Met de Visie op Food biedt ABN AMRO naast een macro-economische visie op Nederland een omschrijving van de branches die onderdeel uit maken van de foodsector. Met de trends en ontwikkelingen en de actuele branchecijfers kunt u uw bedrijf vergelijken met anderen.

1. visie op Sectorupdate 2012
food
▶▶ Interview
▶▶ Trends & ontwikkelingen
▶▶ Sectorvisie

3. Visie op food 1
Geachte relatie,
Voor u ligt Visie op Sectoren (VOS), de jaarlijkse dwarsdoorsnede van het
Nederlandse bedrijfsleven. In VOS worden de actuele stand van zaken en de
vooruitzichten van een groot aantal sectoren en branches besproken. Aan de
hand van dit rapport kunt u uw onderneming spiegelen aan de trends en
actuele branchecijfers, kijken hoe het met de branche van uw toeleveranciers
is gesteld en zien wat de verwachtingen van ABN AMRO zijn voor uw eigen
branche.
Als bank anno nu publiceren wij VOS ook op onze nieuwe ABN AMRO Market Insights app voor de
iPad. Op deze app vindt u tevens onze andere sectorgerelateerde en macro-economische publicaties.
Aan het begin van het jaar werd het Nederlandse bedrijfsleven geconfronteerd met, helaas
wederom, een lichte recessie. De impact van deze nieuwe recessie wordt voor een belangrijk deel
bepaald door de mate waarin een sector herstel heeft laten zien na de dip in 2009. Precies de reden
waarom nu sectoren als bouw, retail, horeca en zakelijke dienstverlening het zwaar hebben.
Het lijkt er op dat mondiaal de economie zich herstelt en dit zal een positieve uitwerking hebben op
de Nederlandse export. Ook kan de verwachte daling van de grondstoffenprijzen een positieve
bijdrage leveren. In Nederland ligt echter de belangrijkste sleutel tot structureel herstel in handen van
de consument. Het consumentenvertrouwen is ongekend laag en gaat waarschijnlijk pas stijgen als
de onzekerheden over de Europese schuldencrisis, de eigen woning, pensioenen en de overheids-
financiën uit de lucht zijn. Met het onlangs door een aantal politieke partijen gesloten akkoord wordt
er geprobeerd om het overheidstekort terug te dringen. Hoe de maatregelen zullen uitpakken op de
economie, het consumentenvertrouwen en bijvoorbeeld de sector food is op moment van schrijven
van deze publicatie nog onduidelijk.
De foodsector is traditioneel minder conjunctuurgevoelig. Toch zal ook deze sector de noodzaak
voelen om de consument te blijven binden. In dit tijdsgewricht wil de consument lekkere, natuurlijke,
gezonde en betaalbare producten . En de wil van deze voorzichtige consument om te betalen voor
de meerwaarde en emotie rondom een merk? Afnemers kiezen steeds nadrukkelijker voor een
‘eigen-merk-strategie’. Is dit een conjunctureel verschijnsel of heeft het dieper liggende oorzaken?
Vragen waar Isabelle Spindler-Jacobs, directeur Retail bij Heineken en Brian Sharoff, president Private
Label Manufacturing Association wel raad mee weten. Sector banker Niels Dijkman sprak hen over
de ontwikkeling van merken in de foodsector.
Hopelijk stimuleert deze publicatie u om met ABN AMRO en uw collega-ondernemers van gedachten
te wisselen over de uitdagingen voor uw bedrijf en uw sector in Nederland. Wij denken graag met u
mee en zijn u graag van dienst. Namens alle collega’s van ABN AMRO wens ik u en uw bedrijf alle
succes toe!
Met vriendelijke groet,
Joop Wijn
Lid Raad van Bestuur ABN AMRO

4. 2
Visie op food
Sectorupdate 2012

5. Visie op food 3
4 visie op Nederland
26 zuivelindustrie
6 interview
28 leeswijzer
10 dranken
30 colofon
12 foodservice
14 groothandel in bloemen en
planten
16
handel in en bewerking van
groente en fruit
18 handel in en bewerking van vis
20 koek, snacks en zoetwaren
22 mengvoederindustrie
24 slachterijen en
vleesverwerking

6. 4
visie op Nederland
Nederlandse economie
krabbelt in 2012 weer op
Vorig jaar is de economische groei sterk vertraagd en belandde de economie in een
recessie die in het begin van 2012 nog voortduurde. Er zijn echter aanwijzingen dat de
economie in het tweede halfjaar weer groei zal vertonen – waarschijnlijk dankzij een
aantrekkende uitvoer. De consumptieve bestedingen dalen naar verwachting opnieuw.
In 2011 groeide de economie met 1,2%. Ten opzichte van de groei gemiddelde jaargroei toch op 3,8% is uitgekomen, is dan ook gro-
in 2010 (+1,7%) leek de afzwakking beperkt, maar achter die 1,2% tendeels toe te schrijven aan het stevige groeitempo tegen het eind
gaat een forse afkoeling van de economie schuil in de loop van het van 2010.
jaar. In het eerste kwartaal van 2011 steeg het bruto binnenlands
product (bbp) nog met 0,75% ten opzichte van de voorgaande peri- De forse afkoeling bij de uitvoer komt grotendeels, of zelfs hele-
ode. In de daaropvolgende kwartalen viel dat cijfer steeds lager uit. maal, op het conto van de afzetmarkten. Driekwart van de goede-
In het derde en vierde kwartaal was zelfs sprake van krimp (respec- renuitvoer blijft in de EU en daarvan blijft het overgrote deel binnen
tievelijk -0,4 en -0,6% kwartaal-op-kwartaal). Deze ontwikkeling stak de eurozone (krap 59% van de totale goederenuitvoer). De totale
ongunstig af bij die van de eurozone als geheel. In het derde kwar- goedereninvoer van de eurozone is zelfs nog wat meer terug-
taal kromp de Nederlandse economie al, terwijl de eurozone-econo- gevallen dan de Nederlandse uitvoer. We zien hier de gevolgen van
mie nog een plus liet optekenen en in het slotkwartaal van 2011 viel diverse groeivertragende factoren. Denk aan de hoge olieprijzen
het groeicijfer (-0,6%) opnieuw lager uit dan dat voor de eurozone begin 2011, bezuinigingen door overheden en de grote onrust als
als geheel (-0,3%). Jaar-op-jaar viel de groei van het bbp terug van gevolg van de staatsschuldencrisis in de eurozone. Met name die
+2,2% in het begin van het jaar naar -0,2% in het laatste kwartaal. laatste factor heeft het vertrouwen in de economie in de tweede
helft van het afgelopen jaar stevig doen slinken.
Afzwakking groei economie voorbij?
6 120 De economie van de eurozone is naar verwachting in het eerste
kwartaal van 2012 opnieuw gekrompen. Dat kan worden afgeleid
3 105
uit de begin april beschikbare indicatoren. ABN AMRO verwacht dat
de eurozone-economie in het tweede kwartaal stabiliseert, om
% 0 90
vanaf het midden van het jaar weer wat te gaan groeien. Dit be-
75
scheiden herstel kan vooral worden toegeschreven aan de opleving
-3
van de wereldhandel. De binnenlandse bestedingen in de eurozone
-6 60 staan echter onder druk van bezuinigingsmaatregelen. Duitsland
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011
bbp (% j-o-j; l.as) lijkt hierop overigens een uitzondering te vormen.
Economisch-sentimentindicator (r.as)
Bron: Thomson Reuters Datastream De laatste Nederlandse uitvoercijfers lijken (al) wat minder ongun-
stig. In de jaar-op-jaarvergelijking zagen we eind vorig jaar en begin
Uitvoergroei sterk vertraagd, maar dit jaar weer enige stijging van het groeicijfer. Ook de indicatie van
eerste lichtpuntjes zichtbaar de inkoopmanagersindex (PMI) is beter: de deelindex voor de ex-
portorders lag in januari en vooral in februari boven de 50, dat is het
Kijken we naar het verloop van de verschillende bestedingscompo- niveau dat het verschil markeert tussen krimp en groei. Hoewel we
nenten, dan valt op dat de uitvoer (de kurk waar de economie op in maart weer een daling zagen, bleef deze deel-PMI in die maand
drijft) in de loop van het jaar per saldo niet is toegenomen (0,0% nog duidelijk boven de 50.
j-o-j in vierde kwartaal). Na bescheiden kwartaal-op-kwartaal-plus-
sen in het eerste halfjaar, was daarna sprake van minnen. Dat de

