CNV Voorzitter Maurice Limmen: ‘Studenten in het Middelbaar Beroepsonderwijs (MBO) moeten veel beter worden voorbereid op een duurzame positie op de arbeidsmarkt. Zeker omdat die nu volop in beweging is, anders komen zij halverwege hun loopbaan aan de zijlijn te staan.’

1. FNV
Naritaweg 10
Postbus 8456
1005 AL Amsterdam
T 020 58 16 300
F 020 68 44 541
CNV
Tiberdreef 4
Postbus 2475
3500 GL Utrecht
T 030 751 11 00
F 030 751 11 09
VCP
Bezuidenhoutseweg 60
Postbus 90525
2509 LM ’s-Gravenhage
T 070 349 97 40
Postadres Postbus 8456, 1005 AL Amsterdam
Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
T.a.v. mevrouw. Dr. M. Bussemaker
Postbus 16375
2500 BJ DEN HAAG
Datum Uw kenmerk
10 juni 2015
Ons kenmerk Telefoonnr.
11.21.08 020 58 16 344
Onderwerp: E-mail
Visiebrief toekomst Middelbaar
Beroepsonderwijs (MBO)
Isabel.Coenen@vc.fnv.nl
Geachte mevrouw Bussemaker,
In juni 2014 bracht het kabinet een visiebrief uit over de toekomst van het Middelbaar
Beroepsonderwijs (MBO). Binnenkort komt u met een verdere uitwerking van de gewenste
ontwikkelingen in het MBO. Met het oog daarop willen de vakorganisaties FNV, CNV en VCP
hun visie presenteren. Onze insteek was om dit te doen in SBB-verband. De SBB is juist
opgericht om gezamenlijk vanuit het onderwijs en sociale partners vorm en inhoud te geven
aan goed beroepsonderwijs, waarin studenten worden voorbereid op een duurzame plek op
de arbeidsmarkt. Nu zowel de MBO-raad als VNO-NCW, MKB hebben besloten om ook
separaat een eigen visie te sturen, voelen we ons genoodzaakt dit ook als vakbonden te
doen.
Uitgangspunt is dat het beroepsonderwijs studenten moet voorbereiden op een duurzame
positie op de arbeidsmarkt en werkenden de kans moet bieden om via maatwerk en flexibel
onderwijs hun arbeidsmarktpositie te verbeteren en te behouden. Van belang is dat
studenten zich niet alleen kunnen voorbereiden op hun eerste baan, maar worden toegerust
om duurzaam op de arbeidsmarkt te kunnen participeren. Daarbij gaat het niet alleen om het
bijbrengen van vaktechnische competenties, maar ook om vaardigheden als beroepshouding,
samenwerken, administratie en kennis van de sociale zekerheid en het arbeidsrecht.
Het is lastig om de exacte ontwikkelingen in de toekomst te kunnen voorspellen. Wel is het
duidelijk dat de arbeidsmarkt volop in beweging is. Voorbeelden zijn de robotisering en
ontwikkeling van de 3D printer. Dat vraagt om beroepsonderwijs dat soepel en flexibel kan
inspelen op nieuwe ontwikkelingen die aansluiten op de behoefte van de arbeidsmarkt. Dat
betekent ook dat het onderwijs en de docenten in staat moet worden gesteld deze flexibiliteit

2. Datum
9 juni 2015
Ons kenmerk
11.21.08
Pagina('s)
2 van 7
te kunnen leveren. Daarbij is de samenwerking tussen sociale partners en het onderwijs
essentieel.
Als vakorganisaties spelen we hierbij als vertegenwoordigers van studenten, werknemers,
opgeleid in het beroepsonderwijs, en docenten een belangrijke rol.
Dit krijgt vorm via onze bestuurlijke rol bij de SBB en de sectorkamers, door het maken van
afspraken over stages en leerwerkplekken in de cao, het beschikbaar stellen van een deel
van de loonsom via de O&O-fondsen ten behoeve van het bevorderen van leerwerkplekken
en de kwaliteit van de praktijkopleiders en het geven van gastlessen aan studenten.
Terwijl docenten een belangrijke rol vervullen bij de begeleiding en opleiding van studenten.
Om de kwaliteit van het beroepsonderwijs in de toekomst te verbeteren en de aansluiting
tussen onderwijs en arbeidsmarkt te versterken, pleiten de vakorganisaties FNV, CNV en
VCP voor de volgende acties:
• Versterk de bbl-route en behoud de twee gelijkwaardige leerwegen bol en bbl
• Stimuleer leven lang leren in het MBO door middel van het invoeren van
deelkwalificaties, het erkennen van eerder verworven competenties, een
aanbod van flexibele leerroutes en het opnieuw invoeren van de bekostiging in
het MBO
• Handhaaf de publieke bekostiging van het MBO-onderwijs
• Maak onder voorwaarden de inzet van praktijkmensen voor de klas mogelijk.
• Behoud van de huidige kwalificatiestructuur en versterk de rol van de sociale
partners bij examinering
• Versterk de doelmatigheid in het MBO
• Handhaaf de drievoudige kwalificatiestructuur met extra aandacht voor ICT en
vaardigheden voor de 21
e
eeuw
• Versterk de doorlopende leerlijn VMBO-, MBO en HBO en verbreed deze
• Faciliteer maatwerk voor kwetsbare groepen
• Pak de te vroege selectie in het onderwijs aan

