ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

1. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 6
ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Αντωνυμίες λέγονται οι λέξεις που χρησιμοποιούμε αντί ονόματος, δηλαδή
στη θέση ουσιαστικού ή επιθέτου.
Οι αντωνυμίες δίνουν στο λόγο εκφραστική ποικιλία και σαφήνεια, καθώς με
τη χρήση τους αποφεύγεται η επανάληψη του ονόματος που αντικαθιστούν.
Οι αντωνυμίες διακρίνονται σε οκτώ είδη: προσωπικές, κτητικές, δεικτικές,
οριστικές, αόριστες, αυτοπαθείς, αναφορικές, ερωτηματικές.
Συντακτικά οι αντωνυμίες χρησιμοποιούνται ως:
1. Υποκείμενο: Εμείς παρακολουθούμε μαθήματα.
2. Αντικείμενο: Του είπα την αλήθεια.
3. Κατηγορούμενο: Εσύ είσαι αυτός!
4. Επιθετικός προσδιορισμός: Αυτός ο άνθρωπος είναι αγενής.
5. Γενική προσδιοριστική: Η ζωή του είναι βαρετή.
6. Συνοδεύον προθέσεις: Πληροφορήθηκα το γεγονός από εσένα.
ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Α' ΠΡΟΣΩΠΟ Β' ΠΡΟΣΩΠΟ
Τύποι Τύποι
Δυνατοί Αδύνατοι Δυνατοί Αδύνατοι
Ονομ. εγώ -- εσύ --
Γεν. εμένα μου εσένα σου
Αιτ. εμένα με εσένα σε
Κλητ. -- -- εσύ --
Ονομ. εμείς -- εσείς --
Γεν. εμάς μας εσάς σας
Αιτ. εμάς μας εσάς σας
Κλητ. -- -- εσείς --
1

2. Γ' ΠΡΟΣΩΠΟ
Δυνατοί τύποι Αδύνατοι τύποι
Ονομ. αυτός αυτή αυτό τος την το
Γεν. αυτού αυτής αυτού του της του
Αιτ. αυτόν αυτή(ν) αυτό τον τη(ν) το
Ονομ. αυτοί αυτές αυτά τοι τες τα
Γεν. αυτών αυτών αυτών τους τους τους
Αιτ. αυτούς αυτές αυτά τους τις(τες) τα
Παρατηρήσεις
1. Οι δυνατοί τύποι των προσωπικών αντωνυμιών συνηθίζονται, όταν
α)βρίσκονται μόνοι τους στο λόγο: -Ποιον ρώτησες; -Εσένα β) όταν
θέλουμε να τονίσουμε κάτι: Εσείς δημιουργείτε συνεχώς
προβλήματα.γ)όταν θέλουμε να ξεχωρίσουμε κάτι από τα άλλα, να
εκφράσουμε αντίθεση: Αυτοί θα φύγουν αλλά εμείς θα μείνουμε δ)όταν
συνοδεύονται από προθέσεις: χωρίς εσένα δε θα τα είχα καταφέρει.
2. Δεν πρέπει να μπερδεύουμε τα άρθρα με τους αδύνατους τύπους της
προσωπικής αντωνυμίας γ προσώπου με τους οποίους έχουν την ίδια
μορφή. Τα άρθρα μπαίνουν πριν από τα ονόματα ενώ οι αντωνυμίες
πριν ή ύστερα από ρήματα.
ΚΤΗΤΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Α’ προσώπου: δικός μου, δική μου, δικό μου
δικός μας, δική μας, δικό μας
Β’ προσώπου: δικός σου, δική σου, δικό σου
δικός σας, δική σας, δικό σας
Γ’ προσώπου: δικός του (της), δική του (της), δικό του (της)
δικός τους, δική τους, δική τους
Ως κτητικές αντωνυμίες χρησιμοποιούνται οι αδύνατοι τύποι της προσωπικής
αντωνυμίας στη γενική: μου, σου, του, της, του, μας, σας, τους.
Παρατήρηση: Για να μη μπερδεύουμε τις κτητικές αντωνυμίες με τους
αδύνατους τύπους θα πρέπει να θυμόμαστε ότι οι αδύνατοι τύποι της
2

