The materials consists of presentation of conscience based on moral.

1. Edukasyon sa Pagpapakatao
Baitang 10
Unang Markahan

2. “Sa bawatkilos mo, anonguri ng tao ang binubuomo
sa iyongsarili?”
Ano ang epekto ng tanong
naito sa iyo?
Bilangpersona napatuloyna nililinangang iyong
pagka-sino,nakatitiyakkaba na mabuti ang bawat
pasiya at kilos mo?

3. Napag-aralan natin sa Modyul1 na:
ISIP
KILOS-LOOB
KONSENSIYA
KAMALAYAN
KALAYAAN
likas na kaalamantungkolsa mabutiat masama.

4. “Makinigkasa iyongkonsensiya.” Naunawaanmoba ang
tunay nakahuluganng pahayag na ito?

5. Ano ang bahaging ginagampanan ng
konsensiya sa pagpapaunlad ngtao sa
kaniyang pagkatao bilang persona upang
tuluyang makamit ang pagiging
personalidad?

6. Paano nga ba nalalaman ng konsensiya na
tama omabuti ang isang kilos samantalang
mali o masama ang iba?
Ibig bang sabihin nito ay laging tama ang
hatol ngkonsensiya at hindi ito kailanman
nagkakamali?

7. MAHALAGANG TANONG:?
Paano huhubugin ang
konsensiyaupang magsilbing
gabaysa mabuting
pagpapasiya at pagkilos?

8. Sa modyul na ito, inaasahang
maipamamalas mo ang sumusunod na
kaalaman, kakayahan, at pag-unawa:
3.1 Nakikilalaang mga yugto ng konsensiya sa
pagsusuri o pagninilaysa isang pagpapasiyang ginawa
3.2 Nakapagsusuri ng mga pasiyang ginawabatay sa
mga Prinsipyong Likas naBatas Moral

9. 3.3 Napatutunayan ang BatayangKonsepto
3.4 Nakagagawa ng angkop nakilosbatay sa
konsensiyangnahubog ng Likas naBatas Moral

10. “Sa bawatkilos mo, anonguri ng tao ang binubuomo
sa iyongsarili?”
Ano ang epekto ng tanong
naito sa iyo?
Bilangpersona napatuloyna nililinangang iyong
pagka-sino,nakatitiyakkaba na mabuti ang bawat
pasiya at kilos mo?

11. Paunang Pagtataya
(7 mins.)
Sagutansa inyongkuwadernoangPaunang Pagtataya
sa pp. 43-45 ng EsP modyulSundanang panuto.

12. Gawain1
Panuto:
Basahin at unawain ang bawat sitwasyon
sa ibaba. Sakaling ikaw ang maharap sa
ganitong pangyayari, ano ang iyong
gagawin? Tuklasin mo ang iyong gagawing
pagpapasiya sa bawat sitwasyon. Isulat ang
mga paraan o hakbang ng pagkilos ng iyong
konsensiya na maaaring makatulong sa
iyong gagawing pasiya

13. Pagkatapos ng klase, inanyayahan si Janine ng
kaniyang mga kaibigan na pumunta sa mall at
manood ng sine. Matagal na rin mula ng huli
silang nakalabas bilang isang grupo. Bago
matapos ang palabas, biglang tumawag ang
kaniyang ina at pilit siyang pinauuwi.
Mahigpit na ipinagbabawal ng kaniyang mga
magulang ang pamamalagi sa labas, lalo na
kung gabi na. Ngunit sinabihan si Janine ng
kaniyang mga kaibigan na kapag sinunod niya

14. ang kaniyang ina, ititiwalag na siya sa
kanilang barkada at hindi na iimbitahan pa
sa alinmang lakad ng barkada kailanman.
Ano ang dapat gawin ni Janine?
UNANG HAKBANG
Kailangang sumunod sa payo o utos ng
magulang lalo na kung para ito sa
pansariling kaligtasan.

15. IKALAWANG HAKBANG
Likas sa tao na gawin ang mabuti at iwasan
ang masama. Itinuturing na masamang
gawain ang hindi pagsunod sa magulang.
IKATLONG HAKBANG
Kung ako si Janine, susundin ang hatol ng
aking konsensiya na makinig sa utos ng
aking ina at umuwi nang maaga, kahit
ikagalit pa ito ng aking mga kaibigan.

