Vatandaşlık Yasama

1982 ANAYASASI
(YASAMA)
BÖLÜM
3
YASAMA
Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye
Büyük Millet Meclisinindir. Bu yetki
devredilemez.
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ
.
1Uğur YILMAZER
Bu kpss dokümanı www.egitimfakultesi.net adresinden indirilmiştir…

Kuruluşu
Türkiye Büyük Millet Meclisi genel oyla seçilen 550 milletvekilinden
oluşur. 1982’de bu sayı 400 milletvekili, 1987’de 450 milletvekili ve 1995’te
550 milletvekili olmuştur.
Yasama Yetkisinin Genelliği
TBMM’nin her türlü konu ile ilgili her türlü düzenlemeyi en ince
ayrıntısına kadar yapabilmesi demektir.
Yasama Yetkisinin Asliliği (ilkelliği)
TBMM’nin her türlü düzenlemeyi tek başına yapabilmesi demektir.
Yasama yetkisinin devredilmezliği
TBMM yetkilerini kimseye devredemez. Yalnız 1971’deki değişiklikle
anayasamıza giren bakanlar kurulunun kanun hükmünde kararname
çıkarabilme yetkisine sahip kılınması bu özelliğin bir istisnasıdır.
2Uğur YILMAZER

Milletvekili seçilme yeterliliği
Yirmi beş yaşını dolduran her Türk vatandaşı milletvekili seçilebilir. Bu yaş
13.10.2006 değişikliği ile 30’dan 25’e indirilmişti.
Soru: Kimler milletvekili adayı olamaz?
Cevap;
En az ilkokul mezunu olmayanlar
 Kısıtlılar(Kısıtlılık, Mahkeme kararı ile akıl sağlığının bozuk olması, savurganlık, kötü
yaşama tarzı ve mal varlığını kötü yönetme gibi bir durumdan dolayı bazı hakları
sınırlandırılan kişileri ifade eder)
Yükümlü olduğu askerlik hizmetini yapmamış olanlar
Kamu hizmetinden yasaklılar
Taksirli suçlar hariç toplam bir yıl veya daha fazla hapis ile ağır hapis cezasına hüküm
giymiş olanlar
Zimmet, ihtilâs, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye
kullanma, dolanlı iflas gibi yüz kızartıcı suçlarla, kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara
fesat karıştırma, Devlet sırlarını açığa vurma, terör eylemlerine katılma ve bu gibi
eylemleri tahrik ve teşvik suçlarından biriyle hüküm giymiş olanlar, affa uğramış
olsalar bile milletvekili seçilemezler.
3Uğur YILMAZER

 Taksirli suç kaza eseri meydana gelmiş suç demektir. Örneğin bir
kişinin trafik kazası sonucu ceza alması gibi
Hâkimler ve savcılar, Sayıştay dâhil yüksek yargı organları
mensupları, yükseköğretim kurumlarındaki öğretim elemanları, YÖK üyeleri,
kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri ile yaptıkları
hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ve Silahlı
Kuvvetler mensupları, görevlerinden çekilmedikçe, aday olamazlar ve
milletvekili seçilemezler.
Sayıştay dâhil yüksek yargı mensupları, hâkim ve savcılar ile Türk
silahlı kuvvetleri ve Emniyet mensupları görevlerinden istifa edip seçim
çalışmalarına girerlerse daha sonra hiçbir şekilde eski görevlerine
dönemezler. Ama diğer mesleklerden olanlar eski görevlerine dönebilirler.
Örneğin memurlar eski görevlerine geri dönmek için başvuruda
bulunabilirler.
4Uğur YILMAZER

KİMLER GERİ DÖNEMEZ
5Uğur YILMAZER

Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçim dönemi
Türkiye Büyük Millet Meclisinin seçimleri dört yılda bir yapılır. Bir seçim dönemi 4
yıldır.
Meclis, bu süre dolmadan seçimin yenilenmesine karar verebilir. Süresi biten
milletvekili yeniden seçilebilir.
Yenilenmesine karar verilen Meclisin yetkileri, yeni Meclisin seçilmesine kadar sürer.
Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesi
Seçimler üç şekilde yenilenir;
a)4 yılda bir yapılan genel seçimlerle yenilenir.
b)Meclisin erken seçim kararı alması ile yenilenir. Eğer meclis erken seçim kararı alırsa bu
durumda erken seçimin kesin tarihi verilir.
c)Bakanlar kurulunun 45 gün içinde kurulamaması veya kurulan bakanlar kurulunun güvenoyu
alamaması durumunda. Bu durumda cumhurbaşkanı meclisi feshedebilir. Buna
cumhurbaşkanının fesih yetkisi denir. Cumhurbaşkanı bu yetkiyi kullanmayıp bir başkasına da
hükümeti kurma yetkisi verebilir. Bu yetkisi ihtiyari bir yetkidir. Eğer cumhurbaşkanı bu
yetkisini kullanırsa 90. günden sonraki ilk Pazar günü oy verme işlemi yapılır.Başkasına da
hükümeti kurma yetkisi verebilir. Bu yetkisi ihtiyari bir yetkidir. Eğer cumhurbaşkanı bu
yetkisini kullanırsa 90. günden sonraki ilk Pazar günü oy verme işlemi yapılır.
6Uğur YILMAZER

Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin geriye bırakılması
Savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân görülmezse, Türkiye Büyük Millet
Meclisi, seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına karar verebilir.
Eğer savaş durumu devam ederse meclis seçimleri birer yıl erteleyebilir. Yalnız bu
ertelemeler mecburi değildir.
Ara seçimler
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliklerinde boşalma olması halinde, ara seçime gidilir.
Ara seçim, sadece boşalan üyelikler için boşalmanın olduğu yerlerde yapılır.
Her seçim döneminde bir defa yapılır.
Genel seçimden otuz ay geçmedikçe ara seçime gidilemez.
Genel seçimlere bir yıl kala ara seçime gidilemez.
TBMM’de boşalan üyeliklerin sayısı, üye tamsayısının yüzde beşini bulduğu hallerde,
ara seçim yapılması zorunludur. Fakat genel seçimlere 1 yıl kala yüzde beşi geçme
durumu geçerli değildir ve ara seçime gidilemez.
7Uğur YILMAZER

Mecliste toplam boşalma sayısı yüzde beşi geçti ve ara seçim
yapıldı, ama bu durum aynı seçim döneminde bir kez daha
yaşandı diyelim; Bu durumda tekrar ara seçim yapılır. Ama eğer
genel seçimlerin normal yapılma tarihine 1 yıl kalmışsa ara
seçim bu durumda da yapılamaz.
Bir ilin mecliste hiç milletvekili kalmazsa hiçbir şart
aranmaksızın ara seçime her durumda gidilmesi zorunludur.
Boşalma yüzde beşi bulmazsa ilk 30 ay ve son bir yıl hariç ara
seçime bir kez olmak şartı ile gidilebilir.
Ara seçim, seçim kararından sonraki 90. günden sonra gelen
ilk Pazar günü yapılır.
Ara seçim kararını TBMM alır. YSK’nın böyle bir yetkisi yoktur.
8Uğur YILMAZER

Yapılamaz Yapılabilir Yapılamaz
0 30.ay 3.yıl 4.yıl
Boşalma % 5’i geçerse
Ara seçim zorunludur.
Bir ilin mecliste hiç Milletvekili kalmazsa
her durumda ara seçim zorunludur
ARA SEÇİM
9Uğur YILMAZER

Seçimlerin genel yönetim ve denetimi
Seçimler, yargı organlarının genel yönetim ve denetimi
altında yapılır.
Seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçimin düzen
içinde yönetimi ve dürüstlüğü ile ilgili bütün işlemleri yapma ve
yaptırma, seçim süresince ve seçimden sonra seçim konularıyla
ilgili bütün yolsuzlukları, şikâyet ve itirazları inceleme ve kesin
karara bağlama ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinin seçim
tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulunundur.
Yüksek Seçim Kurulunun kararları aleyhine başka bir mercie
başvurulamaz. Kararları kesindir.
Yüksek Seçim Kurulu yedi asıl ve dört yedek üyeden
oluşur. Üyelerin altısı Yargıtay, beşi Danıştay Genel Kurullarınca
seçilir. Bu üyeler aralarından bir başkan seçerler.
Seçimlerin Genel Yönetim ve
Denetimi
10Uğur YILMAZER

Üyelikle ilgili hükümler
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, göreve anayasal bir metin olan yeminle başlarlar.
Anayasamıza göre iki kişi görevine Anayasal yeminle başlar. Bunlar milletvekilleri ve
cumhurbaşkanıdır.
Üyelikle bağdaşmayan işler
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde ve bunlara
bağlı kuruluşlarda; Devletin veya diğer kamu tüzelkişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı
olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda; özel gelir kaynakları ve özel imkânları kanunla
sağlanmış kamu yararına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti
olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst
kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev
alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya dolaylı olarak kabul
edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya
onamasına bağlı resmî veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. Bir üyenin belli konuda
ve altı ayı aşmamak üzere Bakanlar Kurulunca verilecek geçici bir görevi kabul etmesi, Meclisin
kararına bağlıdır.
Milletvekilleri derneklere, sendikalara ve vakıflara üye olabilirler ama buralarda yönetici ve
denetçi olamazlar.
Üyelikle İlgili Hükümler
Üyelikle Bağdaşmayan İşler
11Uğur YILMAZER

