VVJ

1. OUTREACHEND
WERKEN?
12 maart2015

2. INHOUD
1. Kennismaking
2. Quickscan
3. Definitie
4. Doelgroep
5. Visie
6. Doel
7. De cirkel: houding
8. De cirkel: inhoud

3. QUICK-SCAN
REFLECTIE-INSTRUMENT OUTREACH

4. VOORGESCHIEDENIS
• Wat is outreach?
• Veel vormen, veel namen
• Wetenschappelijk medewerkster
• Bevraging projecten, cliënten, online forum,
wetenschappelijke literatuur, adviesgroep,
straathoekwerk
• Onderscheid voor vorming en ondersteuning
• Praktijkkader “outreachend werken”

6. DYNAMISCHE
PARAMETERS
1. Werkrelatie:
• Vrijwillig
• Aanklampend
• Stok achter de deur
• Dwang

7. DYNAMISCHE
PARAMERTERS
2. (Aan)melding:
• Eigen observatie
• Via de persoon of doelgroep zelf
• Professioneel netwerk
• Niet-professioneel netwerk

8. DYNAMISCHE
PARAMETERS
3. Doelpubliek
• Individueel en/of groepsgericht
• Gekend en/of niet gekend

9. DYNAMISCHE
PARAMETERS
4. Locatie:
• Privaat
• Semi-publiek
• Publiek

10. DYNAMISCHE
PARAMETERS
5. Acties:
• Directe dienst-, hulp- en zorgverlening
• Indirecte dienst-, hulp- en zorgverlening
• Participeren in de leefwereld
• Structureel werk

11. STATISCHE
PARAMETERS
6. Prioritaire doelstelling:
•Maatschappijgericht
•Doelgroepgericht

12. STATISCHE
PARAMETERS
7. Regie:
• Aanbodgestuurd
• Vraaggericht
• Vraaggestuurd
Of eerder aanbodgericht - vraaggericht

13. STATISCHE
PARAMETERS
8. Focus:
• Themaspecifiek of integraal
• Categoriaal of territoriaal

14. STATISCHE
PARAMETERS
9. Tijdsbepaling:
• Gelimiteerd
• Niet-gelimiteerd

16. 3. DEFINITIE
OUTREACHEND WERKEN
“Outreachend werken is een werkwijze, die uitgaat van een actieve
benadering en gericht is op het bevorderen van welzijn. De werker
vertrekt vanuit de participatieve basishouding en richt zich op
kwetsbare doelgroepen die niet of ontoereikend bereikt worden door
het huidige dienst-, hulp- en zorgverleningaanbod. Dit door zich te
begeven in hun leefwereld met erkenning van de daar geldende
waarden en normen. Met outreachend werken streeft men naar een
wederzijdse afstemming tussen de doelgroep, hun netwerk, het
maatschappelijk aanbod en de ruimere samenleving.” (Dewaele, De
Maeyer & Beelen, 2012)

17. 4. DOELGROEP:
MAATSCHAPPELIJKE
KWETSBAARHEID

18. MAATSCHAPPELIJKE
KWETSBAARHEID
• Machtsmechanismen (cultuur) in de samenleving zorgen
ervoor dat kwetsbare groepen meer in contact komen
met regulerende en sanctionerende aspecten van
maatschappelijke instellingen dan met de positieve
aspecten
• Uitsluiting wordt veroorzaakt door de werking van
maatschappelijke structuren en voorzieningen

19. MAATSCHAPPELIJKE
KWETSBAARHEID
• Begint op jonge leeftijd
• Verhaal van kindje en tekeningen
• Schema:

20. MAATSCHAPPELIJKE
KWETSBAARHEID

21. MAATSCHAPPELIJKE
KWETSBAARHEID
• Andere voorbeelden: eerlijkheid, kledij, omgaan
met conflicten, huiswerk…
• Leerkrachten (en andere) doen dit niet met
opzet
• School staat symbool voor andere instellingen
• Middenklasse is maatstaf
• Middel tot integratie?

22. 5. VISIE?
Visie geeft denken en handelen vorm

23. MENS-EN
MAATSCHAPPIJVISIE
Ruimer dan outreach alleen
“Iedereen heeft recht op een menswaardig bestaan”
3 componenten
• Sociale grondrechten
• Individuele bestaansethiek
• Zorgethiek

24. SOCIALE
GRONDRECHTEN
• arbeid en vrije beroepskeuze,
• sociale zekerheid,
• bescherming van de gezondheid en sociale,
• geneeskundige en juridische bijstand,
• een behoorlijke huisvesting,
• bescherming van een gezond leefmilieu,
• culturele en maatschappelijke ontplooiing.