7. Visie op Nederland 5
Uitvoergroei lijkt dal gepasseerd Bedrijven die overwegend op de binnenlandse markt georiënteerd
PMI >50 wijst op groei; <50 – krimp zijn (zie ook hieronder), zullen het in 2012 in doorsnee moeilijker
20 70
hebben dan bedrijven die meer exportgericht zijn.
10 60 Huizenmarkt zit vast
De huizenmarkt zit in het slop en er is weinig vertrouwen dat de si-
% 0
50
tuatie spoedig verbetert. De marktindicator van Vereniging Eigen
-10 Huis bereikte in maart een nieuw dieptepunt. Het gebrek aan ver-
40
trouwen draagt bij aan de verwachting dat de huizenprijzen verder
-20
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
30 zullen dalen. Deze verwachting wordt verder gevoed door de ont-
Uitvoer goederen (% j-o-j; l.as) wikkeling van het transactievolume. Het teleurstellend lage aantal
PMI exportorders (index; r.as)
transacties in de eerste maanden van het jaar laat zien dat de hui-
Bron: CBS, Markit NEVI zenmarkt volledig is verkrampt. Dit lage aantal woningtransacties
valt deels terug te voeren op de minder ruimhartige verstrekking van
Binnenlandse bestedingen onder druk hypotheken. De beperkingen op de leencapaciteit vanuit de regelge-
De zwakke stee van de Nederlandse economie is de particuliere ving, zoals de strengere Gedragscode Hypothecaire Financieringen,
consumptie. Deze is al vier kwartalen achtereen gekrompen met de verlaagde Nibud-woonquote en de internationaal aangescherpte
als dieptepunt een terugval van 0,9% kwartaal-op-kwartaal eind kredietvoorwaarden van banken, zijn verantwoordelijk voor een
2011. Daarmee lag de consumptie op het laagste niveau sinds eind minder ruimhartige kredietverlening. Daarnaast speelt de discussie
2003! Gemiddeld kromp de consumptie vorig jaar met 1%. Dat is over de toekomst van de hypotheekrenteaftrek. ABN AMRO houdt
beduidend meer dan de daling van het reëel beschikbaar inkomen er rekening mee dat de huizenmarkt voorlopig vast blijft zitten.
met bijna een half procent. Factoren die verantwoordelijk zijn voor Hoewel de beperkte omvang van de woningvoorraad een prijsval
deze sterkere daling van de consumptie, zijn het vermogensverlies helpt voorkomen, dient rekening te worden gehouden met een ver-
op de aandelen- en de huizenmarkt en het sterk gedaalde consu- dere daling van de huizenprijzen. We schatten dat de huizenprijzen
mentenvertrouwen. Dat vertrouwen stond vorig jaar ook elders in dit jaar met 5% dalen. Ook het aantal transacties blijft laag.
de eurozone onder druk vanwege de staatsschuldencrisis, maar in
ons land speelden nog meer factoren. Zo was er onzekerheid over
de hoogte van de pensioenen vanwege de gedaalde, en te lage, Inflatie
dekkingsgraden van pensioenfondsen. Verder is er het hete hangij- De inflatie liep in 2011 geleidelijk op van 2% in het begin van het
zer van de hypotheekrenteaftrek. Ten slotte wijzen we op de extra jaar naar een piek van 2,7% in september. De toename van het
bezuinigingen. Omdat het begrotingstekort in 2013 flink te hoog prijsstijgingstempo was het gevolg van onder meer hogere arbeids-
dreigt uit te vallen, moet fors extra worden bezuinigd. Ook dat kan kosten en energieprijzen. Daarna viel het cijfer wat terug naar 2,5%
van invloed zijn op de stemming van de consument. in de eerste drie maanden van 2012. Gemiddeld kwam de inflatie in
In 2012 neemt de koopkracht opnieuw af: door bezuinigingsmaatre- 2011 uit op 2,3%.
gelen én omdat de brutoloonstijging (al is deze iets hoger dan in
2011) weer achterblijft bij de inflatie. Alles overziend, gaan we ervan In de loop van 2012 kan het inflatietempo verder afnemen. Deze
uit dat de consumptie dit jaar opnieuw krimp zal vertonen. verwachting baseert ABN AMRO op de aanname dat de olie-
prijzen verder dalen, aangezien het risico van een escalatie in het
Hoewel we voor het tweede halfjaar – vooral dankzij de voorzichtig Midden-Oosten is afgenomen. Echter, door de aangekondigde
aantrekkende uitvoer – weer wat economische groei verwachten, BTW-verhoging kan in het vierde kwartaal de inflatie een sprong
zal het bbp dit jaar (gemiddeld) toch duidelijk dalen. Maar voor 2013 maken.
wordt weer een positief cijfer voorzien.
Particuliere consumptie daalt verder Risico’s
3 De risico’s voor het scenario van ABN AMRO liggen vooral aan de
2
‘onderkant’. In ons scenario gaan wij ervan uit dat de Europese be-
1
leidsmakers erin slagen de staatsschuldencrisis verder te bedwin-
%0
gen, maar dit is verre van zeker. Een nieuwe escalatie van de
-1
staatsschuldencrisis in de eurozone is niet ondenkbaar. Verder
-2
zouden de olieprijzen kunnen stijgen. De economische groei zou in
-3
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 beide gevallen worden gedrukt; en de inflatie valt - bij stijgende olie-
Reëel beschikbaar inkomen Particuliere consumptie
prijzen - hoger uit. Ook bestaat het risico dat de situatie op de hui-
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau zenmarkt verder verslechtert.

8. 6
Links: Niels Dijkman, bij ABN AMRO Sector Banker Food.
Rechts: Isabelle Spindler-Jacobs, Directeur Retail bij Heineken.
Isabelle Spindler-Jacobs, directeur retail bij Heineken:
‘Met een merk verkoop je emotie,
en bier is heel veel emotie‘
Nog altijd zijn de meeste producten in de supermarktschappen van een merk. In 2011
was dat ruim 66%, als we vers en hard discount buiten beschouwing laten. Maar het
aandeel private label producten in de schappen is hoger dan ooit in Nederland: 33,7%.
Nederlandse consumenten willen value for money, en supermarkten kunnen dat op
deze manier realiseren, in combinatie met een intensief promotiebeleid. Private label
(in steeds meer kwaliteitsgradaties) en A-, B- en C-merken, - hoe gaan die twee zich tot
elkaar verhouden? Welke invloed heeft online shoppen daarop? Wat is de kracht van
een merk? Vanuit New York geeft Brian Sharoff, president of the Private Label
Manufacturers Association (PLMA) in een mailwisseling zijn visie. Isabelle Spindler-
Jacobs is Directeur Retail bij Heineken Nederland en Niels Dijkman, bij ABN AMRO
Sector Banker Food, geven hun visie tijdens een ontmoeting in Zoeterwoude.