Yasama Sorumsuzluğu
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Meclis çalışmalarındaki oy ve sözlerinden, Mecliste ileri sürdükleri
düşüncelerden, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisçe başka bir karar alınmadıkça bunları Meclis
dışında tekrarlamak ve açığa vurmaktan sorumlu tutulamazlar. Buna yasama sorumsuzluğu denir. Meclis kararıyla
kaldırılamaz. Bundan dolayı da süreklidir.
Yasama Dokunulmazlığı
Seçimden önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclisin kararı olmadıkça
tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Ağır cezayı gerektiren suçüstü hali ve seçimden
önce soruşturmasına başlanılmış olmak şartıyla Anayasanın 14 üncü maddesindeki durumlardan işlenen suçlar
bu hükmün dışındadır.
Tekrar seçilen milletvekili hakkında soruşturma ve kovuşturma, Meclisin yeniden dokunulmazlığını
kaldırmasına bağlıdır.
Milletvekili olmayan bir bakanın da milletvekili dokunulmazlığı vardır.Dokunulmazlığın TBMM
tarafından kaldırılması ise TBMM üye tam sayısının en az salt çoğunluğunun kararı ile olur.
Bir milletvekilinin dokunulmazlığı kendisinin istemesiyle kalkmış olmaz. Bir milletvekilinin
dokunulmazlığı meclis tarafından kaldırılırsa o milletvekili veya bir başka milletvekili bu durumu 7 gün içerisinde
anayasa mahkemesine götürebilir. Anayasa mahkemesi de bu şikâyeti 15 gün içerisinde karara bağlar.
Anayasanın 14.maddesi:
Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez
bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan
kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz.
Yasama Sorumsuzluğu
Yasama Dokunulmazlığı
12Uğur YILMAZER

Milletvekilliği iki durumda kaybedilir;
1-Meclis kararı ile düşme durumları
a) İstifa halinde: İstifa eden milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine,
istifanın geçerli olduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanınca tespit
edildikten sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun oyuyla karar
verilebilir.
b)Milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar:
Bu durumda milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine, yetkili komisyonun bu
durumu tespit eden raporu üzerine Genel Kurul gizli oyla karar verir.
c)Devamsızlık: Meclis çalışmalarına özürsüz veya izinsiz olarak bir ay içerisinde
toplam beş birleşim günü katılmayan milletvekilinin milletvekilliğinin
düşmesine, durumun Meclis Başkanlık Divanınca tespit edilmesi üzerine, Genel
Kurulca üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyuyla karar verilebilir.
Milletvekilliğinin düşmesi
13Uğur YILMAZER

2.Milletvekilliğinin kendiliğinden düşme durumları
a)Ölüm durumunda
b)Kesin hüküm giyme durumunda: Seçimden önce soruşturmasına başlanmışsa ve
mahkeme tarafından da kesin hüküm giyerse mahkeme kararı TBMM’ye gelir gelmez
milletvekilliği düşer. Yalnız bu suçun milletvekilliğine seçilmeye engel bir suç olması
gerekmektedir. Bu durumda Milletvekilinin vekilliği direkt düşer.
c)Partisinin temelli kapatılmasına beyan ve eylemleriyle sebep olması durumunda:
Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin kesin kararında ismi belirtilen
milletvekilinin milletvekilliği, bu kararın Resmî Gazetede gerekçeli olarak yayımlandığı
tarihte sona erer. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı bu kararın gereğini derhal
yerine getirip Genel Kurula bilgi sunar. Milletvekilinin vekilliği direkt düşer.
d)Cumhurbaşkanı seçilme durumunda: Bu durumda da milletvekilinin vekilliği direkt
düşer.
 Milletvekilliğinin meclis kararı ile düşme durumlarından dolayı, milletvekilliği
düşürülen kişi ya da diğer bir milletvekili bu kararı yedi gün içerisinde Anayasa
Mahkemesine götürebilir. Anayasa Mahkemesi on beş gün içinde bunu karara
bağlar.
Bu durumda anlıyoruz ki milletvekilliğinin kendiliğinden düşme durumlarında
milletvekilliği düşürülen kişi ya da diğer bir kişi bu durumu Anayasa Mahkemesine
götürememektedir.
Milletvekilliğinin düşmesi
14Uğur YILMAZER

1.Adım:
TEKLİF
Değişiklik teklifi en az 184 milletvekilin imzası ile meclise gelir.
2.Adım:
TOPLANTI YETER SAYISI
En az 184 milletvekili hazır bulunur.
3.Adım:
KARAR
En az 330 milletvekilinin oyu ile iki kez oylanarak kabul edilir ve
cumhurbaşkanına gönderir.
Anayasa değişiklikleri;
15Uğur YILMAZER

4.Adım:
ONAYLAMA VE YAYIM
Cumhurbaşkanı 15 gün içinde ya onaylar ya veto eder ya da
referanduma gönderir. Cumhurbaşkanı 330’dan yüksek 367’den az bir rakamla
kabul edilen anayasa değişikliklerini onaylayamamaktadır. Sadece 367 ve
yukarısı ile kabul edilen anayasa değişikliğini onaylama yetkisi vardır.
Eğer değişiklik kararı 367 ve yukarısı ile cumhurbaşkanına gelirse
cumhurbaşkanı onaylayabilir ve resmi gazetede yayımlar. Resmi gazetede
yayımından sonra da yürürlüğe girer. Eğer 367 ve yukarısı ile gelen anayasa
değişikliğini veto ederse gerekçesi ile birlikte meclise iade eder. Veto etmez ve
onaylamaz ise de bu durumda referanduma gönderir. Referandum kararı resmi
gazetede yayınlandıktan 120 gün sonraki ilk Pazar referandum yapılır ve geçerli
oyların salt çoğunluğuna bakılır.
Görüldüğü gibi anayasa değiştirmek kanun değiştirmekten daha
zordur. Bu da 1982 anayasasını sert bir anayasa yapmaktadır. Tek yumuşak
anayasamız 1921 anayasasıdır.
16Uğur YILMAZER

