1. ΠΕΡΙΟΔΙΚΕΣ
ΜΕΛΕΤΕΣ
Διεθνής Συνεργασία στο
Διάστημα:
Δραστηριότητες για
Ενίσχυση της Ασφάλειας
στην Μετα-
Ψυχροπολεμική Εποχή
Μπούτρος Μπούτρος-Γκάλι
(Μετάφραση : Αλέξανδρος Κολοβός)
ΜΕΛΕΤΗ ΝΟ. 7
Απρίλιος 1994
ΕΘΝΙΚΟ
ΚΕΝΤΡΟ
ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΩΝ
ΕΡΕΥΝΩΝ
ΓΕΝΙΚΟ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ,
Χολαργός, ΤΓΑ 1010
1

2. ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ
Νο. 1: "Το Πρόγραμμα των Δορυφόρων ΝΟΑΑ για την δεκαετία του 90 και τον 21ο
αιώνα", Κ.Καρτάλης-Αλ. Κολοβός, σελ.40, Mάρτιος 1990
Νο. 2: "Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα των Μετεωρολογικών Δορυφόρων
METEOSAT", Κ.Καρτάλης-Αλ. Κολοβός, σελ. 50, Σεπτέμβριος 1990
Νο. 3: "ΠΕΡΣΙΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ: Κριτική Αξιολόγηση των Δορυφορικών Συστημάτων",
Αλ. Κολοβός, σελ.60, Φεβρουάριος 1992
Νο. 4: "Τo Παγκόσμιο Δορυφορικό Σύστημα Εντοπισμού ΝAVSTAR/GPS", Αθ.
Ζησόπουλος - Β. Μπαλής- Χρ. Λιαπάκης- Αλ. Κολοβός, σελ. 64, Σεπτέμβριος 1992
Νο. 5: "RADAR Συνθετικού Ανοίγματος (SAR): Αρχές Λειτουργίας-Γεωμετρική
Επεξεργασία των Εικόνων Τους", Ξενοφών Τσιλιμπάρης, σελ.59, Ιούλιος 1993
Νο. 6: "Διαφορικός Εντοπισμός Θέσης με το σύστημα NAVSTAR/GPS", Αθ.
Ζησόπουλος, σελ.37, Μάρτιος 1994
Νο. 7: "Διεθνής Συνεργασία στο Διάστημα: Δραστηριότητες για Ενίσχυση της
Ασφάλειας στην Μετα-Ψυχροπολεμική Εποχή”, Μετάφραση Εκθεσης του Γ.Γ. ΟΗΕ
Μπούτρος Μπούτρος-Γκάλι, σελ.25, Απρίλιος 1994
2

3. Πίνακας Περιεχομένων
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ............................................................................................................................................. 4
Ι. ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΨΥΧΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ............................................... 6
Α. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ .................................................................................. 6
Β. ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΞΑΠΛΩΣΗ ............................................................................................. 7
Γ. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ...................................................................................................... 9
Δ. Ο ΝΕΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ .......................................................................................... 10
ΙΙ. ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ... 11
Α. ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ............................................................................................... 11
Β. ΈΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΕΞΟΠΛΙΣΜΩΝ ΚΑΙ ΑΦΟΠΛΙΣΜΟΣ ................................................................................ 11
Γ. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ........................................................................................ 12
Δ. ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ .......................................................... 13
III. ΝΕΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ................................. 15
Α. ΜΕΤΡΑ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ.............................................................................................. 15
Β. ΒΕΛΤΙΩΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ........................................................ 18
1. Πρωτοβουλίες των Ηνωμένων Εθνών .......................................................................................... 18
2. Εθνικές και Περιφερειακές Πρωτοβουλίες. ................................................................................. 20
IV. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ....................................................................................................................... 22
3

4. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1. Το τέλος του ψυχρού πολέμου και οι επακόλουθες αλλαγές στο διεθνές περιβάλλον
ασφαλείας, έχουν δημιουργήσει νέες δυνατότητες για τη χρησιμοποίηση της διαστημικής
τεχνολογίας ως μέσο προώθησης της διεθνούς ειρήνης, ασφαλείας και σταθερότητας. Σ’ αυτό το
καινούργιο πολιτικό περιβάλλον, ο Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών, εκτός του
συνεχιζόμενου ρόλου του στην προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, έχει
αναλάβει νέες λειτουργίες, στις οποίες περιλαμβάνονται η προληπτική διπλωματία (preventive
diplomacy), η αποκατάσταση της ειρήνης (peacemaking) και οι εκτεταμένες επιχειρήσεις
διατήρησης της ειρήνης (peace-keeping). Επιπλέον, όπως υποδείχθηκε από τη Διάσκεψη των
Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, που έγινε το 1992, τα Ηνωμένα Έθνη
θα έχουν ένα πιο ενεργό ρόλο στην εγγύηση της ασφαλείας του περιβάλλοντος όλων των
χωρών.
2. H ταχεία πρόοδος της διαστημικής τεχνολογίας την περασμένη δεκαετία, η
αυξανόμενη ευρεία χρήση της για ουσιαστικές οικονομικές και κοινωνικές υπηρεσίες καθώς και
το νέο διεθνές πολιτικό περιβάλλον δείχνουν, από κοινού, ότι η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να
εκμεταλλευτεί την ευκαιρία για να διασφαλίσει την αποδοτικότερη χρησιμοποίηση της
διαστημικής τεχνολογίας στην προώθηση της ασφαλείας σε όλες τις μορφές της - πολιτική,
στρατιωτική, οικονομική και περιβαλλοντολογική - προς όφελος όλων των χωρών. Τα Ηνωμένα
Έθνη θα πρέπει να αναλάβουν ένα ηγετικό ρόλο στην ενθάρρυνση των Κρατών-Μελών, ειδικά
αυτών με σημαντικές διαστημικές δυνατότητες, για να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της νέας
εποχής. Τα Ηνωμένα Έθνη και οι εξειδικευμένες Υπηρεσίες θα πρέπει να αναπτύξουν νέες
πολιτικές και προγράμματα για καινοτόμους χρήσεις των διαστημικών τεχνολογιών στη
μεταψυχροπολεμική εποχή. Αυτό θα απαιτήσει δημιουργικό στοχασμό από τα Ηνωμένα Έθνη
και τα Κράτη-Μέλη.
3. Αυτές οι αλλαγές στο πολιτικό και τεχνολογικό πλαίσιο, συνδυαζόμενες με τις
πρόσφατες προσπάθειες επέκτασης της διεθνούς διαστημικής συνεργασίας, στις οποίες
συμπεριλαμβάνεται το Διεθνές Διαστημικό Έτος του 1992 και η προτροπή της Γενικής
Συνέλευσης, στην απόφασή 47/67 της 14ης Δεκεμβρίου 1992, ότι η Επιτροπή για τις Ειρηνικές
Χρήσεις του Εξωατμοσφαιρικού Διαστήματος (COPUOS) θα πρέπει να εξετάσει τη μελλοντική
σύσταση μίας Τρίτης Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Εξερεύνηση και τις Ειρηνικές
Χρήσεις του Εξωατμοσφαιρικού Διαστήματος, μου προσφέρουν την ευκαιρία να εκφράσω τις
4

