C’jane planetet? Si u formuan ato?? Zbulimi i ekzoplaneteve ka pasuruar me tej, pa e vene ne dyshim, modelin standart te krijimit te planeteve. Sipas ketij modeli planetet krijohen nga re te dendura pluhuri dhe gazi. 1.MERKURI 2.AFERDITA 3.TOKA 4.MARSI 5.JUPITERI 6.SATURNI 7.URANI 8.NEPTUNI

1. PROJEKT NR.1
LENDA:Shkence toke
TEMA:Planetet
PUNOI: #MesueseAurela
PRANOI :

2. PLANETET??
1.MERKURI
2.AFERDITA
3.TOKA
4.MARSI
5.JUPITERI
6.SATURNI
7.URANI
8.NEPTUNI
C’jane planetet? Si u formuan ato??
Zbulimi i ekzoplaneteve ka pasuruar me tej, pa e vene ne dyshim, modelin
standart te krijimit te planeteve. Sipas ketij modeli planetet krijohen nga re
te dendura pluhuri dhe gazi. Ky proces kalon ne 4 etapa kryesore.
1- Ngjeshja e pluhurit
NË efektin e forces qendersynuese (centrifugale) reja e pluhurit qe
rrotullohet rreth nje ylli fillon te ngjishet ne qender, duke u ralluar gjithnje e
me shume ne periferi te saj. Edhe pse forca e gravitetit midis ketyre kokrizave
eshte shume e vogel pas disa mijera vitesh ato arrijne te bashkohen me njera
tjetren duke formuar gure te vegjel ne madhesine e nje topi golfi.
2- Shfaqja e protoplaneteve
Me shfaqjen dhe rritjen e gureve te vegjel, forca e gravitetit fillon te hyje ne
loje. Guret ose blloqet e gureve me te medhenj fillojne te terheqin drejt
vetes ata me te vegjel, duke krijuar keshtu te ashtuquajturit protoplanete.
Keta te fundit do te terheqin rreth vetes te gjitha thermijat qe do te gjejne ne
orbiten e tyre rreth yllit qendror. Krijohen keshtu hapesira boshe ne rene e
madhe te pluhurit. Keto hapesira do te percaktojne orbitat e planeteve te
ardhshem.
3- Formimi i planeteve
Blloqet e paqendrueshme fillojne te perplasen midis tyre duke u shkrire
keshtu ne nje planet te vetem. Masa e madhe qe kane fituar planetet i ben
ata te terheqin edhe gazin qe ndodhet perreth duke krijuar keshtu
atmosferen e tyre.
4- Krijimi i sistemit

3. MERKURI
Mërkuri është planeti më i afërt me
Diellin dhe gjithasthu planeti më i
vogël në Sistemin Diellor. .Teknikisht
mërkuri është një objekt shumë i
shndritshëm, por ai ështe i vështirë
të shihet sepse dielli e pengon
shumë dritën e tij të duket qartë.
Mërkuri është i shndritshëm kur
mund të shihet nga Toka, por nuk
shihet me lehtësi për shkak se
zakonisht gjendet shumë afër Diellit.
Mërkuri është një nga katër planetët
e ngurtë të Sistemit Diellor ashtu si
Toka. Eshtë planeti më i vogël i
Sistemit Diellor me një rreze
ekuatoriale 2439.7 km.Mërkuri është
gjithashtu më i vogël se satelitët më
të mëdhenj të Sistemit Diellor siç
janë Ganimede dhe Titan. Mërkuri
përbëhet kryesisht nga 70% metale
dhe 30% materiale silikate. Dëndësia
është e dyta më e lartë në sistemin
diellor me 5.427g/cm3 . Krahasuar
me atë çka dihet për planetet e tjerë
në Sistemin Diellor, pak dihet për
Mërkurin; teleskopët në Tokë e
tregojnë veçse në trajtën e një
gjysmëhëne të vogël e të
shndritshme. E para nga dy anijet
kozmike që vizituan planetin ishte
Mariner. E dyta ishte MESSENGER.
Mërkuri është planeti më i afërt me
diellin ka zona me akull të
përhershëm.