25. ZORGETHIEK
• verbinding,
• inclusie,
• erbij horen,
• meetellen,
• iets betekenen.
Tegen uitsluiting: Iedereen hoort erbij

26. INDIVIDUELE
BESTAANSETHIEK
• Iedereen heeft het recht om het eigen leven vorm te geven volgens
eigen wensen en behoeften,
• zelf keuzes maken

27. 7. DOEL: QUALITY OF
LIFE
Iedereen heeft recht op een menswaardig bestaan.
Wat is dit?

28. KWALITEIT VAN
LEVEN IS SUBJECTIEF
•Mensen geven zelf vorm en inhoud aan hun bestaan
•Ze doen dit op zo’n manier dat ze tevreden kunnen zijn met
dit bestaan.
•Persoonlijke beleving = subjectief

29. KWALITEIT VAN LEVEN
IS MULTIDIMENSIONEEL
Schalock en Verdugo: multidimensioneel concept
3 belangrijke factoren van levenskwaliteit:
• Onafhankelijkheid
• Sociale participatie
• Welzijn

30. KWALITEIT VAN LEVEN
IS MULTIDIMENSIONEEL
Acht specifieke domeinen :
• Materieel welzijn
• Rechten
• Lichamelijk welzijn
• Psychisch welzijn
• Persoonlijke ontwikkeling
• Zelfbepaling
• Sociale relaties
• Inclusie

31. KWALITEIT VAN
LEVEN IS DYNAMISCH
•Invulling kan veranderen doorheen de levensloop van
mensen
• Verwachtingen
• Dromen
• Hoop
• Veranderende mogelijkheden

32. 8. DE CIRKEL:
HOUDING

33. WERKRELATIE
Werkrelatie (werker – cliënt ) schuift op 3 assen:
•As 1: Afstand – nabijheid
• Probleem focus – focus op inspanningen, positieve punten
• Werkers die zich gedragen als gewone mensen
•As 2: Bureaucratisch – op maat
• Onpersoonlijk, zakelijk, specialistisch – betrokken, bereidwillig
en beschikbaar
•As 3: Betuttelend – emancipatorisch
• Heeft te maken met de mate waarin mensen betrokken zijn bij
en inspraak hebben in het proces

34. “POSITIEVE WERKRELATIE”
Noodzakelijk om te komen tot volwaardig partnerschap
Ideaal: nabije, persoonlijke en emancipatorische werkrelatie
•De relatie is gericht op dialoog en samenwerking
•Er is spraken van een affectieve band
•Werker en cliënt kunnen tot een gemeenschappelijk doel
komen
Realiteit: vaak een heen en waar schipperen op de assen
•Tempo van de cliënt

35. HOE PARTICIPATIEF
WERKEN?
•Participatieve hulpverlening is niet te herleiden tot het
inzetten van participatieve methodieken en technieken
•Participatief werken is het proces van delen van
beslissingen die iemands leven/dat van zijn omgeving raken
• Mee nadenken, mee beslissen, mee verantwoordelijkheid
dragen
• Feedback krijgen én feedback geven

36. PARTICIPATIEVE
BASISHOUDING

37. ‘ALS JE EEN VRAAG OF EEN
PROBLEEM HEBT, EN JE WILT
ER MET IEMAND OVER
PRATEN, WAT VIND JE DAN
BELANGRIJK AAN DIE
PERSOON?’
ONDERZOEKSRESULTATEN VANUIT
INTEGRALE JEUGDHULP BIJ
MINDERJARIGEN EN HUN OUDERS

39. DE IDEALE
OUTREACHER
•is (opr)echt en is niet bang om z’n persoonlijkheid te tonen.
Tegelijk heeft hij aandacht voor het effect van zijn gedrag en
voorkomen op de cliënt
• “Een goede werker moet ook eens los kunnen doen, kunnen
lachen, zelf ook eens iets vertellen,… Ze moeten over alles
kunnen zeveren, zelfs over seks”
Authenticiteit

41. DE IDEALE
OUTREACHER
•beschikt over inlevingsvermogen. Hij heeft een luisterend
oor en toont begrip
• “Het is belangrijk dat ze geloven en begrijpen wat je vertelt.
Je moet het gevoel hebben dat ze dezelfde visie hebben als
jij, dat ze er kunnen inkomen”
• “Soms heb je het gevoel dat ze je willen afwimpelen, dat ze
geen zin hebben om te luisteren”
• “Een goede begeleider moet goed kunnen luisteren en dus
ook kunnen zwijgen”
Empathie