5.Adım:
İPTALİ İSTEMİ
Anayasa değişiklikleri için anayasa mahkemesine sadece şekil yönünden iptale
gidebilir. Bunun için de başvuru değişikliğin resmi gazetede yayımından
itibaren 10 gün içinde yapılır. Bu başvuruyu cumhurbaşkanı veya en az 110
milletvekili yapabilir. Anayasa değişiklikleri için esas yönünden iptal davası
açılamaz.
Esas nedir?
Değişikliğin içeriği demektir.
Şekil nedir?
Değişikliğin meclisten geçirilirken teklif yeter sayısı, toplantı yeter sayısı, karar
yeter sayısı, değişikliğin iki kez oylanması ve her oylama turları arasında en az
48 saatin geçip geçmediği gibi teknik konulardan dolayı yapılan başvurudur.
Kısacası şekil demek işin teknik yönü demektir.
17Uğur YILMAZER

b)Kanunların teklif edilmesi ve görüşülmesi
Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve milletvekilleri yetkilidir.
Bakanlar kurulunun sunduğu teklife kanun tasarısı, 1 milletvekili veya
birden fazla milletvekilinin sunduğu teklife ise kanun teklifi denir.
Kanunların meclisten geçmesi şöyledir;
Öncelikle meclisin kanunu görüşmeye başlaması için gerekli
toplantı yeter sayısı olan en az 184 milletvekili hazır olmalıdır. Karar
ise en az toplantıya katılanların salt çoğunluğunun kararı ile olur.
Fakat bu karar hiçbir zaman 139 milletvekili sayısının altına
düşemez.139 TBMM üye tamsayısının ¼’ünün bir fazlası demektir.
TBMM kabul ettiği kanunu Cumhurbaşkanına gönderir.
Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisince kabul edilen
kanunları on beş gün içinde onaylar ve resmi gazetede yayımlanmak
üzere Başbakanlığa gönderir. Kanunların içinde genelde o kanunun
ne zaman yürürlüğe gireceği yazılıdır. Fakat belirtilmemişse Resmi
gazetede yayımlandıktan 45 gün sonra yürürlüğe girer.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin Görev ve Yetkileri
18Uğur YILMAZER

1.Adım:
TEKLİF
Kanun teklifi veya tasarısı meclise gelir.
2.Adım:
TOPLANTI YETER SAYISI
Toplantı yeter sayısı olan en az 184 milletvekili hazır bulunur.
3.Adım:
KARAR
Toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile kabul edilir. Ama bu salt çoğunluk
hiçbir şekilde 139’dan az olamaz.
4.Adım:
ONAYLAMA
Cumhurbaşkanı 15 gün içinde ya onaylar ya da veto eder.
Kanun Değişiklikleri
19Uğur YILMAZER

5.Adım:
YAYIM
Cumhurbaşkanı onaylarsa Resmi Gazetede yayımlar ve 45 gün sonra yürürlüğe
girer. Fakat kanunlarda genellikle ne zaman yürürlüğe gireceği belirtilir. Eğer
belirtilmemişse Resmi Gazetede yayımlandıktan 45 gün sonra yürürlüğe girer.
6.Adım:
İPTALİ İSTEMİ
Kanun değişiklikleri anayasa mahkemesine hem şekil yönünden hem de esas
yönünden iptale götürülebilir.
Şekil yönünden denetim anayasa değişikliklerinde olduğu gibi sadece
cumhurbaşkanı veya en az 110 milletvekilinin istemi ile 10 gün içinde
istenebilir.
Esas yönünden denetim ise 60 gün içinde cumhurbaşkanı, TBMM üye
tamsayısının beşte biri tutarındaki üye,iktidar ve ana muhalefet partisi meclis
grupları tarafından yapılabilir.
Kanun Değişiklikleri
20Uğur YILMAZER

