In dit rapport leest u de resultaten van het evaluatie-onderzoek van de Kop Op campagne, uitgevoerd door Universiteit Antwerpen in opdracht van Provinciaal Veiligheidsinstituut Antwerpen. In het eerste deel wordt dieper ingegaan op de voornaamste smartphonegewoonten en –gebruiksmotieven, en schetsen we welke gevoelens de Vlaming heeft bij smartphonegebruik. In het tweede deel worden de activatietools van de Kop Op campagne geëvalueerd en geven we weer in welke mate deelnemers vinden dat de tools aanzetten tot inzicht en bewuster smartphonegebruik.

1. ONDERZOEKSRAPPORT
ONDERZOEK UITGEVOERD DOOR UNIVERSITEIT ANTWERPEN
IN OPDRACHT VAN PROVINCIAAL VEILIGHEIDSINSTITUUT ANTWERPEN

2. ONDERZOEKSCONTEXT
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat digitale toepassingen, maar vooral smartphones zijn binnengedrongen in elk aspect van ons leven. Hoewel sociale en
digitale media veel voordelen bieden (bv. relaties onderhouden, last minute informatie opzoeken, etc.), geven meer en meer mensen aan te worstelen met hun
eigen smartphonegebruik. Het toenemende smartphonegebruik heeft een invloed op onder meer hun sociaal leven, beweging en slaapgewoonten, vaak met
negatieve gevoelens tot gevolg. Imec.digimeter, een jaarlijkse representatieve studie bij Vlamingen, rapporteert dat 34% (>16 jaar) van de Vlamingen toegeeft te
veel tijd aan sociale media te spenderen, 68% zegt zijn smartphone te gebruiken terwijl hij eet, 60,7% terwijl hij televisie, series of films kijkt en 41,7% terwijl hij
met vrienden afspreekt. Tegelijkertijd rapporteert 57,7% van de Vlamingen zichzelf regels op te leggen in zijn smartphonegebruik (bv. gebruiksduur meten, geen
smartphone in de slaapkamer).
Als reactie hierop lanceerde Provinciaal VeiligheidsInstituut Antwerpen (PVI) een campagne met als kernboodschap: Gebruik je smartphone bewust en herstel zo
de balans tussen je smartphonegebruik en je mentale gezondheid. Met deze campagne doelde PVI naar een gezondere relatie met je smartphone, waarbij
zelfinzicht centraal staat. In samenwerking met Universiteit Gent ontwikkelde PVI drie activatietools om mensen te helpen bij het verwerven van zelfinzicht en het
zoeken naar een balans in hun smartphonegebruik: een zelftest die leidt tot vijf profielen, een website met concrete tips en een smartphone logging app Mobile
DNA. Voor meer informatie over de ontwikkeling en uitwerking van de activatietools verwijzen we naar het onderzoeksrapport van UGent.
In dit rapport leest u de resultaten van het evaluatie-onderzoek van de Kop Op campagne, uitgevoerd door Universiteit Antwerpen. In het eerste deel wordt dieper
ingegaan op de voornaamste smartphonegewoonten en –gebruiksmotieven, en schetsen we welke gevoelens de Vlaming heeft bij smartphonegebruik. In het
tweede deel worden de activatietools van de Kop Op campagne geëvalueerd en geven we weer in welke mate deelnemers vinden dat de tools aanzetten tot
inzicht en bewuster smartphonegebruik.
2

3. ‘Mobile relationship’ door Manu Cornet
3

4. INHOUD
4
p. 2
p. 5
p. 7
p. 44
Onderzoekscontext
Onderzoeksmethoden
Deel 1: Gewoonten, motieven en
gevoelens bij smartphonegebruik
Deel 2: Evaluatie campagne en
activatietools

5. ONDERZOEKSMETHODEN
Het evaluatie-onderzoek omvat twee onderzoeksmethoden. Eerst werd een vragenlijstonderzoek uitgevoerd op twee meetmomenten. Dit om
uiteenlopende vragen te kunnen stellen over smartphonegebruik in verschillende contexten aan zo veel mogelijk mensen. Om de vragenlijsten voor
elke deelnemer niet langer dan 10 minuten te laten duren, werden sommige vragen enkel gesteld aan specifieke types deelnemers (i.e., werkenden,
studenten of inactieven). Deelnemers werden gerekruteerd via de Kop Op website (www.kopop.be) waarop een oproep met hyperlink stond om deel
te nemen aan wetenschappelijk onderzoek.
In een tweede fase werden diepte-interviews uitgevoerd. Hierbij werd getracht om de vijf verschillende profielen (cfr. zelftest) aan het woord te
laten om hun gewoonten, motieven en gevoelens beter te begrijpen. Deelnemers werden gerekruteerd via de tweede vragenlijst waarin
geïnteresseerden hun emailadres konden opgeven. Gezien de verdeling van de vijf profielen zeer ongelijk was in het vragenlijstonderzoek (Tabel 1.),
waren bepaalde profielen moeilijk te bereiken en slaagden we er niet in om van elk profiel evenveel mensen te interviewen.
5
Profiel Digimeter UGent Vragenlijstonderzoek UA Kop Op website PVI
Websnacker 565 31% 770 46,7% 11719 37%
Digiyogi 455 25% 622 37,7% 15803 50%
Chitchatbot 237 13% 68 4,1% 2002 6%
Fomo Sapiens 346 19% 123 7,5% 1952 6%
To-do-goeroe 219 12% 66 4,0% 67 0,2%
Totaal 1822 1649 31543
Tabel 1. Verdeling van de vijf profielen in verschillende steekproeven

