Η Ελληνική Επανάσταση του 1821

1. Η ελληνική επανάσταση του
1821

2. Ο χαρακτήρας της ελληνικής
Επανάστασης
• Η ελληνική Επανάσταση του 1821 πρόσφερε
τη δυνατότητα συγκρότησης ανεξάρτητου
ελληνικού κράτους
• Είχε εθνικό χαρακτήρα.
• Είχε πολιτικό χαρακτήρα.
• Συγγενεύει με τα αντίστοιχα της Ιταλίας,
Γαλλίας και Β. Αμερικής.

9. Οργάνωση και έκρηξη
• Ο χαρακτήρας της Φιλ. Εταιρείας ήταν
συνωμοτικός.
• Η αναζήτηση της ηγεσίας με διασυνδέσεις
στη ρωσική πολιτική σκηνή ήταν αγωνιώδης.
• Την ηγεσία ανάλαβε ο Αλ. Υψηλάντης.
• Η έναρξη της επανάστασης στις
Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και η αποτυχία
της.

12. • Οι Τούρκοι δεν μπορούσαν να στείλουν
στρατό χωρίς την άδεια της Ρωσίας.
• Οι δυνάμεις των Τούρκων θα διασπάζονταν.
• Η επανάσταση θα επεκτείνονταν στη
Βαλκανική.
• Ο Υψηλάντης θα οδηγούσε το στρατό στην
Νότια Ελλάδα.

14. Η επανάσταση στις Παραδουνάβιες
Ηγεμονίες
• Ο Υψηλάντης συνεργάστηκε με τους
Φαναριώτες ηγεμόνες των Παραδουνάβιων
Ηγεμονιών.
• Δεν κατάφερε να κρατήσει μαζί του τους
ντόπιους πληθυσμούς.
• Η εξέγερση κατέληξε σε αποτυχία με τραγικά
αποτελέσματα.

15. Μάχη στο Δραγατσάνι (2 Ιουνίου
1821)

16. Τα θετικά

17. • Διασπάστηκαν οι δυνάμεις των Τούρκων.
• Ξεκίνησε η επανάσταση στη Νότια Ελλάδα.

18. Η εδραίωση της επανάστασης
• Πλήθος επαναστατικών εστιών που
εκδηλώθηκαν μαζικά, θέτοντας σε
επαναστατικούς ρυθμούς όλη την ελληνική
επικράτεια.

19. Οι πρώτες αντιδράσεις
• Ο Σουλτάνος αντέδρασε άγρια με στόχο να
εκφοβίσει τους Έλληνες επαναστάτες.
• Σφαγές χριστιανών από φανατισμένους
Οθωμανούς.
• Σταδιακή εμπλοκή των ΜΔ στην ελληνική
υπόθεση.

20. Η εξέλιξη της Επανάστασης
• Η επανάσταση στη νότια Ελλάδα επικράτησε εξαιτίας
της μεγάλης απόστασης από τα τουρκικά στρατιωτικά
κέντρα και την ύπαρξη εθνικής ομοιογένειας.
• Η ανταρσία του Αλή Πασά στην Ήπειρο βοήθησε της
εδραίωση της επανάστασης.
• Αρχικά οι Έλληνες είχαν στρατιωτικές επιτυχίες
(Δερβενάκια με αντίποινα την καταστροφή της Χίου ,
άλωση της Τριπολιτσάς).
• Η αποβίβαση των αιγυπτιακών στρατευμάτων του
Ιμπραήμ (1824) αποτέλεσε θανάσιμο κίνδυνο για την
επανάσταση.

21. Η πολιτική συγκρότηση των Ελλήνων
• Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης δημιουργούνται τοπικά
επαναστατικά συμβούλια. Διακρίνονται 3 πολιτικές δυνάμεις: οι
προεστοί, οι πλοιοκτήτες και στρατιωτικοί
(Κολοκοτρώνης/Κωλέττης).
• Δημιουργήθηκαν αντιπαραθέσεις γύρω από τη νομή της εξουσίας:
παραδοσιακοί τοπικοί άρχοντες/στρατιωτικοί και νεοφερμένοι,
καλλιεργημένοι ¨Έλληνες της διασποράς (Φαναριώτες) = εμφύλιοι
πόλεμοι
• 1822 Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου= πρώτο δημοκρατικό Σύνταγμα
της χώρας βασισμένο στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, το
Πρσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος .
• Δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία μικρού
εθνικού κράτους και ταυτόχρονα γεννιέται και η Μεγάλη Ιδέα.
• Εκκλήσεις των Ελλήνων προς την πολιτισμένη Δύση για βοήθεια.
Δημιουργία ξενικών κομμάτων: αγγλικό, γαλλικό, ρωσικό.

