1. Nükleer Enerji
Feyza ÖZDEMİR
60051120
BTEC 603 Biotechnology and Ethics
Prof. Dr. Osman KAŞIKÇI
08.06.2012 1
2. İÇİNDEKİLER
• Nükleer çağ
• Nükleer enerji nasıl elde edilir?
• Nükleer enerjinin avantaj ve dezavantajları
• Dünya’da nükleer enerji ..
• Nükleer kazalar
• Alman KİKK çalışması
• Uranyum!
• Türkiye’de nükleer enerji
• Metsamor Nükleer Santrali
• SONUÇ..
08.06.2012 2
3. • Nükleer çağ 16 Temmuz
1945 de ABD’nin New
Mexico da ilk atom
bombasını denemesi ve
ikinci dünya savaşında 6
Ağustos 1945 de
Japonya’nın Hiroşima
kentine(80.000-140.000
insan öldü) ve 9 Ağustos
1945 de Japonya’nın
Nagazaki kentine(74.000
insan öldü) atması ile
başladı.
08.06.2012 3
4. • Elektrik üretimi amacıyla
ilk nükleer santral 1
Temmuz 1956 da
Sovyetler Birliği
tarafından Obninsk’ de (5
MW gücünde) kuruldu.
The first nuclear power plant in the world O yıllardan sonra birçok
(Obninsk APS-1, Soviet Union, 1954) ülke elektrik enerjisi
üretmek amacıyla nükleer
enerji santralleri kurularak
elektrik üretiminin küçük
de olsa bir kısmı bu
kaynaklardan
karşılamaktadır.
The first commercial nuclear power plant in the
world (Shippingport, United States, 1957)
08.06.2012 4
5. Nükleer Enerji Nasıl elde edilir?
• “Nükleer enerji, maddenin en küçük birimi olan
atomların parçalanması veya birleştirilmesi ile
oluşmaktadır. Ağır atom çekirdeklerinin
nötronlarla bombardımanı sonucu atom
çekirdekleri parçalanmakta bu tepkimeye “fisyon”
adı verilmektedir. Bunun haricinde hafif atom
çekirdeklerinin birleştirme tepkimeleri de büyük
bir enerjinin ortaya çıkmasına neden olmakta bu
birleşme tepkimesine de “füzyon” adı
verilmektedir. Fisyon ve füzyon tepkimeleri ile
elde edilen bu enerjiye de “çekirdek enerjisi” veya
“nükleer enerji” adı veriliyor.
08.06.2012 5
6. NÜKLEER ENERJİ
Füzyon Fizyon
(Çekirdek birleşmesi) (Çekirdek paçalanması)
Özel rölativite teorisine göre: madde enerjidir
Einstein (1905)
E=m c 2
08.06.2012 6
7. • U-235 ve U-238
notasyonuyla gösterilen bu
çekirdeklerin her ikisindeki
proton sayısı da aynı ve 92,
fakat ikincisindeki nötron
sayısı, birincisindekinden üç
daha fazla. U-235 izotopları,
yavaş bir nötron çarptığında
parçalanmaya çok daha
yatkındırlar ve
parçalandıklarında iki veya
üç de nötron çıkarırlar. Bu
yüzden, ‘kolayca
parçalanabilir’ anlamında
‘fisil’ oldukları söylenir.
08.06.2012 7
8. • 1979 yılında ise, ABD'nin "Three Mile Island“
nükleer santralindeki ünitelerden birinde, olası
en kötü kaza gerçekleşmiş, soğutucu kaybı
sonucu reaktör kalbi erimiştir. Gerçi kaza
esnasında ölen olmamış, çevreye fazla
radyasyon salınmamıştır. .
08.06.2012 8
10. • Nükleer enerjinin elde edilmesi sırasında
çeşitli maddeler açığa çıkmaktadır. Bunları;
• sıcaklık(termonükleer üniteyi çalıştırır),
• uranyum olmayan reaktör maddeleri,
• uranyum bileşikleri (bunlar sonradan
işlenebilir), atıklar, parçalanma ürünleri ve
radyasyon olarak sıralamak mümkündür.