3. Datum
9 juni 2015
Ons kenmerk
11.21.08
Pagina('s)
3 van 7
In de bijlage lichten we deze punten nader toe. Graag zijn wij bereid om deze punten toe te
lichten in en persoonlijk gesprek.
Hoogachtend,
Edwin Bouwers Willem Jelle Berg Nic van Holstein
Bestuurder FNV Lid dagelijks bestuur CNV Bestuurder VCP

4. Datum
9 juni 2015
Ons kenmerk
11.21.08
Pagina('s)
4 van 7
Bijlage
Actiepunten MBO 2020 vakorganisaties FNV, CNV en VCP
• Versterking van de bbl-route en behoud van twee leerwegen bol en bbl
Dankzij de twee leerwegen bol en bbl die beiden opleiden voor het hetzelfde diploma kan het
beroepsonderwijs flexibel mee bewegen met conjuncturele ontwikkelingen. Studenten
kunnen daarmee een route kiezen die het best aansluit op hun leermogelijkheden. Ook biedt
de bbl-route mogelijkheden voor herintreders en werknemers om zich op latere leeftijd op- of
om te scholen. Het kabinet heeft aangekondigd om in 2015- 2016 te gaan experimenten met
een gecombineerde leerweg BOL-BBL. Van belang is dat dit niet leidt tot verwatering van de
bbl, maar tot daadwerkelijk uitbreiding van het aantal bbl-plekken. Ook is een robuuste en
goed toegankelijke subsidieregeling voor praktijkleren van belang, met name gericht op
bedrijven die leerwerkplekken bieden voor de niveau 1 en 2 opleidingen. Uit onderzoek van
de SBB blijkt dat met name voor deze niveaus tekorten dreigen aan leerwerkplekken.
Daarnaast zijn voldoende publieke middelen voor ondersteuning en professionalisering van
praktijkopleiders essentieel. Het is de vraag of de halvering van het budget dat de SBB
hiertoe ontvangt voldoende is om in te kunnen spelen om de ondersteuningsbehoefte van
leerbedrijven. Door een gebrek aan ondersteuning worden bedrijven ontmoedigd om bbl-
plekken aan te bieden en hierdoor krijgen studenten niet de juiste begeleiding. De
vakorganisaties vinden het van essentieel belang dit goed te monitoren. Als blijkt dat voor de
professionalisering van praktijkopleiders meer middelen nodig zijn, dient dit uit de publieke
onderwijsmiddelen te worden gefinancierd. Want de begeleiding in de bpv is een wezenlijk
onderdeel van het onderwijsproces en de mbo-opleiding.
• Stimuleer leven lang leren in het MBO door middel van het invoeren van
deelkwalificaties, het erkennen van eerder verworven competenties, een
aanbod van flexibele leerroutes en opnieuw invoeren van de
deeltijdbekostiging in het MBO
Een leven lang leren wordt steeds belangrijker. MBO-scholen hebben hierbij een belangrijke
rol. In het schooljaar 2012/2013 was in het bekostigd MBO 27% van de reguliere studenten
ouder dan 22 jaar. Volwassen deelnemers bestaan voor de helft uit werkenden die alsnog
hun kwalificatie willen behalen of uitbreiden of van baan willen veranderen. De andere helft
bestaat uit herintreders of uitkeringsgerechtigden. Daarmee vervult het MBO-onderwijs ook
een belangrijke rol ten aan zien van re-integratie van mensen naar de arbeidsmark. Deze
mensen hebben vaak kennis ontwikkeld en ervaring opgedaan buiten het onderwijs op de
arbeidsmarkt. Vakorganisaties pleiten voor het recht op verzilvering van eerder verworven
kennis en ervaring in het onderwijs, waardoor de route naar een diploma kan worden verkort.
Het erkennen van deelkwalificaties is daarbij van belang, zodat modulair opleiden voor
werkenden mogelijk wordt. Dat geldt overigens alleen voor werkenden die reeds over een
MBO-diploma beschikken. Voor jongeren vinden de vakorganisaties het van essentieel