KANUN
21Uğur YILMAZER

c)Milletlerarası antlaşmaları uygun bulma
Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve milletlerarası kuruluşlarla
yapılacak antlaşmaların onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir
kanunla uygun bulmasına bağlıdır. Antlaşmaları onaylama mercii ise
cumhurbaşkanıdır.
Usulüne göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası antlaşmalar kanun
hükmündedir. Bunlar hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine
de başvurulamaz. Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin
milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle
çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınır.(2004
değişikliği) Fakat bu milletler arası antlaşmaların kanunlarımızdan üstünlüğü sadece
temel hak ve özgürlükler ile ilgili konulardadır.
Süresi bir yılı aşmayan,
Ekonomik, ticari ve teknik ilişkileri düzenleyen,
Devlet maliyesine yük getirmeyen,
Kişi haklarına ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmayan
Antlaşmalar için meclisin uygun bulmasına gerek yoktur. Bunlar için Bakanlar Kurulu
kararı yeterlidir.
22Uğur YILMAZER

d)Bakanlar Kuruluna Kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi verme
Türkiye Büyük Millet Meclisi, Bakanlar Kuruluna kanun hükmünde
kararname çıkarma yetkisi verebilir. KHK’lar olağan dönem KHK’ları ve
olağanüstü dönem KHK’ları olmak üzere ikiye ayrılır. Olağan KHK’lar için
meclisten bir yetki kanunu çıkarılması gerekir ama olağan üstü dönem KHK’ları
için meclisten yetki kanunu almaya gerek yoktur. Ayrıca olağan dönem KHK’ları
anayasa mahkemesi denetimine açıktır ama olağanüstü dönem KHK'ları
anayasa mahkemesi denetimine açık değildir.
Yetki kanununda, çıkarılacak kanun hükmünde kararnamenin, amacı,
kapsamı, ilkeleri, kullanma süresi ve süresi içinde birden fazla kararname
çıkarılıp çıkarılamayacağı belirtilir.
Amaç
Kapsam
İlkeleri
Süresi ve süresi içinde birden fazla çıkarılıp çıkarılamayacağı
A K İ S
23Uğur YILMAZER

Kanun hükmünde kararnameler, Resmî Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe
girerler ve meclis onayına sunulurlar.
YETKİ KANUNU
AMAÇ KAPSAM İLKELERİ SÜRESİ
24Uğur YILMAZER

e) Savaş hali ilânı ve silahlı kuvvet kullanılmasına izin verme
Milletlerarası hukukun meşru saydığı hallerde
savaş hali ilânına, Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı
ülkelere gönderilmesine veya yabancı silahlı
kuvvetlerin Türkiye’de bulunmasına izin verme yetkisi
Türkiye Büyük Millet Meclisinindir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde veya ara
vermede iken ülkenin ani bir silahlı saldırıya
uğraması halinde Cumhurbaşkanı da, Türk Silahlı
Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verebilir.
26Uğur YILMAZER

e)Genel ve özel af ilan etmek
Genel af meclisin çıkardığı af’tan yararlanan
kişilerin hem cezalarının hem de suçlarının affedilmesidir.
Genel af Suçu da af ettiğinden dolayı affedilen kişilerin
sicilleri temizlenmiş olur ve sicil kayıtları silinir.
Özel af ise sadece cezanın affedilmesidir.
Affedilenler ceza çekmekten kurtulmuş olurlar. Ama
sicillerindeki suçlar kayıttan silinmez.
Genel ve özel af meclisin 5’te 3 çoğunluğunun kararı
ile alınır.(2001 değişikliği) Orman suçu işleyenler hiçbir
af kapsamına girmezler.
27Uğur YILMAZER

f)Para basılmasına karar vermek
Para basılmasına ve para değişimine meclis karar verir. Para basımı işi
ile de Başbakanlığa bağlı olan darphane ilgilenir.
YTL kararı 28 Ocak 2004’te TBMM tarafından çıkarılan bir kanunla alındı.
YTL 1.1.2005’te piyasaya girdi. TL 1.1.2006’da tedavülden kalktı. Paramız
üzerindeki Yeni kelimesi 1.1.2009’da kaldırılacaktır.
g)Sayıştay üyelerini ve başkanını seçmek
Sayıştay genel kurulu boşalan her üyelik için 2 adayı TBMM genel
kuruluna bildirir. TBMM genel kurulu tarafından iki aday içerisinden en çok oyu
almış olan aday Sayıştay üyesi olarak seçilmiş olur. Sayıştay başkanının seçimi
de aynı şekilde olur.
Sayıştay Başkan ve üyeleri TBMM Başkanının önerisi ve TBMM üye tam
sayısının 3/5 çoğunluğunun gizli oyu ile görevden alınabilirler. Bunun dışında
görevden alınamazlar ve 65 yaşına kadar görevde kalırlar.
28Uğur YILMAZER

h)RTÜK üyelerini seçmek
TBMM’deki siyasi parti gruplarının üye sayıları oranında belirledikleri
adaylar arasından TBMM genel kurulu tarafından seçilirler. Toplam 9 üyedir ve
görev süreleri 6 yıldır.
I)Bütçe ve Kesin Hesap Kanun Tasarısını Kabul Etmek
Bütçe tasarısı mali yılbaşından en geç 75 gün önce bakanlar kurulu
tarafından meclise sunulur. Meclisçe kabul edilir, kabul edilmezse hükümet
düşer. Meclis kabul ederse Cumhurbaşkanına yayıma gider ve cumhurbaşkanı
yayımlar.
Bütçe ve Meclis iç tüzüğünü cumhurbaşkanı veto edemez.
Kesin hesap kanunu ise mali yılbaşından itibaren en geç 7 ay sonra
meclise sunulur. Kesin hesap kanun tasarısı harcamaların bütçeye uygun
yapılıp yapılmadığını gösterir. Sayıştay 75 gün içinde kesin hesap tasarısı için
inceleme yapar ve genel uygunluk bildirimi verir. TBMM de bu sefer kesin
hesap tasarısını oylar ve kabul eder.
29Uğur YILMAZER