9. Interview 7
De fotosessie had ook mooi gehouden kunnen worden tussen de En een B-merk bier introduceren dat slechts bij één supermarkt
vitrines van de tentoonstelling in de ontvangsthal van Heineken in gekocht kan worden, zoals een andere grote brouwerij van een
Zoeterwoude. Koperen apparatuur uit oude brouwerijen, foto’s, A-merk heeft gedaan (een exclusiviteitsbeding), is dat iets voor
boeken en displays van biermerken: Heineken, Amstel, Brand, Heineken?
Wieckse. De historie en het heden verbonden. Toch was het voor ‘Een stand alone product dat niemand kent, bij een retailer
dit interview niet de meest geschikte locatie. Isabelle Spindler- neerzetten? Dat gaan wij nu niet doen. Wij willen graag sterke
Jacobs is directeur retail. Een kleine wandeling later - door lange merken bouwen en de categorie op die manier laten groeien. Ook
gangen langs kantoorburelen - staan we voor een modern, fris hebben we Jillz en Strongbow Gold geïntroduceerd. Dit zijn ciders
vormgegeven winkelschap. Met allerlei soorten pils, speciaal- en hiermee is een nieuwe categorie met nieuwe gebruikers
bieren en blikjes, merk en private label. Spindler-Jacobs: ‘Bier is aangeboord.’
een fun product, een vrolijke productcategorie. Iedereen heeft
een positieve connotatie met bier. En als je in de supermarkten
kijkt, zie je dat niet voldoende terug in het bierschap. Dat is niet Bierverkoop omhoog als Oranje speelt
echt mooi, geen schap waar je dorst van krijgt. Dat zouden we bij Spindler-Jacobs: ‘De kwaliteit van een A-merk moet uitmuntend
Heineken graag anders zien. Vandaar dat we hier een bier- zijn en consistent. Overal in de wereld moet een glas Heineken
belevingsschap met merkblokken hebben neergezet. Als inspiratie bier hetzelfde smaken. Maar waarom mensen uiteindelijk meer
voor die retailers, klanten van Heineken. Inmiddels zijn er velen betalen voor een A-merk dan voor private label, dat is emotie. Een
van hen bezig om het bierschap overzichtelijker te presenteren.’ onderneming verkoopt met een A-merk emotie. Een merk is meer
dan een product. En het mooie van bier is: dat is heel veel emotie.
Als mensen bezoek krijgen, op een verjaardag, het is gezellig, dan
Hop en mout zullen ze de gasten niet snel een private label biertje voorzetten.
De consument die voor het bierbelevingsschap met merkblokken Heineken is sponsor van het Nederlands elftal. Als Oranje speelt,
staat, kan sneller het product vinden dat hij of zij zoekt, omdat de en de mensen komen bij elkaar, dan stijgt onze bierverkoop.‘
consument vaak al de keuze voor het merk heeft gemaakt en dan
binnen het merk kijkt naar de verpakking. Merken staan bij elkaar
en private label staat bij elkaar. Spindler-Jacobs: ‘In supermarkten ‘Bier is een fun product,
staat bier in verpakkingssoorten bij elkaar: kratjes bij de kratjes,
mono flesjes bij elkaar, blikjes bij elkaar. De consumenten kunnen
een vrolijke productcategorie‘
gemakkelijker het merk en de verpakking van hun keuze vinden bij
merkschappen. De volgende stap die wij met het bier schap
zouden willen maken is beleving toevoegen. Het is interessant Heineken is een belangrijke speler in het retail-landschap. In de
voor consumenten om te lezen hoe het nou precies zit met hop top 100 van de A-merken met de grootste omzetten in Neder-
en mout en verschillende soorten. Bier is een 100% natuurlijk landse supermarkten in 2011, bezet Heineken - met een omzet
product met een hele rijke historie, alleen vertellen we daar tot nu van EUR 232,40 miljoen- de 5de plaats. De top 100 is samen-
toe te weinig over.’ gesteld door marktonderzoeksbureau SymphonyIRI.
Wat is de verhouding private label en merk voor bier in Spindler-Jacobs: ‘Bier is een traffic generator. Dat betekent dat
supermarktschappen? klanten naar een supermarkt gaan als Heineken of Amstel in de
Spindler-Jacobs: ‘Binnen bier is de verhouding A-merk en private folder staan; dat trekt mensen. Dat is interessant voor super-
label 70-30%. 70% Is merkproduct en 30% is private label markten omdat de meeste mensen die voor een Heineken- of
(inclusief de hard discount supermarkten). Bij Aldi en Lidl in Amstel-aanbieding naar de supermarkt gaan, ook andere
Nederland verkopen ze vrijwel alleen maar private label. Private producten meenemen.
label en hard discount bier hebben sinds 2008 marktaandeel
gewonnen. Als consumenten minder geld hebben, kiezen ze
sneller voor private label. Ook met bier.’ Geen vuistregel voor strategie
Niels Dijkman: ‘Private label en A-merken - eigenlijk de hele
Zou Heineken bier willen verkopen in het hard discount kanaal? foodmarkt - is sterk in beweging. Retail neigt meer en meer
‘Momenteel is dat niet opportuun, maar we staan er in ieder geval private label te voeren. Welk strategisch advies zou je geven aan
niet negatief of afwijzend tegenover. Wij willen graag verkopen, een food producent met een omzet van EUR 10 miljoen tot EUR
daar waar de consument komt.’ 500 miljoen? Moet je je richten op productie van private label, of
op merken?’

10. 8
Spindler-Jacobs: ‘Ik denk dat het heel moeilijk is om één vuist- Consistentie: speciale a-gist familie
regel te geven; dat moet je van bedrijf tot bedrijf bekijken. Ik heb Heineken is een van de oudste, beroemdste Nederlandse
tot nu toe bij bedrijven gewerkt die ervoor hebben gekozen om A-merken. Het is sterk en over de hele wereld bekend. De pils-
geen private label te produceren, waar merken bouwen in de markt is heel traditioneel. Spindler-Jacobs: ‘De innovatiegraad
genen van het bedrijf zit. Er zijn tegenwoordig ook bedrijven die binnen bier is bijvoorbeeld lager dan binnen frisdranken. We
kiezen voor een combinatie van private label en merk. De hebben Amstel blond in een krat geïntroduceerd. Dat is een
klassieke redenering is uiteraard: als je productie-overcapaciteit mooie propositie vanuit extra verfrissing. Er zit iets minder alcohol
hebt, hoe ga je dan je lijnen vullen? Misschien wel met private in (4%). En de advies-prijsstelling, onder de tien euro, is
label.’ interessant. Veel innovaties hebben te maken met de verpakking.
Zo hebben we in 2011 het Heineken en Amstel Tapje op de markt
‘En waarom geen nieuw merk of nieuwe categorie bouwen? Wij gebracht. De marketing is ook sterk vernieuwd. Het is niet alleen
hebben 2 jaar geleden Jillz en Strongbow Gold geïntroduceerd, maar een televisiecampagne en billboards, en dat was het. We
zoals hiervoor aangegeven en sinds afgelopen jaar zie je ook gebruiken veel social media. Op Facebook hebben we miljoenen
Wieckse Witte 0.0% en Wieckse Rosé 0.0% op de schappen bezoekers. Het gaat om de geïntegreerde aanpak om
staan. Ook hebben we de afgelopen jaren het merk Desperados consumenten te bereiken.’
gebouwd in Nederland. De man achter Red Bull, in 1987
begonnen met een merk, is een wereld-speler geworden. Kijk Aan het Heineken bier zelf, vertelt Spindler-Jacobs, zal niets veran-
naar Yakult. Toen dat net op de markt kwam, zeiden mensen dat derd worden. ‘Vanuit de hele wereld komen monsters van Heine-
voor zo’n klein flesje een knettergekke prijs gevraagd werd. ken bier dat ginds is gebrouwen naar de laboratoria in Zoeterwou-
Goede introducties kunnen dus nog steeds.’ de. We monitoren continu de kwaliteit. Consistentie in kwaliteit
hoort bij een merk. Het gist waarmee overal in de wereld gebrou-
wen wordt, een speciale a-gist familie van Dr. Elion, komt uit Zoe-
Partnerschap met retail terwoude. Het is een enorme kunst om te zorgen dat ieder blikje,
Dijkman: ‘Merk en private label hebben elkaar nodig, het zijn com- flesje en glas Heineken - toch voor honderd procent een natuur-
municerende vaten. Je ziet middelgrote bedrijven in de Foodsec- product - exact hetzelfde smaakt. En waar ter wereld je ook een
tor worstelen met de vraag: hoe bereik ik meer toegevoegde glas Heineken bestelt - we exporteren naar meer dan 175 landen -
waarde? Je kunt internationaler gaan werken, exporteren en pro- het smaakt overal hetzelfde. Als je in het buitenland bent en je
duceren in opkomende economieën, of je richt je meer op innova- ziet Heineken, maakt dat iedere Nederlander een beetje trots.’
tie. Denk aan gemak bij kant-en-klaarmaaltijden, aan producten
met minder zout. Je kunt ook proberen een merk te gaan Brian Sharoff
bouwen. Dat is echter slechts weinigen gegeven. Authenticiteit en
waarden zijn van groot belang voor een merk, en dat is niet altijd
procesmatig maakbaar. Het heeft met zachte aspecten te maken.
Een propositie om te investeren in een machine om beter en snel-
ler te verpakken is makkelijker vast te pakken als bank.’
‘Bier trekt veel mensen naar
de supermarkt‘
Dijkman: ‘Ik denk dat exclusieve partnerships met retail de
toekomst hebben. En dan maar voor lief nemen dat de risico-
spreiding vermindert. Vroeger vonden we bij de bank dat je
ongeveer minimaal 25 afnemers moest hebben. Maar als je in
een mooi partnerschap voor een kernproduct met een succesvolle
retailer enig toeleverancier kunt worden, waarom zou je dat niet
doen? Natuurlijk bestaat er risico, dat is ook ondernemen. Maar
als het goed is, investeert de retailer ook materieel en
immaterieel in de relatie met deze toeleverancier.’