4. AFERDITA
Venus ka qene njohur, që në kohët e hershme. Pas Diellit dhe Hënës, Venus është objekti më
i ndritshëm në hapësire nga këndvështrimi i tokës. Planeti është menduar të jetë si Merkuri,
por në dy pjese trupi të ndara : Eosphorus si Ylli i mëngjesit dhe Hesperus si Ylli Pasdites.
Shfaqja e Venus në mëngjes nganjëherë quhet dhe Lucifer.
Venus është cilësuar si planet inferior kur shihet me teleskop nga Toka. Venus është me i
vogël se planeti ynë. 95 % të diametrit të Tokës, 80 % të (masës Pesha). Si Toka dhe Venus
kanë të dyja kratere në siperfaqe, densiteti i tyre dhe disa përbërje kimike janë të njëjta.
Për shkak të këtyre ngjashmërive u mendua se nën retë e dendura Venus mund të jetë me
një atmosferë si Toka, që të jetë në gjendje të këtë jetë. Por pas studimeve të fundit,rezulton
qe nuk është aspak në gjendje të rigjeneroje jete siç bën planeti ynë Toka. Venus është e
përbëre kryesisht nga dioksidi i karbonit, dhe ka disa shtresa resh kilometra të trasha të
përbëra nga acidi sulfurik. Ky presion atmosferik përbën ndryshimin e Serës - Greenhouse e
cila rrit temperaturën në sipërfaqen e Venus mbi 400 °C, e cila është e mjaftueshme për të
shkrire plumbin. Sipërfaqe e Venus është më e nxehte se sa ajo e Merkurit, që është shumë
më afër Diellit se Venus. Mendohet që dhe asteroide e mëdha ndahen sapo hyjnë në
atmosferën e Venus duke arritur në disa pjese të vogla, të cilat digjen nga atmosfera
agresive e Venusit. Pjesa më e madhe sipërfaqes së Venus përbehet nga kodra dhe fusha.
Venus nuk ka fushe magnetike për shkak të rrotullimit të saj të ngadalte. Venus nuk ka Hëna
ose objekte tjera shkëmbore, që rrotullohen rreth saj. Venus zakonisht është e dukshme si
objekt dhe pa përdorur teleskop. Venus nga një herë referohet si Ylli mëngjesit gjithashtu
dhe si ylli Pasdites.

5. TOKA
TOKA është planeti i tretë i sistemit tonë diellor. Toka është rreth 4.55 miliardë vjet e
vjetër, dhe i vetmi planet në sistemin tonë diellor ku është zhvilluar jeta. Toka ka
vetëm një satelit natyror: Hënën. Toka peshon 6.000 milion ton dhe është afër
40.000km rreth ekuatorit. . Supozohet që, krijimi i Tokës erdhi si rezultat i ngjarjeve që
pasuan Big Bang-un (Shpërthimin e Madh). Sipas kësaj hipoteze, një yll stërmadh,
shpërtheu dhe u nda në një pafundësi copash të cilat më pas krijuan galaktikat, dhe
sistemet diellore. Në këtë formë u krijua dhe sistemi ynë diellor, nga një grumbullim
pluhuri e copash, të cilat duke u sjellë rrotull vetës krijuan Diellin dhe planetët e
sistemit të tij. Çdo vit toka goditet nga mijëra meteor me madhësi relativisht të vogël
te cilët duke kaluar nëpër atmosferë digjen. Edhe mosha e tokës është përcaktuar nga
matja e moshës së njeriut prej këtyre meteorëve, të cilët sipas supozimit janë pjesë e
sistemit diellor dhe kanë të njëjtën moshë me tokën. . Toka e ka përafërsisht formën e
topit apo sferës. Si pasojë e rrotullimit të tokës rreth boshtit të vet Toka është
deformuar ashtu që në dy polet e saj është e shtypur. Toka rrotullohet rreth boshtit të
vet dhe rreth diellit. Rrotullimi rreth boshtit të vet që sjell ndryshimin e ditës dhe të
natës quhet Rotacion. Rrotullimi rreth Diellit quhet Revolucioni si pasojë kemi
ndërrimin e stinëve të vitit. Rruga te cilën e përshkon toka quhet Orbit. Toka
mbështillet prej atmosferës, e cila kufizohet në pjesën e poshtme nga sipërfaqja e
oqeanike dhe kontinentale.