5. απόψεις μου στα σύνθετα θέματα που εμπλέκονται στη χρησιμοποίηση της διαστημικής
τεχνολογίας για την αύξηση της διεθνούς ασφαλείας. Ομιλώντας γι΄αυτά τα θέματα θα
συγκεντρωθώ σ΄εκείνα που, κατά τη γνώμη μου, είναι πρωταρχικού ενδιαφέροντος,
λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι όλα τα είδη ασφαλείας σχετίζονται μεταξύ τους και κανένα
δε μπορεί να θεωρηθεί απομονωμένο από τα άλλα.
4. Είναι ακράδαντη πεποίθησή μου ότι έχει φτάσει ο χρόνος για την επέκταση της
διεθνούς συνεργασίας στις διαστημικές δραστηριότητες, μέσω μίας αναζωογόνησης των
υφισταμένων μηχανισμών και της ανάπτυξης νέων. Πρόσθετα, θα πρέπει να αναπτυχθούν νέες
πρωτοβουλίες για να εξασφαλίσουν την πρόσβαση όλων των χωρών στα οφέλη από τις
διαστημικές δραστηριότητες.
5. Υπάρχουν πολλά οφέλη για την ασφάλεια τα οποία μπορεί να αποκομίσει η διεθνής
κοινότητα από τη μεγαλύτερη χρήση της διαστημικής τεχνολογίας σε μια βάση συνεργασίας. Τα
Ηνωμένα Έθνη πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι υφιστάμενες βελτιωμένες τεχνολογίες για τις
επικοινωνίες, τη συλλογή πληροφοριών, την επιτήρηση του περιβάλλοντος και την ανάπτυξη
των φυσικών διαθεσίμων, θα χρησιμοποιούνται προς όφελος όλων των ανθρώπων, είτε μέσω
των υπαρχόντων Διεθνών Οργανισμών που είναι αρμόδιοι γι’ αυτούς τους τομείς είτε, όπου
είναι απαραίτητο, μέσω της δημιουργίας νέων οργανισμών. Μέσω της παγκόσμιας εξάπλωσης
και προοπτικής της, η διαστημική τεχνολογία μπορεί να έχει μία ζωτική συνεισφορά στην
προώθηση της διεθνούς ασφαλείας.
6. Όπως σημειώνεται στην έκθεση μου για τις νέες διαστάσεις της ρύθμισης των
εξοπλισμών και του αφοπλισμού μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου (A/C.1/47/7), είμαστε
τώρα αντιμέτωποι με πολλά καινούργια ζητήματα. Ανάμεσα σ’ εκείνα τα οποία είναι ιδιαίτερα
συναφή με τη χρήση της διαστημικής τεχνολογίας είναι η ανάγκη προγραμμάτων που θα
βοηθούν στην μετατροπή των, στρατιωτικά προσανατολισμένων, βιομηχανικών συγκροτημάτων
σε επιχειρήσεις που εξυπηρετούν κοινωνικές, ανθρωπιστικές και αναπτυξιακές ανάγκες, η
ανάγκη της επιβολής πολιτικών (policies) σχετικά με την εμπορευματοποίηση και εξάπλωση
των προηγμένων, διπλής χρήσης τεχνολογιών και η ανάγκη για πολιτικές σχετικά με την
προστασία του διεθνούς περιβάλλοντος. Ολα αυτά τα θέματα και οι μέθοδοι με τις οποίες η
διεθνής κοινότητα τα αντιμετωπίζει, επηρεάζονται με τη σειρά τους από το νέο ρόλο των
Ηνωμένων Εθνών μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου.
5

6. Ι. ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΨΥΧΡΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Α. Μετατροπή της στρατιωτικής τεχνολογίας
7. Η διαστημική τεχνολογία ειδικότερα, δημιουργεί μοναδικές προκλήσεις
μετατροπών, μαζί με μοναδικά πλεονεκτήματα. Ενα πλεονέκτημα είναι ότι τα επίπεδα της
τεχνολογικής ανάπτυξης των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσικής Ομοσπονδίας στον τομέα
αυτό είναι περίπου τα ίδια και, ότι οι δύο πλευρές έχουν πολλά να κερδίσουν από τη συνεργασία
στις διαστημικές δραστηριότητες. Για τις μεγάλες διαστημικές Δυνάμεις και γι΄ άλλες χώρες, η
διαστημική τεχνολογία μπορεί να συνεχίσει να είναι μία σημαντική ωθητήριος δύναμη προς την
τεχνολογική και οικονομική ανάπτυξη.
8. Η διπλή φύση του μεγαλυτέρου μέρους της διαστημικής τεχνολογίας και η
βιομηχανική υποδομή που την υποστηρίζει, την κάνει να προσφέρεται για μετατροπές. Πολλά
υφιστάμενα διαστημικά συστήματα, όπως δορυφόροι, πύραυλοι εκτόξευσης και σταθμοί
εδάφους, χρησιμοποιούνται ήδη σε επίπεδο ρουτίνας και για στρατιωτικούς και για πολιτικούς
(civilian) σκοπούς, και ο μεγάλος αριθμός βαλλιστικών πυραύλων που πρέπει να αποσυρθούν,
βάσει των συνθηκών αφοπλισμού, μπορεί, με κάποια τροποποίηση, να χρησιμοποιηθεί για την
εκτόξευση πολιτικών δορυφόρων.
9. Ενώ οι Υπερδυνάμεις έχουν παραδοσιακά κάνει μία οξεία διάκριση μεταξύ
στρατιωτικής και πολιτικής διαστημικής τεχνολογίας και έχουν περιορίσει την πιό προηγμένη
τεχνολογία σε διαβαθμισμένες στρατιωτικές χρήσεις, η εμφάνιση άλλων διαστημικών
Δυνάμεων, με μη στρατιωτικά διαστημικά προγράμματα, έχει προωθήσει την χρήση πιο
προηγμένης τεχνολογίας για πολιτικούς σκοπούς. Με το τέλος του ψυχρού πολέμου, οι
Υπερδυνάμεις έχουν αρχίσει να εξανεμίζουν τα όρια ανάμεσα σε στρατιωτικά και πολιτικά
συστήματα. Στον τομέα της δορυφορικής τηλεανίχνευσης, για παράδειγμα, οι διαθέσιμες
σήμερα εμπορικές εικόνες δείχνουν λεπτομέρειες που προηγουμένως ήσαν προσιτές μόνο στις
στρατιωτικές χρήσεις. Η μετατροπή της διαστημικής τεχνολογίας, ωστόσο, δημιουργεί ποσοτικά
προβλήματα. Η μετατροπή όλων των βαλλιστικών πυραύλων που περισσεύουν σε εμπορικούς
εκτοξευτές, για παράδειγμα, θα δημιουργούσε, για κάποιο χρονικό διάστημα, κορεσμό στην
αγορά και θα μπορούσε να κλείσει τους κατασκευαστές μη στρατιωτικών πυραύλων. Ενώ ένα
εργοστάσιο κατασκευής αρμάτων μάχης, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να παράγει
φορτηγά ή λεωφορεία, ένα εργοστάσιο κατασκευής πυραύλων δεν θα μπορούσε να μετατραπεί
εύκολα σε άλλες λειτουργίες. Μια μεγάλη αύξηση της εμπορικής διαστημικής δραστηριότητας
6

7. θα απαιτούνταν για την απορρόφηση της υφιστάμενης στρατιωτικής δυνατότητας και μια τέτοια
αύξηση δεν θα μπορούσε να αναμένεται μέσω της εμπορικής ανάπτυξης μόνο.
10. Αυτά και άλλα προβλήματα σχετικά με τη μετατροπή των στρατιωτικών
αεροδιαστημικών βιομηχανιών, βρέθηκαν στο επίκεντρο μίας, χρηματοδοτούμενης από τα
Ηνωμένα Εθνη, Διεθνούς Διάσκεψης για τη Μετατροπή της Αεροδιαστημικής Τεχνολογίας, το
οποίο έγινε στη Μόσχα τον Οκτώβριο 1992. Αυτή η Διάσκεψη, με 500 περίπου αντιπροσώπους
της κυβέρνησης, της ακαδημίας και της βιομηχανίας εξέδωσε τη Διακήρυξη της Μόσχας, μία
σειρά υποδείξεων για διεθνείς οργανισμούς, εθνικούς νομοθέτες και βιομηχανίες, οι οποίες
μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για μία συντονισμένη διεθνή προσπάθεια σ’ αυτήν την
περιοχή. Συνιστώ στη διεθνή κοινότητα να υποστηρίξει ενεργά τις υποδείξεις της Διάσκεψης και
να συμμετάσχει πλήρως στην επόμενη από αυτή Διάσκεψη καθώς και στις άλλες πρωτοβουλίες
για την μετατροπή που προτείνονται από τα Ηνωμένα Έθνη, από διεθνείς, περιφερειακούς ή
εθνικούς φορείς.
11. Ανάμεσα στις υποδείξεις που απευθύνονται στους διεθνείς οργανισμούς από τη
Διακήρυξη της Μόσχας, τα Ηνωμένα Εθνη αντιμετωπίζουν ως ελπιδοφόρα την προτεινόμενη
δημιουργία Διεθνών Κέντρων για αεροδιαστημικές μετατροπές, τα οποία θα μπορούσαν να
συντονίσουν τις δραστηριότητες μέσω της δημιουργίας βάσης δεδομένων για ανταλλαγή
πληροφοριών, να υποστηρίξουν τις προσπάθειες μετατροπής των εθνικών ιδρυμάτων, να
προσφέρουν εκπαίδευση και να προωθήσουν την ανάπτυξη εθνικών στρατηγικών για τις
μετατροπές. Ειδικότερα, αυτά τα Κέντρα θα μπορούσαν να συλλέγουν και να μεταδίδουν
πληροφορίες για επιτυχή προγράμματα μετατροπών, έτσι ώστε να αποτελέσουν μοντέλα για
άλλες χώρες. Τα Ηνωμένα Έθνη θα κάνουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να διευκολύνουν τη
δημιουργία τέτοιων Κέντρων. Οπως σημείωσα στην έκθεσή μου πάνω στον αφοπλισμό και τη
μείωση των εξοπλισμών, δημιουργώ επίσης μία διακλαδική ομάδα μελετών στα Ηνωμένα Έθνη,
για να παράσχει στα Κράτη-Μέλη πολιτικές, τεχνικές και οικονομικές συμβουλές στις ποικίλες
όψεις της μετατροπής της στρατιωτικής παραγωγής σε πολιτική.
Β. Εμπορευματοποίηση και Εξάπλωση
12. Ο μετασχηματισμός πολλών κυβερνητικών διαστημικών δραστηριοτήτων σε
εμπορικές την περασμένη δεκαετία, έχει επιφέρει πρόσθετα οικονομικά οφέλη, αλλά έχει
δημιουργήσει επίσης και μερικά προβλήματα. Από τη μία πλευρά, η εμπορευματοποίηση έχει
επιτρέψει σε ένα αυξανόμενο αριθμό χωρών να εκμεταλλευτεί τις διαστημικές τεχνολογίες, στις
7