11. Interview 9
Brian Sharoff: Wat zou de verdere ontwikkeling van private label kunnen
bedreigen?
‘Private label is concurrent ‘Ik denk dat geen mens op aarde genoeg kennis heeft om in te
schatten welke bedreigende effecten de toekomst in petto heeft
van B- en C-merken’ voor A-merken en private label. Inflatie en economische stagnatie
kunnen op beide tegengestelde effecten hebben. De echte vraag
is: hoe zal de toekomstige markt er uitzien? In hoeverre zullen
apps, kopen met smartphones, social networks en online winkels
Brian Sharoff is president van de Private Label de rol van stenen winkels terugdringen? Of blijven fysieke winkels
Manufacturers Association, PLMA. Die wereld- de belangrijkste marktplaats? Wie het weet, mag het zeggen.’
wijde associatie van 3200 private label-
Zijn naar uw mening private label-fabrikanten, in vergelijking
fabrikanten heeft World of Private Label met merk-fabrikanten, kwetsbaarder voor economische
georganiseerd, de grote internationale handels- recessies, de volatiliteit van grondstofprijzen, de
duurzaamheidseisen en tracking en tracing kwesties?
tentoonstelling in de Amsterdamse RAI, in mei ‘Private label is een zeer competitieve business. Dat geldt voor
2012. Fabrikanten uit 70 landen in duizenden fabrikanten en voor retailers die huismerken verkopen. Alle
stands toonden hun nieuwste producten. genoemde factoren die bedrijfsvoering duurder of goedkoper
maken hebben een grote impact op de business. Maar ook
A-merken zijn niet immuun. Om kort te gaan: voor alle
Hoe zal private label zich in Europa verder ontwikkelen? stakeholders loeren er gevaren.’
‘In Europa heeft private label, in vergelijking met de rest van de
wereld, het grootste marktaandeel. Zo groot is het in Europa ook
nog nooit eerder geweest. Meer dan de helft van de producten in
‘Merk en private label zijn
Engelse supermarkten zijn van een huismerk van de retailer. In communicerende vaten‘
Duitsland, Frankrijk en Spanje ligt dat aandeel op 40%; voor
Nederland is dat 30%. Die populariteit verklaar ik uit de kwaliteit Men zegt wel dat private label - door het belang voor retail en
van het huismerk, die gemiddeld zeer hoog is. Dit effect wordt de medewerking van supermarkten - sneller nieuwe producten
versterkt door het uitstekende assortiment - in alle categorieën, kan introduceren dan merk-fabrikanten. De andere kant van
bij food en non-food - en de manier waarop de retailers de de medaille is dat de consument pas getriggerd wordt door
marketing en promotie doen.’ merk-fabrikanten. Dat is ook logisch; merk-fabrikanten
‘Nederland ziet er qua private label-markt anders uit dan innoveren radicaler en maken de harten van consumenten rijp
buitenlandse markten. Dit komt door één retailer die een enorm voor veranderingen. Private label-fabrikanten haasten zich om
vertrouwen geniet onder de klanten, vooral dankzij zijn excellente de innovatie over te nemen en een groter publiek te bereiken.
service, innovatiekracht en assortiment. Dié supermarkt is de ‘Sommige producten van merk-fabrikanten definiëren een hele
benchmark voor de rest, en noodzaakt andere retailers om ook categorie. Iedere andere fabrikant die niet op de een of andere
kwalitatief goede huismerken in de schappen te hebben.’ manier naar deze producten verwijst zal door de consument
genegeerd worden. Maar: als in een categorie geen enkele merk
Wat denkt u: ten koste van welke stakeholders zal - naar fabrikant een dergelijk stempel heeft gedrukt, dan kunnen private
verwachting - het private label verder groeien? label-fabrikanten ook vrijelijk innoveren en experimenteren. Een
‘De voortdurende expansie van huismerken is een natuurlijke en mooi voorbeeld zijn de kant-en-klaarmaaltijden voor de magnetron,
onomkeerbare zaak, in een tijd waarin retailers steeds méér waarvoor de laatste tien jaar een enorm assortiment van
aandacht geven aan de marketing van hun winkels en de producten is ontwikkeld. De groei van dit soort private label
producten. Kijkend naar trendonderzoek, concludeer ik dat de convenience producten zal aanhouden. Bij premium
A-merken geen hinder zullen ondervinden van private label groei. dierverzorgingsproducten zie ik eenzelfde soort ontwikkeling.’
B- en C-merken lopen wél risico. Maar je moet je realiseren dat de
markt uiterst competitief is, en dat veranderend koopgedrag van Hebben private label-fabrikanten, met hun grote
consumenten altijd effect heeft op ondernemingen. Positief of marktaandeel, niet ook een remmende werking op innovatie?
negatief.’ ‘Nou ja, je kan niet volhouden dat A-merken het monopolie op
innovatie hebben. Van alle nieuwe merkproduct-introducties faalt
maar liefst 85%. Dat pleit niet echt voor de aanpak van A-merken
fabrikanten.’