6. ONDERZOEKSMETHODEN
24 interviews
Wave 2
n = 892
Websnacker
n = 10
Digiyogi
n = 6
Chitchatbot
n = 3
Fomo
Sapiens
n = 3
To do-goeroe
n = 2
2 online
surveys
Wave 1
n = 1690
64% vrouw
Leeftijd M = 37j
62% werkend,
24% student,
14% inactief
65% vrouw
Leeftijd M = 38j
65% werkend,
21% student,
14% inactief 6

7. DEEL 1
GEWOONTEN, MOTIEVEN EN GEVOELENS BIJ
SMARTPHONEGEBRUIK

8. Dagelijks aantal ontvangen en
verzonden berichten
8

9. 6,6%
40,1%
9,2%
54,8% 53,2%
82,5%
21,2%
2,8%
5,0%
9,2%
2,6% 1,7%
8,3%
1,4% 1,7%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Werkend, n = 1026 Student, n = 389 Inactief, n = 120
Verzonden e-mails per dag
0 1 - 15 16-30 31-45 >45
Survey
9
40,1% van de student respondenten stuurt geen e-mails
1/6 werkende respondenten stuurt 31 of meer e-mails per dag

10. 2,3%
9,0%
1,7%
38,5%
72,2%
57,5%
25,2%
13,3%
29,2%
15,6%
2,6% 3,3%
18,3%
3,9%
8,3%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Werkend, n = 1026 Student, n = 389 Inactief, n = 120
Ontvangen e-mails per dag
0 1 - 15 16-30 31-45 >45
Survey
10
1/3 werkende respondenten ontvangt 31 of meer e-mails per dag

11. 2,5%
0,8%
11,7%
60,5%
19,0%
67,5%
21,8% 22,6%
8,3%
6,0%
18,3%
3,3%
9,1%
39,4%
9,2%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Werkend, n = 1026 Student, n = 389 Inactief, n = 120
Verzonden berichten per dag
(sms, instant messaging (IM), sociale media (SM))
0 1 - 15 16-30 31-45 >45
Survey
11
39,4% van de student respondenten stuurt meer dan 45 berichten per dag

12. 2,8%
1,3%
10,8%
54,3%
16,5%
64,2%
22,4%
16,7%
10,8%9,4%
19,5%
4,2%
11,1%
46,0%
10,0%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Werkend, n = 1026 Student, n = 389 Inactief, n = 120
Ontvangen berichten per dag
(sms, IM, SM)
0 1 - 15 16-30 31-45 >45
Survey
12
46% van de student respondenten ontvangt meer dan 45 berichten per dag
1/10 inactieve respondenten ontvangt geen enkel bericht per dag

13. Smartphone- en mediagebruik
op of voor het werk/school
13

14. Survey
4,2%
1,5%
22,8%
14,4%
42,0%
27,2%
20,6%
27,0%
7,9%
23,1%
2,5%
6,7%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Werkend, n = 1026 Student, n = 389
Gebruik smartphone, pc voor persoonlijke doeleinden tijdens werk/studeren
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
14
1/4 werkende respondenten gebruikt nooit of bijna nooit media voor persoonlijke doeleinden tijdens het werk
1/6 student respondenten gebruikt nooit of bijna nooit media voor persoonlijke doeleinden tijdens het studeren

15. Survey
46,7%
29,4%30,5%
33,2%
22,8%
37,4%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Werkend, n = 1020 Student, n = 395
Onweerstaanbare drang om berichten onmiddellijk te
beantwoorden tijdens werk/studeren
Niet akkoord Neutraal Akkoord
15
80,2%
10,8% 9,0%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Werkend, n = 997
Onweerstaanbare drang om werk-
gerelateerde berichten onmiddellijk te
beantwoorden bij vrienden, familie, in vrije tijd
Niet akkoord Neutraal Akkoord
22,8% van de werkende respondenten moet berichten en e-mails onmiddellijk beantwoorden tijdens het werk, 9%
voelt deze drang ook bij vrienden/familie
37,4% van de student respondenten moet berichten en e-mails onmiddellijk beantwoorden tijdens het studeren

16. 40,2%
10,1%
28,4%
29,9%
31,4%
60,0%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Werkend, n = 1034 Student, n = 385
Gevoel van productiviteitsverlies door e-mails en
berichten (sms, IM, SM)
Niet akkoord Neutraal Akkoord
Survey
16
1/3 werkende respondenten ervaart productiviteitsverlies door berichten en e-mails, bij studenten
is dit bijna 2/3

17. Survey
44,9%
18,7%
36,8%
34,6%
14,2%
28,8%
3,2%
11,7%
1,2%
5,4%
0,8%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Werkend, n = 1008 Student, n = 375
Stress in werk of studies door persoonlijk smartphone- of pc-gebruik
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
17
Bijna 1/5 werkende respondenten ervaart werkstress door persoonlijk mediagebruik
Bijna 1/2 student respondenten ervaart studiegerelateerde stress door persoonlijk mediagebruik