08.06.2012 10
12. Nükleer enerjinin Avantajları
• 1. Potansiyel rezervleri yüksektir. Bugünkü
rezervlerin nükleer santralleri 150
yıl besleyebileceği hesaplanmıştır.
• 2. Hammadde hacmine göre çok yüksek miktarda
enerji sağlar. 1kg kömürden 3 kWh, 1 kg
petrolden 4 kWh elektrik enerjisi üretilmekteyken
1 kg uranyumdan ise 50.000 kWh elektrik enerjisi
üretilmektedir (TAEK, 2000: 21).
08.06.2012 12
13. Nükleer enerjinin Avantajları
• 3. Hammadde maliyet fiyatları çok düşüktür.
Çünkü enerji üretiminde çok az miktarda
hammadde kullanılmaktadır.
• 4. Nükleer santraller diğer santrallere göre
daha az arazi kullanır.
08.06.2012 13
14. • 5. Nükleer atıkların geri dönüşümü söz
konusudur. İleri teknolojilerde yeniden işleme
ile yanmış yakıtın içinde kalan fosil malzeme
(uranyum, plutonyum) fisyon ürünlerinden
ayrılıp yakıt üretiminde kullanılabilir.
08.06.2012 14
15. • 6. Nükleer enerjide yakıtın on yıl depolanma
kolaylığı vardır. Dolayısıyla dışı bağımlılığı
azaltma imkanı bulunmaktadır (TAEK, 2000: X).
• 7. Nükleer silah üretmek için bir nükleer
santrale ihtiyaç yoktur. Başka bir anlatımla
Nükleer santraller nükleer silah yapımı için
uygun tesisler değillerdir (TAEK, 2000: XIX).
08.06.2012 15
16. • 8. Nükleer santrallerde alınan önlemler
nedeniyle, insan yapısı her cihazda kaza riski
olmasına karşın, kaza riski çok azdır. Reaktör ve
yardımcı cihazlar kalınlığı 2.5 m olan beton dış
güvenlik kabuğu içinde korunmuştur. Büyük bir
kaza halinde radyoaktif buhar bu duvar içinde
kalacaktır. Ayrıca reaktörün etrafında 800-
1500 m yarıçaplı halkın geçmesi yasak olan bir
kuşak mevcuttur. İlaveten 8 km çaplı bir alanda
nüfus yoğunluğunun düşük olması gerekir.
08.06.2012 16
18. • 9. Nükleer santraller çevreyi korur. 1000 MW
gücündeki bir kömür ton kömür harcayarak 7
milyon ton CO2, 140 bin ton asit ihtiva eden
gazlar (sülfür ve azot oksitler), 750 bin ton kül
üretir. Bu değerlere bakarak 38 yıllık geçmişi
olan nükleer santraller, bu 38 yılda 5500
milyon ton daha az kömür yakılmasına neden
olmuşlardır. Böylece 13 000 milyon ton CO2 ve
250 milyon ton asit gazlar ve kanser yapıcı
organik yanma ürünlerinin çevreye atılması
önlenmiştir.
08.06.2012 18
19. • Ayrıca kömür santralleri de çevreye radyasyon
yaymaktadır ve bu radyasyon oranı nükleer
santrallerinkinden çok az değildir. Buna karşılık 1000
MW gücündeki nükleer santralin bacasından çıkan
değişik maddeler (günde 10 milyon Bq131, 100 milyar
Bq Trityum) atmosfer ve sulara karışarak kolayca
müsaade edilen yoğunluğa inerler. Örnek olarak
Fransa’da Loire nehri üzerinde 16 adet nükleer santral
çalışmaktadır. Buna karşılık nehrin suları sulamada
kullanılmakta; ağız kısmında balıklar yaşama imkanı
bulmaktadır. Benzer çalışmalar ABD ve İngiltere’de
yapılmış, nükleer santralleri destekleyen sonuçlar elde
edilmiştir (Aybers, Bayülken, 1997a:36-37).
08.06.2012 19
20. Nükleer enerjinin dezavantajları
• 1. Radyoaktivite nedeniyle gerek üretimden önce,
üretim aşamasında ve gerekse atıklar nedeniyle
tehlike arz eder. Atıklar zehirliliğinin %99’unu 600
yıl sonra kaybetmektedir (Cohen, 1996: 136).