12. 10
dranken
Aandeel private label producten in dranken neemt toe
Export stuwt omzetgroei in drankenindustrie
Industrie meer mogelijkheden tot expansie dan groothandel
Branchebeschrijving
De drankenindustrie bestaat uit bedrijven die alcoholische dranken De groothandel in dranken houdt zich voornamelijk bezig met de
produceren (bier, wijn, gedistilleerd en likeur) en fabrikanten van non- distributie van dranken naar afnemers als horeca, detaillisten, kantines,
alcoholische dranken (frisdranken, mineraalwaters en sappen). tankstations en cateringbedrijven.
Fabrikanten van zuiveldranken worden niet tot deze branche gerekend.
Trends en ontwikkelingen
In Nederland zijn er volgens het CBS 170 bedrijven actief in de dranken- totale exportwaarde aan dranken. In tegenstelling tot de dranken-
industrie. Dit aantal is de laatste jaren iets opgelopen, onder andere fabrikanten is de drankengroothandel voornamelijk gericht op het
door de groeiende wijnindustrie in Nederland. De bedrijfstak is over- binnenland. Door voorwaartse integratie zijn een aantal zelfstandige
wegend grootschalig van aard. Wel zijn er kleinere producenten die zich groothandels in handen gekomen van brouwerijen. Het productaanbod
op nichemarkten richten, zoals biologische of premium dranken. De van groothandels in dranken is steeds verder uitgebreid. Zo bieden de
mate van grootschaligheid verschilt. Zo zijn de acht grootste bier- groothandels ook food-producten, waardoor hun productaanbod steeds
brouwerijen verantwoordelijk voor meer dan 99% van de Nederlandse meer lijkt op dat van de horecagroothandels. De drankenbranche is
bierproductie. Voor distilleerderijen ligt dat percentage minder hoog, afhankelijk van trends en ontwikkelingen op het gebied van consumptie.
hoewel deze wel stijgende is door overnames in de branche. Dranken- Er is toenemende belangstelling voor gemak, duurzaamheid en
fabrikanten zijn actief op zowel de nationale als de internationale markt. gezondheid. De branche is daarnaast afhankelijk van overheids-
Bier is hierbij het belangrijkste exportproduct met bijna de helft van de regulering.
Onze visie
De financiële crisis is niet aan de drankenindustrie voorbij gegaan. voedingsmiddelenindustrie neemt in de drankenindustrie het aandeel
Zowel de export als de binnenlandse consumptie werd geraakt in 2009. van private label producten toe. Het marktaandeel van private labels
De drankenindustrie liet vanaf 2010 weer positieve groeicijfers zien verschilt nog wel sterk per productcategorie. Zo is deze hoog in de
onder invloed van de exportgroei. De binnenlandse omzet staat al drie vruchtensappen, maar relatief laag in de categorie bier. Wij verwachten
jaren onder druk. Met de dalende consumentenbestedingen zal ook in dat het aandeel van private labels verder zal oplopen onder invloed van
2012 de druk op de binnenlandse omzet aanhouden. De export daaren- de toenemende concentratie in het supermarktenlandschap. Door de
tegen zal in 2012, onder invloed van de groeiende wereldeconomie toe- hoge concentratie is er voldoende schaalgrootte voor supermarkten om
nemen. Kansen liggen hierbij onder andere in de zogenaamde emerging een huismerk te ontwikkelen. De omzet van de groothandel heeft in
markets. Met het stijgen van het beschikbare inkomen in deze landen, 2011 sterk geprofiteerd van de opleving in de horeca. In 2012 zal de
neemt ook de vraag naar premiumproducten toe. Naast de juiste marke- omzet stabiliseren onder invloed van de dalende koopkracht en de
ting, vormt distributie hierbij de sleutel tot succes. Net als in de afnemende consumentenbestedingen.
Kerngegevens Websites
Aantal bedrijven in de branche: ▶▶ wijnindustrie: 45 www.gdh.nl
▶▶ bierbrouwerijen: 60 ▶▶ mouterijen: 5 www.productschapdranken.nl
▶▶ frisdrankindustrie: 20 ▶▶ groothandel in dranken: 1.160 www.commissiebier.nl
▶▶ distilleerderijen: 40 www.pd-cg.nl

13. dranken 11
Binnenlandse omzet blijft achter in drankenindustrie Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
▶▶ De drankenindustrie begon 2011 met twee kwartalen van krimp. 15
De omzet steeg in de tweede helft van 2011 door het aantrekken 10
van de export. 5
Groei in % j-o-j
▶▶ De verwachtingen voor de omzet in 2012 zijn gematigd positief. 0
De binnenlandse omzet zal, mede onder invloed van de dalende -5
koopkracht, licht dalen. De omzet uit export zal aantrekken. -10
-15
-20
2008 2009 2010 2011
Totaal Binnenland Buitenland
Opleving horeca draagt bij aan omzetstijging Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
▶▶ De malaise in de horeca heeft de groothandel in dranken parten 11
gespeeld. In 2011 kwam de horeca weer in de plus. Hiervan heeft
6
de groothandel in dranken kunnen profiteren met een omzetgroei
Groei in % j-o-j
van 4,5%. 1
▶▶ Onder invloed van de dalende koopkracht zal de consument de -4
hand op de knip houden in 2012. Mede hierdoor is er geen ruimte
-9
voor groei in de groothandel in dranken.
-14
2009 2010 2011
Prijs gedistilleerde drank bestaat voor 60% uit belasting Bron: Productschap Dranken
▶▶ Een fles van 1 liter met gemiddelde consumentenprijs en een
alcoholpercentage van 35% bestaat voor 60% van de prijs uit
belasting.
▶▶ Vanwege de relatief hoge accijns in Nederland op alcoholische
dranken, ondervindt de industrie in de export een concurrentie-
Accijns 44% 40% Marge
nadeel.
▶▶ Harmonisatie van accijnzen in Europa wordt al jarenlang 16%
nagestreefd om een “level playing field” te creëren, maar daarin is
nog maar weinig resultaat geboekt. BTW
Bier en gedistilleerd minder gedronken Bron: CBS, Productschap dranken
▶▶ In de afgelopen jaren zijn Nederlanders gemiddeld steeds minder 105 30
bier en gedistilleerde dranken gaan drinken. 100 25
▶▶ Nederlanders drinken 24% meer frisdrank dan in 2000. Met name 95
20
de light-frisdranken zijn in populariteit gestegen. 90
15
85
10
80
75 5
Liter
Liter
70 0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Frisdranken Bier
Mineraalwater (r.as) Vruchtensappen (r.as)
Gedistilleerd (liter a 100%) (r.as) Wijn (r.as)

14. 12
foodservice
Consumentenbestedingen aan foodservice met 0,6% gestegen in 2011
Meer vraag naar duurzame, gezonde en lokale producten
Supermarkten vergroten marktaandeel op foodmarkt
Branchebeschrijving
Bij foodservicegroothandels onderscheiden we drie typen. Het eerste groothandels die zowel de foodretail- als de foodservicemarkt
type bevoorraadt de foodretailmarkt, zoals supermarkten. Het tweede bedienen. Groothandels die foodservicebedrijven beleveren, staan in
type foodservicegroothandel levert primair aan foodservicebedrijven deze Visie op sectoren centraal. De concentratie in de branche is
zoals horeca, bedrijfsrestaurants en zorginstellingen. Tot slot zijn er hoog. Grote partijen zijn Deli XL, Sligro, Metro en Hanos.
Trends en ontwikkelingen
De consumentenbestedingen aan voedings- en genotmiddelen zijn in hadden te maken met een omzetdaling. Zo steeg de omzet van
2011 met 1,7% gestegen naar EUR 56,5 miljard, volgens het fastservice met EUR 188 miljoen tussen 2009 en 2011. Dit geeft aan
FoodService Instituut Nederland (FSIN). De consument was vaker te dat consumenten nog wel bereid zijn om buiten de deur te
vinden op plekken waar je goedkoper uit bent, zoals in supermarkten consumeren, maar kritischer zijn geworden op de prijs-kwaliteit-
en fastservice. Minder vaak was de consument te vinden bij de verhouding van het aanbod. Door de scherpe concurrentie in de markt
klassieke horeca etablissementen. Mede door een vergroting van het en de zuinige consument konden de groothandels de hogere
aanbod vers en kant-en-klaar steeg het marktaandeel op de foodmarkt voedselprijzen niet volledig doorbereken aan de klant. De marges
van supermarkten van 48,4% in 2010 naar 49% in 2011. Het markt- kwamen verder onder druk te staan. De aandacht kwam daardoor
aandeel foodservice daalde verder naar 32% in 2011. Sinds 2009 heeft meer op kostenbesparingen en schaalvergroting te liggen. Door in het
de foodservice onder invloed van de economische crisis EUR 827 aanbod meer te focussen op private label producten proberen
miljoen aan omzet verloren. Niet alle segmenten in foodservice groothandels margeverschraling tot staan te brengen.
Onze visie
In 2012 zal de stijging van de werkloosheid een negatief effect hebben stijgende vraag naar duurzame, lokale en gezonde producten vanuit de
op de consumentenbestedingen. Ook de koopkrachtdaling zal de beste- consument. Foodservice kan hierop inspelen met nieuwe producten,
dingen van consumenten negatief beïnvloeden. Al met al verwacht bijvoorbeeld door het aanbieden van streekgerechten. Hierbij is het wel
ABN AMRO dat er geen ruimte is voor omzetgroei in foodservice. De belangrijk een goede prijs-kwaliteitverhouding te bieden met het oog op
buitenshuisconsumptie zal het in 2012 opnieuw afleggen tegen de con- de prijskritische consument. Om snel te kunnen inspelen op nieuwe
sumptie in supermarkten en andere foodretailkanalen. Vanaf 2013 ver- concepten in de foodservice, wordt een hoge mate van flexibiliteit ver-
wacht ABN AMRO dat de buitenshuisconsumptie weer zal aantrekken. eist van de foodservicegroothandels. Om de producten snel en tegen
Een aantal maatschappelijke trends, zoals vergrijzing en individualise- een goede prijs te kunnen bieden, is samenwerking in de keten essenti-
ring, fungeert als aanjager van deze groei. Foodservice en foodretail eel. Ook samenwerking met andere groothandels op het gebied van
zullen dichter naar elkaar toe bewegen. We zullen in toenemende mate inkoop en logistiek, kan de bedrijven helpen de kosten laag te houden.
retailelementen terugvinden in foodservice en vice versa. Er is een
Kerngegevens Websites
Totale voedingsconsumptie: EUR 56,5 mrd www.fsin.nl
▶▶ Consumptie bij foodretail: EUR 38,4 mrd www.foodholland.nl
▶▶ Consumptie bij foodservice: EUR 18,1 mrd www.distrifood.nl

