μύθοι και παραδόσεις για γνωστά βότανα

2. Βασιλικός
• Όλοι γνωρίζουμε πως τον Χριστό μας τον σταύρωσαν. Τον κάρφωσαν δηλαδή πάνω σ' ένα ξύλινο σταυρό
κι εκεί ξεψύχησε.
• Τον ξύλινο σταυρό οι Χριστιανοί τον έθαψαν βαθιά στο χώμα για να μην τον βρουν οι ειδωλολάτρες και
τον μολύνουν. Έτσι ο Τίμιος Σταυρός έμεινε χρόνια πολλά θαμμένος μέσα στη γη.
• Όταν έπειτα από καιρό επικράτησε ο Χριστιανισμός, η Αγία Ελένη αποφάσισε να βρει και να ξεθάψει τον
Τίμιο Σταυρό και να τον στήσει μέσα στην εκκλησία στα Ιεροσόλυμα για να τον προσκυνούν οι Χριστιανοί.
Πήγε λοιπόν η ίδια στα Ιεροσόλυμα και ζήτησε να μάθει σε ποιο μέρος ήταν θαμμένος ο Σταυρός.
• Όμως κανένας Χριστιανός δεν ήξερε να της πει. Εκείνοι που πριν από πολλά χρόνια τον είχαν θάψει
βαθιά στο χώμα, είχαν πια πεθάνει. Έβαλε λοιπόν η Αγία Ελένη χιλιάδες εργάτες κι άρχισαν να σκάβουν
όλα τα χωράφια εκεί γύρω. Είχε ακλόνητη πίστη πως κάπου θα τον έβρισκε. Πολλούς μήνες δούλευαν οι
εργάτες χωρίς αποτέλεσμα. Κάποια μέρα, καθώς η Αγία Ελένη βάδιζε μέσα σ' ένα χωράφι, πάτησε ένα
χορτάρι και αμέσως μια γλυκιά μυρωδιά γέμισε τον αέρα.
• "Τι ωραία μυρωδιά είναι αυτή", είπε από μέσα της η Αγία Ελένη.
• "Από πού να χύνεται αυτή η γλυκιά μοσχοβολιά;".
• Καθώς κοίταξε γύρω της έσκυψε κι έκοψε ένα κλαδάκι απ' το φυτό που πάτησε, το μύρισε και τότε
κατάλαβε πως το χορτάρι εκείνο ήταν που σκορπούσε την γλυκιά ευωδιά.
• Μεμιάς ο νους της φωτίστηκε, φώναξε έναν εργάτη και του είπε να σκάψει σ' εκείνο το μέρος.
• Σε λίγο, τι θαύμα! Ο εργάτης βρήκε εκεί τον Τίμιο Σταυρό όπου επάνω ξεψύχησε ο Χριστός μας.
• Από εκείνη τη στιγμή, το μυρωδάτο αυτό φυτό λέγεται βασιλικός, γιατί φύτρωσε στο σημείο που ήταν
θαμμένος ο Σταυρός, όπου είχε σταυρωθεί ο βασιλιάς του κόσμου. Γι' αυτό μοιράζουν βασιλικό στις
εκκλησίες στη γιορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού, στις 14 Σεπτεμβρίου.

3. Δεντρολίβανο
• Η θεά Αφροδίτη αγαπούσε τους ανθρώπους και ήθελε
να τους κάνει ένα δώρο που, όταν το χρησιμοποιούν,
να παραμένουν πάντα νέοι και όμορφοι.
• Έτσι τους χάρισε το δεντρολίβανο, έναν θάμνο που
τον φορούσαν ακόμη κι οι μαθητές στο κεφάλι τους
ως εξής: Έπαιρναν κλαδιά, τα λύγιζαν, έδεναν τις
άκρες τους κι έφτιαχναν στεφάνι! Αυτό έκανε το αίμα
τους να κυκλοφορεί στο σώμα τους καλύτερα!

4. Λεβάντα
• Οι άνθρωποι στα πολύ παλιά χρόνια πίστευαν πως η
λεβάντα δεν είχε άρωμα!
• Το απόκτησε μετά από ένα περιστατικό:
• Μια μέρα, η Παναγία, η μητέρα του Χριστού μας, αφού
έπλυνε τα φασκιά του μικρού Χριστούλη, τα άπλωσε πάνω
σε έναν θάμνο λεβάντας για να στεγνώσουν. Από θαύμα,
το φυτό αυτό απόκτησε υπέροχο άρωμα!