8. οποίες συμπεριλαμβάνονται οι δορυφορικές επικοινωνίες, η τηλεανίχνευση και άλλες
εφαρμογές, για εθνική οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Από την άλλη πλευρά η
εμπορευματοποίηση των διαστημικών δραστηριοτήτων έχει αυξήσει τους κινδύνους της
χρησιμοποιούμενης για επιθετικούς στρατιωτικούς σκοπούς προηγμένης διαστημικής
τεχνολογίας. Για παράδειγμα, πολλές από τις τεχνολογίες για την εκτόξευση δορυφόρων, είναι
ακριβώς ίδιες με εκείνες που χρησιμοποιούνται για την ανάπτυξη βαλλιστικών πυραύλων και οι
πληροφορίες οι οποίες προέρχονται από υψηλής διακριτικής ικανότητας εμπορικούς
δορυφόρους τηλεανίχνευσης, μπορεί να χρησιμοποιηθούν για υποστήριξη στρατιωτικής
σχεδίασης και επιχειρήσεων.
13. Μία ευρύτερη πρόσβαση σε στρατιωτικές τεχνολογίες, που κάνουν τις
συγκρούσεις πιο καταστροφικές, αναμένεται ότι θα αυξήσει τον οικονομικό και
περιβαλλοντολογικό αντίκτυπο των μαχών. Εκτός αυτού, οι χώρες που αποκτούν πρόσβαση σε
προηγμένες στρατιωτικές τεχνολογίες, πριν τους πιθανούς αντιπάλους τους, μπορεί να
παρασυρθούν και να επωφεληθούν απ’ αυτές. Αντίθετα, μεγαλύτερη διαθεσιμότητα άλλων
τεχνολογιών, όπως των συστημάτων συλλογής πληροφοριών, θα μπορούσε να συνεισφέρει στην
αποτροπή συγκρούσεων, οι οποίες θα μπορούσαν να είχαν ξεκινήσει λόγω λανθασμένης
πληροφόρησης ή κακών εκτιμήσεων.
14. Η διεθνής κοινότητα έχει λάβει μία σκληρή θέση για την διασπορά των πυρηνικών
όπλων και των όπλων μαζικής καταστροφής, που φάνηκε περισσότερο στην πιό πρόσφατη
συνάντηση του Συμβουλίου Ασφαλείας τον Ιανουάριο 1992, όταν το Συμβούλιο διακήρυξε ότι η
διασπορά αποτελούσε μεγάλη απειλή εναντίον της διεθνούς ειρήνης και της ασφαλείας. Ενώ η
Συνθήκη για τη μη-διασπορά των Πυρηνικών Όπλων (NPT) προσφέρει ένα ζωτικό πλαίσιο για
το σταμάτημα της διάδοσης της τεχνολογίας των πυρηνικών όπλων, δεν καλύπτει τα θέματα
εκείνα που έχουν σχέση με την διασπορά των πυραύλων άλλης στρατιωτικής διαστημικής
τεχνολογίας.
15. Τα πρόσφατα χρόνια ορισμένα Κράτη έχουν λάβει μέτρα, τόσο αυτόνομα όσο και
σε συνεργασία με άλλα, για να σταματήσουν τη διασπορά της προηγμένης στρατιωτικής
τεχνολογίας, μέσω κυρίως του Καθεστώτος Ελέγχου της Πυραυλικής Τεχνολογίας (Missile
Technology Control Regime) και άλλων ελέγχων της πλευράς των προμηθευτών. Ωστόσο, αυτά
τα μέτρα προκαλούν διεθνή πολιτικά προβλήματα, διότι θεωρούνται από πολλές χώρες του
κόσμου ως άδικα. Η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να επινοήσει πιο δίκαιες και πιο ευρείες
προσεγγίσεις στο πρόβλημα της διασφάλισης ότι η διαστημική τεχνολογία θα χρησιμοποιείται
για ειρηνικούς και όχι για καταστροφικούς σκοπούς. Οπως και με άλλα στοιχεία ελέγχου της
8

9. διασποράς και του αφοπλισμού, οι όποιοι έλεγχοι πρέπει να μην είναι μεροληπτικοί αλλά γενικά
αποδεκτοί, αν θέλουν να είναι αποδοτικοί.
Γ. Προστασία του Περιβάλλοντος
16. Οι αυξανόμενες ανησυχίες γύρω από την ασφάλεια του περιβάλλοντος σε εθνικά,
περιφερειακά και διεθνή επίπεδα οδήγησαν στη σύγκληση της Διάσκεψης των Ηνωμένων
Εθνών για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη στο Ρίο Ντε Τζανέϊρο, από τις 3 μέχρι τις 14
Ιουνίου 1992. Σ΄αυτή τη Διάσκεψη, η διεθνής κοινότητα κατέληξε σε μια πρωτοφανή συμφωνία
πάνω σε ένα εκτεταμένο σύνολο πολιτικών, οι οποίες χρειάζεται να εφαρμοστούν, προκειμένου
να διασφαλιστεί ότι τα φυσικά διαθέσιμα θα είναι εκμεταλλεύσιμα με τέτοιο τρόπο ώστε να
προστατεύεται το παγκόσμιο περιβάλλον. Αυτές οι πολιτικές περιέχονται στην Agenda 21, η
οποία καθορίζει ένα λεπτομερές πρόγραμμα δράσης, που θα πρέπει να εφαρμοστεί από τα
Ηνωμένα Έθνη, άλλους διεθνείς οργανισμούς, κυβερνήσεις κρατών και διακυβερνητικούς
οργανισμούς. Το πνεύμα συνεργασίας το οποίο χαρακτήρισε τη Διάσκεψη του Ρίο και
συνετέλεσε στην επεξεργασία της Agenda 21, τη Διακήρυξη του Ρίο για το Περιβάλλον και την
Ανάπτυξη, το σύνολο αρχών για την διαχείριση των δασών, το πλαίσιο σύμβασης για την
αλλαγή κλίματος (Framework Convention on Climate Change) και τη σύμβαση για την
βιολογική ανομοιότητα (Convention on Biological Diversity) πρέπει τώρα να μετατραπούν σε
συγκεκριμένα προγράμματα και εργασίες.
17. Σύμφωνα με το πνεύμα της Agenda 21, ενδεχομένως να έχει φτάσει ο χρόνος για να
εξετάσουμε τρόπους για την τυποποίηση τη διεθνούς συνεργασίας στη χρήση των διαστημικών
συστημάτων και της διαστημικής τεχνολογίας για περιβαλλοντολογικούς σκοπούς, ιδιαίτερα δε
για την εφαρμογή των προγραμμάτων που προτείνονται στην Agenda 21, ώστε να εξασφαλιστεί
ότι όλες οι χώρες μπορούν να παίρνουν τις πληροφορίες που χρειάζονται για την πλήρη
συμμετοχή τους στη συλλογική διεθνή προσπάθεια. Ιδιαίτερα, τα διεθνή προγράμματα τα οποία
ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια του Διεθνούς Διαστημικού Έτους θα πρέπει να συνεχιστούν και να
επεκταθούν σε μακροχρόνια βάση, ως μέρος της εφαρμογής της Agenda 21. Μία έκθεση για τις
εφαρμογές της διαστημικής τεχνολογίας, ως εφαρμογή των υποδείξεων της Agenda 21
ετοιμάζεται ύστερα από απαίτηση της Επιτροπής για την Ειρηνική Χρήση του
Εξωατμοσφαιρικού Διαστήματος και συνιστώ ιδιαίτερα στα Κράτη-Μέλη να εξετάσουν τις
υποδείξεις της Επιτροπής πάνω σ΄αυτό το θέμα. Τα Κράτη-Μέλη με διαστημικές ικανότητες
έχουν, στο παρελθόν, φανεί ιδιαίτερα φιλικά στο να μοιραστούν περιβαλλοντολογικά δεδομένα
9