18. Survey
15,5%
18,8%
23,9%
20,6%
14,3%
6,8%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Werkend, n = 1034
Ontvangst werkgerelateerde e-mails of berichten na
werkuren
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
12,5%
32,2%
55,3%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Werkend, n = 848
Reactie werkgerelateerde e-mails of berichten na
werkuren
binnen het uur in de loop van de avond de volgende dag of later
18
84,5% van de werkende respondenten ontvangt al eens werkgerelateerde berichten en e-mails na
de werkuren, 44,7% daarvan antwoordt nog dezelde avond

19. 29,5%
33,4%
23,9%
10,2%
2,7%
0,3%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Werkend, n = 1034
Ervaart hogere werkdruk door werk-gerelateerde
digitale toepassingen*
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
Survey
48,7%
32,0%
13,0%
3,9%
1,9% 0,5%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Werkend, n = 1034
Ervaart frustratie door gevoel constant bereikbaar te
moeten zijn voor werk
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
*digitale toepassingen = mailbox, websites, communicatieplatformen, softwareprogramma’s 19
1/3 werkende respondenten ervaart hogere werkdruk door digitale toepassingen
1/5 werkende respondenten vindt het frustrerend constant bereikbaar te moeten zijn voor het werk

20. 46,5%
36,4%
13,6%
2,9%
0,4% 0,2%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Werkend, n = 1034
Ervaart frustratie door gevoel niet mee te kunnen
met werk-gerelateerde digitale toepassingen*
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
Survey
50,1%
32,4%
12,8%
3,5%
0,9% 0,3%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Werkend, n = 1034
Ervaart frustratie doordat werk-gerelateerde
digitale toepassingen* constant veranderen
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
*digitale toepassingen = mailbox, websites, communicatieplatformen, softwareprogramma’s 20
1/6 werkende respondenten heeft het gevoel niet mee te kunnen met digitale toepassingen op het werk
1/6 werkende respondenten vindt het frustrerend dat digitale toepassingen op het werk constant veranderen

21. Smartphonegebruik bij
familie & vrienden
21

22. Survey
14,4%
41,7%
47,1%
36,8%
29,4%
16,7%
6,7%
3,9%
1,9%
0,4%0,5% 0,4%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Student, n = 374 Inactief, n = 228
Gebruik smartphone tijdens f2f-gesprek met partner, familie, vrienden
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
22
41,7% van de inactieve respondenten zegt de smartphone nooit te gebruiken tijdens face-to-face
gesprek (= phubben), bij studenten is dit slechts 14,4%

23. Survey
31,6%
53,9%
37,7%
29,4%
21,1%
9,6%
6,7% 5,7%
1,6% 0,9%1,3% 0,4%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Student, n = 374 Inactief, n = 228
Gebruik smartphone tijdens maaltijd met partner, familie, vrienden
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
23
53,9% van de inactieve respondenten zegt zijn smartphone nooit te gebruiken tijdens een maaltijd met
iemand anders, bij student respondenten is dit 31,6%

24. 64,8%
85,5%
25,4%
11,4%9,8%
3,1%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Student, n = 369 Inactief, n = 227
Ik vind dat ik te veel bezig ben met smartphone in
bijzijn van anderen
Niet akkoord Neutraal Akkoord
Survey
66,9%
83,3%
21,9%
11,8%11,2%
4,9%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Student, n = 369 Inactief, n = 227
Anderen zeggen jou dat je te veel bezig bent met
smartphone in hun bijzijn
Niet akkoord Neutraal Akkoord
24
1/10 student respondenten vindt zelf te veel met smartphone bezig te zijn in bijzijn van anderen,
1/10 student respondenten geeft ook aan dat anderen dit zeggen

25. Survey
45,2%
67,7%
37,1%
23,8%
12,0%
7,5%
5,1%
0,8%0,6%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Student, n = 367 Inactief, n = 226
Gevoel door smartphonegebruik niet aan sociale of familiale verwachtingen te
kunnen voldoen
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
25
17,7% student respondenten heeft het gevoel niet aan sociale en familiale verwachtingen te
kunnen voldoen door smartphonegebruik, bij de inactieve respondenten is dit 8,3%

26. Smartphonegebruik van
autobestuurders
26

27. 27
Survey
71,8%
28,2%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Autobestuurders, n = 783
Opbellen zonder handenvrij kit tijdens autorijden
Neen Ja
61,7%
38,3%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Autobestuurders, n = 783
Inkomende oproep beantwoorden zonder
handenvrij kit tijdens autorijden
Neen Ja
28,2% van de respondenten die met de wagen rijden melden dat ze anderen opbellen zonder
handenvrij kit, 38,3% beantwoordt inkomende oproepen

28. 28
Survey
49,8% 50,2%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Autobestuurders, n = 783
Bericht (sms, email, IM, SM) lezen zonder
handenvrij kit tijdens autorijden
Neen Ja
65,3%
34,7%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Autobestuurders, n = 783
Bericht (sms, email, IM, SM) versturen zonder
handenvrij kit tijdens autorijden
Neen Ja
34,7% van respondenten die met de wagen rijden geven aan berichten te versturen zonder
handenvrij kit, 50,2% geeft aan berichten te lezen

29. 84,4%
71,3%
65,8%
11,4%
21,3% 19,3%
4,3%
7,4% 8,7%
3,4% 1,6% 1,1%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Rijdt (heel) soms met auto, n = 211 Rijdt vaak met auto, n = 136 Rijdt zeer vaak met auto, n = 436
Opbellen zonder handenvrij kit tijdens autorijden
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
Survey
29
Detailoverzicht van autobestuurder die anderen opbellen zonder handenvrij kit, opgesplitst volgens
frequentie van autogebruik

