayışı hakimdir.
 Aşk, sevgi, ölüm gibi bireysel konular işlenmiştir.
 Divan edebiyatı nazım biçimleri terk edilmeye başlanmıştır.

16. TANZİMAT EDEBİYATI 2. DÖNEM ÖZELLİKLERİ
 Dil oldukça ağırlaştırılmıştır.
 Oynanmak için değil, okunmak için tiyatro eserleri yazılmıştır.
 Genel olarak aruz ölçüsü kullanılmış, yer yer heceyle şiir
denemeleri de yapılmıştır.
 Şiirde romantizm, roman ve hikayede realizm akımından
etkilenilmiştir.

17. RECAİZADE MAHMUT
EKREM (1847-1914)

18. RECAİZADE MAHMUT EKREM
 İkinci topluluğun önder nitelikli üyesidir.
 Sanat sanat içindir ve kafiye kulak içindir, görüşünü
savunmuştur.
 Eski edebiyat taraftarlarına yaptığı eleştirilerle o dönemde
yeni edebiyatın sesi olmuştur.
 Yol göstericiliğiyle öne çıkan sanatçı, Serveti Fünun
döneminin oluşmasını sağlamıştır.

19. ESERLERİ
 ROMAN: Araba Sevdası (ilk realist roman)
 ŞİİR: Nijat Ekrem, Nağme-i Seher, Pejmürde
 TİYATRO: Afife Anjelik, Vuslat, Çok Bilen Çok Yanılır.
 DERS KİTABI: Talim-i Edebiyat
 ELEŞTİRİ: Zemzeme, Takdir-i Elham

21. TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATINDA GAZETELER
TAKVİM-İ VEKAYİ (1831)
İlk resmi gazetedir. Resmi ilanların yanı sıra iç ve dış
gelişmelere ilişkin haberler vermekteydi. Resmi bir
gazete olmasından dolayı makale içerikleri devletin
görüşleri doğrultusundaydı.

22. TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATINDA GAZETELER
CERİDE-İ HAVADİS (1840)
Yarı resmi gazetedir. William Churchill tarafından
çıkarılmıştır. Gazetede, dış ülkelerdeki muhabirler
vasıtasıyla dış haberlere de yer verilmiştir. Bu
özelliği nedeniyle gazete, seçkin zümre tarafından
takip edilmiştir.

23. TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATINDA GAZETELER
TERCÜMAN-I AHVAL (1860)
Tanzimat edebiyatının başlangıcı olan gazete, ilk özel
gazetedir. Agah Efendi ve Şinasi tarafından çıkarılmıştır.
Bir övgü gazetesi değil, düşünce ve tartışma gazetesi
olmuştur. Eğitim sisteminin aksaklıkları ve siyasi eleştiri
örnekleri ilk bu gazetede yer almıştır.

24. TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATINDA GAZETELER
TASVİR-İ EFKAR (1862)
Tercüman-ı Ahval’in açtığı yolda emek ve titizlilikle
yayın hayatına giren, daha ileri bir adım atan gazete
olmuştur. Şinasi’nin kalemiyle özgürlük düşüncesini
yayması bakımından bu gazetenin Türk basın
tarihinde önemli yeri vardır.

25. TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATINDA GAZETELER
Muhbir, Hürriyet, İbret, Tercüman-ı Hakikat, Basiret, İttihad, Devir
ve Bedir, Sabah, Tercüman-ı Şark diğer gazetelerdir.