16. IKAAPAT NA HAKBANG
Mapatutunayan ko na mabuti ang aking
naging pasiya na sundin ang utos ng aking
ina dahil para ito sa aking kaligtasan. Bukod
dito, kung tunay ang pagkakaibigan na
mayroon kami ng aking barkada, hindi nila
ako papayuhan nang masama tulad ng
pagsuway sa aking magulang.

17. 2.
Nalalapit na ang markahang pagsusulit sa
paaralan nila John nang kausapin siya ng
kaniyang ama. Ayon kay Mang Jun, bibilihin
niya ang pinakabagong modelo ng cellphone
na gustung-gusto ng kaniyang anak, sa
kondisyon na makakuha siya ng mataas na
marka sa lahat ng asignatura. Magandang
motibasyon ito para kay John kaya’t
naghanda at nag-aral siya nang mabuti.

18. Nang dumating ang araw na pinakahihintay,
napansin ni John na wala sa kaniyang pinag-
aralan ang mga tanong sa pagsusulit. Kahit
kinakabahan, sinimulan niyang sagutin ang
mga tanong. Dahil hindi sigurado, makailang
beses siyang natuksong tumingin sa sagutang
papel ng kaniyang katabi lalo na kapag hindi
nakatingin ang guro. Naisip niya na ito lamang
markahang ito siya mangongopya at hindi na
niya ito uulitin pa.

19. Bukod dito, ayaw niyang mawala ang
pagkakataon na mapasaya ang kaniyang
ama at magkaroon ng bagong cellphone.
Kung ikaw ang nasa kalagayan ni John, ano
ang gagawin mo?
UnangHakbang:_______________________
IkalawangHakbang:____________________
IkatlongHakbang:______________________
IkaapatHakbang:______________________

20. 3.
Nais ni Mark na maging isang inhinyero
balang-araw. Nag-aaral siya nang mabuti
upang makapasok sa pinakamahusay na
pamantasan pagdating ng kolehiyo. Ngunit
kahit ginagawa na niya ang lahat, hindi pa
rin siya makakuha ng matataas na marka.
Isang kaibigan ang nag-alok ng tulong upang
makapasa siya sa entrance exam ng isang
sikat na pamantasan, kapalit ng malaking
halaga. Walang hawak na pera si Mark at

21. alam niyang hindi siya maaaring humingi sa
kaniyang ama para ibigay sa kaibigan. Isang
araw, binigyan siya ng pera ng kaniyang ama
upang ibili ng aklat na kailangan niya sa
paaralan. Napag-isip-isip niya na ang
halagang iyon ay sapat na upang makapasok
sa sikat na pamantasan at makuha ang gusto
niyang kurso. Hindi niya malaman kung bibili
siya ng aklat na pangunahing kailangan o
ibibigay ito sa kaibigan. Kung ikaw ang nasa
kalagayan ni Mark, ano ang gagawin mo?

22. UnangHakbang:_______________________
IkalawangHakbang:____________________
IkatlongHakbang:______________________
Ikaapat Hakbang:______________________
Sagutin ang mga tanong:
a. Naging madali ba sa iyo ang pagsagot sa
gawain? Bakit?
b. Ano ang iyong naging pasiya sa bawat
sitwasyon? Sa iyong palagay, tama ba ang
iyong pasiya? Pangatwiranan ang iyong
sagot.
c. Ano-ano ang mga hakbang o proseso ng

23. Gawain2
Panuto:
Pagkatapos mong matukoy ang mga hakbang kung
paano kumikilos ang iyong konsensiya, maaaring
magamit ito sa paggawa ng mabuting pasiya.
Balikan ang mga sitwasiyon sa itaas at isulat ang naging
tugon mo sa bawat isa. Tukuyin kung ano ang iyong
naging batayan/prinsipyo sa pagbuo ng iyong pasiya.
Gamiting gabay ang pormat sa ibaba. Isulat ang sagot
sa iyong kuwaderno.