43. DE IDEALE
OUTREACHER
•is bereid om in dialoog te gaan
• “Het is vreselijk als ze beslissingen in onze plaats nemen.
Eerst zijn ze poeslief en proberen ze alles van je te weten te
komen, dan proberen ze je in de psychiatrie te steken! Ze
geven nooit iets mee over je toekomst, er is altijd
onwetendheid, je weet nooit wat er met je zal gebeuren”
• “Ze moeten niet teveel overnemen en dingen in onze plaats
doen”
Gelijkwaardigheid

45. DE IDEALE
OUTREACHER
•accepteert mensen in hun eigenheid, met hun overtuigingen,
normen en waarden. Hij handelt vanuit een open kijk voor en
naar andere personen en of situaties
• “Als je iets wilt vertellen tegen iemand, moet je het gevoel
hebben dat die persoon je graag heeft, je moet je bij hem op
je gemak voelen”
• “Als ik de baas zou zijn, zou ik alleen mensen aannemen die
goed kunnen luisteren en voor anderen openstaan”
Openheid

47. DE IDEALE
OUTREACHER
•staat onvoorwaardelijk achter de mensen met wie hij werkt
• “Het is tof als je voelt dat ze achter je staan, dat ze er voor
ons zijn, dat ze zeggen dat je je niet mag laten doen”
• “Ze moeten laten zien dat ze me niet in de steek zullen laten”
Onvoorwaardelijkheid

49. DE IDEALE
OUTREACHER
•brengt krachten en mogelijkheden in kaart en focust niet
alleen op de problemen
• “Ze moeten ook een keer kunnen lachen”
• “Ze moeten de mens zien in plaats van de problemen, ze
moeten ook oog hebben voor wat goed gaat”
Positieve ingesteldheid

51. DE IDEALE
OUTREACHER
•Is betrokken en geëngageerd. Hij kan tegelijk dichtbij en
veraf in de relatie staan .
• “Het moet klikken, je moet voelen dat ze je écht willen helpen,
niet omdat ze hun werk moeten doen”
• “Sommige werkers zijn wel bezorgd, maar dan kom je ze
buiten hun uren tegen dan krijg je enkel een koel knikje”
• “Het is goed dat ze je willen helpen, maar ze mogen ook niet
té bezorgd zijn, dan beginnen ze zich te moeien en
behandelen ze ons als een klein kind”
Professionele nabijheid

53. DE IDEALE
OUTREACHER
•is discreet in functie van de privacy van de mensen met wie
hij werkt
• “Mijn hulpverleners zijn schitterende mensen. Je kunt met hen
over alles praten, het enige wat je er moet bij nemen is dat de
dag erna heel het gebouw op de hoogte is. Ze zeggen dat ze
enkel de erge dingen doorvertellen, maar ze vertellen alles
door.”
Betrouwbaarheid

55. DE IDEALE
OUTREACHER
•Heeft respect voor het tempo van mensen
Respect

56. PRESENTIE
• Professionalisering en protocollisering,
voorwaardelijkheid, interventionisme, beheersbaarheid,
veiligheid
• 2001: ‘een theorie van de presentie’ van Andries Baart.
• Dagboekverslagen van buurtpastores
• Sociaal overbodigen

57. DEFINITIE PRESENTIE
Een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en
toegewijd op de ander betrekt, zo leert zien wat er bij die
ander op het spel staat – van verlangens tot angst – en die
in aansluiting dáárbij gaat begrijpen wat er in de
desbetreffende situatie gedaan zou kunnen worden en wie
h/zij daarbij voor de ander kan zijn. Wat gedaan kan worden,
wordt dan ook gedaan. Een manier van doen, die slechts
verwezenlijkt kan worden met gevoel voor subtiliteit,
vakmanschap, met praktische wijsheid en liefdevolle trouw.

58. 9. DE CIRKEL…
•Reflectie-instrument
• Zicht krijgen op verschillende dimensies van outreachend
werken
• Reflecteren op de eigen manier van werken
• Reflecteren op de werking van je organisatie
•Overzicht van de:
• Opdrachten
• Doelstellingen
• Mogelijke acties
•Niet los zien van visie en theoretische kaders!!!

59. DE CIRKEL…
•3 concentrische cirkels
• Gemeenschappelijk middelpunt: positieve werkrelatie en
participatieve basishouding
•Outreachend werken op 3 niveaus:
• De ruimere samenleving
• De leefwereld van de doelgroep
• Relaties met individuele cliënten
•Drie strategische doelstellingen:
• Inzicht verwerven
• Het streven naar een inclusieve samenleving
• Het bevorderen van de toegankelijkheid van de hulp- en
dienstverlening

61. INZICHT VERWERVEN
•Microniveau
• Opdracht:
• Zicht krijgen op de verschillende levensdomeinen,
sterktes en risicosituaties van je cliënt
• Doelstellingen:
• Aansluiten bij de individuele leefsituatie van de cliënt
• Integraal werken
• Zicht krijgen op de hulpvragen van de cliënt
• Acties:
• Tijd nemen en actief luisteren
• Verdiepen van contacten, …

