2. Higiena osobista człowieka to czynności związane z utrzymaniem czystości ciała, odzieży oraz najbliższego otoczenia. To również dobór odzieży i obuwia mających właściwości zdrowotne, sposób przyrządzania zdrowych posiłków, organizacja odrabiania lekcji, wypoczynku oraz snu. Jest to więc całość zachowań sprzyjających utrzymaniu i umacnianiu zdrowia.
3. Sposób organizacji dnia ucznia Stałymi elementami dnia ucznia są: nauka, sen i zajęcia ruchowe. Często niestety czas, jaki powinien być przeznaczony na wypoczynek czynny, ograniczony jest przez zbyt dużą ilość obowiązków szkolnych. Oto przeciętny wymiar godzin prący umysłowej w zależności od wieku: - dla dzieci 7-letnich powinien wynosić 4-4,5 godz. - dla dzieci 8-9-letnich - 5-6 godz. - dla dzieci 10-12-letnich - 6-7 godz. - dla dzieci 13-16-letnich - 8-9 godz. Zajęciom ruchowym, uznanym za niezbędne dla prawidłowego przebiegu rozwoju młodego organizmu powinno poświęcać się następującą liczbę godzin: - dzieci - 3,5 godz. - młodzież - 2,5 godz.
4. Nie bez znaczenia jest tu wypoczynek po zajęciach w szkole. Dyspozycja ucznia do dalszej pracy w czternastej godzinie aktywności - po 1,5 godzinnej przerwie - jest na takim samym poziomie, jak w około dziesiątej godzinie u ucznia, który przystąpił do odrabiania lekcji i wykonywania innych prac bez wypoczynku. Chcę dodać, że do zajęć ruchowych wliczamy np. czas przeznaczony na dojście do i ze szkoły, pomoc w pracach domowych oraz inne zajęcia dające uczniom dużą swobodę w ich organizacji. Na szczególną uwagę zasługuje tu tzw. hobby. Jest ono znakomitą formą wypoczynku, odrywającą od monotonii zajęć, dającą odprężenie, zadowolenie z samego siebie, rozwijającą wyobraźnię oraz przywracającą równowagę psychiczną. Z medycznego punktu widzenia najkorzystniejszy jest wprawdzie ruch (sport, turystyka, rekreacja),ale warta aprobaty jest każda inna forma wypoczynku, ułatwiająca dziecku utrzymanie równowagi psychicznej. Potwierdzeniem tej tezy są rezultaty prac, według której wypoczynek aktywny zapewnia średnio o około 7-10% wyższą wydajność pracy o określonej porze dnia, niż wypoczynek bierny.
5.
6. Nie sposób tu pominąć roli lekcji wychowania fizycznego. To, że są one pożyteczne i potrzebne, nie ulega wątpliwości, ale jeśli dzieci nie traktują ich spontanicznie, to jako zajęcia obowiązkowe o ściśle zaplanowanym przebiegu tracą cechy relaksu. Sen jest podstawowym i naturalnym wypoczynkiem biernym. Jego istotą jest rozprzestrzenianie się w mózgu stanu rozlanego hamowania; im proces ten jest rozleglejszy, tym sen jest głębszy. Sen zapewnia odpoczynek całemu organizmowi, serce bije wolniej, zwalniają się procesy przemian wewnątrzustrojowych, zmniejsza się napięcie mięśni, a oddech staje się wolniejszy.
7. Ważnym zjawiskiem związanym ze snem jest prędkość zasypiania i prawidłowy przebieg snu. Czynnikami utrudniającymi sen są często warunki współczesnego życia: -- nieprzestrzeganie stałych godzin snu, - zbyt późne spożywanie kolacji (najpóźniej 2 godziny przed snem), - picie wieczorem napojów pobudzających (kawa, mocna herbata), - czytanie podniecających lektur, - pozwalanie uczniowi na naukę czy oglądanie telewizji do późnych godzin wieczornych lub nawet nocnych, - hałas wynikający z nieustającego nawet nocą ruchu ulicznego, - brak akceptacji, kłopoty, trudności rodzinne czy w grupie rówieśniczej, od których dziecko nie jest w stanie oderwać się w momencie położenia się do łóżka.
8. Wymienione czynniki skracają czas niezbędny do wyspania się. Jaki jest sens i efektywność nauki o późnej porze, wskazuje przebieg krzywej sprawności Grafa (ryc. 1). Jeśli dołączyć do tego intensywność odnowy komórek w późnych godzinach wieczornych czy nocnych (ulegającą zahamowaniu, gdy człowiek nie śpi), to staje się. zrozumiałe, dlaczego w dniu następnym nasza percepcja jest 'obniżona’. Organizm po prostu musi mieć czas na zregenerowanie sił.
9. Ryc. 1. Przebieg krzywej sprawności Otto Grafa oraz odnowy komórek w ciągu doby.
10. Dzieci zasypane ogromem pracy umysłowej, chcąc wywiązać się ze swoich obowiązków, zmuszone są do wielogodzinnego siedzenia za przysłowiowym biurkiem. Radykalnie kurczy się wtedy czas na zabawę, sport, rekreację a nawet prostą pracę fizyczną, przed którą rodzice starają się uchronić dzieci. Konsekwencją jest brak uczucia zmęczenia fizycznego, ułatwiającego zapadanie w głęboki sen. Szczególne miejsce zajmują tu stany emocjonalne wywołane przez różnego rodzaju sprawdziany, wystawianie ocen semestralnych, brak cierpliwości nauczyciela przy pytaniu, jego gwałtowne reakcje na pomyłki dziecka. Są one źródłem nerwowej atmosfery, a często narastającego lęku.