24. Sitwasyon Pasiya Batayan ng
Pagpapasiya
1.
2.
3.

25. Matapos ang gawain, sagutin mo ang sumusunod
na tanong sa iyong kuwaderno:
a. Naging madali ba para sa iyo ang makabuo ng
pasiya sa bawat sitwasyon? Bakit?
b. Bakit kailangang pakinggan ang ating
konsensiya? Nakatutulong ba ito upang makabuo
tayo ng mabuting pasiya? Pangatwiranan.

26. c. Paano tayo makasisiguro na tama ang naging
hatol ng ating konsensiya upang matiyak na
mabuti ang kilos na isasagawa? Ipaliwanag.
d. Ano ang batayan ng ating konsensiya sa pagpili
sa mabuti o masama?

28. Noongbata ka pa, naniwalaka ba na angkonsensiya ay
isang anghelnabumubulongsa atingtaingakapag tayo
ay gumagawanghindimabuti?

29. Pero paano natinmasisigurado na tamaang sinasabi ngating
konsensiya?

30. Naunawaanmo sa Baitang7 na ang konsensiya ang isa
sa mgakilos ngisip na nag-uutoso naghuhusgasa
mabutingdapat gawino sa masamangdapat iwasan.

31. Ngunitpaano ba nalalamanng
konsensiya angmabutiat masama,
ang tama at mali? Paanonatin
huhubuginitoupang kumilingo
tumungoangating mgapasiya at
kilos sa kabutihan?

32. Marahil ang pinakatumpakat pinakasimplengpaliwanagsa
konsensiya ay angpraktikal napaghuhusgangisipan
na magpapasiya na gawinang mabutiat iwasanang
masama (Lipio, 2004, ph. 2).

33. Pag-isipan:
1.Paanonalalamanng konsensiya
ang tamaat mali?
2.Paanomahuhubogang
konsensiya upang piliinang
mabuti?

34. Kahulugan ng Konsensiya
Sa pamamagitanngkonsensiya, natutukoyang kasamaanat
kabutihanngkilos ngtao.Sa pagkakakilalangmarami, sinasabing
ang konsensiyaang muntingtinigsa loob ngtaona nagbibigay ng
payo at nag-uutossa kaniya sa gitnangisang moral na
pagpapasiya kungpaano kumilossa isang kongkretongsitwasyon
(Clark, 1997).

35. Ang muntingtinigna itoay hindilamang
nagsasabingmabutingdapat gawin o ng
masamangdapat iwasan kundi
nagpapahayagngisangobligasyon na
gawinangmabuti,naghahayagnang
may awtoridad at nagmumulasa isang
mataasna kapangyarihan.

36. Suriinang sitwasyon:
Gagarahe na sana ang drayber ngtaxi na si Mang Tinonang
matuklasanniyana may nakaiwanngpitakasa likod ngupuanng
sasakyan niya. Nangbuksan niya itoay natuklasanniya na
maramiitonglaman;malakinghalaga na maaari naniyang
gawingpuhunansa negosyo. May nakabukod dingmga papelna
dolyar sa

37. kabilangbulsa ngpitaka.Walang nakakitasa kaniya kaya
minabutiniya na itabiang pera. “Malakiangmaitutulong
nito sa pamilya ko,” sabi niya sa sarili.
Noongdumatinganggabi ay hindisiya mapakali.Sa
kaloobanniya, nararamdamanniyangpara siyang
nalilito.Bago dumatingang umaga,nagbago naang isip
niya. “Hahanapin

38. ko angmay-ari ngpitaka at isasauli ko ito,”nasabi niya sa
sarili.
Ang konsensiya ang muntingtinigsa loob ngtao na
nagbibigay ngpayo sa taoat nag-uutossa kaniya sa gitna
ngisangmoral napagpapasiya kungpaano kumilos sa
isang kongkretongsitwasyon.
Kung ikaw ang nasa kalagayan ni
Mang Tino, ano ang gagawin mo?

39. DALAWANG ELEMENTONG KONSENSIYA
Una,ang pagninilayupang maunawaankungano ang tama
o mali,mabuti o masama; at paghatol naang isang gawain
ay tama o mali,mabuti o
masama.
Pangalawa,ang pakiramdamng obligasyong gawinang
mabuti.