3. προσωπικής αντωνυμίας συνοδεύουν ρήματα και βρίσκονται είτε πριν είτε
μετά από αυτά ενώ οι κτητικές αντωνυμίες μπαίνουν έπειτα από ουσιαστικά.
ΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Δεικτικές αντωνυμίες λέγονται εκείνες που τις χρησιμοποιούμε, όταν δείχνουμε. Δεικτικές
αντωνυμίες είναι οι ακόλουθες:
α) αυτός, αυτή, αυτό Θα πάμε ταξίδι αυτές τις μέρες.
β) ε)τούτος, (ε)τούτη, (ε)τούτο Τούτο είναι το σπίτι μου.
γ) εκείνος, εκείνη, εκείνο Εκείνο το διάστημα λείπαμε.
δ) τέτοιος, τέτοια, τέτοιο Δεν είναι τέτοιος άνθρωπος.
ε) τόσος, τόση, τόσο Αντέξαμε τόσα προβλήματα.
ΟΡΙΣΤΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Οι αντωνυμίες που ορίζουν και ξεχωρίζουν κάτι από άλλα του ίδιου είδους
λέγονται οριστικές.
Οριστικές αντωνυμίες είναι οι ακόλουθες:
α) Το επίθετο ο ίδιος, η ίδια, το ίδιο (με το άρθρο)
β) Το επίθετο μόνος, μόνη, μόνο.(χωρίς άρθρο)
ΑΟΡΙΣΤΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Αόριστες λέγονται οι αντωνυμίες που τις μεταχειριζόμαστε για ένα πρόσωπο ή πράγμα,
που δεν το ονομάζουμε, γιατί δεν το ξέρουμε ή γιατί δε θέλουμε: Προσοχή: Δεν πρέπει η
αόριστη αντωνυμία ένας, μία, ένα να συγχέεται με το αόριστο άρθρο, το οποίο συνοδεύει
ουσιαστικά και με το αριθμητικό, το οποίο αντιδιαστέλλει τη μονάδα με τα πολλά.
α) ένας, μια (μία), ένα Μου μίλησε ένας.
β) κανένας (κανείς), καμιά (καμία), κανένα Δεν του απάντησε κανείς.
γ) κάποιος, κάποια, κάποιο Κάποιοι θέλουν να σας δουν.
δ) μερικοί, μερικές, μερικά Μερικοί τον άκουσαν.
ε) κάτι, κατιτί Μου ψιθύρισε κάτι.
στ) τίποτε (τίποτα) Δεν γνωρίζω τίποτα.
ζ) κάμποσος, κάμποση, κάμποσο Κάμποσοι άνθρωποι ήταν εκεί.
·
η) κάθε καθένας, καθεμιά (καθεμία), Κάθε μέρα πηγαίνει σχολείο.
καθένα, καθετί
θ) άλλος, άλλη, άλλο Άλλα παιδιά φώναζαν.
ι) (ο,η,το) δείνα, (ο,η,ο τάδε) Να πας στο τάδε μέρος.
3

4. ΑΥΤΟΠΑΘΕΙΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Οι αντωνυμίες που φανερώνουν πως το ίδιο πρόσωπο ενεργεί και το ίδιο δέχεται την
ενέργεια λέγονται αυτοπαθείς.
Ενικός αριθμός
Α' Προσώπου Β' Προσώπου Γ' Προσώπου
Γεν του εαυτού μου του εαυτού σου του εαυτού του (της)
Αιτ. τον εαυτό μου τον εαυτό σου τον εαυτό του (της)
Πληθυντικός αριθμός
Α' Προσώπου Β' Προσώπου Γ' Προσώπου
Γεν του εαυτού μας ή του εαυτού σας του εαυτού τους ή
των εαυτών μας ή των εαυτών τους
των εαυτών
σας
Αιτ. τον εαυτό μας ή τον εαυτό σας ή τον εαυτό τους ή
τους εαυτούς μας τους εαυτούς τους εαυτούς τους
σας
Αόριστες
ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Αναφορικές είναι οι αντωνυμίες με τις οποίες ολόκληρη πρόταση αναφέρεται δηλαδή
αποδίδεται σε μια άλλη λέξη.
Αναφορικές αντωνυμίες είναι:
α) το άκλιτο που Ο άνθρωπος που χτύπησε, είναι καλά.
β) ο οποίος, η οποία, το οποίο Το σπίτι, το οποίο μας άρεσε, είναι ακριβό.
γ) όποιος, όποια, όποιο και το 'Οποιος θέλει ας φύγει.
ό,τι. Γράψε ό,τι νομίζεις.
δ) όσος, όση, όσο 'Οσοι θέλουν μπορούν να μιλήσουν..
ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Ερωτηματικές αντωνυμίες λέγονται εκείνες που τις μεταχειριζόμαστε, όταν ρωτούμε:
α) Τι; Τι ώρα έρχεσαι;
β) ποιος; ποια; ποιο; Για ποιο θέμα μιλάς;
γ) πόσος; πόση; πόσο; Πόσα σου χρωστάω;
4