30. Survey
73,5%
61,0%
56,2%
18,5%
27,9%
25,2%
7,1%
9,6% 9,4%
0,9% 0,7%
4,4%
0,7% 1,6% 3,2%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Rijdt (heel) soms met auto, n = 211 Rijdt vaak met auto, n = 136 Rijdt zeer vaak met auto, n = 436
Inkomende oproep beantwoorden zonder handenvrij kit tijdens autorijden
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
30
Detailoverzicht van autobestuurder die oproepen beantwoorden zonder handenvrij kit, opgesplitst
volgens frequentie van autogebruik

31. Survey
73,0%
69,9%
60,1%
20,9% 19,9%
22,2%
6,2%
10,3%
13,5%
3,0%
0,5% 0,7%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Rijdt (heel) soms met auto, n = 211 Rijdt vaak met auto, n = 136 Rijdt zeer vaak met auto, n = 436
Bericht (sms, email, IM, SM) versturen zonder handenvrij kit tijdens autorijden
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
31
Detailoverzicht van autobestuurders die berichten versturen, opgesplits volgens frequentie van
autogebruik

32. Survey
57,8%
53,7%
44,7%
27,5% 26,5% 26,4%
11,3%
19,1% 19,5%
3,3%
0,7%
6,9%
1,4% 1,1%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Rijdt (heel) soms met auto, n = 211 Rijdt vaak met auto, n = 136 Rijdt zeer vaak met auto, n = 436
Bericht (sms, email, IM, SM) lezen zonder handenvrij kit tijdens autorijden
Nooit Bijna nooit Soms Vaak Zeer vaak Altijd
32
Detailoverzicht van autobestuurders die berichten lezen, opgesplitst volgens frequentie van
autogebruik

33. De 5 profielen aan het woord
over hun smartphonegebruik
33

34. CHITCHATBOT
Positieve aspecten van social media (SM) & instant messaging (IM): Communicatie met anderen;
Op de hoogte zijn van anderen hun leven & evenementen
Negatieve aspecten van SM & IM: Omgaan met sociale verwachtingen om altijd te antwoorden;
Tijdrovende en/of nutteloze gewoonten
“Terwijl het positieve is dat je veel dingen kan delen. Maar aan de andere kant als je te veel deelt, mis je
weer dingen in real life.” (Nora, 33j, Chitchatbot)
Interviews
34
“Vanaf het momemt dat ik een melding heb dan kijk ik, en dan zijt ge inderdaad uit uw concentratie.”
(Ella, 29j, Chitchatbot)
Chitchatbot

35. CHITCHATBOT
Ervaren negatieve gevoelens: Voelen schuld, schaamte wanneer partner/vrienden hen
aanspreken over gedrag.
Coping: Berusten en niets doen; Meldingen afzetten; App verwijderen Maar ze worden
onrustig indien ze smartphone te lang moeten missen
Ergeren zich aan: Phubben Maar doen het zelf ook
Interviews
“Het is niet dat ik zal zeggen ge moogt niet antwoorden, maar der zijn er wel die ondertussen FB checken
enzo en dan denk ik ja dat is een beetje spijtig ofzo. Of het gevoel dat wij niet interessant genoeg zijn.”
(Nora, 33j, Chitchatbot)
“Ik word ambetant als ik hem helemaal wegleg.” (Lucie, 24j, Chitchatbot)
35
Chitchatbot

36. FOMOSAPIENS
Positieve aspecten SM: Op de hoogte blijven van evenementen; Zelfbevestiging krijgen over
online identiteit; Leuk om te kijken naar anderen online (voyeurisme)
Negatieve aspecten SM: Gevoel dat SM ideaalbeeld opleggen; Wekt jaloezie; Afleiding &
tijdverlies maar moeilijk om ermee te stoppen; Niet zonder SM kunnen; via SM bezig blijven met
werk
“Ik kan momenteel niet zonder Instagram omdat ik kijk gewoon graag naar andere mensen en ik word daar
ook soms geïnspireerd door. Niet altijd in de positieve zin, omdat het zo perfect lijkt, maar toch.”
(Mia, 23j, Fomosapiens)
Interviews
“Ik ben zo moe (…) da ik denk ik ga eerst vijf minuutjes op mijn telefoon zitten. Een uur later zit ik er nog.
Allee ja. En eigenlijk is dat echt verloren tijd vind ik.” (Marie, 41j, Fomosapiens)
36
“Je zet dat live en je wil weten wat de response is, hebben we ons werk goed gedaan, een goed filmpje
gemaakt? Ja das een beetje een soort barometer.” (Jules, 34j, Fomosapiens)
Fomosapiens

37. FOMOSAPIENS
Ervaren negatieve gevoelens:
̶ Jongere Fomosapiens: niet abnormaal i.v.m. vrienden, wel i.v.m. ouders  kan leiden tot familiale conflicten
̶ Volwassen Fomosapiens: schuldgevoel naar partner of kinderen  kan leiden tot familiale conflicten
Coping: Gebruik app blocker; App verwijderen  Maar vaak tijdelijke oplossing of in
‘noodsituaties’ (bv. blok)
Ergeren zich aan: Phubben; Selfies  Maar doen dit zelf ook
Interviews
37
“We zaten ‘s avonds op restaurant, maar mijn man wordt daar echt ambetant van, terwijl voor mij is die
vriend via WhatsApp even dichtbij als mijn gezin, maar voor uw gezin zijde er niet dan, dus ik begrijp dat da
lastig is.” (Marie, 41j, Fomosapiens)
“Ik heb FB zeer drastisch ooit voor een volledige dag van mij smartphone gesmeten. En na die dag
was het om zeep, omdat ik er toch iets op wou zetten.” (Jules, 34j, Fomosapiens)Fomosapiens