15. foodservice 13
Bestedingen aan eten en drinken met 1,7% gestegen in 2011 Bron: FSIN
▶▶ In 2011 stegen de consumptieve bestedingen aan voedings- en 60
genotmiddelen met 1,7% naar EUR 56,5 mrd. 50
▶▶ Niet alle segmenten in de foodmarkt konden een omzetgroei laten
40
zien. Zo noteerden de klassieke horecakanalen en catering een
30
omzetdaling van respectievelijk 0,2% en 0,1%.
▶▶ Als gevolg van de daling in de consumentenbestedingen is er geen 20
x 1 mrd EUR
ruimte voor omzetgroei in foodservice in 2012. 10
0
Foodservice kanalen Supermarkten Foodretail overig Totaal Food
2008 2009 2010 2011
Marges onder druk Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
▶▶ De bruto marge van foodretailgroothandels is gemiddeld lager dan
Bedrijfsresultaat
de marge van foodservicegroothandels. In de grafiek is een mix te Overige kosten
zien van de verschillende groothandels. Afschrijvingen 1% 5%
Arbeidskosten
9%
▶▶ De marges kwamen in 2011 onder druk te staan door de hogere 6%
voedselprijzen.
▶▶ De marges op huismerken zijn doorgaans hoger dan op A-merken.
79% Inkoopwaarde van de omzet
Marktaandeel foodservice gedaald Bron: FSIN
▶▶ Het marktaandeel foodservice daalde van 32,4% in 2010 naar Foodservice 32% Gemak
32,0% in 2011. Foodservice bestaat uit de segmenten horeca, Catering
catering en gemak. 10,0%
Supermarkten
6,0%
▶▶ Het marktaandeel van supermarkten groeide van 48,4% in 2010
naar 49% in 2011. Dit ging vooral ten koste van de horeca. Horeca 16,1% 49,0%
▶▶ Het marktaandeel foodservice zal in 2012 nog iets dalen. Voor de
5,4%
middenlange termijn zijn de verwachtingen echter positief: vanaf
Markten en overige retail
13,6%
2013 zal het marktaandeel weer geleidelijk toenemen.
Retail 68%
Speciaalzaken
Meeste groothandels aangesloten bij inkoopcombinatie Bron: Sligro
▶▶ Aan de inkoopkant hebben vier grote grossiercombinaties meer
dan driekwart van de markt in handen. Sligro
Overig
▶▶ Aan de omzetkant is de markt meer versnipperd. Veel van deze
foodservicegroothandels hebben zich gespecialiseerd in een be- 22,3% 18,7%
paald klantsegment, bijvoorbeeld een bepaald type horeca of
Hanos / ISPC 3,4% Lekkerland
zorginstellingen. 3,9%
14,7%
Kruidenier
3,7%
▶▶ Het marktaandeel van marktleider Sligro groeide van 18,2% in 2010 De Kweker / Vroegop 9,0%
13,1%
naar 18,7% in 2011. 11,2%
Metro
Diverse brouwerijen
Deli-XL

16. 14
groothandel in bloemen en planten
Schaalvergroting en samenwerking kenmerkend voor de branche
Export naar bestemmingen buiten de eurozone stijgt
Consolidatie bloemenhandel zet zich versneld voort
Branchebeschrijving
De groothandel in bloemen en planten bestaat uit de binnenlandse en veiling, bij bemiddelingsbureaus en rechtstreeks bij de kwekers. De
de exporterende groothandel. In het binnenland worden de activiteiten handel buiten de veiling om neemt sterk toe. Door de import van
zowel door cash & carry bedrijven als door lijnrijders uitgevoerd. Op bloemen en planten kan de branche gedurende het gehele jaar
buitenlandse markten zijn verzendexporteurs, lijnrijders en gespecia- beschikken over een breed assortiment.
liseerde plantenexporteurs actief. De groothandel koopt in op de
Trends en ontwikkelingen
In de groothandel in bloemen en planten zijn zowel enkele grote Verenigde Staten zijn ook belangrijk. Op de lange termijn laat de
bedrijven als een groot aantal kleinschalige bedrijven actief. De 28 export een groei zien. Het brede, diepe en hoogwaardige assortiment,
grootste exporteurs, elk met een omzet van meer dan EUR 40 de kwaliteit van het product, het grote aantal noviteiten, nieuwe
miljoen, namen in 2011 42% van de exportwaarde voor hun rekening. distributiekanalen op bestaande markten, de ontwikkeling van nieuwe
Deze mix aan bedrijven biedt mogelijkheden om alle marktsegmenten markten en een snelle en efficiënte logistiek zijn belangrijke factoren
optimaal te beleveren. De branche wordt gekenmerkt door schaal- voor de exportstijging. Conjuncturele ontwikkelingen op de belan-
vergroting, specialisatie en een grotere professionalisering. De grijkste afzetmarkten hebben invloed op de export. In 2008 en 2009 is
concurrentie tussen de bedrijven is sterk, waarbij grote volumes de export teruggelopen door economische en valutaire ontwikkelingen
worden afgezet met lage marges. De export is van groot belang voor en de kredietcrisis. De export is in 2011 gegroeid, ondanks de aan-
de branche. Het grootste gedeelte van de export wordt binnen de EU houdende economische onzekerheden.
afgezet, maar landen als Rusland, Zwitserland, Noorwegen en de
Onze visie
De consolidatie in de bloemenhandel zet zich versneld voort. In 2012 product. Een toenemende digitalisering speelt hierbij een rol. De
wordt de afzet en prijsontwikkeling van bloemen en planten vooral marktpositie van de groothandel en de concurrentiekracht van de
bepaald door de economische ontwikkelingen in de afzetgebieden, de bedrijven kunnen worden versterkt door de introductie van nieuwe
weersomstandigheden en de spreiding van de feestdagen. Op langere verkoopconcepten, een grotere samenwerking met kwekers, het
termijn zal de marktomvang in veel exportlanden toenemen, doordat inspelen op nieuwe distributiekanalen en het voeren van een
de consument steeds meer belangstelling heeft voor bloemen en ketenstrategie waarbij wordt samengewerkt met lokale distributie-
planten. De export naar Oost-Europa biedt de grootste groeimogelijk- kanalen. Er vindt in steeds grotere mate een verticale integratie plaats
heden; deze markten zijn relatief minder goed ontwikkeld en de waarbij kweker, handelsbedrijf en retail informatie delen en afspraken
consument in deze landen houdt veel van bloemen. De groothandel maken op basis van exclusiviteit. Kwaliteit, assortiment, service en
ondervindt een grotere concurrentie van rechtstreekse importen uit een goede logistiek blijven de komende jaren randvoorwaarden voor
andere producerende landen en van het lokaal geproduceerde het succes van de groothandel.
Kerngegevens Websites
Aantal exporterende bedrijven: 724 Export snijbloemen: EUR 3.204 mln www.hbagbloemen.nl
Aantal bedrijven met omzet > EUR 5 mln: 183 Export potplanten: EUR 2.039 mln www.tuinbouw.nl
Aantal bedrijven met omzet > EUR 40 mln: 28 www.vgb.nl
www.flowercouncil.org

