Բջիջներ և հյուսվածքներ

1. Բջիջներ և
հյուսվացքներ

2. Բջիջներ
Բջիջներ և հյուսվացքներ

3. Բջիջներ և հյուսվացքներ
Բջիջը համարվում է բոլոր կենդանի օրգանիզմների
կառուցվածքի, ֆունկցիայի և գենետիկական
տարրական միավորը։ Բջիջը, որպես օրգանիզմի
կառուցվածքի տարրական միավոր, օժտված է կենդանի
նյութին բնորոշ հատկություններով, որոնք պահպանում
ու փոխանցվում են հաջորդ սերունդներին։

4. Բջիջը կազմված է տարբեր բաղադրամասերից, որոնք
կենսագործունեության ընթացքում կատարում են առանձնահատուկ
ֆունկցիաներ՝ խիստ համաձայնեցված ռեժիմով։ Յուրաքանչյուր բջիջ
կազմված է բջջապլազմայից (պրոտոպլազմա) և կորիզից։ Բջջապլազման
կիսահեղուկ միջավայր է, որը բաղկացած է 2 հիմնական
բաղադրամասերից՝ ցիտոպլազմայից և կարիոպլազմայից և պարունակում
է բազմաթիվ օրգանոիդներ ու տարբեր ներառումներ։ Ներառումները բջջի
գործունեության արգասիքների կուտակումներ են՝ բշտիկների կամ
հատիկների ձևով։
Բջիջներ և հյուսվացքներ

5. Վերջիններս հարուստ են ճարպերով, ածխաջրերով, սպիտակուցներով,
աղերով, որոնց քանակը փոփոխվում է բջջի գործունեության ժամանակ։
Ցիտոպլազման հոմոգեն, թափանցիկ մածուցիկ հեղուկ է, որում
տարբերում են՝ հիալոպլազմա, օրգանոիդներ և ներառուկներ:
Ցիտոպլազման արտաքինից պատված է թաղանթով, որին անվանում են
ցիտոպլազմային մեմբրան կամ պլազմոլեմ։ Բուսական բջջի պլազմոլեմն
արտաքինից պատված է բջջապատով, որը հիմնականում կազմված է
ցելյուլոզից և պեկտինից։ Կենդանական բջիջների պլազմոլեմն
արտաքինից պատված է 10-20 նմ հաստություն ունեցող գլիկոկալիքսով,
որի հիմնական բաղադրամասերն են գլիկոպրոտեինները և
գլիկոլիպիդները։
Բջիջներ և հյուսվացքներ

6. Հյուսվածքներ
Բջիջներ և հյուսվացքներ

7. Բջիջներ և հյուսվացքներ
Հյուսվածքը բջիջների և միջբջջային նյութի ընդհանուր ծագում,
որոշակի կազմություն և ֆունկցիաներ ունեցող միասնական համակարգ
է։ Հյուսվածքների կազմությունը և ֆունկցիաները մշակվել են
կենդանական աշխարհի էվոլյուցիայի ընթացքում։ Այդ
ժամանակաընթացքում օրգանիզմի և արտաքին միջավայրի
փոխազդեցությունը, գոյության պայմաններին հարմարվելու
անհրաժեշտությունը նպաստել են որոշակի ֆունկցիաներով օժտված
չորս տեսակ հյուսվածքների առաջացմանը՝ էպիթելային, շարակցական,
մկանային, նյարդային։

8. Էպիթելային հյուսվածքը պատում է մարդու և կենդանիների մարմնի
արտաքին մակերևույթը, մարմնի բոլոր խոռոչները, սնամեջ օրգանների և
անոթների ներքին պատերը, մտնում գեղձերի բաղադրամասերի մեջ։
Տարբերում են հարթ, գեղձային և թարթչավոր էպիթելային հյուսվածքի
տարատեսակներ։
Հարթ էպիթելը կազմված է միմյանց կիպ հարող բջիջներից, որոնք պատում
են մաշկի մակերևույթը, բերանի խոռոչը,կերակրափողը, թոքաբշտիկները։
Մաշկային էպիթելը բազմաշերտ է, և նրա ածանցյալներն են եղունգներն ու
մազերը։ Գեղձային էպիթելը մտնում է գեղձերի կազմի մեջ և կատարում
հյութազատական գործառույթ։ Աղիքային էպիթելը մարսողական ուղու
պատը ծածկող լորձաթաղանթն է։ Այն մասնակցում է նաև գեղձերի
(ենթաստամոքսային գեղձ, լյարդ, թքագեղձ) առաջացմանը։ Թարթչավոր
էպիթելը պատում է շնչուղիների խոռոչը։ Էպիթելային բջիջները բազմանում
են արագ և փոխարինում մահացած բջիջներին։
Բջիջներ և հյուսվացքներ

9. Շարակցական հյուսվածքը կազմված է նոսր դասավորված բջիջներից,
որոնց արանքում առկա է մեծ քանակությամբ թելակազմ միջբջջային
նյութ։ Շարակցական հյուսվածքը կազմում է կմախքը, ենթամաշկային
ճարպային շերտը,արյունը,ավիշը։ Այն մտնում է բոլոր
ներքին օրգանների կազմության մեջ, օժտված է արագ վերականգնվելու
հատկությամբ։ Վերջինիս կազմված է թելիկներից և հիմնական անձև
նյութից։ Տարբերում են բուն շարակցական, աճառային և ոսկրային
հյուսվածքներ։
Բջիջներ և հյուսվացքներ

10. Մկանային հյուսվածքը կազմված է մկանաթելերից
(մկանային բջիջ) և միջբջջային նյութից։ Մկանային
բջիջների ցիտոպլազմայում կան մանրադիտակային
թելիկներ, որոնք կծկվում են և ապահովում մկանի
կծկողական գործառույթը։ Մկանային հյուսվածքը լինում
է միջաձիգ զոլավոր և հարթ։
Բջիջներ և հյուսվացքներ

11. Բջիջներ և հյուսվացքներ
Նյարդային հյուսվածքը կազմված է նյարդային բջիջներից՝ նեյրոններից,
ուղեկից բջիջներից և միջբջջային նյութից։ Նեյրոններն ունեն մարմին և
ելուստներ։ Մարմինը կազմված է ցիտոպլազմայից և կորիզից։ Ելուստները
լինում են կարճ և ճյուղավորված։ Դրանք կոչվում են դենդրիտներ, որոնք
ընկալում են նյարդային գրգիռը և փոխանցում նեյրոնի մարմնին։
Նեյրոններն ունեն նաև երկար (մինչև 1 մ երկարությամբ) ելուստներ, որոնք
պատված են միելինային թաղանթով։ Երկար ելուստները կոչվում են
աքսոններ, որոնց միջոցով գրգիռը հաղորդում է մեկ նյարդային բջջից
մյուսին կամ աշխատող օրգանին։ Նյարդային հյուսվածքում, բացի նեյրոնից,
կան նաև ուղեկից բջիջներ, որոնք նեյրոնից փոքր են 3-4 անգամ, կազում են
կենտրոնական նյարդային համակարգի 40 %-ը:

12. Բջիջներ և հյուսվացքներ
Դանիելյան Յուրի
8.3 դասարան