38. TO DO-GOEROE
Positieve aspecten van SM, IM & email: Handig om snel te handelen op professioneel vlak;
Handig om af te spreken met vrienden
Negatieve aspecten van SM, IM & email: Verwachtingen van anderen om altijd bereikbaar te zijn
 Maar maken hier afspraken rond voor zichzelf; Tijdrovend  vaak werk-gerelateerd: je kan
blijven mails of interessante artikels lezen
Interviews
“Jongere collega’s verwachten van ik stuur u een rapport om 5 uur ‘s avonds en ‘s morgens om 9u heb ik
feedback. Ik moet dat soms wel kaderen van ik heb niet altijd goesting of tijd. Voor mij is het wel oké om
dat te doen als het een afspraak is.” (Lea, 38j, To do-goeroe)
38
“Ook mailtjes die binnenkomen voor een offerte of een job de volgende dag, dan moet ik eigenlijk wel
antwoorden terwijl ik op dat moment misschien niet aan het werk ben. (…) Alles is gewoon sneller, maar je
bent dat zo snel gewoon.” (Elena, 38j, To do-goeroe)
To do-goeroe

39. TO DO-GOEROE
Ervaren weinig negatieve gevoelens: vrienden denken dat work-life balance verstoord is 
terwijl ze zelf aangeven dat in contact blijven met werk via SM, IM, email een bewuste keuze is
gelinkt aan bepaalde afspraken
Coping: bewust wegleggen smartphone & zetten anderen aan dit ook te doen
Ergeren zich aan: ‘Nepheid’ SM; Stoefgedrag; Mensen delen alles zonder nadenken; Afhankelijkheid
van anderen aan SM; Vluchtige manier van communiceren
Interviews
39
“We gingen vorige week naar Zeeland met mijn broers en moeder en toen heb ik gezegd als we daar zijn
moeten we onze gsm’s allemaal wegleggen… maar dat vond niemand een goed idee, dus dat is niet
doorgegaan.” (Elena, 38j, To do-goeroe)
“Dat vind ik een vreselijke gewoonte van mensen om als je ergens zit direct een post van ‘ik ben daar,
ik doe dit’ (…) als ik wil beginnen met eten heb ik echt geen goesting om te wachten tot er van alles
een foto getrokken is.” (Lea, 38j, To do-goeroe)
To do-goeroe

40. DIGIYOGI
Positieve aspecten van SM & IM: Communicatie op privé vlak; Snel en makkelijk info opzoeken
en afspraken regelen
Negatieve aspecten van SM & IM: Verwachtingen van anderen om altijd bereikbaar te zijn;
Maken zich zorgen over hun privacy
Verkiezen offline communicatie boven online wegens praktischer & beter voor het onderhouden
van relaties
Interviews
40
“Soms stuur ik ook naar mijn vriend bewust geen berichten omdat ik zoiets heb van zal ‘t hem vanavond
wel vertellen. Want op den duur hebben we dan ‘s avonds niet meer tegen elkaar te zeggen.”
(Camille, 29j, Digiyogi)
Digiyogi
“Het idee dat dingen worden opgeslagen is voor mij… Ik vind dat niet zo’n fijn gevoel. Het gevoel hebben
van … gebruikt te worden door al die grote firma’s.” (Anna, 47j, Digiyogi)

41. DIGIYOGI
Ervaren weinig negatieve gevoelens over eigen gebruik, maken zich wel zorgen om
smartphonegedrag anderen en proberen partner of kinderen hierin op te voeden
Coping: Smartphone bewust wegleggen; App verwijderen of niet gebruiken; App gebruiken op vast
tijdstip
Ergeren zich aan: Veranderde gespreksnormen en vluchtige communicatie; ‘Celebritygedrag’ van
anderen online
Interviews
41
“Dat doe ik bewust wel dat ik dat niet op mijn smartphone zet, Candycrush ofzo. Omdat ik merk dat ik daar
veel te verslavend op reageer (…) dan ben ik daar echt twee uur mee bezig, dus dan denk ik oké, ik ga het
verwijderen en geen spelletjes meer op mijn gsm.” (Louise, 27j, Digiyogi)
Digiyogi
“Mijn moeder zit met al haar kinderen in een WhatsApp groep en ik ben de enigste die daar niet in zit
want ik weiger. Pff, ik heb daar geen behoefte aan.” (Sofia, 48j, Digiyogi)

42. WEBSNACKER
Positieve aspecten van SM, IM & email: Persoonlijke relaties onderhouden; Info opzoeken via
smartphone in het algemeen
Negatieve aspecten van SM, IM & email: Anderen kunnen ‘controleren’ wat je doet;
Verwachtingen om snel te antwoorden
Verkiezen offline communicatie boven online communicatie, en gebruiken weinig SM
“Mijn smartphone gebruik ik hoofdzakelijk… eigenlijk nog altijd om te bellen en berichten over en weer te
sturen, via WhatsApp of sms, ja.” (Mila, 31j, Websnacker)
Interviews
42
“Das misschien een meer negatieve kant dat de mensen weten of kunnen weten, als ze willen, wat ik heb
zitten doen of is het al gelezen en dan een antwoord verwachten.” (Liam, 36j, Websnacker)
Websnacker