10. με τη διεθνή κοινότητα. Θα πρέπει τώρα να σκεφθούν να διαθέσουν σε όλες τις χώρες και σε
χαμηλό κόστος δορυφορικά στοιχεία, για σκοπούς περιβαλλοντολογικής προστασίας.
Δ. Ο νέος ρόλος των Ηνωμένων Εθνών
18. Ο ρόλος των Ηνωμένων Εθνών στη διεθνή ασφάλεια συνεχίζει να αναπτύσσεται.
Στην έκθεση μου “Οδηγός για την Ειρήνη” (An Agenda for Peace, Α/47/277-S/24111),
σημείωσα αρκετές ειδικές περιοχές της επίλυσης συγκρούσεων και της μεταπολεμικής
εδραίωσης της ειρήνης (peace-building), στις οποίες ο ρόλος των Ηνωμένων Εθνών έχει
αλλάξει. Η χρησιμοποίηση της διαστημικής τεχνολογίας μπορεί να βελτιώσει την προληπτική
διπλωματία, την αποκατάσταση και τη διατήρηση της ειρήνης, περιλαμβάνοντας λειτουργίες οι
οποίες όλο και περισσότερο είναι μέρος εκείνων των Ηνωμένων Εθνών, όπως η επίβλεψη
εκλογών, η επιτήρηση των κρίσεων, η επανεγκατάσταση προσφύγων, o έλεγχος ανακωχών και
αποκαταστάσεων καθώς και αναπτυξιακά προγράμματα σε περιοχές που υπάρχουν
καταστροφικές διαμάχες.
19. Η χρησιμοποίηση της διαστημικής τεχνολογίας στην υποστήριξη αυτών των
προσπαθειών των Ηνωμένων Εθνών, θα επιτρέψει στον ΟΗΕ να κάνει πιο αποτελεσματική και
πιό αποδοτική τη χρήση των περιορισμένων πόρων του για την προώθηση της ειρήνης, της
ασφαλείας και της ανάπτυξης. Πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια, από τα Κράτη-Μέλη, όπου
είναι δυνατόν, να παρέξουν στα Ηνωμένα Έθνη εκείνες τις διαστημικές τεχνολογίες και
συστήματα, που θα υποστηρίξουν τον επεκτεινόμενο διεθνή ρόλο ασφαλείας που αναλαμβάνει ο
ΟΗΕ. Ο Οργανισμός θα εξετάσει τις ανάγκες του σε δορυφορικές υπηρεσίες και τον εξοπλισμό
που απαιτούν αυτές, καθώς επίσης και την πιθανότητα να κάνει επίσημους διακανονισμούς με
τα Κράτη-Μέλη ή άλλους διεθνείς οργανισμούς για κανονική πρόσβαση σε διαστημικά
συστήματα, για να ικανοποιήσει τις ανάγκες του.
10

11. ΙΙ. ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΔΙΑΣΤΗΜΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ
Α. Διεθνής πολιτική για το διάστημα
20. H Επιτροπή για την Ειρηνική Χρήση του Εξωατμοσφαιρικού Διαστήματος, που
ιδρύθηκε από τη Γενική Συνέλευση το 1959, έχει υπάρξει το κεντρικό σημείο των διεθνών
πολιτικών και νομικών συζητήσεων που αφορούν στο εξωατμοσφαιρικό διάστημα. Η Επιτροπή
έχει επεξεργαστεί πέντε διεθνείς νομικές πράξεις και τέσσερα σύνολα αρχών, τα οποία
παρέχουν το πλαίσιο για το διεθνές δίκαιο και την πολιτική του διαστήματος. Αυτές οι συνθήκες
για το διάστημα έχουν επικυρωθεί από πολλές κυβερνήσεις και πολλές άλλες τηρούν τις αρχές
τους. Με δεδομένη την σπουδαιότητα της διαστημικής συνεργασίας στην ανάπτυξη κανόνων για
το δίκαιο του διαστήματος και το σημαντικό ρόλο τους στην προώθηση της διεθνούς
συνεργασίας στη χρήση του εξωατμοσφαιρικού διαστήματος για ειρηνικούς σκοπούς, καλώ όλα
τα Κράτη-Μέλη που δεν έχουν γίνει μέλη στις διεθνείς συνθήκες που αναφέρονται στις χρήσεις
του εξωατμοσφαιρικού διαστήματος να τις επικυρώσουν ή να προσχωρήσουν σε αυτές όσο το
δυνατό γρηγορότερα.
21. Σε συμφωνία με το νέο διεθνές πολιτικό περιβάλλον, ένα πνεύμα συναίνεσης και
συμβιβασμού έχει γίνει φανερό στις πρόσφατες συνεδριάσεις της Επιτροπής. Τα Κράτη-Μέλη
θα πρέπει να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να εξασφαλίσουν ότι αυτή η νέα
δέσμευση για συνεργασία, θα συνεχίσει να αναπτύσσεται με σκοπό να διευκολύνει την
εξεύρεση λύσεων σε διάφορα θέματα που εξετάζει σήμερα η Επιτροπή, στα οποία
περιλαμβάνονται η προστασία του διαστημικού και γήϊνου περιβάλλοντος και η εφαρμογή της
αρχής ότι η εξερεύνηση και χρησιμοποίηση του εξωατμοσφαιρικού διαστήματος θα διεξάγεται
προς όφελος όλων των χωρών. Με σκοπό να ενισχύσουν περαιτέρω την διεθνή ασφάλεια, τα
Κράτη-Μέλη μπορούν ενδεχομένως, όπου χρειάζεται, να εξετάσουν την υιοθέτηση, μέσω της
Επιτροπής, κάποιων επιπροσθέτων κανόνων για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια και τη
μεθοδική διεξαγωγή των διαστημικών επιχειρήσεων.
Β. Έλεγχος των εξοπλισμών και Αφοπλισμός
22. Οπως ζητήθηκε από τη Γενική Συνέλευση, η Διάσκεψη για τον Αφοπλισμό,
συγκρότησε το 1985, την Ad Hoc Επιτροπή για την Πρόληψη του Ανταγωνισμού Εξοπλισμών
στο Εξωατμοσφαιρικό Διάστημα, για να εξετάσει θέματα που σχετίζονται με την πρόληψη του
11

12. ανταγωνισμού εξοπλισμών στο εξωατμοσφαιρικό διάστημα, τις υφιστάμενες συνθήκες που
αφορούν στις διαστημικές δραστηριότητες καθώς και τις υπάρχουσες προτάσεις και μελλοντικές
πρωτοβουλίες σχετικά μ’ αυτή. Η Ad Hoc Επιτροπή έχει υπάρξει ένα πολύ αξιόλογο forum για
τη συζήτηση τέτοιων θεμάτων και για την ανάλυση των ποικίλων προτάσεων από τα Κράτη-
Μέλη. Οι προτάσεις που εξετάστηκαν από την Επιτροπή μπορούν να χωριστούν σε δύο μεγάλες
κατηγορίες, ονομαστικά, (1) ευρείες προτάσεις και (2) προτάσεις σχετικές με ειδικές όψεις της
πρόληψης του ανταγωνισμού εξοπλισμών στο εξωατμοσφαιρικό διάστημα.
23. Αν και έχουν εξεταστεί πολλές χρήσιμες ιδέες και προτάσεις σχετικά με την
πρόληψη του ανταγωνισμού εξοπλισμών στο εξωατμοσφαιρικό διάστημα στη Διάσκεψη για τον
Αφοπλισμό, καμμία σημαντική συμφωνία δεν έχει επιτευχθεί, σε αυτά τα 10 χρόνια
διαβουλεύσεων για κάθε ειδική πρόταση. Αυτό υπήρξε κυρίως αποτέλεσμα των εντάσεων που
προκλήθηκαν από το ψυχρό πόλεμο. Τώρα, με την ύφεση αυτών των εντάσεων και ενός
μεγαλυτέρου βαθμού συνεργασίας ανάμεσα στις κύριες διαστημικές Δυνάμεις, δίνεται η
ευκαιρία για νέα ενεργοποίηση των συζητήσεων πάνω σ’ αυτά τα θέματα στην Ad Hoc
Επιτροπή. Για αυτό καλώ όλα τα Κράτη-Μέλη να επανεξετάσουν την κατάσταση και να κάνουν
τα αναγκαία βήματα για να δώσουν στην Ad Hoc Επιτροπή τη δυνατότητα να καταλήξει σε
συμφωνία για ουσιαστικά και αποδοτικά μέτρα για την πρόληψη του ανταγωνισμού εξοπλισμών
στο εξωατμοσφαιρικό διάστημα
Γ. Επιστημονική και τεχνική συνεργασία
24. Ένα βασικό στοιχείο στη συνεργασία για την ειρηνική χρησιμοποίηση του
διαστήματος είναι η επέκταση της διαθεσιμότητας των διαστημικών τεχνολογιών και
εφαρμογών έτσι ώστε όλες οι χώρες να μπορούν να ωφεληθούν απ’ αυτές. Τα Ηνωμένα Έθνη
συμμετέχουν ενεργά στην προώθηση και διευκόλυνση της τεχνικής συνεργασίας ανάμεσα στα
Κράτη-Μέλη και στη βοήθεια των αναπτυσσομένων χωρών να χρησιμοποιήσουν τη διαστημική
τεχνολογία για αναπτυξιακούς στόχους.
25. Το βελτιωμένο διεθνές περιβάλλον ασφαλείας έχει διευκολύνει τη πλατύτερη και
βαθύτερη συνεργασία μεταξύ των χωρών στην ειρηνική χρήση του εξωατμοσφαιρικού
διαστήματος. Ως μέρος της διαδικασίας οργάνωσης και σχεδιασμού για το Διεθνές Διαστημικό
Έτος του 1992, 29 εθνικές διαστημικές Υπηρεσίες και οργανισμοί από αναπτυγμένες αλλά και
αναπτυσσόμενες χώρες, συμμετείχαν στο Forum Διαστημικών Υπηρεσιών για το Διεθνές
Διαστημικό Ετος (Space Agency Forum for International Space Year), με το Γραφείο για τις
12