62. INZICHT VERWERVEN
•Mesoniveau
• Opdracht:
• Zicht krijgen op de noden en de leefwereld van de
doelgroep
• Doelstellingen:
• Aanbod afstemmen op de noden van de doelgroep
• De doelgroep betrekken bij het uitwerken van het
aanbod
• Acties:
• Signalen terugkoppelen naar de organisatie, …

63. INZICHT VERWERVEN
•Macroniveau
• Opdracht:
• Zicht krijgen op maatschappelijke tendensen
• Doelstellingen:
• De individuele ondersteuning laten aansluiten bij de
maatschappelijke context
• Een evenwicht zoeken tussen het “algemene goed” en
de individuele noden en behoeften van je cliënt
• Acties:
• Participerende observatie
• Opvolgen van actuele, maatschappelijke tendensen, …

64. INCLUSIEVE SAMENLEVING
•Microniveau
• Opdracht:
• De cliënt hoort erbij
• Doelstellingen:
• In kaart brengen, mobiliseren en versterken van het sociaal
netwerk
• Bemiddelen
• Het ontwikkelen van een sociale identiteit en aanleren van
sociale vaardigheden
• Zelfredzaamheid bevorderen
• Acties:
• Zelfreflecteren
• Spiegelen
• Reflecteren op niveau van de omgeving, …

65. INCLUSIEVE SAMENLEVING
•Mesoniveau
• Opdracht:
• Inwerken op de leefomgeving
• Doelstellingen:
• Bevorderen van het deel uitmaken van de doelgroep in
de directe leefomgeving (buurt, wijk)
• Vertolken van de leefwereld
• Acties:
• Stimuleren van buurtgebonden activiteiten
• Activeren
• Communicatie verbeteren, …

66. INCLUSIEVE SAMENLEVING
•Macroniveau
• Opdracht:
• Diversiteit en inclusie bevorderen
• Doelstellingen:
• Stimuleren van een verdraagzame maatschappij
• Mogelijkheden tot participatie stimuleren
• Acties:
• Sensibiliseren
• Opzetten van sociale acties
• Breder draagvlak creëren, …

67. TOEGANKELIJKHEID: WAT?
• 7 parameters van toegankelijkheid (De Bie, 2005; Sels,
2009):
• Bekendheid
• Bereikbaarheid
• Beschikbaarheid
• Bruikbaarheid
• Betaalbaarheid
• Begrijpbaarheid
• Betrouwbaarheid

68. TOEGANKELIJKHEID
•Microniveau
• Opdracht:
• Toegankelijkheid bevorderen van de hulp-, zorg en
dienstverlening op microniveau
• Doelstellingen:
• Cliënten individueel ondersteunen in het krijgen van een
duurzame band met maatschappelijke voorzieningen
• Cliënten linken aan het aanbod dat beantwoordt aan hun noden
• Acties:
• Informeren
• Adviseren
• Doorverwijzen
• Toeleiden en begeleiden naar diensten
• Belangenbehartiging, …

69. TOEGANKELIJKHEID
•Mesoniveau
• Opdracht:
• Toegankelijkheid bevorderen van de hulp-, zorg en
dienstverlening op mesoniveau
• Doelstellingen:
• Goede kennis van de sociale kaart
• Bekendheid van jouw functie en de samenhangende
doelstellingen
• Acties:
• Samenwerken op niveau van de doelgroep en netwerk
• Uitbouwen en onderhouden van contacten met netwerk
• Ondersteunen van het netwerk
• Belangenbehartiging, …

70. TOEGANKELIJKHEID
•Macroniveau
• Opdracht:
• Toegankelijkheid bevorderen van de hulp-, zorg en
dienstverlening op macroniveau
• Doelstellingen:
• Hulpverleningsaanbod bekendmaken bij de bredere
bevolking
• Noodzaak van outreachend werken in de verf zetten
• Beleid adviseren
• Signaleren
• Acties:
• Signalen rapporteren
• Belangenbehartiging, …

71. CONCLUSIE
•Zicht krijgen op comfort – en non-comfortzones
•Stof voor interne werkbesprekingen en
functioneringsgesprekken
•Positionering als organisatie
•Niet noodzakelijk op elke dimensie actief te zijn
•Wél belangrijk om inzicht te krijgen op de verschillende
niveaus (micro, meso en macro) en werkterreinen
•Belang van samenwerking en netwerken uit te bouwen

72. REACH OUT!
info@reachout.be
Cis Dewaele
Marie Van der Cam
Sandra Beelen
www.reachout.be