43. WEBSNACKER
Ervaren weinig negatieve gevoelens: Voelen zich niet verplicht om er constant mee bezig te
zijn; Spreken anderen soms aan op hun gedrag
Coping: Bewust aan de kant leggen  Maar gebruiken smartphone eerder beperkt of
functioneel
Ergeren zich aan: Smartphonegebruik te pas en te onpas (bv. op de trap, tijdens concert,
wachten)
Interviews
“Dat ze hun smartphone gebruiken om op hun gemak te zijn... Maar ja kijk een keer rond en babbel een keer
of ja, ik bedoel voor mij is het echt functioneel en niet om de tijd te verdrijven” (Noah, 47j, Websnacker)
“Gohja niet negatief, soms wil je gewoon niet constant bereikbaar zijn of niet gestoord worden, maar of dat
nu echt negatief is… goh.” (Louis, 25j, Websnacker)
43
“Ik ben niet constant geconnecteerd, mijn data staat nu niet aan bijvoorbeeld, dusja, mensen die mij echt
willen bereiken zullen wel bellen.” (Alice, 36j, Websnacker)
Websnacker

44. DEEL 2
EVALUATIE CAMPAGNE EN ACTIVATIETOOLS

45. Evaluatie zelftest met
5 profielen
45

46. Survey
2,4% 3,9% 4,9%4,9%
13,5%
9,1%
92,7%
82,6%
86,0%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Duidelijk geformuleerd Interessant Passen bij mijn gebruik
‘Ik vind de uitleg over mijn profiel…’
n = 968
Niet akkoord Neutraal Akkoord
1,3%
6,2%
11,1%
20,8%
30,2% 30,3%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Score 0-100
In welke mate stemt jouw profiel overeen met
hoe je zelf over jouw smartphonegedrag denkt?
n = 1594
0-25 26-50 51-70 71-80 81-90 91-100
46
81,3% van de respondenten herkent zich voor meer dan 70% in zijn profiel
82,6% en meer vindt profiel duidelijk, interessant en passend bij hun smartphonegebruik

47. To do-goeroe en Digiyogi gebruiken zelftest als bevestigings- en vergelijkingstool: ‘Het
valt nog mee in vergelijking met andere profielen’
“Ik was blij dat ik de bevestiging kreeg van: het valt wel mee, in vergelijking met die twee profielen die
‘vergroeid zijn met hun smartphone’.” (Elise, 27j, Digiyogi)
MENING PROFIELEN OVER ZELFTEST… Interviews
47
“Ik was wel blij dat dit profiel uitkwam, het was een bevestiging van oké, ik gebruik mijn
smartphone echt op die manier, want ik vond dat van mezelf, maar je weet niet of dat klopt.”
(Elena, 38j, To do-goeroe)
Digiyogi
To do-goeroe

48. Websnacker vindt zelftest eerder evident, vindt dat hij zichzelf al goed kan
inschatten dus geen verrassing
Fomosapiens vindt zelftest ook evident, al draagt het wel bij om te reflecteren over
het eigen gedrag
“De zelftest was cva, dat had ik wel verwacht. Het was geen verassing. Maar ik dacht
wel van aja, is dat nu iets goed? Omdat het betekent dat er veel tijd inkruipt die ik
misschien in andere zaken zou kunnen investeren.” (Jules, 34j, Fomosapiens)
MENING PROFIELEN OVER ZELFTEST… Interviews
48
“Goh de zelftest… dat wist ik eigenlijk al, allee dat was niet zo van: ‘oh zot, ik ben dit profiel’. Het
was wel wat ik verwacht had.” (Mila, 31j, Websnacker)
Websnacker
Fomosapiens

49. Chitchatbot ziet zelftest als een ‘wake-up call’, gebruiken het om zichzelf te
confronteren met hun eigen gedrag, ze willen begrijpen wat de meest tijdrovende
gewoonten zijn en hoe die ontstaan.
MENING PROFIELEN OVER ZELFTEST… Interviews
49
“Ik heb vooral ook eens de andere profileen gelezen, ik vond dat heel
waardevol omdat die confronteren met jezelf.” (Lucie, 24j, Chitchatbot)
“Ik vond de zelftest het meest waardevol omdat je altijd best op zoek gaat bij jezelf vanwaar het
problem komt, pas erna kan je bepalen wat je eraan kan doen.” (Nora, 33j, Chitchatbot)
Chitchatbot

50. Meeste respondenten (ongeacht profiel) zijn positief over de zelftest, sommigen
zijn negatiever en vinden typologieën veralgemenend of stereotyperend
“De zelftest vond ik eigenlijk heel veralgemenend.”
(Louise, 27j, Digiyogi)
“Ik was verrast hoe goed de typologieën waren geschreven,het klopte ook.”
(Léa, 38j, To do-goeroe)
MENING PROFIELEN OVER ZELFTEST… Interviews
50
“Ik vond de zelftest het meest waardevol (…) Ik was verbaasd dat de omschrijving zo goed overeenkwam
met mij.” (Nora, 33j, Chitchatbot)