13. Υποθέσεις του Εξωατμοσφαιρικού Διαστήματος της Γραμματείας του ΟΗΕ να συμμετέχει ως
εταιρικό μέλος. Το Forum ήταν αξιοσημείωτο για την νεωτεριστική του οργάνωση, η οποία
ήταν άτυπη και χωρίς συγκεκριμένη δομή, χωρίς μόνιμο προσωπικό και για αυτό με λίγα γενικά
έξοδα. Αυτή η οργάνωση υπήρξε πολύ επιτυχής στην ανάπτυξη μίας μεγάλης ποικιλίας
προγραμμάτων, χαλαρά συγκεντρωμένων γύρω από το κεντρικό θέμα “Αποστολή στον
Πλανήτη Γη”. Για κάθε πρόγραμμα, μία διαστημική Υπηρεσία αναλάμβανε την αρχηγία και τα
άλλα μέλη συμμετείχαν ελεύθερα, σύμφωνα με τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητες τους.
26. Αν και το Διεθνές Διαστημικό Έτος έχει σήμερα ολοκληρωθεί, τα μέλη του Forum
for the Year, έχουν κάνει πρόταση για συνέχιση της δουλειάς τους ως Forum Διαστημικής
Υπηρεσίας. Αυτή η πρόταση βασίστηκε στην ανάγκη να συνεχιστεί ο συντονισμός για τα πολλά,
σε εξέλιξη, προγράμματα του Διεθνούς Διαστημικού Έτους και στη ιδιαίτερη επιτυχία του
Forum for the Year στην ανάπτυξη της διεθνούς συνεργασίας στις ειρηνικές χρήσεις της
διαστημικής τεχνολογίας, ιδιαίτερα δε για τη μελέτη του παγκοσμίου περιβάλλοντος.
Υποστηρίζω αυτή την πρόταση.
27. Τα Ηνωμένα Έθνη θα πρέπει να συνεχίσουν να υποστηρίζουν τη συλλογική
δουλειά που αναπτύχθηκε από το Forum Διαστημικής Υπηρεσίας για το Διεθνές Διαστημικό
Ετος και να εμπλακούν περισσότερο στις δραστηριότητες του προτεινόμενου Forum
Διαστημικής Υπηρεσίας. Συνιστάται όπως τα Κράτη-Μέλη να αυξήσουν τη συμμετοχή τους στα
εξελισσόμενα προγράμματα που ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια του Έτους και σε οποιαδήποτε νέα
προγράμματα δημιουργούνται. Συνιστάται στα Μέλη του Forum for the Year να επεκτείνουν
την εμπλοκή αναπτυσσομένων χωρών, ακόμη και εκείνων με περιορισμένες διαστημικές
ικανότητες, στις εργασίες του προτεινόμενου Forum. Κάνοντας αυτό, τα Ηνωμένα Έθνη και το
Forum μαζί μπορούν να εγγυηθούν ότι οι προσδοκίες που δημιούργησε το Διεθνές Διαστημικό
Έτος συνεχίζουν να αναπτύσσονται, μαζί με τα επιταχυνόμενα βήματα της διεθνούς
συνεργασίας για την ειρηνική χρήση του εξωατμοσφαιρικού διαστήματος, που προήλθαν από
τον εορτασμό του.
Δ. Εμπορευματοποίηση των διαστημικών δραστηριοτήτων
28. Η εμπορευματοποίηση των διαστημικών δραστηριοτήτων, η οποία επήλθε την
περασμένη δεκαετία, επίσης παρουσιάζει νέες ευκαιρίες και προκλήσεις για τη διεθνή
κοινότητα. Είναι μία θετική ανάπτυξη, επειδή η εξάπλωση των διαστημικών τεχνολογιών στην
13

14. εμπορική αγορά έχει επιτρέψει σε περισσότερες χώρες να δρέψουν τα οφέλη αυτών των
τεχνολογιών και έχει παράγει μία ποικιλία από ανταποδοτικά οφέλη από αυτές.
29. Ωστόσο, η εμπορευματοποίηση ορισμένων διαστημικών τεχνολογιών, ιδαίτερα των
εικόνων τηλεανίχνευσης, έχει ως αποτέλεσμα υψηλά κόστη που πολλές αναπτυσσόμενες χώρες
δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν. Αυτά τα υψηλά κόστη περιορίζουν την πρόσβαση των
αναπτυσσομένων χωρών σε ζωτικές πληροφορίες, την ίδια στιγμή που η εμπορευματοποίηση
υποτίθεται ότι θα τις έκανε προσιτές σ’ αυτές. Μία λιγότερο εμφανής, αλλά εξίσου
προβληματική, συνέπεια της εμπορευματοποίησης είναι η τάση των αναπτυσσομένων χωρών να
επενδύουν τους περιορισμένους πόρους τους σε διαστημικά συστήματα και τεχνολογίες, οι
οποίες λειτουργούν κατά κύριο λόγο από ξένους συμβούλους ή αναδόχους, αντί να επενδύουν
στη μόρφωση και την εκπαίδευση, τα οποία είναι αναγκαία για την ανάπτυξη τοπικής
εξειδίκευσης και αποδοτικότητας στη χρήση των διαστημικών συστημάτων και τεχνολογιών.
30. Για τον λόγο αυτό, η διεθνής κοινότητα, ιδιαίτερα εκείνες οι χώρες με διαστημικές
ικανότητες, θα πρέπει να λάβουν μέτρα ώστε οι διαστημικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβάνοντας τα
δεδομένα τηλεανίχνευσης, να είναι διαθέσιμες σε όλες τις ενδιαφερόμενες χώρες σε προσιτές
τιμές. Θα πρέπει να εξεταστούν, για παράδειγμα, ευέλικτες οικονομικές διευθετήσεις που θα
προβλέπουν εμπορικές τιμές για τους εμπορικούς χρήστες και μη-εμπορικές τιμές για τους μη-
εμπορικούς χρήστες. Επίσης θα πρέπει να γίνουν διευθετήσεις ώστε να δώσουν τη δυνατότητα
σε χρήστες αναπτυσσομένων χωρών να συμμετέχουν στη σχεδίαση και ανάπτυξη διαστημικών
τεχνολογιών και συστημάτων, ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα μελλοντικά συστήματα θα είναι έτσι
σχεδιασμένα για να ικανοποιούν τις ανάγκες όλων των χωρών. Γενικά, απαιτούνται να γίνουν
προσπάθειες για να επιτρέψουν την συμμετοχή όσο το δυνατό περισσοτέρων χωρών στην
παραγωγή της διαστημικής τεχνολογίας, παρά να επαφίεται η πλειοψηφία των χωρών στην
κατανάλωση αυτών, που άλλες χώρες σχεδιάζουν, παράγουν και λειτουργούν.
31. Οι διαστημικές δραστηριότητες και η διαστημική τεχνολογία παράγουν οφέλη, όχι
μόνο άμεσα αλλά επίσης λειτουργώντας ως η κινητήρια δύναμη για την τεχνολογική ανάπτυξη
και σε άλλες περιοχές. Νέα υλικά, νέες διαδικασίες επεξεργασίας στοιχείων και άλλες
αναπτύξεις που προκύπτουν από διαστημικές δραστηριότητες, μπορούν να βοηθήσουν στην
πρόοδο της ιατρικής, της μόρφωσης και άλλων πεδίων. Εξασφαλίζοντας ότι όλες οι χώρες θα
έχουν τη δυνατότητα συμμετοχής στις διαστημικές δραστηριότητες βοηθά στην εγγύηση των
οφελών που θα αποκτήσουν όλες οι χώρες από αυτές.
14

