2. Programma
09u30-09u45: Verwelkoming
DEEL 1
09u45-10u05: Erkenning van metaaldetectoristen
10u05-10u25: Toelichting over de Code van Goede Praktijk
10u25-10u50: Handhaving kort uitgelegd
10u50-11u20: Pauze
11u20-11u35: Vragenronde over deel 1
DEEL 2
11u35-11u55: Melden van en omgaan met vondsten
11u55-12u15: Archeologie en metaaldetectie: archeologisch
onderzoek in Peer
12u15-12u30: Vragenronde over deel 2
12u30-13u30: Broodjeslunch en netwerkmoment
3. Erkenning
Een erkend metaaldetectorist
Wat betekent een erkenning?
Opvolging en evaluatie
Veel gestelde vragen
4. Een erkend metaaldetectorist
Een natuurlijke persoon of rechtspersoon die met behulp
van een metaaldetector archeologische artefacten of
archeologische sites opspoort
Artefact: een roerend goed dat van algemeen belang is
vanwege de archeologische erfgoedwaarde
= roerend (meevoerbaar), vondst, levert kennis op over
verleden van mens
Bv. munten, penningen, militaria, sieraden,
musketkogels, gebruiksvoorwerpen, …
5. Een erkend metaaldetectorist
Archeologische site: een onroerend goed dat
ondergronds, aan de oppervlakte of onder water
aanwezig is, met inbegrip van de archeologische
artefacten die er integrerend deel van uitmaken, van
algemeen belang vanwege de erfgoedwaarde
= onroerend (vastgoed, terrein), ondergronds of aan
de oppervlakte of onder water, inclusief vondsten,
levert kennis op over verleden van mens
Bv. Romeinse nederzetting, WOI slagveld, grafheuvel,
middeleeuwse abdij, Karolingisch grafveld, …
6. De aanvraag tot erkenning
In geval van erkenning ontvang je:
Besluit van de Administrateur Generaal
Legitimatiebewijs met een uniek erkenningsnummer
Aanvraag
indienen
Ontvankelijk-
heid
Onvolledig Onontvankelijk
Beoordeling
Besluit niet
erkenning
Besluit
erkenning+
legitimatiebewijs
7. Wat betekent een erkenning?
Als erkend metaaldetectorist MAG je:
Op zoek naar archeologische sites of artefacten door
middel van een metaaldetector
8. Wat betekent een erkenning?
Als erkend metaaldetectorist MOET je:
(erkenningsvoorwaarden)
Meerderjarig zijn
De laatste 5 jaar geen misdrijf of inbreuk tegen
onroerenderfgoedregelgeving
Werken overeenkomst het Onroerenderfgoeddecreet
van 12 juli 2013
Niet geschorst zijn of afgelopen jaar erkenning niet
ingetrokken zijn
9. Wat betekent een erkenning?
Als erkend metaaldetectorist MOET je:
Alle wijzigingen m.b.t. erkenningsvoorwaarden
meedelen aan agentschap
(erkennen.subsidieren@onroerenderfgoed.be)
Kopie van legitimatiebewijs kunnen voorleggen bij
uitvoeren van veldwerk
Altijd werken volgens bepalingen van het
Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013 en de Code
van Goede Praktijk
Alle archeologische sites en artefacten melden aan
agentschap
10. Een erkenning aanvragen
Stand van zaken 2016
Op 12/01/2016:
613 erkende metaaldetectoristen
In de loop van de maand januari ontvangt iedereen een
legitimatiebewijs
11. Opvolging & evaluatie
Wanneer kan je erkenning geschorst worden? (120 dagen)
Niet naleven Onroerenderfgoeddecreet of Code van
Goede Praktijk
Niet voldoen aan erkenningsvoorwaarden
Niet voldoen aan voorwaarden voor opvolging
Wanneer kan je erkenning ingetrokken worden?
Na schorsing (na evaluatie)
Op vraag van erkende metaaldetectorist
12. Opvolging & evaluatie
Wie kan een evaluatieprocedure opstarten?
Agentschap Onroerend Erfgoed
Minister
Vlaamse Commissie voor Onroerend Erfgoed
Wie voert de evaluatie uit?
Agentschap Onroerend Erfgoed
(+ advies VCOE)
13. Evaluatie van de erkenning
Welke acties kan het agentschap ondernemen voor een
evaluatie?
Documenten opvragen die betrekking hebben op de
erkenningsvoorwaarden
Vragen om een toelichting te geven
Welke gevolgen kan een evaluatie hebben?
Bevestiging erkenning
Schorsing en intrekking van de erkenning
Wat betekent een intrekking of schorsing van je erkenning?
Niet langer archeologische artefacten of sites opsporen
1 jaar wachten om een nieuwe aanvraag in te dienen
14. Veel gestelde vragen
Vanaf wanneer mag je ‘gebruik’ maken van je erkenning?