51. Evaluatie website met
tips
51

52. 0,7% 1,9% 1,4%
17,2%
1,4%
10,5%11,2%
14,0% 13,8%
36,6%
26,3%
41,5%
88,1%
84,1% 84,8%
46,2%
72,2%
48,0%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Duidelijk geformuleerd Nuttig Interessant Passen bij mijn gebruik Aantrekkelijk Verniewend
‘Ik vind de tips op de website…’
n = 429
Niet akkoord Neutraal Akkoord
Survey
52
Meerderheid van de respondenten vindt tips duidelijk, nuttig, interessant en aantrekkelijk
Kleine helft van de respondenten vindt de tips passend bij zijn gebruik en vernieuwend

53. 7,9%
16,8%
21,0%
6,8%
23,8%
34,3% 35,0%
32,2%
63,3%
49,0%
44,1%
61,1%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
Zet mij aan tot nadenken over
mijn smartphonegebruik
Motiveert mij om mijn
smartphonegebruik te
veranderen
Zet mij aan om met anderen te
discussiëren over
smartphonegebruik
Zou ik aanraden aan anderen
‘De tips op de Kop Op website raadplegen…’
n = 429
Niet akkoord Neutraal Akkoord
Survey
53
De tips zetten 44,1% aan om met anderen te discussiëren over smartphonegebruik
61,1% van de respondenten zou de tips aanraden aan anderen

54. 20%
79%
1%
Hoe lang gebruik je je smartphone per dag, in
vergelijking met vóór je de website bezocht?
n = 429
Minder Evenveel Meer
18%
81%
1%
Hoeveel apps gebruik je per dag, in vergelijking
met vóór je de website bezocht?
n = 429
Minder Evenveel Meer
Survey
54
1/5 van de respondenten geeft na één maand aan zijn smartphonegebruik te hebben aangepast
naar aanleiding van de tips op de website

55. 8,9%
17,6%
21,0%
60,8%
85,0%
0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% 90,0% 100,0%
Smartphones in het midden van tafel stapelen tijdens eten/drink
s Avonds vliegtuigmodus inschakelen
Leesbevestiging Whatsapp (= blauwe vinkjes) uitschakelen
Meldingen uitschakelen
Buiten gezichtsveld leggen
Welke tip(s) paste je toe in de afgelopen maand?*
n = 660
Survey
55*meerdere antwoorden mogelijk
Vooral concrete en eenvoudige tips, die enkel invloed hebben op het eigen gebruik zijn populair

56. MENING PROFIELEN OVER DE TIPS…
56
Alle profielen zeggen dat tips vaak al gekend waren, maar voor profielen met
‘zwaarder gebruik’ kan het een duwtje in de rug zijn om actie te ondernemen
Profielen vinden de tips haalbaar, maar soms ook te weinig concreet
waardoor ze niet worden toegepast
“De tips zijn interessant, maar de meeste tips had ik wel al gehoord en je kan ze misschien ook wel zelf
bekenken he.” (Lucie, 24j, Chitchatbot)
“De tips zijn handig, heel haalbaar, makkelijk om toe te passen, het kost niet veel moeite en het
geeft veel resultaat.” (Marie, 41j, Fomosapiens)
Interviews
“Dat van die vliegtuigmodus moest ik gaan zoeken hoe dat moest en dan heb ik dat niet
gedaan he.” (Ella, 29j, Chitchatbot)
Chitchatbot
Fomosapiens

57. Evaluatie Mobile DNA
applicatie
57

58. 5,1% 4,4% 2,9% 3,7%
7,4% 8,8%7,4%
14,7%
5,9%
18,4% 16,9% 18,4%
87,5%
80,9%
91,2%
77,9% 75,7%
72,8%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Duidelijk geformuleerd Nuttig Interessant Passen bij mijn
gebruik
Aantrekkelijk Vernieuwend
‘Ik vind mijn persoonlijke mobileDNA data…’
n = 136
Niet akkoord Neutraal Akkoord
Survey
58
Mobile DNA wordt door de gebruikers ervan zeer positief onthaald

59. 7,4%
16,6%
24,6%
9,7%
13,7%
37,7%
29,7%
23,4%
77,9%
45,7% 45,7%
66,9%
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Zet mij aan tot nadenken over mijn
smartphonegebruik
Motiveert mij om mijn
smartphonegebruik te veranderen
Zet mij aan om met anderen te
discusiëren over smartphonegebruik
Zou ik aanraden aan anderen
‘MobileDNA gebruiken…’
n = 175
Niet akkoord Neutraal Akkoord
59
77,9% van de respondenten wordt door Mobile DNA aangezet na te denken over zijn smartphonegebruik
Mobile DNA motiveert 45,7% van de respondenten om zijn gedrag te veranderen
Survey

60. 24%
74%
2%
Hoe lang gebruik je je smartphone per dag, in
vergelijking met vóór je MobileDNA gebruikte?
n = 175
Minder Evenveel Meer
17%
82%
1%
Hoeveel apps gebruik je per dag, in vergelijking
met vóór je MobileDNA gebruikte?
n = 175
Minder Evenveel Meer
Survey
60
1/4 van de respondenten geeft na één maand aan zijn smartphonegebruik te hebben aangepast
naar aanleiding van Mobile DNA