40. Binigyang-diinniLipio ang kahalagahanngpag-unawasa
dalawangmahalagangbahagingkonsensiya:
(1) ang paghatolmoral sa kabutihano kasamaanngisang kilos,
at
(2) ang obligasyong moral na gawinang mabutiat iwasan ang
masama.

41. Ayon kay Santo Tomas de Aquino (Clarke, 1997), ang
konsensiya ay isang
natatangingkilos pangkaisipan,isang paghuhusgangating
sariling katuwiran.

42. Ito ang humuhusgakungpaano ilalapat ang pangkalahatang
kaalamanna itosa partikular nansitwasyonna ating
kinakaharapat gumagabay sa atinna magpasiya kung ano
angmmabutingkinakailanganggawin at masamang
kinakailangangiwasan.

43. Malinaw sa atin angsinasabi ngatingkonsensiya:
Gawinmo angmabuti,iwasanmoang masama.Ngunit
hindiito nagbibigay ngkatiyakan na angmabutiang pipiliin
ngtao.

44. Kungmabutiang kilos, nangangahuluganito na ang
kaalamanngtaotungkolsa katotohananay tama.Ngunit
kungmasama ang ikinilos, nangangahuluganitona taliwas
sa katotohananang taglayniyangkaalamano hindipa
gaanongmatatagang kaniyangpaninindigansa mabuti.

45. Ngunithindilahat ngmalinggamitngkonsensiya ay maituturing
na masama.May mga pagkakataonna hindiito kinikilalang
masamadahil sa kamangmanganngtao. Ang kamangmanganay
kawalanng kaalamansa isang bagay.

46. Mga Uri ng Kamangmangan
1. Kamangmangangmadaraig (vincible ignorance)
2. Kamangmanganna di madaraig (invincible ignorance)

47. Kamangmangang madaraig (vincibleignorance)
Ang kamangmanganay madaraig kungmayroong
pamamaraan na magagawaang isang taoupang
malampasanitoat ang pagkakaroonngkaalamanditoay
magagawasa pamamagitanngpagsisikap o pag-aaral.

48. Kamangmanganna di madaraig (invincibleignorance)
Ang kamangmanganay dimadaraig kungwalangpamamaraan
na magagawaang isangtao upangitoay malampasan.Ito ang uri
ngkamangmanganna bumabawas o tumatanggalsa
pananagutanngtao sa kaniyangkilos o pasiya.

49. Ang paghusganangtamangtaosa isang
bagay na buong katapatanna
pinaniniwalaannatama ay hindi
maituturingna pagkakamali.Hindi
masisisiang taosa kaniyang
kamangmangan.

50. Sa pagkakataongito, hindinawawalanngkarangalanang
konsensiya dahiltungkulinmongsundinang iyong
konsensiya kahitito ay mali. Ito ay dahil sa pagkakataong
ginawaang pagpili, pinaniniwalaan mongtama at mabutiang
iyong ginawa.Ang mahalagaay magkaroonka ng
pananagutan upangituwidang iyong
pagkakamalimatapos mongmalamanang katotohanan
(Lipio, 2004, ph. 33).

51. Kungang kamangmanganaymadaraig at hindinagsikapang
tao na malampasan o kaya’y binalewala niyaito, hindi
nababawasanang kaniyang
pananagutan.Kungang kamangmangannamanay hindi
madaraig, binabawasan
nito kunghindiman tinatanggalangpananagutan ngisang
tao sa kaniyangmalingpasiya o kilos.

52. Ang hamon sa atin ay
hindi lamang sundin
ang konsensiya kundi
hubugin ito.

53. Ang Apat naYugto ng Konsensiya
Ano-ano ang apat na yugto ng konsensiya at paano ito
nakatutulongsa paggawa ngmabutingpasiya?

54. 1. UnangYugto: Alaminat naisinang mabuti.
2. IkalawangYugto: Angpagkilatissa partikularna kabutihansa
isang sitwasyon.
3. IkatlongYugto: Paghatolpara sa mabutingpasiya at kilos.
4. Ikaapat na Yugto: PagsusuringSarili/ Pagninilay.