5. Datum
9 juni 2015
Ons kenmerk
11.21.08
Pagina('s)
5 van 7
belang dat zij in staat worden gesteld om een volwaardig diploma te halen, waarmee zij
breed inzetbaar zijn op de arbeidsmarkt. De validering van deelkwalificaties zou via de
SBB/sectorkamers moeten lopen, waarbij OCW officieel vaststelt. Daarmee krijgt een
deelkwalificatie waarde in het onderwijs en in de betreffende sector. Voorwaarde is dat dit
gepaard gaat met een aanbod van flexibele leerroutes die in deeltijd kunnen worden
aangeboden. Het systeem heeft nu verkeerde prikkels, omdat scholen per opleiding worden
betaald Daartoe pleiten de vakorganisaties voor herinvoering van de bekostiging van het
deeltijd onderwijs. Het is vreemd dat in het hoger onderwijs het mogelijk is om via de
bekostiging een deeltijd opleiding te volgen, terwijl dit in het MBO-onderwijs een aantal jaren
geleden is afgeschaft.
• Handhaaf de publieke bekostiging van het MBO-onderwijs
De vakorganisaties zijn van mening dat de eindverantwoordelijkheid van het onderwijs bij de
scholen moet blijven. Het publiek bekostigd onderwijs moet, ook in de toekomst, de middelen
blijven krijgen om, in afstemming met het georganiseerd bedrijfsleven, verder handen en
voeten te geven aan het beroepsonderwijs. De vakorganisaties zijn tegen het financieren van
bedrijven uit het onderwijsbudget. Daarmee loop je het risico op te smalle opleidingen waarin
studenten onvoldoende bagage meekrijgen om in te kunnen spelen op de veranderede
arbeidsmarkt.
• Maak onder voorwaarden de inzet van praktijkmensen voor de klas mogelijk
De vakorganisaties zijn niet tegen het inzetten van mensen uit de praktijk voor de klas. Wel
moeten voorwaarden worden verbonden aan de wijze waarop deze mensen worden ingezet
en mogen er eisen worden gesteld ten aanzien van pedagogische kwaliteiten. Het inzetten
van praktijkmensen voor de klas mag in ieder geval niet leiden tot bezuinigingen en
verdringing van gekwalificeerde en bevoegde docenten. De bevoegde docent moet
eindverantwoordelijk blijven voor het onderwijsproces en de begeleiding van de student. Dat
geldt ook voor de begeleiding van de bpv, waarvoor nu te vaak onbevoegde docenten
worden ingezet. Uit diverse onderzoeken onder andere de JOB-monitor blijkt dat hier echt
een verbeterslag nodig is. Deze kan worden gerealiseerd door het inzetten van bevoegde
vakdocenten bij de begeleiding van studenten en het vormgeven van de samenwerking met
de praktijkbegeleider op de leerwerkplek
• Behoud van de huidige kwalificatiestructuur en versterk de rol van de sociale
partners bij examinering
De kracht van het beroepsonderwijs is dat onderwijs en georganiseerd bedrijfsleven samen in
de kwalificatiedossiers de competenties voor toekomstige beroepsbeoefenaren formuleren,
waardoor de aansluiting op de behoefte van de arbeidsmarkt over het algemeen goed is.
Verreweg de meeste MBO-studenten vinden na drie maanden werk of schrijven zich in voor
een vervolgopleiding. De huidige herziening van de kwalificatiedossiers biedt betere
mogelijkheden om sneller te kunnen inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Dit wordt versterkt
door de ontwikkeling van keuzedelen gericht op de versterking van het vakmanschap of