22. Ιωάννης Κωλέττης (1773-1847).
Λιθογραφία του P. Simonau (Αθήνα, Εθνικό
Ιστορικό Μουσείο).
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.ΙΒ΄,
Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1975,
Δημήτριος Υψηλάντης (1794-1832)
(Αθήνα, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο).
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ.ΙΒ΄,
Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1975, σ.137.

23. • Πορτρέτο του Ιωάννη
Καποδίστρια από το
φυσικό. Το έργο φέρει την
ιδιόχειρη υπογραφή του
Ιωάννη Καποδίστρια και τη
ρήση: «Εκείνο που μας
τιμά περισσότερο είναι να
ζήσουμε στη μνήμη των
ανθρώπων». Λιθογραφία
H. Müller.
Φωτιάδης Δ., Η
Επανάσταση του 21, τ.13,
Ν. Βότσης, Αθήνα 1977.

24. Η επίσημη σφραγίδα και η υπογραφή του Κυβερνήτη της Ελλάδος.
Φωτιάδης Δ., Η Επανάσταση του 21, τ.2, Ν. Βότσης, Αθήνα 1977.

25. Η έκβαση της Επανάστασης
• Το πολίτευμα της Ελλάδας δεν κατέληξε να είναι
δημοκρατικό.
• Ούτε η πολιτική κατάσταση του τόπου, ούτε η διεθνής
συγκυρία επέτρεπαν κάτι τέτοιο.
• Η παρέμβαση των ξένων δυνάμεων υπήρξε
καθοριστική στη δημιουργία του ελληνικού κράτους.
• Τα όρια του νέου κράτους ήταν ασφυκτικά.
• Πρώτος κυβερνήτης ο Ιωάννης Καποδίστριας
(συγκεντρωτικός) με έργο στην οικονομία, στρατό,
δημόσια διοίκηση, εκπαίδευση.
• Όθωνας = ο πρώτος Βασιλεύς των Ελλήνων, το 1832.

26. Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα
πριν τη δίκη του Κολοκοτρώνη
• «Ωστόσο, ήδη από τα πρώτα προεπαναστατικά χρόνια, από τη δράση της Φιλικής Εταιρίας ακόμη,
άρχισε να διακρίνεται το χάσμα ανάμεσα στις δύο αυτές μερίδες του Ελληνισμού. Διότι, παρ' ότι οι
προεστοί, θυσιάζοντας χρήμα και ζωές, αλλά και θέτοντας εν αμφιβόλω τα κοινωνικά και πολιτικά
προνόμια που είχαν από τη συμμετοχή τους στην οθωμανική διοίκηση, εν τέλει προσχώρησαν
στον απελευθερωτικό αγώνα, η εμπλοκή των αρματολών και των κλεφτών, εκ των πραγμάτων,
άλλαζε τις κοινωνικές ισορροπίες. Διότι, οι πολεμικές περιπέτειες κατά τη διάρκεια του Αγώνα
ήταν λογικό να συσπειρώσουν τους ελληνικούς πληθυσμούς γύρω από τους επικεφαλής των
ενόπλων τμημάτων του, τον Μπότσαρη, τον Ανδρούτσο, τον Κολοκοτρώνη, τον Καραϊσκάκη, τον
Μαυρομιχάλη, τον Μιαούλη ή τον Τζαβέλα.
• Μπορεί λοιπόν οι προεστοί να τέθηκαν επικεφαλής των επαναστατημένων επαρχιών, εν τούτοις,
σταδιακά, η ηγεσία ήταν λογικό να περάσει στα χέρια των καπεταναίων. Ο λαός αυτούς αγαπούσε
και δευτερευόντως τους πολιτικούς. Ειδικά απέναντι στον Κολοκοτρώνη, ο ανταγωνισμός των
προεστών ήταν εξ αρχής έντονος, προεξάρχοντος του προκρίτου Αναγνώστη Δεληγιάννη. Παρ' ότι
ο Κολοκοτρώνης είχε ενισχυθεί τα μέγιστα μετά τη νίκη του επί του Δράμαλη, εν τούτοις οι
εμφύλιες έριδες, που ξέσπασαν στα 1823, κατέληξαν στον φόνο του πρωτότοκου γιου του, Πάνου
Κολοκοτρώνη.»
• Διαμαντής Α., «Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα πριν τη δίκη του Κολοκοτρώνη», Οι Μεγάλες
Δίκες: Η δίκη του Κολοκοτρώνη, Ελευθεροτυπία, Αθήνα 2011, σ.49.