17. groothandel in bloemen en planten 15
Exportgroei bloemen en planten in 2012 op laag pitje Bron: HBAG Bloemen en Planten
▶▶ De export van bloemen en planten is in 2011 met bijna 2% 4.000
3.374
gestegen tot EUR 5,2 miljard. 3.500
3.237 3.243 3.204
3.151
2.991
▶▶ De export van snijbloemen heeft een beperkte groei van 1,7% 3.000
2.500
laten zien. De consument is terughoudend in zijn aankoopgedrag
1.859 1.854 1.888 1.993 2.039
2.000
door onzekere economische vooruitzichten en het lage 1.777
1.500
consumentenvertrouwen.
1.000
▶▶ ABN AMRO verwacht in 2012 een beperkte groei van de export ten
x 1 mln EUR
500
gevolge van de economische ontwikkelingen in de wereld. 0
2006 2007 2008 2009 2010 2011
Snijbloemen Pot- en tuinplanten
Export naar Rusland is smaakmaker Bron: HBAG Bloemen en Planten
▶▶ De export van snijbloemen naar Duitsland, de belangrijkste export-
bestemming, is in 2011 met 1,7% gedaald. De daling is groot,
Overige
mede als de gunstige ontwikkeling van de Duitse economie in Duitsland
2011 in ogenschouw wordt genomen.
29% 30%
▶▶ De export naar Zuid-Europese bestemmingen stond door
ongunstige economische ontwikkelingen in deze regio onder druk.
4%
Rusland
▶▶ Buiten de eurozone kent de export van snijbloemen naar het Ver- 4% 14%
6%
enigd Koninkrijk (+4,7%) en Rusland (+32,3%) een sterke opleving. België
13%
Verenigd Koninkrijk
Italië
Frankrijk
Veilingomzet stijgt verder Bron: VBN, 2011 FloraHolland
▶▶ De veilingaanvoer van snijbloemen is in 2011 met 3,1% gestegen, 2.800
2.548
voornamelijk door de grotere buitenlandse aanvoer. Het gemiddel- 2.477
2.387
2.353
2.400
2.194
de prijsniveau daalde met 1,9%. Per saldo is de veilingomzet met
2.000
1,0% toegenomen.
1.600
1.402 1.459 1.458
▶▶ De veilingomzet van potplanten groeit jaarlijks. In 2011 is de veiling- 1.292
1.377
1.200
omzet van tuinplanten met 5,3% gedaald.
800
▶▶ Via de veilingen worden zowel producten van Nederlandse bodem
x EUR 1 mln
316 316 355 379 339
400
als importproducten verhandeld.
0
2007 2008 2009 2010 2011
Snijbloemen Potplanten Tuinplanten
Import bloemkwekerijproducten neemt weer toe Bron: Productschap Tuinbouw
▶▶ Na een dipje in 2010 is de import van snijbloemen en potplanten in 870
827
749 748 733 750
2011 met 2% gestegen. 770
704
670
▶▶ Kenia is de belangrijkste leverancier van bloemkwekerijproducten
570
aan Nederland met een marktaandeel van 25%. De import uit
470
Kenia neemt jaarlijks toe. 379
358 361 370
370 349
308
▶▶ De rechtstreekse import van bloemkwekerijproducten door de
270
x 1 mln EUR
groothandel buiten de veiling om toont een stijgende lijn. 170
70
2006 2007 2008 2009 2010 2011
Snijbloemen Potplanten

18. 16
handel in en bewerking van groente en fruit
Nederland, groenteschuur van Europa, heeft sterke positie op internationale markt
Exportgroei voornamelijk bepaald door sterke vraag uit Oost-Europa
Goede sourcing en een netwerk met goede afzetkanalen van groot belang
Branchebeschrijving
De handel in en de bewerking van groente en fruit kan in de volgende rechtstreeks bij tuinders, telersverenigingen of akkerbouwers. Veel
segmenten worden onderverdeeld: groothandel (exporterend, bedrijven handelen ook in importproducten, zoals citrusfruit en
importerend en binnenlandse), tussenhandel (inclusief sorteer- en bananen. Uien worden in deze beschrijving buiten beschouwing
pakstations), groentebewerkingsbedrijven en groente- en fruit- gelaten.
verwerkende industrie. De bedrijven kopen in op de veilingen of
Trends en ontwikkelingen
In de branche zijn uiteenlopende bedrijven actief, variërend van de ductie klein is, in het assortiment op te nemen. Het Nederlandse pro-
groothandel tot de verwerkende industrie. De meeste bedrijven in de ductenpakket heeft op internationale markten een sterke positie door
branche zijn kleinschalig van aard; er zijn slechts enkele grote bedrijven het brede, diepe en hoogwaardige assortiment, de goede en uniforme
actief. Door deze mix aan bedrijven kunnen alle marktsegmenten opti- kwaliteit, de grote aandacht voor voedselveiligheid, het gebrek aan en
maal worden beleverd. Grotere bedrijven richten zich op supermarkten, de controle op residuen van gewasbeschermingsmiddelen en een
terwijl kleinere bedrijven de foodservicemarkt beleveren of een sterke snelle en efficiënte logistiek. Gezond, gemak, gevarieerd en duurzaam
regionale scope hebben. De concurrentie tussen de bedrijven is sterk, geproduceerd staan bij de hedendaagse consument hoog in het vaan-
mede door de grotere rechtstreekse leveringen van telersverenigingen del. Dit geeft een impuls aan de afzet van verse, voorverpakte, bewerk-
aan de retail. De export is belangrijk, waarbij de re-export via Nederland- te en kant-en-klare producten. De bedrijven trachten de grondstofvoor-
se zeehavens aan belang wint. De doorvoer biedt mogelijkheden om ziening op langere termijn vast te leggen door samenwerking met
naast exotische producten ook producten waarvan de Nederlandse pro- toeleveranciers of door het aangaan van contractuele verplichtingen.
Onze visie
In de branche kan de bedrijfsstructuur worden versterkt door worden versterkt door productinnovatie, de introductie van
schaalvergroting, specialisatie en samenwerking, waarbij bedrijven zich kwaliteitslabels en logistieke concepten voor de optimalisatie van
richten op bepaalde marktsegmenten of bepaalde distributiekanalen. tracking en tracing. Sturen op kwaliteit en volume door intensieve
Samenwerking kan in verschillende vormen plaats vinden, zoals met samenwerking vormt een randvoorwaarde voor het realiseren van deze
telers, telersverenigingen, retail of foodservicebedrijven. De export van initiatieven. Verder kunnen bedrijven de concurrentiekracht vergroten
het verse product kan zich de komende jaren op de huidige hoge door een ketenstrategie te voeren of door verkoopconcepten te
niveaus handhaven. Veel West-Europese markten laten verzadigings- ontwikkelen. Op de internationale groente- en fruitmarkt met een sterke
verschijnselen zien, maar er zijn nog veel mogelijkheden voor de export internationale concurrentie is volgens ABN AMRO ruimte voor
naar Oost-Europa. Het is van belang om het product op de langere leveranciers met een goede sourcing en een netwerk met goede
termijn minder anoniem te maken. Het onderscheidend vermogen kan afzetkanalen, die een breed en diep assortiment voeren.
Kerngegevens Websites
Aantal groothandelaren in AGF: 1.065 Export groente, Nederlands product: www.frugiventa.nl
Aantal groente- en fruitverwerkers: 105 1,73 mln ton www.tuinbouw.nl
Aantal groentesnijderijen: 96 Export fruit, Nederlands product: 0,32 mln ton www.gfactueel.nl
Import verse groente en fruit : EUR 4.450 mln www.vigef.nl