• 2. Uranyum madeni hacimce hafif olmasına
karşılık, çıkarım esnasında çok fazla arazi işlendiği
için dev miktarlarda atık madde ortaya çıkar.
Örnek olarak 1 ton uranyum elde edilmesinden
sonra geriye 20 bin ton atık madde kalır.
08.06.2012 20
21. • 3. Kullanılmış yakıtın reaktörlerden alınarak
işleme tesislerine ve çıkan yüksek seviyeli
atığın ise gömülmesi için taşınması
gerekmektedir. Bu esnada da potansiyel
tehlike söz konusudur (Cohen, 1996a: 183).
08.06.2012 21
22. • 4. Santralleri belirli coğrafi özellik taşıyan yerlerde kurulmak
zorundadırlar. Hammaddenin yer seçiminde önemi yoktur. Bu
konuda asıl önemli olan pazar ve soğutma suyuna yakınlıktır. Bu
nedenle deniz ve göl kıyıları, haliçler, büyük akarsu kıyıları uygun
coğrafi mekanlardır. Pazar konusunda ise sanayi bölgelerine yakınlık
önemlidir (Tümertekin, Özgüç, 1999:420).
• 5. Nükleer santrallerde kaza riski yüksektir. Risk doğal afetlerle daha
da artar. Bu nedenle deprem, heyelanlar, çığ düşmeleri gibi doğal
afetler santrallerin yer seçiminde dikkate alınması gerekir. Ayrıca
nükleer santraller büyük kentler ve yoğun nüfuslu bölgelerden uzak
konumlara kurulmalıdırlar. Teknik arızalar nedeniyle radyoaktif
kirleticiler çevreye ve havaya yayılmak suretiyle büyük zararlara yol
açarlar.
08.06.2012 22
23. • 6. Nükleer güç insanlık için çok büyük tehlikedir.
Atom, hidrojen ve nötron bombaları sırasıyla
yakıcı etkileri artacak şekilde hep bu gücün
eseridir.
• 7. Tesisin çok büyük olacak ağırlığını çekebilecek
temellere oturtulması gerekir. Dolayısıyla zemin
tabiatı yer seçimini etkileyebileceği gibi, tesisin
kuruluşu esnasında getirilecek parçalar için deniz
ulaşımı tercih edilir (Tümertekin ve Özgüç, 1997:
456).
08.06.2012 23
28. Nükleer kazalar
• Nitekim geçmişte böyle olmuş, en gelişmiş ülkelerdekiler de
dahil olmak üzere, dünyanın muhtelif yerlerinde inşa edilen
yüzlerce nükleer nükleer santralde yer alan radyasyon
sızıntılarının sayısı, yüzleri bulmuştur.
• 30 Eylül 1999 günü Japonya’nın Tokaimura Nükleer
Santrali’nde meydana gelen kazada, 49 isçi yüksek
radyasyon alarak tedavi altına alındı; 1 teknisyen öldü.
Santral civarında yasayan 310 bin kişi evlerinden dışarı
çıkarılmadı, 10 kilometrelik bölge yasak alan ilan edildi.
Radyasyon oranı normalin 15 bin katına çıktı. Santralın
yetkilisi Hideki Motoki; “Son 4 yılda kurallara aykırı şeyler
yapıldı.” itirafında bulundu.
08.06.2012 28
29. • Bu kazadan 5 gün sonra, Güney Kore’de
Wolsung Nükleer Santrali’nde benzer bir kaza
meydana geldi ve resmi açıklamaya göre, 22
kişi yüksek radyasyona maruz kaldı.
• 9 Ağustos 2004 günü, yine Japonya’nın
Mihama Nükleer Santrali’nde meydana gelen
bir başka kazada; 4 kişi öldü, 7 kişi de
radyasyon buharına maruz kaldı.
08.06.2012 29
30. Vindscale Pile Nükleer Santrali
• 1957 yılında İngiltere’de Vindscale Pile nükleer
• santralinde meydana gelen kazada, santralin
yanması sonucu 200 km2’lik bir alan işe
yaramaz hale gelmiştir.