27. • «Για την αδυναμία των Ελλήνων να επιτύχουν τη δημιουργία μιας κεντρικής
εξουσίας, οι προσπάθειες που έκαναν προς αυτή την κατεύθυνση διατήρησαν
μέσα τους την ιδέα της εθνικής ενότητας με την οποία είχαν ξεκινήσει την
Επανάσταση. Οι προσπάθειες αυτές δεν έγιναν τόσο επειδή υπήρχε η πιεστική
ανάγκη ενός κεντρικού συντονισμού των πολεμικών επιχειρήσεων, αλλά πολύ
περισσότερο επειδή υπήρχε η γενική αντίληψη ότι για να επιτύχουν την
αναγνώριση από τις ευρωπαϊκές Δυνάμεις έπρεπε να εγκαθιδρύσουν ένα κράτος
σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις μπορούσαν,
ως επί το πλείστον, να αφεθούν στην πρωτοβουλία των τοπικών οπλαρχηγών και
των πλοιάρχων. Η τουρκική στρατηγική δεν είχε κανένα μυστικό και δε χρειαζόταν
γενικό επιτελείο για να αντιμετωπιστεί. οι μετακινήσεις των Τούρκων γίνονταν
πάντοτε με αργό ρυθμό και από δρόμους που εύκολα μπορούσε κανείς να
προβλέψει. […] Οι διαπραγματεύσεις όμως με τις Μεγάλες Δυνάμεις ήταν άλλο
θέμα. Αυτές έπρεπε να γίνουν από μία κεντρική εξουσία ή τουλάχιστον από
κάποιον που θα φορούσε το προσωπείο της κεντρικής εξουσίας.»
• Dakin D., Ο Αγώνας των Ελλήνων για την Ανεξαρτησία 1821-1833, μτφρ. Ρ.
Σταυρίδου-Πατρικίου, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1989, σ.393.

28. Απόσπασμα από τη Διακήρυξη της
Επιδαύρου (1821)
• «Μετά μακράν δουλείαν ηναγκάσθημεν τέλος πάντων να λάβωμεν
τα όπλα εις χείρας και να εκδικήσωμεν εαυτούς, και την Πατρίδα
ημών, από μίαν τοιαύτην φρικτήν και ως προς την αρχήν αυτής
άδικον τυραννίαν, ήτις ουδεμίαν άλλην είχεν ομοίαν, ή καν
δυναμένην οπωσούν μετ' αυτής να παραβληθή δυναστείαν. Ο κατά
των Τούρκων πόλεμος ημών, […] είναι πόλεμος εθνικός, πόλεμος
Ιερός, πόλεμος του οποίου η μόνη αιτία είναι η ανάκτησις των
δικαίων της προσωπικής ημών ελευθερίας, της ιδιοκτησίας και της
τιμής, τα οποία, ενώ την σήμερον όλοι οι ευνομούμενοι και
γειτονικοί λαοί της Ευρώπης τα χαίρουσιν, από ημάς μόνον η
σκληρά και απαραδειγμάτιστος των Οθωμανών τυραννία
επροσπάθησε με βίαν ν' αφαίρεση και εντός του στήθους ημών να
τα πνίξη [...]».
• Πηγή: Βουλή των Ελλήνων, 180 χρόνια από την Ελληνική
Επανάσταση, Αθήνα 2001.