i)Meclis İç Tüzüğünü Görüşmek ve Kabul Etmek
İç tüzük meclisin iç işleyişini düzenleyen kanundur.
Cumhurbaşkanı meclis iç tüzüğünü veto edemez yayımlar. Ama
meclis iç tüzüğü için anayasa mahkemesine iptal davası
açılabilir.
k)Bakanlar Kurulu ve Bakanları denetlemek
Meclis bu denetleme görevini şu şekillerde kullanır;
1-Soru:
Milletvekillerinin Başbakan veya Bakanlara sözlü veya
yazılı olarak herhangi bir konu hakkında soru sormasıdır.
Başbakan veya Bakanlar ilgili soruyu ister yazılı isterse sözlü
30Uğur YILMAZER

2-Gensoru:
Bakanlar kurulu veya bir bakanın icraatları hakkında
meclisçe yapılan etkili bir denetim yoludur. Gensoru
meclisteki bir parti grubu adına ya da en az 20
milletvekilinin imzasıyla verilir. Gensoru verildikten bir
gün sonra bakanlar kurulu veya bakan hakkında güven
oylaması yapılır. Güven oylamasında en az 276 güvensizlik
oyu çıkarsa bakanlar kurulu veya ilgili bakan düşmüş olur.
Bakanlıktan düşen kişinin milletvekilliği düşmüş sayılmaz.
Kısacası: En az yirmi milletvekilinin teklifi salt çoğunluğun
da kararı ile verilir.
31Uğur YILMAZER

3-Meclis Soruşturması:
Eski veya yeni Başbakanın, eski veya yeni bir Bakanın Yüce Divanda
yargılanabilmesi için soruşturma açılabilmesidir.
Meclis soruşturması Meclis üye tam sayısının en az onda birinin (55
milletvekili) imzasıyla verilir. En az onda birinin imzası ile soruşturma açılır ve meclisçe
oluşturulan bir komisyon soruşturmayı yapar ve bir rapor halinde mecliste oylamaya
sunar. Eğer meclis bu raporu en az salt çoğunluğun kararı ile uygun görürse ilgili kişi
Yüce Divana sevk edilmiş olur.
Bundan sonraki iş Anayasa Mahkemesi üyelerinden oluşan Yüce Divanın
vereceği karara bağlıdır. Yüce divan suçlu bulur veya beraat verir.
Kısacası: Onda birin teklifi, en az salt çoğunluğun da kararı ile Yüce Divana gönderilir.
Gensoru ile bakanlar kurulu veya herhangi bir bakan sadece görevden
alınırken meclis soruşturması sonucunda bakanlar kurulu, başbakan ve bakan
görevden alındığı gibi yüce divana da gönderilmektedir. Bu durumda en etkili
denetim yolu tabi ki meclis soruşturmasıdır. Ayrıca gensoru sadece görevdeki bakan
ve bakanlar kurulu hakkında istenirken meclis soruşturması eski ve yeni başbakan ve
bakanlar hakkında da yapılabilmektedir.
32Uğur YILMAZER

Şimdi sıra burada iki önemli hususu daha belirtmeye geldi.
Genel Görüşme ve Meclis araştırması. Bu ikisi de meclisçe yapılan
denetleme yollarıdır. Fakat bu iki denetleme yolu Bakanlar Kurulu, Başbakan
veya Bakanlar ile yani Hükümetle ilgili yapılan bir denetleme yolu değildir.
Peki, o halde Genel Görüşme ve Meclis Araştırması nedir ve kimler hakkında
yapılır?
Genel Görüşme:
Toplumu ve Devlet işlerini ilgilendiren bir konunun TBMM genel
kurulunda görüşülmesidir. Genel görüşmeyi hükümet, siyasi parti grupları ve
en az yirmi milletvekili meclis başkanlığına sunduğu önerge ile isteyebilirler. Bu
isteğin kabul edilmesi için meclis genel kurulunun da kararı gerekir. Buradaki
karar yeter sayısı ise toplantıya katılanların salt çoğunluğu ama bu rakam
meclis üye tam sayısının en az 4’te birinin bir fazlası da olmak zorundadır. Yani
en az 139 kabul oyudur. Bu kabul oyunu alan konu mecliste genel görüşmeye
açılır.
Kısacası: En az yirmi milletvekilinin teklifi ve en az 139 milletvekilinin kabul oyu
ile yapılır.
33Uğur YILMAZER