6. NDERTIMI I BRENDSHEM I TOKES
Shtresa e sipërme e ngurte e tokës quhet litosferë me një trashësi deri 200
km. Pjesa me e rëndësishme e saj është korja e Tokës, trashësia e të cilës
shkon nga 30-60 km. Trashësia e korës ndryshon duke u rritur në kontinente
(korja kontinentale) dhe duke u holluar në oqeane (korja oqeanike). Kufiri i
poshtëm i litosferës quhet kufiri Moho.
Pas këtij kufiri fillon shtresa e dytë e tokës që quhet mantel. Manteli ndahet
në mantel të sipërm dhe mantel të poshtëm. Pjesa më e sipërme e mantelit
të sipërm, e cila është në kontakt të drejtpërdrejtë me litosferën quhet
astenosferë (nga greqishtja "sferë e dobët").
Pjesa qendrore e tokës është bërthama e tokës, e cila, gjithashtu ndahet në
dy pjesë, bërthamë e jashtme, dhe bërthama e brendshme.
RELIEVI I TOKES
Relievi është tërësia e pamjes së formave të sipërfaqes tokësore pa
marrë parasysh mënyrën e krijimit dhe dimensionet e tyre. Relievi
është komponentja kryesore e mjedisit gjeografik. Përveç ndikimit
të madh që kanë komponentët e tjera të mjedisit gjeografik (klima,
ujërat, bota bimore e shtazore, formimi i dherave), relievi paraqet
bazën që është e lidhur me të gjitha aktivitetet ekonomike. Shkenca
që merret me studimin e ndërtimit, gjenezës, zhvillimit dhe
dinamikës bashkëkohore të relievit të sipërfaqes tokësore është
gjeomorfologjia

7. MARSI
Marsi eshte planeti i 4 nga Dielli dhe i 7 per madhesi. Marsi ka 2 Hena ose
sic quhen ndryshe Satelite te vegjel, qe rrotullohen rreth tij. Planeti ndoshta
e mori kete emer per shkak te ngjyres se kuqe, dhe gjithashtu Marsi eshte
referuar disa here si Planeti i Kuq. Marsi eshte ende nje te nga te preferuarit
e shkrimeve te shkencetareve, si vendi me i favorshem ne Sistemin Diellor
(perveç Tokes!) per banim te njeriut. Orbita e Marsit eshte e eliptike dhe e
dukshme. Marsi ka nje atmosfere shume te holle e perbere kryesisht nga
sasia e vogel e mbetur te dioksidit te karbonit (95,3%), azot (2,7%), argon
(1,6%),, gjurmet e oksigjenit (0,15%), dhe ujit (0,03%). Atmosfera e holle e
Marsit prodhon nje Greenhouse - Sere te holle, por kjo eshte e
mjaftueshme vetem per te ngritur tempraturen ne siperfaqen e Marsit ne 5
Grade shume me pak se ajo qe ne shohim ne Toke dhe planetin Venus.

8. JUPITERI
Jupiteri është planeti i 5-të nga Dielli dhe më i madhi nga të gjithë tjerët në galaktikën
"Rruga e Qumështit". Jupiteri është më shumë së dy herë më i madh së sa planetët e
tjerë, dhe 318 herë më i madh së sa Toka
Jupiteri ka 63 Hëna ose siç quhen ndryshe Satelitë, që rrotullohen rreth tij. Jupiteri
është objekti i katërt që ndriçon në qiell (pas Diellit, Hënës dhe Venus). Ai ka qënë i
njohur që nga kohërat prehistorikë si një yll. Planetët më përbërje gazi nuk kanë
sipërfaqe të ngurtë. Jupiteri është rreth 90 % hidrogjen dhe helium 10 %, metan, ujë,
amoniak dhe shkëmb. Jupiteri dhe planetët e tjerë të gazit kanë erërat e forta më
shpejtësi të cilat janë të izoluar në grupe të gjerë. Përbërjet Kimikë dhe temperatura e
lehtë dallohet dhe janë përgjegjëse për grupet më ngjyrë që dominojnë paraqitjen e
planetit. Grupet e lehta më ngjyra quhen zona, ato të errëta quhen rripa. ). Atmosfera
e Jupiterit është parë të jetë shumë turbullt, kjo tregon së erërat janë të formuara nga
brendësia e vet planetit dhe jo nga Dielli siç formohet në Tokë. Jupiteri ka unaza si
Saturni por shumë të zbehta dhe të vogla në krahasim më këtë të fundit. Ato ndryshe
nga unazat e Saturnit, nuk përmbajnë akull. Jupiteri është në madhësinë e duhur për
të qënë një planet gazi.
Jupiterit i duhet të ishte edhe 80 herë më i madh së sa është aktualisht, që të quhej
Yll
Jupiteri ka një fushë të madhe magnetikë, shumë herë më të fortë së sa e Tokës.