08.06.2012 30
31. Chernobyl (Çernobil), Ukrayna, 1986
Patlama'da 31 kişi yaşamını yitirmiş.
Çoğu gönüllü olmak üzere 600 bin kişi acil
müdahalede çalışmış.
Çoğu 5 yaş altı yüzbinlerce kişi radyasyondan
etkilenmiş.
Yüzbinlerce kişi radyasyondan kirlenmiş
topraklardaki evlerinden tahliye edilmiş.
08.06.2012 31
32. Çernobil sonrası...
Ukrayna'da %20'lere varan sakat doğumlar
Çocukluk çağı Tiroid Ca sıklığı:
Ukrayna'da 8 kat;
Belarus'ta 36 kat;
Rusya Federasyonu'nda 44 kat artmış.
Çernobil'in yol açtığı / açacağı tüm kanserlerden
beklenen ölüm: 14 000 – 475 000
Mevcut zarar ve gelecek kuşaklara maliyeti:
350 milyar ABD $
08.06.2012 32
34. • Kazada santraldeki 6 reaktörden 4'ü hasar gördü.
Üçünde çekirdek erimesi oldu ayrıca bir atık
havuzunda yangın çıktı.
• Kazadan sonra yaklaşık 100 bin kişi evinden oldu.
20 km'lik bir alan halka yasaklandı.
• 10 yıl içinde temizlik çalışmalarına 250 milyar
dolar harcanması bekleniyor.
• Saatte 400 ile 10 mSv arası sızıntı tespit edilmiş.
Nükleer endüstri çalışanlarının yıllık limiti 20
mSv/yıl.
08.06.2012 34
36. • 11 Mart 2011 de Japonya’da Fukishima’da
yaşanan felaket sonrası Japonya Başbakanı
Kan Japonya’nın enerji politikalarını temiz,
insan ve doğaya uyumlu olan yenilenebilir
enerjilerle yön vereceğini ve yapılması
planlanan 14 yeni nükleer reaktörün
yapımından vazgeçtiğini açıkladı.
08.06.2012 36
37. FUKUŞİMA’dan sonra…
• Japonya nükleer santrallerini kapatacağını açıkladı.
• Almanya hükümeti 7 santrali kapattı. 2022 yılı sonuna kadar nükleer
enerjiden tümüyle vazgeçilmesi konusunda karar alındı.
• Çin hükümeti nükleer santral planlarını askıya aldı.
• İtalya'da nükleer santral kurulması konusu referanduma taşındı ve
halkın %95'e yakını nükleere hayır dedi.
• İsviçre 3 yeni nükleer reaktör planını iptal etti ve 2034 yılına kadar
nükleer santrallerini kapatacağını açıkladı.
• Avrupa'da nükleer santrallere dayanıklılık testi uygulanıyor.
• Kuveyt Başbakan yardımcısı Dr. Mohammad Al-Sabah elektrik
üretmek amacıyla nükleer güce ve nükleer teknolojiye sahip olma
isteklerinden vazgeçtiklerini açıkladı.
• Nükleer imparatoru Fransa'nın Enerji Bakanı Eric Besson ilk kez
nükleer enerjiyi tamamen devreden çıkartmayı gündeme getirdi.
08.06.2012 37
39. Alman KiKK Çalışması
• Almanya'daki 16 büyük nükleer santral çevresinde
yaşayan 5 yaşından küçük çocuklar üzerinde yürütülen
KiKK çalışması, bu çocuklarda kanser riskinin arttığını
göstermektedir.
• Nükleer santral çevresinde yaşayan çocuklarda, risk
1.61 kat artmıştır.
• Nükleer santralin 0-5 km yakınında yaşayanlarda risk, 5
km.den daha uzakta yaşayan çocuklara göre 2.19 kat
daha fazla bulunmuştur
• Tüm lösemiler için risk 1.75 kat artmıştır. Lösemili
çocuklar, rastgele seçilmiş kontrol grubundaki çocuklara
göre nükleer santrale daha yakın yaşamaktadır.
08.06.2012 39
40. Göz ardı edilen diğer gerçek…
Uranyum!!!