29. Ο λόγος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη
στην Πνύκα
• «Εις τον πρώτο χρόνο της Επαναστάσεως είχαμε μεγάλη ομόνοια και όλοι ετρέχαμε σύμφωνοι. Ο
ένας επήγεν εις τον πόλεμο, ο αδελφός του έφερνε ξύλα, η γυναίκα του εζύμωνε, το παιδί του
εκουβαλούσε ψωμί και μπαρουτόβολα εις το στρατόπεδον και εάν αυτή η ομόνοια εβαστούσε
ακόμη δυο χρόνους, ηθέλαμε κυριεύσει και την Θεσσαλία και την Μακεδονία, και ίσως εφθάναμε
και έως την Κωνσταντινούπολη. Τόσον τρομάξαμε τους Τούρκους, οπού άκουγαν Έλληνα και
έφευγαν χίλια μίλια μακρά. Εκατόν Έλληνες έβαζαν πέντε χιλιάδες εμπρός, και ένα καράβι μίαν
αρμάδα. Αλλά δεν εβάσταξεν. Ήλθαν μερικοί και ηθέλησαν να γενούν μπαρμπέρηδες εις του
κασίδη το κεφάλι. Μας πονούσε το μπαρμπέρισμά τους. Μα τι να κάμομε; Είχαμε και αυτουνών
την ανάγκη. Από τότε ήρχισεν η διχόνοια, και εχάθη η πρώτη προθυμία και ομόνοια. Και όταν
έλεγες τον Κώστα να δώσει χρήματα διά τας ανάγκας του έθνους, ή να υπάγει εις τον πόλεμο,
τούτος επρόβαλλε τον Γιάννη. Και μ' αυτόν τον τρόπο κανείς δεν ήθελε ούτε να συνδράμει ούτε να
πολεμήσει. Και τούτο εγίνετο, επειδή δεν είχαμε ένα αρχηγό και μίαν κεφαλή. Αλλά ένας έμπαινε
πρόεδρος έξη μήνες, εσηκώνετο ο άλλος και τον έριχνε, και εκάθετο αυτός άλλους τόσους, και έτσι
ο ένας ήθελε τούτο, και ο άλλος το άλλο. Ίσως όλοι ηθέλαμε το καλό, πλην καθένας κατά την
γνώμη του.»
• Η ομιλία τον Θ. Κολοκοτρώνη πραγματοποιήθηκε στην Πνύκα στις 7/10/1838 και δημοσιεύθηκε
στην εφημερίδα Αιών στις 13/11/1838.
• Ο λόγος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην Πνύκα, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα
2008, σ.13-14.

30. Η Ελλάδα του Καποδίστρια
• «Όταν o Καποδίστριας πάτησε για πρώτη φορά τα χώματα της Ελλάδος (7/19
Γενάρη 1828 αποβιβάστηκε στ' Ανάπλι από αγγλικό πολεμικό) η χώρα, όση είχε
απελευθερωθεί ως εκείνη τη στιγμή, έμοιαζε μ' ένα σωρό ερείπια που καπνίζουν
ύστερα από μια καταστρεπτική πυρκαϊά. Στη στεριά επικρατούσε το δίκαιο της
αρπακτικότητος του τοπάρχη κοτζαμπάση και στη θάλασσα η πειρατεία. Ο
Μοριάς ήταν ρημαδιό. Κάθε μεγαλοκαπετάνιος που κρατούσε ένα κάστρο
(Μονεμβασία ο Πετρόμπεης, Ακροκόρινθο ο Κίτσος Τζαβέλλας, Παλαμήδι ο
Γρίβας και Στράτος) τυραννούσε σαν κατακτητής το γυμνό και άστεγο πληθυσμό.
Παραγωγή δεν υπήρχε, ούτε χέρια να επιδοθούν στην καλλιέργεια της γης λόγω
της ανασφάλειας. Ο πληθυσμός είχε καταφύγει στα βουνά και τις σπηλιές.
Εικοσιπέντε χιλιάδες μαχητές περιπλανιόνταν χωρίς καμμιά μισθοτροφοδοσία ή
ενίσχυση, ενώ οι μοναδικές δημόσιες πρόσοδοι, (δεκάτη και τελωνειακές
εισπράξεις του Αναπλιού) δεν λειτουργούσαν. Κράτος, δηλαδή, και στην πιο
υποτυπώδη του έννοια δεν υπήρχε.»
• Τιρς Φ., Η Ελλάδα του Καποδίστρια. Η παρούσα κατάσταση της Ελλάδος (1828-
1833) και τα μέσα για να επιτευχθεί η ανοικοδόμησή της, μτφρ. Α. Σπήλιος,
Αφοί Τολίδη, Αθήνα χ.χ., τ.1, σ.55.

