This presentation provides information about key elements of a research proposal for educational research.

1. સંશોધન દરખાસ્ત
ડૉ. અમિતકુિાર આર. િાલી
આસસસ્ટન્ટ પ્રોફેસર
સશક્ષણ સિભાગ
િીર નર્મદ દક્ષક્ષણ ગુજરાત યુસનિસીટી
સુરત

2. સંશોધન દરખાસ્ત
• આગાર્ી સંશોધન કાર્મનું
• સિચાર અને અભ્ર્ાસપૂણમ
• વ્ર્િસ્સ્િત
• ચોક્કસ સિભાગોર્ાં
• રજૂ િતું આર્ોજન
• પરરિતમનશીલ

3. સંશોધન દરખાસ્ત શા ર્ાટે ?
• સંશોધન કાર્મ ર્ાટેની સિચારણા પ્રેરિા
• સંશોધન ર્ાટેના સિચારોને લેક્ષખત સ્િરૂપ
આપિા
• તજજ્ઞો અને સહાધ્ર્ાર્ીઓના સૂચનો
જાણિા
• સંશોધન કાર્મને ર્ંજુરી આપિી કે નરહ તે
સનણમર્ લેિા
• આસિિક અનુદાન ર્ેળિિા

4. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો
સંશોધન
દરખાસ્ત
પરરચર્ાત્ર્ક
સિભાગ
સંશોધન કાર્મ પદ્ધસત
સિભાગ

5. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો
• પરરચયાત્િક મિભાગ
1. પ્રસ્તાિના
2. શીર્મક
3. સર્સ્ર્ાકિન
4. સંબંસધત સારહત્ર્ની સર્ીક્ષા
5. સંશોધનનું ક્ષેત્ર
6. અભ્ર્ાસના હેતુઓ
7. ઉત્લ્પના અિિા અભ્ર્ાસના પ્રશ્નો
8. અભ્ર્ાસની અિમસ ૂચકતા
9. અભ્ર્ાસની ક્ષેત્ર ર્ર્ામદા

6. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો
• સંશોધન કાયય પદ્ધમત મિભાગ
1. વ્ર્ાપસિશ્વ અને નમૂનો
2. ઉપકરણો
3. સંશોધન પદ્ધસત
4. પૃથ્િકરણ પ્રસિસધ
5. સર્ર્ આર્ોજન
6. આસિિક ખચમનું આર્ોજન
7. સંદભમસ ૂચી

7. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: પરરચર્ાત્ર્ક સિભાગ
• પ્રસ્તાિના
• સંશોધનની સર્સ્ર્ા પસંદગી સર્ર્ે કરેલ સિચારણા ટુકર્ાં
• સંશોધનની સર્સ્ર્ા ને સંબસધત સૈદ્ધાંસતક અને સંશોધનાત્ર્ક
સારહત્ર્ના િાચનના આધારે
• પાંચ િી દસ જેટલા સૈદ્ધાંસતક અને સંશોધનાત્ર્ક આધારો
પરિી પોતે પસંદ કરેલા સંશોધનની જરૂરીર્ાત સ્પષ્ટ કરિી
(Borg, W. & Gall, M. , pp. 86)
• શૈક્ષક્ષણક સર્સ્ર્ા, તેના ઉકેલની જરૂરીર્ાત અને સંશોધનની
અપેક્ષક્ષત ફલશ્રુસત િચ્ચેનો સંબધ

8. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: પરરચર્ાત્ર્ક સિભાગ
• શીર્યક
• સર્સ્ર્ા પસંદગીને શબ્દબદ્ધ
• સાર્ાન્ર્ રીતે મુખ્ર્ સ્િતંત્ર ચલ, પરતંત્ર ચલ, ચલો િચ્ચેના
સંબધો, વ્ર્ાપસિશ્વનો સનદેશ, અભ્ર્ાસનું ક્ષેત્ર
• બહુ લાંબુ નરહ
• આડંબર – ભારે – અલંકારીત શબ્દો નરહ
• ઉદા. ગુજરાત સરકારે કન્ર્ાકેળિણીને પ્રોત્સાહન આપિા
લીધેલા પગલાની સુરત જી્લાની ર્ાધ્ર્સર્ક શાળાર્ાં
કન્ર્ાકેળિણી પર િર્ેલ અસર

9. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: પરરચર્ાત્ર્ક સિભાગ
• સિસ્યાકથન
• શીર્મકનું સિસ્તૃસતકરણ
• બહુ િોડા િાક્યો (બે િી ત્રણ િાક્યોર્ાં )
• સર્સ્ર્ાર્ાં સર્ાર્ેલા બધા ચલો અને ચલો િચ્ચેના સંબધો
સ્પષ્ટ દશામિિા જોઈએ

10. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: પરરચર્ાત્ર્ક સિભાગ
• સંબંમધત સારિત્યની સિીક્ષા
• સર્સ્ર્ાને સંબસધત સૈદ્ધાંમતક અને
સંશોધનાત્િક સારહત્ર્નું િાચન
• પુસ્તકો, સાર્ાસર્કો, અહેિાલો, રીસચમ
જનમલ, સંશોધનના િીસીસ, સંશોધન
સારાંશો
• તેના દ્વારા અભ્ર્ાસના ચલો, ઉત્લ્પના,
પ્રશ્નો, હેતુઓ, ર્ારહતી એકત્રીકરણ,
અભ્ર્ાસની ર્ોજના જેિી ઘણી ર્ારહતી ર્ળે

11. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: પરરચર્ાત્ર્ક સિભાગ
• સંબંમધત સારિત્યની સિીક્ષા
• આ સર્ીક્ષાર્ાં નીચેની બાબતો સર્ાિિી
જોઈએ
• અભ્ર્ાસના હેતુઓ
• ર્હત્િની ઉત્ક્્નાઓ, પ્રશ્નો
• ચલો
• વ્ર્ાપસિશ્વ અને નમુના પસંદગી
• સંશોધન પદ્ધસત
• ર્ારહતી એકત્રીકરણના ઉપકરણો

12. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: પરરચર્ાત્ર્ક સિભાગ
• સંબંમધત સારિત્યની સિીક્ષા
• આ સર્ીક્ષાર્ાં નીચેની બાબતો સર્ાિિી
જોઈએ
• ર્ારહતી પૃથ્િકરણ પ્રસિસધ
• સંશોધનના ર્હત્િના તારણો
• ખાર્ીઓ જે સનિારી શકાઈ હોત
• ભાિી સંશોધનની ભલાર્ણો

13. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: પરરચર્ાત્ર્ક સિભાગ
• સંશોધનનું ક્ષેત્ર
• સંશોધન સિસિધ ક્ષેત્રો પૈકી ક્યા ક્યા ક્ષેત્રનાં છે તે જણાિુંું
• જેનાિી સંશોધનનું ર્હત્િ અને ઔક્ષચત્ર્ જાણી શકાર્
• ઉચાટ (૨૦૦૯)એ ૧૮ જેટલા મુખ્ર્ અને તેર્ાં અનેક પેટા ક્ષેત્રો આપેલા
છે, આ ઉપરાંત Survey of Educational Researchર્ાં જણાિેલા
ક્ષેત્રોની પણ ર્ાદી છે.
• દેસાઈ અને દેસાઈ (૨૦૧૦)એ પૃષ્ઠ ૪૯ િી ૮૪ િચ્ચે અનેક ક્ષેત્રોના
અભ્ર્ાસોના ઉદાહરણ આપેલા છે
• ઉદા. સશક્ષણનું તત્િજ્ઞાન, શૈક્ષક્ષણક ટેકનોલોજી, પ્રાિસર્ક સશક્ષણ,

14. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: પરરચર્ાત્ર્ક સિભાગ
• અભ્યાસના િેતુઓ
• સર્ગ્ર સંશોધનનો ર્ધ્ર્િતી ભાગ – મુખ્ર્ ભાગ છે.
• હેતુ સ્પષ્ટ કર્ામ િગર અભ્ર્ાસ િઇ જ ના શકે
• તે અભ્ર્ાસના પેટા શીર્મકો છે
• સાદા સિધાન સ્િરૂપે
• બે કે િધુ બાબતો જોડી સંકુલ ન બનાિિા

15. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: પરરચર્ાત્ર્ક સિભાગ
• અભ્યાસના િેતુઓ
• તર્ાર્ હેતુઓનો સરિાળો અભ્ર્ાસનું શીર્મક િાર્
• કઈ કઈ બાબતોનો અભ્ર્ાસ િશે તે જણાિે છે
• ક્યા ક્યા ચલોનો સર્ાિેશ િશે તે જણાિે છે
• હેતુઓના આધારે જ : ઉત્ક્્નાઓ/પ્રશ્નો બને, ઉપકરણ પસંદગી કે
રચના િાર્, નમુનો પસંદ િાર્, ર્ારહતી પૃથ્િકરણની રીત નક્કી
િાર્,અભ્ર્ાસના પરરણાર્ો પણ તેના આધારે જ લખાર્

16. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: પરરચર્ાત્ર્ક સિભાગ
• અભ્યાસના િેતુઓ
• ઉદાહરણ:
• સુરત શહેરર્ાં ધોરણ ૧૦ર્ાં અભ્ર્ાસ કરતા કુર્ારો અને કન્ર્ાઓના
ગુજરાતી સિર્ર્ર્ાં િતા વ્ર્ાકરણ દોર્ો જાણિા.
• ધોરણ – ૫ ર્ાં અભ્ર્ાસ કરતા સિદ્યાિીઓ ર્ાટે સિજ્ઞાન સિર્ર્ની
સોલ્પના સસદ્ધદ્ધ કસોટીની રચના કરિી.

17. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: પરરચર્ાત્ર્ક સિભાગ
• અભ્યાસની અથયસ ૂચકતા
• સંશોધન કરુંું અત્ર્ંત આિશ્ર્ક છે તેની પ્રતીસત
• અગાઉ િર્ેલા સંશોધનો ર્ાં એુંું શું ખ ૂટે છે કે જેની તર્ારું સંશોધન
પૂતમતા કરશે ? – આ પ્રશ્નનો જિાબ
• સંશોધનના પરરણાર્ો કોને કોને ઉપર્ોગી િશે તેની રજૂઆત
• સંશોધન શું નુંું જ્ઞાન રજુ કરશે તેની ર્ારહતી

18. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: પરરચર્ાત્ર્ક સિભાગ
• અભ્યાસની ક્ષેત્ર િયાયદા
• નીચેના સંદભે જે સીર્ાંકન િયું હોર્ તે
• વ્ર્ાપસિશ્વ અને નમુનો
• ચાલો
• સંશોધન ર્ોજના
• ર્ારહતી અને ઉપકરણની ઉપલબ્ધતા
• િહીિટી અને વ્ર્િહારુ ર્ર્ામદા
• સર્ર્ર્ર્ામદા
• ખચમ

19. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: સંશોધન કાર્મ પદ્ધસત
સિભાગ
• વ્યાપમિશ્વ અને નમૂનો
• ઉપકરણો
• સંશોધન પદ્ધમત
• પૃથ્થકરણ પ્રમિમધ
• હેતુ , ઉત્ક્્ના / પ્રશ્નોને સુસંગત
• સિસિધ સિક્પો ર્ાંિી શાર્ાટે તે પસંદ કયુું તેની તારકિક રજૂઆત
• પસંદગી પાછળનું સંશોધન પદ્ધતીશાસ્ત્રનું પીઠબળ

20. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: સંશોધન કાર્મ પદ્ધસત
સિભાગ
• સિય આયોજન
• સંશોધન કાર્મને સિસિધ તબક્કાર્ાં િહેચી દરેક તબક્કો કેટલા સર્ર્ર્ાં
પૂણમ િશે તની રજૂઆત
• એર્.એડ. કક્ષાએ સેર્ેસ્ટર દીઠ કરિાના કાર્ોના આધારે રજૂઆત કરી
શકાર્
• સંશોધન પદ્ધસત અને ર્ોજના ના સોપાનોને અનુરૂપ કાર્ોને િહેચીને
પણ કરી શકાર્
• તે અનુસરી શકાર્ તેિી વ્ર્િહારુ હોિી જોઈએ

21. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો: સંશોધન કાર્મ પદ્ધસત
સિભાગ
• આમથિક ખચયનું આયોજન
• સંશોધન કાર્મ ર્ાટે આસિિક અનુદાન લેુંું હોર્ તો તે રજુ કરુંું
ફરજીર્ાત છે.
• શક્ય તેટલા તર્ાર્ ખચમનું અનુર્ાન જરૂરી
• સંદભયસ ૂચચ
• APA (American Psychological Association ) શૈલી
• http://www.apastyle.org

22. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો
• M.Ed. , V.N.S.G.U
1. પ્રસ્તાિના
2. સંશોધનનો મૂલાધાર
2.1 સૈધાંસતક
2.2 સંશોધનાત્ર્ક
3. સર્ાંસ્ર્ાકિન અને શબ્દોની પરરભાર્ા
4. સંશોધનર્ાં સર્ાસિષ્ટ ચલો
5. સંશોધનના હેતુઓ
5.1 કાર્મ હેતુઓ
5.2 સંશોધન હેતુઓ

23. સંશોધન દરખાસ્તનાં સિભાગો
• M.Ed. , V.N.S.G.U
6. સંશોધનની ઉત્ક્્ના / પ્રશ્નો
7. સંશોધનનું ર્હત્િ
8. સંશોધનનું સીર્ાંકન
9. વ્ર્ાપસિશ્વ અને નમૂના પસંદગી
10.સંશોધન ઉપકરણ
11.સંશોધન પ્રકાર, પદ્ધસત અને ર્ોજના
12.ર્ારહતી એકત્રીકરણની રીત
13.ર્ારહતી પૃથ્િકરણની રીત
14.સર્ર્નું આર્ોજન
સંદભમસૂક્ષચ

24. સંશોધન દરખાસ્ત ધ્ર્ાનર્ાં રાખિા જેિી બાબતો
• લખાણની ભાર્ા ભસિષ્ર્કાળ
• ક્ષબનજરૂરી લંબાણ ટાળુંું
• િાચન અને ક્ષચિંતન િર્ેલું છે તેની પ્રતીસત
• ભાર્ાશુદ્ધદ્ધ
• ક્ષબનજરૂરી સાજ શણગાર સિનાનું
• લખાણની ભાર્ા સંશોધનની શાસ્ત્રીર્ ભાર્ા
• APA શૈલી મુજબનું

25. શુભકાર્નાઓ