• “Uranium threatens the health of mine workers and the
communities surrounding the mines. According to the International
Physicians for the Prevention of Nuclear War, uranium mining has
been responsible for the largest collective exposure of workers to
radiation. One estimate puts the number of workers who have died
of lung cancer and silicosis due to mining and milling alone at
20,000. Mine workers are principally exposed to ionizing radiation
from radioactive uranium and the accompanying radium and radon
gases emitted from the ore. Ionizing radiation is the part of the
electromagnetic spectrum that extends from ultraviolet radiation to
cosmic rays. This type of radiation releases high energy particles
that damage cells and DNA structure, producing
mutations, impairing the immune system and causing cancers.”
08.06.2012 40
41. Göz ardı edilen diğer gerçek…
Uranyum!!!
• Floyd lost several brothers and
other relatives to uranium related
illnesses. He witnessed calves
that had been born defected and
sheep that have had lung
problems. His view is that the US
government wanted to see what
happens to people exposed in
these conditions. The water has
been contaminated and, through
the tributaries, so has the land.
He says that the US government
will only compensate someone if
they have lung cancer, but he says
that his brothers had sores all
over their bodies.
08.06.2012 41
42. Göz ardı edilen diğer gerçek…
Uranyum!!!
• Donald Yellowhorse is a
resident of Cove, Arizona .
He recalls piles of uranium
around his house and in his
town. He says that some
people had their foundations
of their houses built with the
rock, and that the debris was
dumped directly upstream
from the drinking water so
that everyone was exposed.
He remembers that the effects
took some time to notice and
that by the time effects were
observed it was too late to
turn back.
08.06.2012 42
43. Türkiye’de Nükleer Santral
AKKUYU NÜKLEER SANTRALİ
• 1967-79 yılları arasında, ülkemizde ilk nükleer santralin
kurulması planlanmış, bu amaçla gerekli çalışmalar İsviçreli
bir konsorsiyuma yaptırılmış; ancak 1977 yılında bitirilmesi
planlanan santral, 1970-71 yıllarının ekonomik ve politik
şartları nedeniyle bir türlü kurulamamıştır.
• 1970 yılında TEK bünyesinde kurulan Nükleer Santraller
Dairesi ile santral kurmaya yönelik çalışmalar tekrar
başlamıştır. Santrale yer seçimi çalışmaları 1976 yılında
tamamlanmış, Akkuyu için lisans alınmıştır. 1977 yılı
uluslararası ihaleye çıkış yılı olmuştur. 1978-80 yılları arası
İsveç Firması (ASEA-ATOM&STALLAVAK Konsorsiyumu) ile
yapılan sözleşme aşamasının son safhasında, gerek %5’ lik
ön ödemenin karşılanamaması ve gerekse 1980 ihtilali
nedeniyle istenilen sonu alınamamıştır.
08.06.2012 43
44. Akkuyu neden olmaz…
• Her ne kadar nükleer santraller depreme karşı dayanıklı yapılırsa da
Akkuyu’ nun Ecemiş fay hattına 25 km uzakta olması nedeniyle konumu
uygun değildir.
• Saha litolojik yapısı (karstik alanlar) nedeniyle de santral kurulmasına
uygun değildir. Karstik yapılar oldukça yaygın bir şekilde yer altı boşlukları
ve mağaralar ihtiva etmektedir. Bir an bu boşlukların tespit edildikleri
düşünülürse bile, on binlerce ton çimento ile sorun giderilemez.
• Ülkemiz çeşitli sözleşmelerle taahhüt ettiği hükümleri yerine
getirmemekten dolayı yüklü tazminatlar ödemeye mahkum edilecektir.
Ülkemiz “Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunmasına Ait Sözleşme”, “Dünya
Kültürel ve Doğal Varlığın Korunmasına Dair Sözleşme”, Avrupa’ nın Yaban
Hayatı ve Yaşam Ortamlarının Korunması Sözleşmesi”, Sulak Alanların
Korunmasına Dair Sözleşme” gibi sözleşmelere imza atmıştır. Göksu
Deltası Kuş Cenneti, nükleer santral yerine yakın olması nedeniyle
etkilenecektir.