5. Μέντα
• Ο Πλούτωνας, ο θεός του κάτω κόσμου, αγάπησε μια
νύμφη, τη Μίνθη.
• Αυτό έκανε την Περσεφόνη, τη γυναίκα του, να
ζηλέψει και να τη μεταμορφώσει σε φυτό.
• Ο Πλούτωνας λυπήθηκε αλλά δεν μπορούσε να της
δώσει την πραγματική της μορφή. Της έκανε όμως τη
χάρη να γλυκαίνει τον αέρα κάθε φορά που την
πατούν οι άνθρωποι με τα πόδια τους και τσακίζονται
τα φύλλα της και οι μίσχοι της.
• Έτσι το φυτό ονομάστηκε μέντα από το όνομα της
Μίνθης.

6. Μυρτιά
• Η Μυρσίνη ήταν ιέρεια στον ναό της θεάς Αφροδίτης.
Αυτή ήταν η θεά της ομορφιάς και γνώριζε τα μυστικά
της γέννησης αλλά και της αγάπης. Ήξερε πώς να κάνει
την αγάπη να κρατάει για πάντα.
• Κάποιος αγάπησε τη Μυρσίνη και την κυνηγούσε
χωρίς σταματημό. Η Μυρσίνη υπέφερε κι η θεά τη
λυπήθηκε. Για να τη γλιτώσει από το μαρτύριό της, τη
μεταμόρφωσε σε θάμνο, τη γνωστή μας μυρτιά.
• Από τότε η μυρτιά ήταν αφιερωμένη στη θεά
Αφροδίτη.

7. Παπαρούνα
• Η παπαρούνα, όπως και το σιτάρι, ήταν το ιερό φυτό της θεάς
Δήμητρας και η παρουσία της ανάμεσα στα ανοιξιάτικα σπαρτά,
συμβόλιζε την προστασία των ανθρώπων από τη θεά.
• Κατά την ελληνική μυθολογία, όταν ο θεός του Κάτω Κόσμου
έκλεψε την Περσεφόνη, την κόρη της θεάς Δήμητρας, εκείνη
θέλοντας να ξεχάσει τον πόνο της, ήπιε ένα δυνατό ποτό
φτιαγμένο από ένα είδος παπαρούνας, το «αφιόνι». Όταν ξύπνησε
η θεά, κατέβηκε στα λιβάδια και έκανε τους κάμπους γόνιμους και
τις σοδειές πλούσιες, επιστρέφοντας στους ανθρώπους τα αγαθά
της γης.
• Η χριστιανική παράδοση θέλει την παπαρούνα να φυτρώνει κάτω
από το σταυρό του Χριστού και να παίρνει το χρώμα της από το
αίμα του.

8. Τίλιο
• H Φιλύρα ήταν μια από τις Ωκεανίδες νύμφες και
συχνά αναφέρεται ως «Ωκεανίς Φιλύρα». Ήταν
θεότητα της ανάρρωσης, της ευωδίας και των
αρωμάτων, της γραφής και της ομορφιάς.
• Τη Φιλύρα ερωτεύτηκε ο θεός Κρόνος κι όταν τους
ανακάλυψε η σύζυγός του, η Ρέα, αυτός
μεταμορφώθηκε σε άλογο για να κρυφτεί. Αυτό είχε
ως αποτέλεσμα από τη Φιλύρα και τον Κρόνο να
γεννηθεί ο κένταυρος Χείρων, μισός άνθρωπος και
μισός άλογο. Για να απαλύνει την ντροπή που ένιωθε
η νύμφη, ο Κρόνος τη μεταμόρφωσε σε δέντρο, τη
φλαμουριά ή τίλιο.

9. Τριαντάφυλλο
• Στην ελληνική μυθολογία το τριαντάφυλλο δημιουργήθηκε από τη θεά των
λουλουδιών και της βλάστησης, τη Χλωρίδα. Αυτή μια μέρα βρήκε το άψυχο
σώμα μιας νύμφης στο δάσος και το μεταμόρφωσε σε λουλούδι.
• Κάλεσε τότε την Αφροδίτη, τη θεά της αγάπης και τον Διόνυσο, τον θεό του
κρασιού.
Η Αφροδίτη χάρισε στο λουλούδι ομορφιά και ο Διόνυσος πρόσθεσε νέκταρ για
να του δώσει γλυκιά ευωδιά.
• Ο Ζέφυρος, ο θεός του ανέμου, φύσηξε μακριά τα σύννεφα και έτσι ο Απόλλωνας
ο θεός του Ήλιου μπόρεσε να λάμψει και να κάνει το λουλούδι να ανθίσει.
Έτσι το τριαντάφυλλο δημιουργήθηκε και στέφθηκε "Βασιλιάς των λουλουδιών".