31. Ν. Μαραγκού, Γεζούλ, Βιβλιοπωλείον
της Εστίας, Αθήνα 2010, σ. 88-91.
• Μία από τις πρώτες του έγνοιες ήταν να βρεθεί τροφή για όλον αυτόν τον κόσμο που μαζεύτηκε
στο νησί. Οι πρόσφυγες πεινούσαν. Έτσι, έφερε τα γεώμηλα, αλλά στην αρχή ήταν όλοι
επιφυλακτικοί, βρήκαν άγευστο το νέο αυτό λαχανικό και το περιφρονούσαν. Αυτοί που δε
χώνευαν τον Καποδίστρια βρήκαν μάλιστα ευκαιρία και άρχισαν να διαδίδουν ότι όχι μόνον είναι
αλούτερος, δηλαδή προτεστάντης, αλλά, με την αντιθρησκευτική και ασεβή του πράξη να διδάξει
την καλλιέργεια των γεωμήλων, θα έκανε τους ορθόδοξους αλούτερους. Τα γεώμηλα ήταν
απαγορευμένος καρπός και μόνο η απλή τους γεύση θα οδηγούσε τους πιστούς στα σκότη της
κολάσεως. Μαζεύτηκαν μάλιστα μια μέρα έξω από το σπίτι του Κυβερνήτη και άρχισαν να
φωνάζουν: «Κάτω ο προδότης, έξω ο αλούτερος, που με τα γεώμηλα θα μας καταστρέψει το
θρήσκευμα! Κάτω ο άθεος!». Ο Καποδίστριας βγήκε στον εξώστη απαθής και δήλωσε προς το
πλήθος ότι τα γεώμηλα ήταν για λογαριασμό του, και όχι γι’ αυτούς. Έδωσε φαινομενικά αυστηρές
οδηγίες στους φύλακες να μην αφήσουν κανέναν να πλησιάσει τα γεώμηλα, ιδιαίτερα δε, τους
είπε να κάνουν πως δε βλέπουν και να αφήσουν τον κόσμο να τα κλέβει. Σε μερικές μέρες είχαν
χαθεί τα γεώμηλα από την παραλία.
• Ο Μπλακ ανέλαβε να βοηθήσει και έφερε το περίεργο αυτό λαχανικό στο σπίτι. Η Λούλα δοκίμασε
να το μαγειρέψει με διάφορους τρόπους, με κρέας, με λαχανικά, αλλά το έβρισκε και αυτή κάπως
άγευστο πράγμα και κατέληξε πως καλύτερο είναι τηγανητό. έτσι, ονόμασαν το φαγητό αυτό «το
φαγητό της Λούλας». Τα έδιναν στα ζώα, στους στρατώνες, στο ορφανοτροφείο. Αλλά σιγά σιγά ο
κόσμος συνήθισε και άρχισε να τα τρώει. Ήταν, βέβαια, όπως και το πλιγούρι, τροφή για τους
φτωχούς.

32. • «Η αύξουσα δημοτικότητα του Κυβερνήτη, η αντιπάθειά του προς τους
κοτζαμπάσηδες, τους οπλαρχηγούς και τους Φαναριώτες- δηλαδή προς τα
ηγετικά στελέχη του επαναστατικού αγώνα- και η μέριμνά του να
επιβάλει το κράτος του νόμου- καταστέλλοντας τις ανταρσίες που
εκδηλώνονταν σε διάφορες περιφέρειες, όπως στη Μάνη, στην Ύδρα ή
στον Πόρο με τη ναυτική ανταρσία του Μιαούλη- δημιούργησαν τις
προϋποθέσεις μιας ισχυρής εναντίον του αντιπολίτευσης. Κύριοι φορείς
του αντιπολιτευτικού αγώνα ήταν οι υποστηρίζοντες τη σύνδεση της
Ελλάδας με τη Μεγάλη Βρεταννία, εκείνοι δηλαδή, οι οποίοι επρόκειτο να
εμφανιστούν ως ηγεσία του αποκληθέντος αγγλικού κόμματος, ενώ οι
γαλλόφιλοι, που θα αποτελέσουν τον πυρήνα του γαλλικού κόμματος, ή
παρέμειναν ουδέτεροι ή ενίσχυσαν την αντιπολίτευση. Κάτω από αυτές
τις συνθήκες, οι οπαδοί του Κυβερνήτη, οι οποίοι απέβλεπαν στη Ρωσία,
αποτέλεσαν τον πυρήνα του ρωσικού κόμματος.»
• Πετρίδης Π., Νεοελληνική Πολιτική Ιστορία 1828-1843, τ.Α',
Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1981, σ.116.