61. MENING PROFIELEN OVER MOBILE DNA…
61
Chitchatbots, Fomosapiens & Digiyogi’s die app gebruiken, ervaren de app als
zeer waardevolle tool om zelfinzicht te krijgen en zichzelf te ‘controleren’
Sommige Chitchatbots, Fomosapiens & Digiyogi’s denken dat het te
confronterend zal zijn, daarom installeerden ze de app (nog) niet
“De app ja, ik had me voorgenomen om dat te downloaden, maar heb het nooit gedaan. Ik
dacht dat ik te erg zou schrikken, eerlijk zijn met jezelf is het moeilijkste zeggen ze”
(Lucas, 44j, Digiyogi)
“De app was voor mij heel waardevol, die weet beter dan ikzelf hoeveel uur ik op mijn telefoon zit, want
ik onderschat dat altijd, ik dacht drie uur, maar het waren er zes.” (Marie, 41j, Fomosapiens)
Interviews
Chitchatbot
Fomosapiens
Digiyogi

62. MENING PROFIELEN OVER MOBILE DNA…
62
Websnackers & To-do goeroe’s gebruiken app voor zelfbevestiging of achten de
app als overbodig, wegens reeds bewust smartphonegebruik
Interviews
“Ik ben toch maar een kleine gebruiker denk ik, dus neen. (…) Ik zou niet weten waarom ik hem nog minder
moet gebruiken eigenlijk.” (Olivia, 59j, Websnacker)
“Mobile DNA is eigenlijk gewoon een bevestiging van wat je eigenlijk al weet, maar toch, het
is wel interessant.” (Emma, 51j, Websnacker)Websnacker
To do-goeroe

63. Algemene evaluatie
campagne
63

64. Chitchatbot & Fomosapiens nemen deel om in de toekomst negatieve reacties van familie
en vrienden over hun smartphonegebruik te vermijden
Verder willen deze profielen zich bewust worden van hun gebruik
Om in de toekomst actie te kunnen ondernemen
Opvallend: interview werd vaak beschouwd als moment om stil te staan bij eigen
smartphonegebruik
“Ik neem deel omdat mijn vriend vaak zei dat ik er veel te veel op zat.”
(Ella, 29j, Chitchatbot)
“Ik vind het heel waardevol dat ik hier nu zit (het interview), in de hoop dat ik hier heel zeflbewust
ga buitengaan en iets ga doen aan die tijdverspilling.” (Mia, 23j, Fomosapiens)
Interviews
64
MOTIVATIES OM DEEL TE NEMEN AAN DE CAMPAGNE
Chitchatbot
Fomosapiens

65. Websnacker, To do-goeroe & Digiyogi willen hun bestaand zelfinzicht aftoetsen
Ze zijn geïnteresseerd in hoe het nog beter of minder kan
En nemen ook deel uit algemeen belang, om het ‘probleem’ mee aan te pakken
“Hoe kan ik gestimuleerd worden om daar nog minder afhankelijk van te zijn
of nog minder mee te doen.” (Emma, 51j, Websnacker)
“Ja hoe zit het nu eigenlijk met mijn eigen smartphonegebruik, ik weet wel dat ik er al bewust
mee bezig ben, maar zijn er nog andere dingen die ik kan doen.” (Mia, 23j, Fomosapiens)
Interviews
65
MOTIVATIES OM DEEL TE NEMEN AAN CAMPAGNE
Digiyogi
Websnacker
To do-goeroe

66. Respondenten zijn kritisch over zichtbaarheid en bereik van de campagne
Respondenten zijn positief dat er niet met de vinger wordt gewezen en dat er een
genuanceerd beeld wordt gebracht
“Ik vind het positief (…) zonder dat mensen ‘moeten’ er iets aan doen, het
is niet met het vingertje wijzen.” (Lucie, 24j, Chitchatbot)
“Eigenlijk wist ik zelfs niet dat er een campagne liep, misschien moeten ze toch eens nadenken
over hun marketing. Het zou meer aanwezig mogen zijn.” (Jules, 34j, Fomosapiens)
Interviews
66
ALGEMENE EVALUATIE VAN DE CAMPAGNE

67. Verder zijn respondenten het eens dat bewustwording rond het thema belangrijk
is
Alsook dat het belangrijk is mensen te kunnen aanspreken op hun gedrag,
momenteel is dit nog ‘not done’  campagne kan ‘taboe’ doorbreken
“Ja de bewustwording van hoeveel tijd ze daar mee doorbrengen van de impact
dat het heeft op hun leven. De Spiegel voorhouden.” (Lucas, 44j, Digiyogi)
“Het bespreekbaar maken. Dat het oké is om te vragen even geen
smartphone te gebruiken” (Léa, 38j, To do-goeroe)
Interviews
67
ALGEMENE EVALUATIE CAMPAGNE

68. Interviews
Getuigenissen (van voorbeeldfiguren)
De app populair maken
Smartphone-loze 24u
No-smartphone evenement met lezingen en activiteiten
Tips-challenge
Reclamebanners in het straatbeeld, boodschap van algemeen nut
Een educatief project
Alternatieven suggereren om niet met je smartphone bezig te zijn
Interessante leestips bundelen, bv. krantenartikels, onderzoeksresultaten, boeken
Tips concreter maken en updaten, bv. Welke apps je kan installeren, hoe je instellingen moet
aanpassen
Overzicht van welke tips anderen het gemakkelijkst vinden
Op een ludieke manier mensen laten (durven) zeggen: ‘steek dat ding nu eens weg’
68
ENKELE IDEEËN VOOR DE TOEKOMST VAN DE CAMPAGNE…

70. Onderzoekers:
Prof. dr. Michel Walrave
Prof. dr. Koen Ponnet
Sarah Anrijs
Contact:
michel.walrave@uantwerpen.be