08.06.2012 44
45. • Başta Ortadoğu ülkeleri olmak üzere, Afrika ve
Avrupa’ya sularımızın pazarlanması yakın
zamanlarda ülkemiz için önemli bir gelir
kaynağı olacaktır. Oysa Akkuyu Akdeniz’e ve su
kaynağı olacak akarsularımız yakındır. Bu
durum su kaynaklarımızın ekonomik
değerlendirilmesini ortadan kaldıracaktır.
• Akkuyu’da çeyrek yüzyıl öncesinde verilen
lisans bugün geçerli sayılamaz. Çünkü söz
konusu lisans Turizm Etki Değerlendirmesini
(TED) kapsamaktadır.
08.06.2012 45
46. • Santrali soğutmak üzere kullanılan su ne kadar
soğuk olursa, üretilen ısının büyük bir kısmı
mekanik enerjiye çevrilebilir. Akkuyu’da
dolayısıyla Silifke yakınlarında yazları sıcaklık
30 C’ye çıkmaktadır.
• Ortadoğunun siyasi yapısı..
08.06.2012 46
48. • Nükleer santrallerin eskiyen teknolojileri ve
güvenlik önlemlerinin yetersizliği, nükleer
santrallere sahip olan ülke ve yakın ülkeler için
büyük tehlike anlamına geliyor. Türkiye
açısından ise yapımı planlanan nükleer
santrallerin yaratacağı tehlike bir yana, aynı
deprem kuşağında ve sadece 16 kilometre
uzaklıktaki Ermenistan'a ait Metsamor Nükleer
Santrali adeta patlamaya hazır bir bomba gibi.
08.06.2012 48
49. • Metsamor Nükleer Santrali, Ermenistan'ın
Başkent Erivan'ın 25 km güneybatısında 1973'te
inşaatına başlanılan nükleer santral, bugün
Ermenistan'ın enerji ihtiyacının yaklaşık yüzde
40'ını karşılıyor.
• Tepkiler sonucu 1988'de kapatılan
Metsamor, Ermenistan'ın enerji sıkıntısı yüzünden
1995 yılında aynı teknolojiyle yeniden faaliyete
başlamış. Önce 2016'ya kadar faaliyet göstereceği
açıklanan santralın süresi uzatılarak 2031 yılına
kadar elektrik üretimine devam etmesi kararı
alınmış.
08.06.2012 49
50. • Birleşmiş Milletler Uluslararası Atom Enerjisi
Ajansı (IAEA) ve Avrupa Birliği (AB) verilerine göre
Ermenistan'daki Metsamor Nükleer Santrali
dünyadaki en tehlikeli nükleer santral olarak
kabul ediliyor. Eylül 1999'da Brüksel'de
Ermenistan hükümeti ile AB arasında Metsamor
Nükleer Santrali'nin 2004 yılına kadar kapatılması
konusunda bir anlaşma imzalanmış. Aynı şekilde
Ermenistan 25 Ocak 2001 tarihinde de Avrupa
Konseyi'ne üye olurken, 2004 yılına kadar
Metsamor Nükleer Santrali'ni kapatmayı taahhüt
etmiş.
08.06.2012 50
55. Son olarak…
• Nükleer Enerji: İlk değil, son
seçenek..
08.06.2012 55
56. Kaynaklar
• TEMURÇİN K., ALİAĞAOĞLU A., NÜKLEER ENERJİ Ve TARTIŞMALAR IŞIĞINDA TÜRKİYE’DE
NÜKLEER ENERJİ GERÇEĞİ
• Tombakoglu M., Hacettepe Üniversitesi Nükleer Enerji Üretim Teknolojilerinin Dünyadaki
Gelecegi veTürkiye
• Prof. Dr. Yunus A. Çengel Nevada Üniversitesi YERLİ YENLENEBLRİ Ve NÜKLEER ENERJİ Ve
TÜRKYE’NN ENERJİ GELECEGİ
• www.greenpeace.com.tr
• TÜBİTAK Bilim Teknik Dergisi, Yeni Ufuklara; Nükleer Enerji, Prof. Dr. Vural Altın
• Bilim ve Teknik Dergisi Yayın Kurulu Üyesi
• Nuclear Energy, Oriel Wilson Race Poverty and the Urban Environment Professor Raquel R.
Pinderhughes Urban Studies Program San Francisco State University
08.06.2012 56