55. Ang Likasna Batas MoralBilangBatayanng Kabutihanat
ng Konsensiya
Ang konsensiya ngtaokungsaan nakalapat na angLikas na
Batas Moral ay ginagamitna personal na pamantayangmoral
ngtao. Ito angginagamitsa pagpapasiya kungano ang tama at
kungano angmalisa kasalukuyangpagkakataon.

56. Ang Unang Prinsipyong
Likasna Batas Moral
Gawin ang mabuti,iwasan angmasama.

57. Ang mgaPangalawangPrinsipyo ngLikas naBatas Moral
1. Kasamanglahat ngmay buhay, may kahiliganang taong
pangalagaanang kaniyang buhay.
2. Kasamangmga hayop (mga nilikhangmay buhayat pandama),
likas sa tao (nilikhangmay kamalayanat kalayaan) ang
pagpaparami nguriat papag-aralinang
mga anak.

58. 3. Bilang rasyonal na nilalang, maylikas na kahiliganang tao na
alaminangkatotohananat mabuhay sa lipunan.

59. Bakitmahalaga ang paghubog ng konsensiya?
Nakatutulongitosa tao na makilalaang katotohananna kailangan
niya upangmagamitnang mapanagutanangkaniyang kalayaan.

60. Paano nga ba mahuhubog ang konsensiya ng tao upang
kumilingsa mabuti?
1. Matapat at masunuringisagawa ang paghahanap at
paggalang sa katotohanan.
Maipakikita angpananagutansa kilos ngtaokunggagawinniya
ang sumusunod:
a. Kilalaninat pagnilayanangmga tunaynapagpapahalagang
moral na sangkotsa isang kilos. Tinitimbangngmga

61. mapanagutang taoang mga katotohananbago kumilossa halip
na sinusunodlamangangsariling kapritso at malingpalagay.
b. Suriinangmga sariling hangarinupang matiyaknakumikilos
mulasa mga mabutinglayuninat hindimulasa makasariling
interes.
c.Unawain at pagnilayanang mga karanasanat hamonngbuhay.
Kungsapat ang

62. panahonna inilalaanngisang kabataansa pagninilaysa mga
bagay na nagawaniya sa bawat araw, mas magigingmulatsiya sa
kaniyang mgapagkukulango pagmamalabis.
d. Alaminat unawainang mgatalakayan tungkolsa mga
napapanahongisyungmoral at mga implikasyongpanlipunanng
mga ito. Mahalagangkilalaninang mga pagpapahalagangnilabag
ngmga ito.

63. 2. Naglalaan ngpanahonpara sa regular na panalangin.

64. Mga Antas ng Paghubog ng Konsensiya
Una,ang antasng likasnapakiramdam atreaksiyon.
Nagsisimulaitosa pagkabata.Dahilhindipa sapat ang kaalaman
ngisang bata ukolsa tama at mali, mabutio masama,umaasa
lamangsiya sa mga paalala, paggabay, at pagbabawal ngkaniyang
magulang.Dito niya ibinabatay angkaniyang kilos

65. Ikalawa, ang antas ng superego.
Habang lumalakiang isang bata malakiang
bahaging ginagampananng isangtaong may awtoridad sakaniyangmga
pasiya at
kilos.Ang awtoridad naito ang nagpapatakbo ng kilos moral ng isang bata.
Sa yugtong ito, umiiralang superego - ang mga pagpapalagay at utos ng
mga magulang at taong makapangyarihan nanaisaloob nang tao kasama
ng mga ipinagbabawal ng lipunanat nakaiimpluwensiyasa isangtao mula
pa sa pagkabata.

66. Ang layuninsa paghubog ng konsensiya ay mahubog
ang pagkataobatay sa pagsasabuhayng mga birtud,
pagpapahalagaat katotohanan upangmatiyak na ang
sariliay magpapasiyaat kikilosbatay sakung ano ang
tama at mabuti.

67. Paghinuha ng Batayang Konsepto
(PANGKATAN)
1. Magkaroon ng talakayan sa pangkat upang
sagutin ang tanong na: Paano magsisilbing
gabay ang konsensiyang nahubog batay sa
Likas na Batas Moral sa tamang
pagpapasiya at pagkilos?
2.Bumuo ng pangkalahatang sagot sa
mahalagang tanong at isulat ito sa isang
manila paper.