15. III. ΝΕΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ
Α. Μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης
32. Η αυξημένη διεθνής συνεργασία ανάμεσα στις διαστημικές Δυνάμεις έχει συμβάλει
στην αυξημένη διαφάνεια στις διαστημικές δραστηριότητες, που αποτελεί ένα σημαντικό
παράγοντα στη διαβεβαίωση άλλων χωρών για την ειρηνική φύση της διαστημικής τεχνολογίας.
Ενώ η διαφάνεια δεν αποτελεί υποκατάστατο για πιό πλατιά συνεργασία, προωθεί την
οικοδόμηση εμπιστοσύνης στη διεθνή κοινότητα.
33. Τα Ηνωμένα Έθνη αναγνωρίζουν την ανάγκη της προώθησης περισσότερης
διαφάνειας στις διαστημικές δραστηριότητες και της καθιέρωσης ενός συστήματος μέτρων
οικοδόμησης εμπιστοσύνης για αυτές. Στην υπόδειξη της Γενικής Συνέλευσης (απόφαση 45/55Β
της 4ης Δεκεμβρίου 1990), έχω συγκροτήσει μία επιτροπή ειδικών πάνω στα μέτρα
οικοδόμησης εμπιστοσύνης για το εξωατμοσφαιρικό διάστημα, που θα παρουσιάσει την έκθεση
της αργότερα μέσα σ΄αυτό το έτος. Πρέπει να εξεταστούν προσεκτικά τα συμπεράσματα και οι
υποδείξεις της επιτροπής, με σκοπό να προσδιοριστεί πως μπορούν να εφαρμοστούν για να
αυξήσουν τη διεθνή ασφάλεια στο νέο παγκόσμιο πολιτικό περιβάλλον.
34. Ένας αριθμός μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης έχει προταθεί και παλαιότερα,
αλλά χωρίς εφαρμογή, εν μέρει εξαιτίας του πολιτικού περιβάλλοντος του ψυχρού πολέμου. Στο
νέο γενικό πολιτικό πλαίσιο, θα είναι ενδεχομένως χρήσιμο να επανεξεταστούν κάποιες από
αυτές τις προτάσεις και να αποφασιστεί κατά πόσον αυτές μπορούν να αποτελέσουν βάση για
συμφωνία και δράση.
35. Το 1978 η Γαλλία πρότεινε την δημιουργία μίας Διεθνούς Δορυφορικής Υπηρεσίας
Επιτήρησης (International Satellite Monitoring Agency), η οποία θα αποτελούσε τη βάση για
διεθνή επιτήρηση των συμφωνιών αφοπλισμού και των διεθνών κρίσεων. Οι τεχνικές, νομικές
και οικονομικές συνέπειες της δημιουργίας μίας τέτοιας υπηρεσίας υπήρξαν το αντικείμενο
έκθεσης που ετοίμασε μία διεθνής ομάδα ειδικών που ορίστηκε από το Γενικό Γραμματέα και
εκδόθηκε το 1981. Όπως φάνηκε σ’ εκείνη την έκθεση, η Υπηρεσία θα ήταν υπεύθυνη για τη
συλλογή, επεξεργασία και ερμηνεία των στοιχείων που θα συλλέγονταν από δορυφόρους
παρατήρησης της γης και για την διανομή πληροφοριών επιτήρησης και επαλήθευσης. Για μία
πλήρη και ανεξάρτητη ικανότητα, απαιτούνταν ευκολίες για επεξεργασία δεδομένων, επίγειοι
15

16. σταθμοί λήψης και δορυφόροι, αλλά η Υπηρεσία θα μπορούσε να αναπτυχθεί σταδιακά,
ξεκινώντας με ευκολίες για την επεξεργασία και ερμηνεία δεδομένων που θα συλλέγονταν από
άλλες πηγές.
36. Η Γενική Συνέλευση, στην απόφαση της 37/78Κ της 9ης Δεκεμβρίου 1982, ζήτησε
από τον Γενικό Γραμματέα να αναφερθεί στην έκθεση, στην 38η συνέλευσή της, σχετικά με
τους πρακτικούς τρόπους εφαρμογής των συμπερασμάτων αυτής. Στην έκθεση του στη Γενική
Συνέλευση, στην 38η συνέλευσή της (Α/38/404), ο Γενικός Γραμματέας συμπέρανε ότι η
Συνέλευση θα έπρεπε να αποφασίσει για την διαδικασία και το νομικό πλαίσιο για την ίδρυση
μίας Διεθνούς Δορυφορικής Υπηρεσίας Επιτήρησης. Εξαιτίας του ψυχρού πολέμου όμως,
καμμία ουσιαστική πρόοδος δεν έγινε στη Γενική Συνέλευση πάνω στο θέμα αυτό.
37. Στη συνέχεια, η Σοβιετική Ένωση ζήτησε την ίδρυση ενός Παγκόσμιου
Διαστημικού Οργανισμού (World Space Organization) με κάποιες παρόμοιες λειτουργίες και,
πιό πρόσφατα, η Ρωσία και η Γαλλία έχουν επαναλάβει την υποστήριξη τους στην ίδρυση μίας
Διεθνούς Δορυφορικής Υπηρεσίας Επιτήρησης. Πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις δείχνουν ότι
μερικές από τις ανησυχίες που εκφράστηκαν στο παρελθόν από άλλες κύριες διαστημικές
Δυνάμεις, σχετικά μ’ αυτό το θέμα, ενδεχομένως να έχουν μετριαστεί. Για αυτό πιστεύω ότι τα
Κράτη-Μέλη πρέπει να εξετάσουν σοβαρά τη σκοπιμότητα ίδρυσης μίας Διεθνούς Δορυφορικής
Υπηρεσίας Επιτήρησης, για να βελτιώσει τη διαφάνεια των στρατιωτικών επιχειρήσεων στο
διάστημα και στη γη, καθώς και τις ικανότητες της διεθνούς κοινότητας για την επιτήρηση των
συμφωνιών αφοπλισμού, των περιοχών κρίσεων και της διασποράς των στρατιωτικών
διαστημικών τεχνολογιών. Αυτό, με τη σειρά του, θα βελτίωνε την επιχειρησιακή και
οικονομική αποτελεσματικότητα των Ηνωμένων Εθνών στα θέματα προληπτικής διπλωματίας,
αποκατάστασης και διατήρησης της ειρήνης. Θα σημείωνα επίσης ότι οι εξελίξεις στη
δορυφορική τηλεανίχνευση από το 1981 έχουν βελτιώσει πολύ την τεχνική σκοπιμότητα μίας
τέτοιας Υπηρεσίας.
38. Το Σεπτέμβριο του 1992, η Γαλλία ζήτησε την δημιουργία ενός Διεθνούς Κέντρου
Γνωστοποίησης Εκτοξεύσεων (International Launch Notification Centre) το οποίο, υπό την
αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, θα ενίσχυε την εμπιστοσύνη, σχετικά με όλες τις δραστηριότητες
διαστημικών εκτοξεύσεων, στρατιωτικών και μη. Οι χώρες θα παρείχαν σ’ αυτό το κέντρο
έγκαιρη γνωστοποίηση για όλες τις διαστημικές εκτοξεύσεις, συμπεριλαμβάνοντας και εκείνες
για τις δοκιμές των βαλλιστικών πυραύλων. Δεν έχουν καθοριστεί ακόμη σαφώς άλλες
λεπτομέρειες για το προτεινόμενο Κέντρο, αλλά πιστεύω ότι η πρόταση δικαιολογεί περαιτέρω
έρευνα από τα αρμόδια όργανα των Ηνωμένων Εθνών και τη διεθνή κοινότητα.
16