9. SATURNI
Saturni ose Shtuni (dikur Shëtuni)
një planet i Sistemit Diellor. Ai është
planeti i gjashtë për nga largësia nga
Dielli. U emërtua sipas zotit romak
Saturnus, i quajtur Kronos në
mitologjinë greke. Si Jupiteri, Urani
dhe Neptuni, Saturni është më së
shumti i përbërë nga gazet dhe nuk
ka një sipërfaqe të ngurtë. Për shkak
të kësaj, këta katër planete quhen
"gjigantët e gaztë".
Saturni ka 61 satelitë natyrorë (plus 3
të tjerë të pakonfirmuar akoma). Më
i madhi është Titani, që është më i
madh edhe se planeti Mërkur. Rreth
Saturnit ka një numër të madh
unazash, të përbëra nga akulli dhe
sasi më të vogla shkëmbinjsh dhe
pluhur. Saturni është rreth 1.4 miliard
kilometra larg nga Dielli. Këtij planeti
i duhen 29.5 vjet të Tokës për të
kryer një rrotullim të plotë rreth
Diellit. Saturni është një sferoid i
shtypur në pole, që do të thotë se
polet i ka të rrafshuara dhe se është
më i fryrë rreth ekuatorit. Saturni
është planeti i vetëm i Sistemit
Diellor që ka dendësi më të vogël se
uji. Edhe pse bërthama e planetit
është shumë e dendur, Saturni ka një
atmosferë të gaztë, kështu që
dendësia specifike e planetit është
me e vogel se uji.

10. Urani & Neptuni
Urani është planeti i 7-të nga dielli dhe i 3-ti më i
madh (më diametër). Urani është më i madh në
diametër, por më i vogël në peshë së Neptuni.
Urani është planeti parë i zbuluar në kohët
modernë, u zbulua nga William Herschel, ndërsa
kërkonte në qiell më teleskopin e tij më 13 mars
1781. Urani kishte qënë parë shumë herë më parë,
por injoruar thjesht si një yll tjetër. Urani është i
përbërë kryesisht nga shkëmb dhe shërbime të
ndryshme, më vetëm rreth 15 % hidrogjen dhe pak
helium. Urani dhe Neptuni janë shumë të
ngjashëm më bërthamën e Jupiterit dhe Saturnit
më hidrogjen të lëngshëm dhe metalik. Dukët së
Urani nuk ka një bazë shkëmborë si Jupiteri dhe
Saturni, por më tepër materiali i tij është pak i
shpërndarë uniformisht.
Atmosfera tek Urani është e përbërë më rreth 83 %
hidrogjen, 15 % helium dhe lëng natyror 2 %.
Ngjyra blu tek Urani është rezultat i absorbimit të
dritës kuqë nga metani në atmosferën e lartë.Urani
ka 11 unaza të njohura, të gjithë shumë të zbehta,
një nga unazat quhet epsilon. Unazat e Uranit ishin
të parat, që u zbuluan dhe pastaj vijuan ato të
Saturnit. Urani është tepër i vështirë për tu parë më
sy, por është mjaft e lehtë për t'u parë më teleskop.
• Neptuni është planeti i tetë për largësinë
nga Dielli në Sistemin tonë Diellor. Neptuni
është 17 herë më shumë se masa e Tokës. I
zbuluar më 23 shtator 1846.Eshte nje planet
I gazte menduar te jete I perbere nga nga
shkembinj akulli dhe hidrogjen.eshte I
veshture per tu studiuar per shkak te
largesise se madhe nga Toka.