6. Datum
9 juni 2015
Ons kenmerk
11.21.08
Pagina('s)
6 van 7
doorstroom naar een vervolgopleiding en waarbij ook ruimte is voor regionale inkleuring.
Daarnaast zouden keuzedelen toegankelijk moeten zijn voor werkenden waarmee ze beter in
staat zijn om in te spelen op nieuwe ontwikkelingen. Van belang is dat iedere studierichting
ook in de toekomst landelijk eenzelfde basisinhoud heeft, zodat een MBO-diploma in het hele
land dezelfde civiele waarde heeft en werkgevers weten waar een MBO-diploma voor staat.
Examinering is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van onderwijs en het georganiseerd
bedrijfsleven. Sectorale sociale partners bepalen aan de voorkant de inhoud van de
opleidingen via de kwalificatiestructuur samen met het onderwijs en aan de achterkant de
wijze waarop de borging van de kwaliteit van de examens eruit moet komen te zien. Dit
betekent dat de huidige autonomie van het onderwijs bij de examinering ingeperkt zou
moeten worden ten gunste van de gezamenlijke verantwoordelijkheid van onderwijs en het
georganiseerde bedrijfsleven.
• Versterk de doelmatigheid in het MBO
Al jarenlang is het de vakbeweging een doorn in het oog dat roc's, aoc's en vakscholen
binnen en buiten hun eigen regio concurreren door dezelfde opleidingen verdund en
versnipperd aan te bieden. Dit is niet alleen inefficiënt, maar gaat ook ten koste van de
kwaliteit. Ook worden er momenteel een aantal opleidingen aangeboden waar de
arbeidsmarkt niet om te springen, waardoor studenten worden opgeleid voor een
werkloosheid of slecht betaalde baan, terwijl de arbeidsmarkt vakkrachten nodig heeft.
Scholen moeten niet concurreren, maar de handen ineen slaan ten behoeve van de kwaliteit
en hierbij samenwerken met het georganiseerd bedrijfsleven. Daarbij is een meer sturende
rol vanuit de SBB en sectorkamers, bekrachtigd vanuit de overheid gewenst. Daarbij vragen
vakorganisaties speciaal de aandacht voor het behoud en borgen van kleinschalige
specialistische opleidingen met arbeidsmarktperspectief.
• Handhaaf de drievoudige kwalificatiestructuur met extra aandacht voor ICT en
vaardigheden voor de 21
e
eeuw
Vakorganisaties pleiten voor het handhaven van de drievoudige kwalificatiestructuur, zodat
studenten meer bagage meekrijgen dan alleen voor de directe arbeidsmarkt, waarbij ook een
plaats moet worden ingeruimd voor onderricht gericht op de snelle ontwikkelingen in de ICT
waarmee steeds meer werkenden te maken krijgen. Daarnaast is aandacht voor het
ontwikkelen van vaardigheden van de 21
e
eeuw van belang. Deze moeten niet als geïsoleerd
onderdeel van het curriculum maar in de context van het vak worden gegeven door
praktijkdocenten. Zij kennen de beroepshouding en de taal van deze opleidingen. Verder
vraagt het ook nieuwe competenties van de op te leiden leraren in de praktijk/technische
vakken.

7. Datum
9 juni 2015
Ons kenmerk
11.21.08
Pagina('s)
7 van 7
• Versterk de doorlopende leerlijn VMBO, MBO en HBO
Een goede doorlopende leerlijn van VMBO- MBO en HBO is belangrijk. De vakorganisaties
zijn van mening dat de SBB hierbij een goede rol kan vervullen door in de marktsegmenten
het overleg met het VMBO en HBO hierover te voeren. Het zou goed zij als deze
vertegenwoordigers hier met mandaat kunnen opereren zodat er bindende afspraken kunnen
worden gemaakt. Daarnaast is samenwerking van belang bij het ontwikkelen van
keuzevakken en het kunnen benutten van de infrastructuur van leerwerkbedrijven en
stageplekken in het MBO door het VMBO.
• Faciliteer maatwerk voor kwetsbare groepen
Faciliteer de mogelijkheden voor maatwerkopleidingen voor kwetsbare groepen en stel
hiertoe voldoende bekostiging beschikbaar. Uit de ervaringen met het SBB project ‘Boris’
komt naar voren dat de infrastructuur van het de SBB uitstekend kan worden benut voor het
toe leiden van studenten in het VSO en praktijkonderwijs naar de arbeidsmarkt of
vervolgonderwijs zoals het werven van geschikte leerbedrijven, het begeleiden van
praktijkopleiders en het benutten van de kwalificatiestructuur. Van belang is dat de SBB
hiertoe extra wordt gefaciliteerd omdat het niet onder de reguliere MBO-taken valt.
• Pak de te vroege selectie in het onderwijs aan
Tot slot onderschrijven de vakorganisaties het belang van de aanpak van de nu te vroege
selectie in het onderwijs, wat voor veel leerlingen in het avo- of beroepsonderwijs een
probleem is. Ook de OECD attendeert Nederland bij herhaling op deze zwakte. Het is van
belang om de juiste leerlingen (kwalitatief en kwantitatief) op MBO- dan wel op HBO-niveau
op te leiden met een stimulerende en passende route door het voortgezet onderwijs, waarbij
goede voorlichting over beroepskeuzes essentieel is. Daarnaast pleiten we voor het
aanbieden van beroepsvaardigheden op vmbo tl, havo en vwo, zodat jongeren een
bewustere keuze kunnen maken voor het vervolgonderwijs.