17. 39. Η Γαλλία επίσης, σε μία παρόμοια πρόταση, ζήτησε την δημιουργία ενός Διεθνούς
Κέντρου Τροχιών “UNITRACE”, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, που θα καταγράφει τις
τροχιές όλων των δορυφόρων σε γήινη τροχιά. Σ΄αυτό το κέντρο θα μπορούσαν να γίνουν μέλη
όποιες χώρες ήθελαν εθελοντικά και θα προειδοποιούσε όλες τις ενδιαφερόμενες χώρες, όταν οι
τροχιές διαστημικών αντικειμένων έδειχναν ότι αυτά μπορούσαν να συγκρουσθούν μεταξύ τους.
Τέτοιες λειτουργίες θα εδραίωναν την πίστη για τις ειρηνικές προθέσεις των διαστημικών
δραστηριοτήτων και θα αύξαιναν την ασφάλεια των διαστημικών επιχειρήσεων.
40. Η ίδρυση ενός ανεξαρτήτου κέντρου γι΄αυτούς τους σκοπούς θα απαιτούσε
σημαντικές ευκολίες και έξοδα εκατοντάδων εκατομμυρίων, αν όχι δισεκατομμυρίων,
δολλαρίων, που μπορεί να μην υπάρχουν αυτή τη στιγμή. Ωστόσο, οι σκοποί της UNITRACE
παραμένουν ζωτικοί και η εφαρμογή τους θα μπορούσε να είναι ένα αξιόλογο μέτρο
οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Για αυτό, τα Κράτη-Μέλη θα πρέπει να εξετάσουν κατά πόσον οι
λειτουργίες της UNITRACE μπορούν να υλοποιηθούν, με βάση τις πληροφορίες που θα
παρέχουν Κράτη-Μέλη που διαθέτουν διαστημικές ικανότητες παρατήρησης τροχιών. Η
χρηματοδότηση των ευκολιών για την ανάλυση των λαμβανομένων στοιχείων θα ήταν επίσης
αναγκαία, αλλά αυτή θα κόστιζε μόνο ένα μικρό μέρος, συγκρινόμενη με το κόστος των
δυνατοτήτων παρατήρησης τροχιών. Πιστεύω ότι η συνεργασία για την ίδρυση της UNITRACE
θα μπορούσε από μόνη της να ενισχύσει την πίστη ανάμεσα στα Κράτη-Μέλη και να οδηγήσει
σε άλλα μέτρα συνεργασίας στη χρήση του διαστήματος για την ενίσχυση της διεθνούς
ασφαλείας.
41. Ένα πιό φιλόδοξο μέτρο χρήσης της διαστημικής τεχνολογίας σ’ αυτό τον τομέα, θα
ήταν η δημιουργία ενός Πολυεθνικού Συστήματος Έγκαιρης Προειδοποίησης Πυραύλων και
Αμυνας (Multirateral Missile Early Warning and Defence System), όπως έχει συζητηθεί από τις
Υπερδυνάμεις. Μία τέτοια πρόταση δεν θα είχε τύχει σοβαρής εξέτασης ακόμη και πριν από
μερικά χρόνια, αλλά οι πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις συστήνουν ότι πρέπει να εξεταστεί τώρα.
Ενώ θα μπορούσε να αυξήσει πάρα πολύ τη διεθνή ασφάλεια ελαττώνοντας τις απειλές από
βαλλιστικούς πυραύλους, είναι ακόμη μία ιδέα που θα πρέπει να εξεταστεί με προσοχή. Κάθε
πολύπλευρο σύστημα το οποίο είναι ανοιχτό σε κάποιες χώρες, αλλά όχι σε όλες, ή ένα σύστημα
που βασίζεται σε μυστική τεχνολογία, ενδεχομένως θα προκαλέσει κλίμα δυσπιστίας και την
αντίθεση των χωρών που θα αισθανόντουσαν ότι υπάρχει μεροληψία εναντίον τους. Θα ήταν
λοιπόν σημαντικό για τον περαιτέρω καθορισμό της ιδέας ενός πολυεθνικού αμυντικού
συστήματος, να δοθεί προσοχή στην εξασφάλιση ότι η σχεδίαση, ανάπτυξη και λειτουργία ενός
17

18. τέτοιου συστήματος, γίνεται για να υπηρετήσει τα συμφέροντα ασφαλείας ολόκληρης της
υφηλίου.
42. Άλλα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης που προτάθηκαν στη Διάσκεψη για τον
Αφοπλισμό, τα οποία θα πρέπει να ξαναεξεταστούν για να εξακριβωθεί η σπουδαιότητά τους
και η χρησιμοποίηση τους στην μετα-ψυχροπολεμική περίοδο, περιλαμβάνουν την ενίσχυση της
Συνθήκης για την Καταχώρηση Αντικειμένων που εκτοξεύονται στο Εξωατμοσφαιρικό
Διάστημα (Registration of Objects Launched into Outer Space) του 1975, την επεξεργασία ενος
κώδικα συμπεριφοράς για τις διαστημικές δραστηριότητες και την ίδρυση ζωνών ασφαλείας
(keep-out-zones) γύρω από δορυφόρους που βρίσκονται σε τροχιά.
43. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η διεθνής συναίνεση είναι κρίσιμη για την εφαρμογή
κάθε μέτρου οικοδόμησης εμπιστοσύνης στο διάστημα. Τα Κράτη-Μέλη προτρέπονται να
εξερευνήσουν αυτά τα θέματα στα κατάλληλα forums, με σκοπό την εφαρμογή μέτρων που θα
συνεισφέρουν στην βελτίωση της διαφάνειας στις διαστημικές δραστηριότητες, στη συνεργασία
ανάμεσα στα κράτη που ασχολούνται με αυτές τις δραστηριότητες και στην ενίσχυση της
διεθνούς ασφαλείας μέσω της χρήσης της διαστημικής τεχνολογίας. Η έκθεση της ομάδας των
ειδικών για τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης στο διάστημα θα περιέχει και άλλες προτάσεις,
που θα πρέπει να ληφθούν υπ’ όψη.
Β. Βελτιώνοντας την πρόσβαση στη διαστημική τεχνολογία
44. Για να μπορούν οι χώρες να έχουν τη δυνατότητα χρήσης της διαστημικής
τεχνολογίας για την εξασφάλιση της οικονομικής και περιβαλλοντολογικής τους ασφαλείας,
πρέπει να έχουν πρόσβαση σε αυτήν την τεχνολογία και να ξέρουν πώς να τη χρησιμοποιήσουν.
Για αυτό η προώθηση ευκαιριών στην εκπαίδευση για τις εφαρμογές της διαστημικής
τεχνολογίας, αποτελεί βασικό στοιχείο ώστε να γίνουν οι διαστημικές εφαρμογές διαθέσιμες σε
όλες τις χώρες. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών παίζει ένα σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση
της πρόσβασης όλων των χωρών στις απαιτούμενες γνώσεις και ικανότητες. Παροτρύνω όλα τα
Κράτη-Μέλη να στηρίξουν ενεργά τις πρωτοβουλίες των Ηνωμένων Εθνών σ’ αυτόν τον
τομέα.
1. Πρωτοβουλίες των Ηνωμένων Εθνών
45. Αναγνωρίζοντας ότι είναι ουσιώδες για το σχεδιασμό των αναπτυσσομένων χωρών
να ιδρύσουν εγγενή προγράμματα χρησιμοποιώντας τη διαστημική τεχνολογία, ώστε να
18

19. δημιουργήσουν ένα πυρήνα στελεχών που να είναι εκπαιδευμένα στην ανάπτυξη και χρήση μίας
τέτοιας τεχνολογίας, η Γενική Συνέλευση, στην απόφαση 45/72 της 11ης Δεκεμβρίου 1990,
ενέκρινε τη υπόδειξη της Επιτροπής για την Ειρηνική Χρήση του Εξωατμοσφαιρικού
Διαστήματος για την έναρξη προσπάθειας σχετικά με την ίδρυση περιφερειακών κέντρων για
την επιστήμη του διαστήματος και την τεχνολογική εκπαίδευση στις αναπτυσσόμενες χώρες.
46. Τα προτεινόμενα Κέντρα, τα οποία θα στεγαστούν σ΄ένα μεγάλο Πανεπιστήμιο ή σε
Ιδρυμα σχετικό με το διάστημα σε κάθε περιοχή, αρχικά θα επικεντρωθούν στην τεχνολογία της
τηλεανίχνευσης και στις εφαρμογές πάνω σε ποικίλους τομείς διαχείρισης πλουτοπαραγωγικών
πηγών και επιτήρησης του περιβάλλοντος. Μία προτεραιότητα των Κέντρων θα είναι η
εκπαίδευση εκπαιδευτών σε Πανεπιστημιακό επίπεδο και επιστημόνων στην έρευνα και τις
εφαρμογές για τη ολοκλήρωση (integration) της τηλεανίχνευσης μέσα στην υπάρχουσα
διδασκόμενη ύλη των φυσικών και περιβαλλοντολογικών επιστημών καθώς επίσης να φτιάξει
μία βάση δεδομένων με στοιχεία τηλεανίχνευσης για την περιοχή.
47. Το Γραφείο για τις Υποθέσεις του Εξωατμοσφαιρικού Διαστήματος έχει διεξάγει
αρκετή προκαταρκτική εργασία για την ίδρυση τέτοιων Κέντρων, αλλά ο κύριος περιοριστικός
παράγοντας συνεχίζει να είναι η έλλειψη των αναγκαίων κεφαλαίων. Λαμβάνοντας υπόψη ότι
τα κέντρα πρόκειται να ιδρυθούν με τη βοήθεια εθελοντικών συνεισφορών, προτρέπω έντονα τα
Κράτη-Μέλη να εξετάσουν την διάθεση των κεφαλαίων που χρειάζονται για την ίδρυση τους.
48. Η παγκόσμια εμβέλεια των δορυφορικών τηλεπικοινωνιακών συστημάτων τα κάνει
ιδανικά για τη μετάδοση και εκπομπή πληροφοριών σε απομακρυσμένες και αγροτικές περιοχές,
οι οποίες διαφορετικά μένουν εκτός της εμβέλειας των παραδοσιακών δικτύων επικοινωνίας.
Ενας αριθμός χωρών έχει επιτυχημένα χρησιμοποιήσει δορυφορικά συστήματα ως βάση για την
μετάδοση εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε περιοχές, όπου δεν ήταν αλλιώς διαθέσιμη
ικανοποιητική εκπαίδευση. Αυτά τα προγράμματα έχουν περιλάβει ποικίλα επίπεδα
εκπαίδευσης, όπως διδασκαλική εκπαίδευση, τεχνική εκπαίδευση και μαθήματα
πανεπιστημιακού επιπέδου.
49. Η επιτυχία εκείνων των εκπαιδευτικών προγραμμάτων με έχει πείσει ότι μία
παγκόσμια υπηρεσία δορυφορικής εκπαίδευσης, δημιουργούμενη ίσως υπό την αιγίδα μίας από
τις αρμόδιες Υπηρεσίες ή των διεθνών διαστημικών οργανισμών, θα παρείχε σημαντική
υποστήριξη για την εθνική ανάπτυξη. Μία τέτοια υπηρεσία θα μπορούσε να βοηθήσει τις χώρες,
ιδιαίτερα τις αναπτυσσόμενες, να αναπτύξουν ικανά προγράμματα για δορυφορική εκπαίδευση
και να παράσχουν τεχνική βοήθεια για τη δημιουργία και λειτουργία εθνικών και περιφερειακών
19