19. handel in en bewerking van groente en fruit 17
EHEC laat sporen na in export glasgroente Bron: Productschap Tuinbouw, KCB
▶▶ De impact van de EHEC-crisis op de export van Nederlandse 2.400
groente is in 2011 groot geweest. De export daalde in volume met 2.000
1.814 1.821
1.747
5%, terwijl de fruitexport met 8% afnam. 1.671 1.689 1.729
1.600
▶▶ Circa 88% van de export van groente en fruit wordt in lidstaten van
1.200
de EU afgezet. Duitsland en het Verenigd Koninkrijk nemen meer
dan de helft van de export voor hun rekening. 800
▶▶ Buiten de EU is Rusland de belangrijkste exportbestemming. 352 343 317
x 1.000 ton
400 320
311 279
De export naar dit land was in 2011 stabiel.
0
2006 2007 2008 2009 2010 2011
Verse groente, excl. uien Vers fruit
Toename import van verse groente en fruit Bron: Eurostat, Productschap Tuinbouw
▶▶ De importwaarde van groente is in 2011 verder toegenomen. 3.600
3,200
▶▶ De fruitimport bevindt zich in een stijgende trend, met een onder- 2.927 2.870
3.000
2.740
breking in 2009. Het belangrijkste importproduct is sinaasappel, 2.396
2.594
2.400
gevolgd door druif, appel en banaan.
1.800
▶▶ Er worden veel groenten geïmporteerd uit de EU-lidstaten, waarbij
1,250
1.066 1.040
Spanje een belangrijke plaats inneemt. Het belangrijkste herkomst- 1.200
964 985 975
land buiten de EU is Israël. 600
x EUR 1 mln
0
2006 2007 2008 2009 2010 2011*
Groente Fruit
Industriële verwerking van verse groenten in dalende lijn Bron: VIGEF
▶▶ Bijna de helft van de industrieel verwerkte groenten wordt 600
gesteriliseerd. De producten worden verpakt in pot of blik.
500
58
▶▶ Circa 90% van de industrieel verwerkte verse groenten is 67 68 58
37 48
400 57 48 34 44
33
afkomstig van Nederlandse bodem. De import van grondstoffen 143
33
130 148 145 137
300
wordt mede vanuit prijsperspectief belangrijker. 147
▶▶ De productie van de verwerkende industrie is afhankelijk van het 200
270
246 240 247 242
209
gecontracteerde areaal. Vraag- en aanbodverhoudingen, voorraden
x 1.000 ton
100
en prijsontwikkelingen beïnvloeden het areaal.
0
2005 2006 2007 2008 2009 2010
Gesteriliseerd Diepgevroren Tafelzuren Overige verwerking
Groentebewerkingsbedrijven in een groeiende markt Bron: HBAG Groenten en Fruit
▶▶ De groei van de binnenlandse omzet van groentesnijderijen is jaar- 600
520 525
lijks minder groot, maar neemt nog wel toe. De export is van on- 488 509
500
dergeschikt belang. 423
379
400
360
▶▶ De gemakstrend bevordert de afzet van voorverpakte en bewerkte
300
groente. De retail neemt deze producten met een hogere marge
graag in het assortiment op. 200
▶▶ Groentesnijderijen zetten de producten af aan supermarkten, de
x 1 mln EUR
100
foodservicemarkt, de horeca en bedrijven die de producten verder
0
verwerken tot eindproducten. 2004
Omzet
2005 2006 2007 2008 2009 2010

20. 18
handel in en bewerking van vis
Verschuiving visconsumptie van vers naar diepvries
Import van vis in zeven jaar tijd bijna verdubbeld; 12% groei in 2011
Duurzaamheid en certificering hoog op agenda
Branchebeschrijving
Onder de handel in en bewerking van vis valt een brede schakering bedrijfsactiviteiten door de bedrijven gecombineerd. De bedrijven
aan bedrijven. Dit betreft de groothandel, de bewerking en verwerking handelen in vis en verwerken vis, die op de visafslagen is aangevoerd
van rond- en platvis, haring en andere pelagische vis, de verwerking of uit import afkomstig is. De distributie vindt plaats naar detailhandel,
van schelpdieren en garnalen en het roken van vis. Veelvuldig worden horeca en grootverbruik.
Trends en ontwikkelingen
Het aantal bedrijven in de visverwerkende industrie en in de groothan- delpunt in de internationale vishandel. De bedrijven trachten de grond-
del in vis laat geen grote mutaties zien. De import van vis is van groot stofvoorziening op langere termijn vast te leggen door samenwerking
belang voor de branche door de belemmerende invloed van de Neder- met toeleveranciers en door het aangaan van contractuele verplichtin-
landse visquotering. Tevens biedt dit mogelijkheden voor een verbre- gen. De afzet van verse vis op de huishoudelijke markt is in 2011 met
ding van het assortiment met nieuwe, exotische vissoorten. De import 1% gedaald. De afzet van diepvriesvis is daarentegen met 2% geste-
neemt toe door de verdere commercialisering van vissoorten, zoals gen. Door de economische ontwikkelingen en het lage consumenten-
pangasius en tilapia, de relatief lage prijzen van deze vissoorten en de vertrouwen kiest de consument voor goedkopere vissoorten en vindt
groei van viskwekerijen in het buitenland. Er wordt veel vis geïmpor- er een downgrading bij de visconsumptie plaats. De afzet van viscon-
teerd uit landen buiten de EU, waarbij de import uit Aziatische landen serven is in 2011 met 8% gedaald, mede door de prijsstijging van deze
groot is. Nederland ontwikkelt zich in toenemende mate als een mid- producten. De export van vis en visproducten is in 2011 gestegen.
Onze visie
Schaalvergroting en samenwerking zijn belangrijke elementen in de en er is meer vis laagdrempelig in de supermarkt verkrijgbaar. Gezond,
branche om een antwoord te geven op de grotere marktmacht van de gemak en gevarieerd heeft de hedendaagse consument immers hoog
afnemers. De komende jaren zal de import van vis verder toenemen, in het vaandel staan. De visconsumptie kan ook verder toenemen door
doordat exotische en relatief goedkope vissoorten populairder worden in te spelen op de grotere aandacht van de consument voor verant-
bij de consument. De groeiende vraag naar goedkopere soorten wordt woord gevangen vis. Duurzaamheid en certificering door middel van
mede in de hand gewerkt door minder goede economische ontwikke- het MSC- en ASC-label staan in de gehele keten, van voerleverancier
lingen in de eurozone. Op de langere termijn ondervindt de binnen- tot consument, hoog op de agenda. Voor de bedrijven in de handel in
landse visconsumptie een positieve impuls door de volgende factoren: en bewerking van vis is marktpositionering van groot belang. Sommi-
vis heeft een gezond imago, er is meer laaggeprijsde vis verkrijgbaar, ge bedrijven richten zich op de huishoudelijke markt, terwijl andere on-
door productontwikkeling wordt het assortiment visbereidingen groter dernemingen actief zijn op de foodservicemarkt of in de horeca.
Kerngegevens Websites
Aantal visverwerkende bedrijven: 130 www.pvis.nl
Aantal groothandels in vis: 485 www.visbureau.nl
Bestedingen vis, schaal- en schelpdieren: EUR 530 mln www.dutchfish.nl
Export vis en visproducten: EUR 2.536 mln www.visserijnieuws.nl
Import vis en visproducten: EUR 2.203 mln