Meclis Araştırması:
Belli bir konuda bilgi edinilmek için yapılan incelemeden
ibarettir. Meclis araştırma komisyonu bakanlıklarla ilgili dairelerde,
mahallî idarelerde, muhtarlıklarda, üniversitelerde, TRT’de, KİT’lerde,
bankalarda, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında ve
kamu yararına çalışan derneklerde bilgi istemek ve buralarda
inceleme yapmak, ilgililerini çağırıp bilgi almak yetkisine sahiptir.
Devlet sırları ile ticarî sırlar, Meclis araştırması kapsamının
dışında kalır. Meclis araştırması da aynen Genel Görüşme gibi istenir.
Örnek: Susurluk Olayının aydınlatılması ve sorumluların belirlenmesi
amacıyla mecliste Genel Görüşme yapılması gibi.Ve yine aynı konu ile
ilgili Meclis Araştırması açılması gibi
34Uğur YILMAZER

Türkiye Büyük Millet Meclisi, her yıl Ekim ayının ilk günü kendiliğinden
toplanır. Temmuz 1’de de tatile girer.
Meclis, bir yasama yılında en çok üç ay tatil yapabilir; ara verme veya
tatil sırasında, doğrudan doğruya veya Bakanlar Kurulunun istemi üzerine,
Cumhurbaşkanınca toplantıya çağrılır. Meclis Başkanı da doğrudan doğruya
veya üyelerin beşte birinin yazılı istemi üzerine, Meclisi toplantıya çağırır.
Ara verme ne demektir?
Ara verme meclisin kararıyla çalışmalara en fazla 15 gün ara verilmesidir.
Yasama dönemi ne demektir?
Meclisin 4 yıllık çalışma takvimidir
Yasama yılı ne demektir?
Meclisin bir yıllık çalışma dönemi demektir.
Birleşim ne demektir?
Meclisin bir günlük çalışma süresi demektir.
Oturum ne demektir?
Meclisin bir günlük çalışma süresi içinde aralarla bölünmüş kısım demektir.
Türkiye Büyük Millet Meclisinin Yapısı
35Uğur YILMAZER

Türkiye Büyük Millet Meclisinin Başkanlık Divanı,
Meclis üyeleri arasından seçilen Meclis Başkanı,
Başkanvekilleri, Kâtip Üyeler ve İdare Amirlerinden
oluşur.
Siyasi parti grup başkanları veya siyasi parti
grup başkan vekilleri meclis başkanlık divanı üyesi
değildir.
TBMM Başkanlık Divanı
36Uğur YILMAZER

Başkan
Başkan
vekilleri
Kâtip
üyeler
İdare
amirleri
37Uğur YILMAZER

Siyasî parti grupları Başkanlık için aday gösteremezler. Adayların
kendileri adaylık başvurusu yaparlar.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanı için, bir yasama döneminde
iki seçim yapılır. İlk seçilenlerin görev süresi iki, ikinci devre için seçilenlerin
görev süresi yine iki yıldır. Başkanlık divanı üyelerinin hepsinin milletvekili
olması zorunludur ve hepsinin görev süresi de aynıdır.
Başkan seçimi gizli oyla yapılır. İlk iki oylamada üye tamsayısının üçte
iki (367)ve üçüncü oylamada üye tamsayısının salt çoğunluğu(276) aranır.
Üçüncü oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki
aday için dördüncü oylama yapılır; dördüncü oylamada en fazla oy alan üye,
Başkan seçilmiş olur. Başkan seçimi, aday gösterme süresinin bitiminden
itibaren, beş gün içinde tamamlanır.
1.Tur  367 (3’te 2 çoğunluk)
2.Tur  367 (3’te 2 çoğunluk)
3.Tur  276 (salt çoğunluk)
4.Tur  En çok oyu alan
38Uğur YILMAZER

Türkiye Büyük Millet Meclisinde Başkan ve
oturumu yöneten Başkanvekili oy kullanamaz.
Başkanvekilleri 4 tanedir. Bunlardan 2 tanesini
276 milletvekili sayısını yakalayan parti alır diğer 2
tanesini ise diğer partiler oy oranlarına göre alırlar.
Kâtip üyelerin ise sayıları 7 tanedir. İdare amirlerin
sayıları ise 3 tanedir. Ama idare amirleri ve kâtip
üyelerin sayılar değişebilir. Bunlar da partilere oy
oranlarına göre dağılırlar.
39Uğur YILMAZER

TBMM’deki kararlar parlamento kararları ve kanun
şeklindeki kararları olarak ikiye ayrılır. Aralarındaki fark
kanun niteliğindeki kararların anayasa mahkemesi
denetimine tabi olması ama parlamento kararlarının
anayasa mahkemesi denetimine tabi olmamasıdır. Fakat
parlamento kararlarından sadece 3 tanesi anayasa
mahkemesi denetimine tabidir.
—Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü
—Yasama dokunulmazlığının kaldırılması
—Milletvekilliğinin düşmesi kararı parlamento kararları
olmalarına rağmen anayasa mahkemesi denetimine
tabidirler.
Toplantı ve karar yeter sayısı
40Uğur YILMAZER

Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az üçte
biri ile toplanır ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar
verir; ancak karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının
dörtte birinin bir fazlasından az olamaz. Yani 139’dan az olamaz
Bakanlar Kurulu üyeleri, Türkiye Büyük Millet Meclisinin
katılamadıkları oturumlarında, kendileri yerine oy kullanmak
üzere bir bakana yetki verebilirler. Ancak bir bakan kendi oyu ile
birlikte en çok iki oy kullanabilir. Milletvekilleri ise sadece kendi
yerlerine oy kullanabilirler. Yani bir milletvekili bir başkasının
yerine vekâletle de olsa oy kullanamaz.
Meclis oturumlarında meclis başkanı ve oturumu yöneten
başkanvekili oy kullanamaz. Ayrıca milletvekili olmayan bir
bakan da meclis oturumlarında oy kullanamaz.
Toplantı ve karar yeter sayısı
41Uğur YILMAZER

Parlâmento kararları, Türkiye Büyük Millet Meclisinin içyapısına ve
çalışma düzenine ilişkin olarak veya Türkiye Büyük Millet Meclisinin yürütme
ve yargı organlarıyla ilişkileri çerçevesinde aldığı kararlardır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi İçtüzüğü
Yasama dokunulmazlığının kaldırılması
Milletvekilliğinin düşmesi kararı
Meclisin kendi seçimlerinin yenilenmesine karar vermesi
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı ve Başkanlık Divanının seçilmesi kararı
Meclisin tatile girmesi kararı
Kapalı oturum yapılmasına ve bu oturumlardaki görüşmelerin yapılmasına
ilişkin kararlar
Bir milletvekilinin altı ayı geçmemek üzere Bakanlar Kurulunca verilecek
görevi kabul etmesine ilişkin kararlar
Parlamento Kararları
42Uğur YILMAZER

1.İşaretle Oylama
Üyelerin el kaldırması şeklinde yapılan oylamadır. Açık veya gizli
oylama yapılmasının zorunlu olduğu haller dışında kural olarak
oylamalar işaretle yapılır.
2. Açık oylama
Oy pusulalarının oy kutusuna atılması veya elektronik oylama ile
yapılan veya adı okunan milletvekilinin ayağa kalkarak oyunu
sesli bir şekilde söylemesidir.
3.Gizli oylama
Üzerinde hiçbir işaret bulunmayan yuvarlakların kutuya atılması
ile mecliste yapılan oylamadır. Beyaz yuvarlak evet, kırmızı
yuvarlak hayır, yeşil yuvarlak ise çekimser demektir.
Mecliste Oylama Şekilleri
43Uğur YILMAZER

Mecliste Açık Yapılması Gereken Oylamalar
Af önergesi
Seçimlerin yenilenmesi
Göreve başlarken Güven oylaması
Güven isteminin görüşülmesi
Bütçe ve kesin hesabın kabulü
Milletler arası antlaşmaların uygun bulunması
oylaması
Vergi ile ilgili tasarı ve teklifler
Uzun vadeli kalkınma planlarının kabulü
44Uğur YILMAZER

Mecliste Gizli Yapılması Gereken Oylamalar
Anayasa Değişiklikleri
Meclis Başkanlığı Seçimi
Meclis Soruşturması Açılıp Açılmayacağına Karar
Verilmesi
Yüce Divana Sevke İlişkin Oylama
Üyelikle Bağdaşmayan Bir Görevde Israr Etmesi
Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşürülmesi Oylaması
Açık oylama ve gizli oylama dışındaki oylamalar kural
gereği işaretle yapılacak oylamalardır.
45Uğur YILMAZER

—Anayasanın Değiştirilmesi üye tam sayısının 2/3 (367) veya 3/5 (330) İle
—Genel Af Ve Özel Af İlanı üye tam sayısının 3/5’i ile
—Bakanın Yüce Divana Sevki üye tamsayısının Salt Çoğunluğu ile
—Cumhurbaşkanının vatana İhanetten suçlandırılması üye tamsayısının 3/4
çoğunluğu ile
—Güven İsteminin Reddi Üye tamsayısının Salt Çoğunluğu ile
—Devamsızlık Nedeniyle Milletvekilliğinin Düşürülmesi Üye tamsayısının Salt
Çoğunluğu ile yapılır.
Bunların dışındaki oylamalarda meclis oturumuna katılanların salt
çoğunluğunun kabul oyu gerekir. Fakat bu kabul oyu hiçbir şekilde 139’dan az
olamaz. Katılanların salt çoğunluğu ile üye tamsayısının salt çoğunluğunu
birbirine karıştırmayalım.
276Üye tamsayısının salt çoğunluğudur.
400 milletvekilinin katıldığı bir oturumdaki 201 evet ise katılanların salt
çoğunluğudur.
Mecliste Bazı Oylama Oranları
46Uğur YILMAZER

Uğur YILMAZER 47

Vatandaşlık Yasama

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Mais procurados (9)

Destaque

Destaque (12)

Vatandaşlık Yasama