20. δορυφορικών εκπαιδευτικών συστημάτων. Προτρέπω τα Κράτη-Μέλη να μελετήσουν την
δυνατότητα ίδρυσης μίας τέτοιας διεθνούς υπηρεσίας δορυφορικής εκπαίδευσης και να
στηρίξουν τις προσπάθειες των Ηνωμένων Εθνών για την μελέτη ενός τέτοιου συστήματος.
50. Η δεύτερη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Εξερεύνηση και τις Ειρηνικές
Χρήσεις του Εξωατμοσφαιρικού Διαστήματος, που έγινε στη Βιέννη από τις 9 μέχρι τις 21
Αυγούστου 1982, πρότεινε την δημιουργία μίας Διεθνούς Υπηρεσίας Διαστημικών
Πληροφοριών, αρχικά αποτελούμενης από ένα κατάλογο πηγών πληροφόρησης και υπηρεσιών
δεδομένων, μέσα στο Γραφείο για τις Υποθέσεις του Εξωατμοσφαιρικού Διαστήματος. Ως
μέρος αυτής της προσπάθειας, το Γραφείο έχει εκδώσει καταλόγους για τις ευκαιρίες στη
διαστημική επιστήμη και τεχνολογία και τις εφαρμογές τους σε θέματα εκπαίδευσης,
επιμόρφωσης, έρευνας και υποτροφιών καθώς και για τα πληροφοριακά συστήματα για την
επιστήμη και τεχνολογία του διαστήματος και κάθε χρόνο δημοσιεύει επιλεγμένες εργασίες από
τα σεμινάρια, συνέδρια και εκπαιδευτικά μαθήματα του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών
πάνω στις Διαστημικές Εφαρμογές, τα οποία επικεντρώνονται στη διαστημική επιστήμη,
τεχνολογία και εφαρμογές στις αναπτυσσόμενες χώρες. Κύριος σκοπός αυτών των
δημοσιεύσεων είναι η βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών ανάμεσα σε αναπτυσσόμενες
χώρες, μία ανάγκη στην οποία η Διάσκεψη του 1982 έδωσε έμφαση.
51. Με κατάλληλη εθελοντική οικονομική συνεισφορά, τα Ηνωμένα Εθνη θα
μπορούσαν να αναλάβουν την επέκταση και αναβάθμιση της υφιστάμενης, πολύ απλής,
υπηρεσίας πληροφοριών, ενδεχομένως με την ίδρυση ενός παγκοσμίου συστήματος δικτύου
υπολογιστών, το οποίο θα μπορούσε να παράσχει στους χρήστες την, από απόσταση, πρόσβαση
σε μία μεγάλη ποικιλία πληροφοριών για την διαστημική επιστήμη και τεχνολογία καθώς και
των εφαρμογών και ανταποδοτικών ωφελημάτων από αυτή. Προτρέπω τα Κράτη-Μέλη να
εξετάσουν κατά πόσον ένα τέτοιο σύστημα μπορεί να ικανοποιήσει τα συμφέροντά τους και να
βοηθήσει στην επίτευξη του στόχου που είναι η βελτίωση της πρόσβασης στις διαστημικές
τεχνολογίες, ιδιαίτερα για τις αναπτυσσόμενες χώρες.
2. Εθνικές και Περιφερειακές Πρωτοβουλίες.
52. Τα Κράτη-Μέλη μπορούν επίσης, τόσο αυτόνομα όσο και μέσω περιφερειακών
μηχανισμών συνεργασίας, να λάβουν μέτρα για να βελτιώσουν την πρόσβαση όλων των χωρών
στη διαστημική τεχνολογία με σκοπό την οικονομική και περιβαλλοντολογική ασφάλεια.
Αρκετά Κράτη-Μέλη έχουν ήδη προγράμματα, με τα οποία διαδίδουν πληροφορίες για την
20

21. κατάσταση των εθνικών διαστημικών δραστηριοτήτων και των επιστημονικών επιτευγμάτων
στα ανταποδοτικά οφέλη της διαστημικής τεχνολογίας. Επικροτώ τέτοια προγράμματα και
παροτρύνω τα Κράτη-Μέλη με διαστημικές ικανότητες να συνεχίσουν και να επεκτείνουν
τέτοιες πρακτικές.
53. Οι πληροφορίες για τεχνικές της τηλεανίχνευσης και επίβλεψης του
περιβάλλοντος, χρειάζονται ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες και τα Κράτη-Μέλη με
διαστημικές ικανότητες θα πρέπει να εξετάσουν να επικεντρώσουν τις προσπάθειες τους σε
τέτοιες περιοχές, είτε παρέχοντας τεχνική βοήθεια για την ίδρυση κέντρων τηλεανίχνευσης σε
αυτές, είτε δίνοντας υποτροφίες για εκπαίδευση στη χρήση της διαστημικής τεχνολογίας για
οικονομική ανάπτυξη και επίβλεψη του περιβάλλοντος.
54. Οι περιφερειακοί οργανισμοί μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη βελτίωση της
πρόσβασης στη διαστημική τεχνολογία, ενδεχομένως μέσω της δημιουργίας τοπικών βάσεων
δεδομένων για τη διαστημική τεχνολογία και τις εφαρμογές για οικονομική ανάπτυξη και
επίβλεψη του περιβάλλοντος. Τέτοιες βάσεις δεδομένων θα μπορούσαν ταυτόχρονα να δώσουν
οικονομικά οφέλη στις αναπτυσσόμενες χώρες και να προωθήσουν την ευρύτερη συμμετοχή
των αναπτυσσομένων χωρών σε διαστημικές δραστηριότητες συνεργασίας.
21

22. IV. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
55. Είναι προφανές, ότι υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους η διαστημική
τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση της διεθνούς ασφαλείας. Πολλές από τις
ιδέες που έχω παρουσιάσει στην παρούσα έκθεση δεν είναι νέες, μάλιστα κάποιες από αυτές
έχουν συζητηθεί μέσα στα Ηνωμένα Εθνη και άλλα forum για δεκαετίες. Άλλες παρουσιάζουν
νέες και καινοτόμες απαντήσεις στο αναπροσαρμοζόμενο πλαίσιο του διαστήματος και
ασφαλείας στην μετα-ψυχροπολεμική εποχή.
56. Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει ένα προσχέδιο δράσης που θα πρέπει να
αναλάβουν τα Ηνωμένα Έθνη και η διεθνής κοινότητα, για την ολοκλήρωση της διαστημικής
τεχνολογίας στους μηχανισμούς που χρησιμοποιούνται για τη διατήρηση και την ενίσχυση της
διεθνούς ασφαλείας. Ό,τι χρειάζεται τώρα είναι ειλικρινής, ανοιχτή συζήτηση ανάμεσα στα
Κράτη-Μέλη και μέσα στο σύστημα των Ηνωμένων Εθνών και σε άλλους διεθνείς οργανισμούς
που ασχολούνται με το διάστημα, για την εξακρίβωση των καλυτέρων μεθόδων για την
εφαρμογή των συστάσεων που περιέχονται στην παρούσα έκθεση.
57. Αυτές οι συστάσεις απαιτούν τολμηρή και νεωτεριστική σκέψη από τον Οργανισμό
και τα Κράτη-Μέλη. Σ’ αυτήν τη νέα περιοχή των διεθνών σχέσεων πολλές πράξεις, που δεν
μπορούσαν καν να συλληφθούν στην κορύφωση του ψυχρού πολέμου, είναι σήμερα πιθανές.
Μαζί πρέπει να αδράξουμε την ευκαιρία που είναι τώρα διαθέσιμη.
22

23. 23