11. Zmęczenie Celem pobytu ucznia w szkole jest zdobycie jak największej ilości wiadomości. Wymaga to od niego dużego wysiłku, któremu jako zjawisko wtórne towarzyszy zmęczenie.
12. Symptomami zmęczenia są m. in.: - niepokój ruchowy, - zmniejszona prędkość reakcji na bodźce, - mniejsza zdolność koncentracji uwagi, - obniżona sprawność przyswajania nowej wiedzy, - występowanie czynności zbędnych w trakcie wykonywania poleceń, - mniejsze tempo i precyzja pracy, - przerwanie pracy.
13. Znużenie Osobnym zagadnieniem jest znużenie, zwane też zmęczeniem subiektywnym, wyrażające się w niechęci do wykonywania określonej pracy. Znużenie zatem może występować bez zmęczenia, a ustępuje po zmianie zajęcia.
14. Rozkład posiłków. Jedynym z wielu omawianych elementów racjonalnego trybu życia ucznia jest rozkład posiłków. Badania dowiodły, że zjadanie obfitych posiłków powoduje silniejsze ukrwienie układu pokarmowego a przez to niedotlenienie mózgu. Następstwem jest niemożność szybkiego podjęcia pracy. Tymczasem powinno nam chodzić nie o przeciążanie żołądka i dodatkowe obniżanie sprawności psychofizycznej organizmu, lecz o podtrzymanie zaopatrzenia energetycznego mózgu oraz zapobieganie obniżeniu się poziomu cukru we krwi.
15. Bardzo ważne dla dzieci w wieku szkolnym jest prawidłowe odżywianie, a szczególnie dostarczenie organizmowi odpowiednich składników budulcowych. Dzieci rosną i potrzebują większej dawki składników budulcowych i witamin. Organizm człowieka nie wytwarza witamin, a więc muszą być one regularnie dostarczane w pożywieniu. Są ważnymi składnikami pokarmowymi niezbędnymi do prawidłowego funkcjonowania organizmu, pełnią rolę regulacyjną - ich brak wywołuje awitaminozę.
16.
17. Wit. "C "występuje w: owocach cytrusowych, kiszonej kapuście, czarnych jagodach, surowych warzywach i owocach - objawy niedoboru to: obniżenie odporności organizmu, krwawienie dziąseł, wypadanie zębów Wit. "D" występuje w: maśle, mleku, wątrobie, jajach kurzych, tranie - jej brak to: krzywica u dzieci, łamliwość kości Oprócz tych najważniejszych witamin są jeszcze inne, równie ważne dla dziecka w młodszym wieku szkolnym są to: witamina "E", "F", "H", "K", "PP", "P", "B11"
19. Normami higienicznymi czytania i pisania nie zajmuję się, jako że są one dość dobrze znane i przestrzegane. Przypomnę jednak, że oświetlenie powinno wynosić minimum 100 luksów, a źródło światła powinno być po stronie lewej dla praworęcznych oraz po stronie prawej dla leworęcznych. Oczy powinny być w cieniu. Odległość oczu od książki musi wynosić 30-40 cm; dobrze byłoby podkładać pod górny brzeg książki podkładkę tak, by niezależnie od miejsca czytania mogła być zachowana prawidłowa odległość.
20. Każdy natomiast powinien znać 10 zasad zdrowego żywienia: 1.Spożyaj różnorodne posiłki. 2.Jedz produkty bogate w węglowodany. 3.Jedz dużo warzyw i owoców. 4.Utrzymuj i dbaj o prawidłowa wagę. 5.Jedz umiarkowane porcje. 6.Jedz regularnie. 7.Pij dużo płynów. 8.Ruszaj się. 9.Modyfikuj styl życia. 10.Miej prawidłową dietę.
21. Podsumowując, widzimy jak wiele czynników i sytuacji wpływa na właściwy proces uczenia się dzieci i młodzieży. Można sformułować zasady, których przestrzeganie sprzyja higienie pracy umysłowej.
22. Te zasady to: - Podejmowanie pracy związanej z aktywnością ruchową. - Dbałość o zróżnicowanie form aktywności. - Zachowanie prawidłowego rytmu pracy, przeznaczając czas na pracę, odpoczynek, sen. - Stosowanie krótkich przerw w pracy i zapewnienie dopływu świeżego powietrza. - Urozmaicanie zajęć, aby uniknąć znużenia. - Planowanie przyszłych zadań aby uniknąć przeciążeń. - Unikanie spędzania wolnego czasu w miejscach źle przewietrzonych i zadymionych. - Ograniczenie oglądania telewizji lub spędzania przed komputerem - Zażywanie spacerów, uprawianie sportu, kontakty z przyrodą. - Właściwe organizowanie odpoczynku w czasie wakacji. - Spożywanie posiłków nie mniej niż 2 godziny przed snem. - Wietrzenie pomieszczeń. - Gimnastykowanie się. - Zapewnienie przeciętnej dawki snu. - Wygodne łóżko, nie za miękki materac, swobodny strój, wygodna pozycja.
23. Źródła Marcinkowski JT (red). Podstawy higieny. Wyd. Volumed,Wrocław 1997. http://www.profesor.pl/publikacja,10339,Referaty,Higiena-pracy-umyslowej-dzieci-i-mlodziezy-Referat-przygotowany-na-posiedzenie-zespolu-wychowawczego http://higiena.biz.pl/ http://www.profesor.pl/mat/na7/na7_r_tess_030726_2.php