5. ΑΣΚΗΣΕΙΣ
ΑΣΚΗΣΗ 1
Στις παρακάτω προτάσεις να υπογραμμίσετε τις αντωνυμίες και να αναγνωρίσετε το
είδος τους.
1. Κανένας δε γνωρίζει κάτι για το θέμα.
2. Δε θυμάται τίποτα από τη μέρα του ατυχήματος.
3. Θα σε περιμένω μέχρι να τελειώσεις.
4. Ποιος μίλησε;
5. Μην κοιτάξεις τα έγγραφα μου.
6. Αγαπούν πολύ ο ένας τον άλλο.
7. Τι σ’ ενόχλησε τόσο πολύ;
8. Έφτιαξε ο ίδιος τη βαλίτσα του.
9. Ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό του.
10. Ήρθε μόνος του στο πάρτι γενεθλίων.
ΑΣΚΗΣΗ 2
Να συμπληρώσετε τα παρακάτω κενά με την κατάλληλη αντωνυμία
1. Δεν κατάλαβε ……………..από το μάθημα.
2. Δεν περίμενα ποτέ από τους μαθητές μου να δείξουν……………………..ανώριμη
συμπεριφορά.
3. Έκαναν……..μπορούσαν αλλά τελικά απέτυχαν.
4. ………………………….δεν ……………………..έδωσε σημασία, όταν μπήκε στην αίθουσα.
5. Πέρασε…………………..καιρός και ακόμη ………………………θυμάται.
6. Η απόφαση ……………………είναι οριστική, δεν αλλάζω γνώμη.
7. Βάζεις πάνω απ’ όλα τον………………………………………….
8. ……………………βιβλίο θα διαβάσεις;
9. Ήρθε …………………….στην εκδρομή, αφού δεν είχε παρέα.
10. ………………..θέλεις από αυτόν επιτέλους;
ΑΣΚΗΣΗ 3
Στις παρακάτω προτάσεις να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις με τους
αδύνατους τύπους της προσωπικής αντωνυμίας:
1. Συνάντησα τη Μαρία: Τη συνάντησα.
2. Τηλεφώνησα στον Ανδρέα: ………………………………………………………………….
3. Έδωσε σ’ εμένα το αυτοκίνητο του: ……………………………………………………
4. Μην ξεχνάς τις υποχρεώσεις σου:………………………………………………………
5. Παρακολουθήσαμε τα γεγονότα από την τηλεόραση: ………………………
5

6. ΑΣΚΗΣΗ 4
Στις παρακάτω περιόδους να ξεχωρίσετε τα άρθρα από τους αδύνατους τύπους της
προσωπικής αντωνυμίας:
1. Θα σου δανείσω το ποδήλατο μου.
2. Τις αντιμετώπισαν με αγένεια.
3. Το διάβασα προσεκτικά αλλά δεν κατάλαβα το νόημα του.
4. Θα τον αντιμετωπίσω με θάρρος.
5. Πρέπει να προσέχεις τους κακόβουλους ανθρώπους και τους φοβάσαι.
6. Τα έκαναν θάλασσα με τη συμπεριφορά τους.
7. Το παλτό αυτό δεν του ταιριάζει καθόλου.
ΑΣΚΗΣΗ 5
Να διακρίνετε τις προσωπικές από τις κτητικές αντωνυμίες στις παρακάτω
περιόδους.
1. Μου πήραν το τσάντα μου.
2. Της δάνεισα τα βιβλία μου για να μελετήσει.
3. Οι φίλοι του του φέρθηκαν πολύ άσχημα.
4. Σου υπενθυμίζω τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις σου.
5. Της αγόρασε ένα καινούριο φόρεμα.
6. Την σκέπασε με το παλτό του τρυφερά.
7. Του αφαίρεσε τα δικαιώματα του.
ΑΣΚΗΣΗ 6
Να συμπληρώσετε τις παρακάτω περιόδους βάζοντας ό,τι ή ότι.
1. Πιστεύω ………πρέπει να προσπαθήσεις περισσότερο.
2. Μου υποσχέθηκε…….θα έρθει……….και αν γίνει.
3. Κάνε…………………θέλεις.
4. …………………κάνω είναι δική μου υπόθεση.
5. Θεώρησα………………….έπραξα το σωστό.
6. Μου φαίνεται ………………….έκανα λάθος.
7. Τηλεφώνησε μου…………………….και αν γυρίσεις.
8. ………και αν κάνω είναι λάθος.
6