10. Αγία
Αναστασία
• Η σημασία των βοτάνων για τη θεραπεία του σώματος περνά και στην τέχνη.
• Η βυζαντινή αγιογραφία προβάλλει την Αγία Αναστασία τη φαρμακολύτρια, ως
την Αγία γιατρό, να κρατά στο ’να της χέρι βότανα και στ’ άλλο το φαρμακευτικό
μπουκάλι.
• Σύμφωνα με τους Συναξαριστές της, η Αναστασία έτρεχε στις φυλακές για να
θεραπεύσει τις πληγές των βασανιζόμενων χριστιανών με βοτάνια.
• Σήμερα σε ορισμένα χωριά της βόρειας Ελλάδας συνηθίζουν στη γιορτή της, στις
22 Δεκεμβρίου, να ζυμώνουν ειδικά ψωμιά με βότανα ή να στολίζουν την εικόνα
της με αυτά.

11. Παροιμίες και εκφράσεις
• Βασιλικός κι αν μαραθεί, τη μυρωδιά την έχει.
• Κοντά στο βασιλικό, ποτίζεται κι η γλάστρα.
• Καιρός για λάχανα, καιρός για κουνουπίδια.
• Σε πήρα τριαντάφυλλο κι εσύ βγήκες
τσουκνίδα.
• Κολοκύθια με τη ρίγανη.
• Βασιλικός στην πόρτα μας κι εμείς τον
εζητάμε.

12. Αινίγματα
• Αν και θρόνος μου ταιριάζει, στο παράθυρο
με βάζουν. Τι είναι;
• Έχω το χρώμα της ελπίδας, πλέκω στεφάνια
της πατρίδας. Μα ξεπεσμός, σωστή ζαλάδα,
με βάζουν κάποτε στη φασουλάδα. Τι είναι;

13. Σαρανταβότανο
της Κρήτης
"Σαν την υγειά σου έχασες και θες να την κερδίσεις
μόνο με βότανα της γης θα την ξαναποχτήσεις.
Φύλλα κιτροπορτοκαλιάς κι άρωμα από λεμόνι
ανεραντζά,μανταρινιά,ξαρρωστικό κυδώνι.
Μάζωξε απ’ τσι ποταμούς τσ'ακονιζάς τ'αχνάρια
βάτο και τσάι του βουνού και τσ'αμπιστιάς κλωνάρια
Μάζωξε έρωντα πολύ απ'τα βουνά της Κρήτης
και σφάκα την πικραδερή, δάφνες μυρτιές να βρίσκεις
θύμο, κισσό κι αγκαραθιά και αγκαθοστοιβίδα
τη μυρουδιά βασιλικού φασκομηλιά και θρίμπα
μέντα και δεντρολίβανο όπου μοσκομυρίζει
το λένε και αρισμαρί,που την υγειά χαρίζει.
Πάρε τα γιασεμόφυλλα τη ροδαρά με τ'άνθη
γαρεφαλόβιολες πολλές και γαρυφάλου άνθη
απήγανο και βάρσαμο της γης το χαμομήλι
τη μυριστή αμπερόριζα που δένουν στο μαντήλι.
Πάρε το κοκκινόχορτο, βάλε και κουτσουνάδα
που φτιάχνουν κοκκινόλαδο, στου ήλιου την πυράδα.
Φύλλα συκιάς κι αμυγδαλιάς και φύλλα μαντζουράνας
φλισκούνι που μοσκοβολά σαν κόρφος κάθε μάνας
Το μαϊντανό,το σέλινο και την αντωναΐδα
τ'αγούδουρα τ'αγλακιτού τον κλάδο και τα φύλλα
Όλα ετούτα βράσε τα γέμισε μία σκάφη
και διώξε απ'το κορμάκι σου τσι πόνους και τα πάθη"

14. Γ. Αθάνας
Πού να 'βρισκα μια μάγισσα, να κάτσω να μου μάθει
όλα τα μαγιοβότανα κι όλα τα γιατροσόφια,
που θεραπεύουνε πληγές, παρηγοράνε πάθη:
τριβόλια, λαγοκοιμηθιές, φλισκούνια, σαρκοτρόφια...
…………………………………………………………………
Κι αν της αγάπης τύχαινε να μάθω το βοτάνι
«που τρών τ’ αλάφια και ψοφούν, τ’ αρκούδια κι ημερεύουν»
Σ’ όλη τη γης θα το ’σπερνα, μποστάνι σε μποστάνι,
για να το βρίσκουν εύκολα τα νια και να θεριεύουν!