Vanaf fase 2 van de inwerkingtreding van het
archeologiehoofdstuk (ten vroegste op 1 april 2016)
Meer info: www.onroerenderfgoed.be
Kan een Nederlandse detectorist die ook in Vlaanderen
werkzaam is, een aanvraag indienen?
Ja, je dient dan eerst een Verklaring Omtrent het
Gedrag aan te vragen bij de gemeente en deze te
bezorgen aan het agentschap. Pas wanneer je over een
VOG beschikt kan je een erkenning aanvragen bij het
agentschap
15. Veel gestelde vragen
Wat is het verschil tussen erkenning en een vergunning?
Vóór de inwerkingtreding van het
archeologiehoofdstuk is metaaldetectie enkel
toegestaan binnen een vergunde opgraving volgens de
oude regelgeving
Vanaf de inwerkingtreding van het
archeologiehoofdstuk kan een metaaldetectorist een
erkenning aanvragen volgens de nieuwe regelgeving
Hoe langs is je erkenning geldig?
Een erkenning is voor onbepaalde duur, zolang aan de
voorwaarden wordt voldaan
16. Veel gestelde vragen
Heb je toestemming van de eigenaar van de grond nodig
voor je detecteert?
Ja, je hebt nog steeds toestemming van de eigenaar of
pachter van de grond nodig
De eigenaar van de grond is bovendien eigenaar van
eventuele vondsten
18. Code van Goede Praktijk:
Wat?
“Code van Goede Praktijk voor de uitvoering van en
rapportering over archeologisch vooronderzoek en
archeologische opgravingen en het gebruik van
metaaldetectoren”
= “Code van Goede Praktijk voor archeologie en
metaaldetectie” (CGP)
Goedgekeurd door MB van 11 december 2015
Deel 5 CGP = vrijetijdsdetectie
Deontologie & technische voorschriften bij metaaldetectie
Bindend, niet vrijblijvend!
19. Code van Goede Praktijk:
Wat?
CGP beschrijft hoe metaaldetectie moet gebeuren in
Vlaanderen en hoe metaaldetectorist zich gedraagt
Tekstvorm, 3 pagina’s (deel 5)
Elke detectorist: kennen & toepassen (erkenning!)
www.onroerenderfgoed.be
Hoofdstukken:
Inleidende bepalingen: toepassingsgebied & doel
Technische bepalingen: gedrag & technische uitvoering
detectie
Rapportering: melding van vondsten
Behandeling & bewaring archeologische vondsten
20. Code van Goede Praktijk:
Waarvoor?
Toepassingsgebied
Detecteren naar archeologische vondsten en sites in
Vlaanderen: enkel erkende metaaldetectoristen, volgens
CGP
Detecteren naar andere zaken (bv. ondergrondse
leidingen, verloren trouwring of GSM, kleingeld op
strand): ook anderen
Vrijetijdsdetectie: deel 5 CGP
Detectie in kader van archeologisch onderzoek (bv.
proefsleuven, opgravingen): deel 2 - 3 - 4 CGP
21. Code van Goede Praktijk:
Hoe?
Technische bepalingen:
Detecteren verboden op beschermde archeologische sites
(controleer voor je begint)
Detecteren verboden op terreinen waar archeoloog
boringen of proefputten of proefsleuven of opgraving
uitvoert, behalve met toestemming van archeoloog en
volgens aanwijzingen archeoloog (deel 2, 3, 4 CGP i.p.v.
deel 5!)
Detecteren verboden na zonsondergang & voor
zonsopgang (nacht)
Altijd legitimatiebewijs bij + tonen aan Erfgoedinspectie,
politie, Onroerend Erfgoed, …
22. Code van Goede Praktijk:
Hoe?
Technische bepalingen:
Voorafgaande toestemming van eigenaar of pachter voor
terrein betreden en detecteren
Afspraken maken met eigenaar over vondsten
(terreineigenaar = eigenaar vondsten)
Vondsten niet dieper uitgraven dan 30 cm onder
maaiveld (ook niet als ploegvoor dieper lijkt)
Niet-ontplofte oorlogsmunitie: politie
Terrein in goede staat achterlaten (putjes, afval)
23. Code van Goede Praktijk:
Hoe?
Technische bepalingen:
Geen vondsten vervalsen, geen valse vondsten als echt
laten doorgaan
Geen onvolledige of valse informatie melden aan OE
Elkaar ondersteunen en helpen bij gebruik detector en
identificatie vondsten
Respect voor auteursrechten en andere rechten bij
onderzoeken andermans vondsten
* Menselijke resten: politie
** Respect voor plant en dier
26. 26
AGENTSCHAP
INSPECTIE RWO
1. MISDRIJF: strafbaarstelling
Inhoudelijke regel: (art.5.1.2. OED)
“Het is verboden zonder erkenning als metaaldetectorist of in
afwijking van de code van goede praktijk met metaaldetectoren
archeologische artefacten en archeologische sites op te sporen.”
Strafbaarstelling: (art. 11,2,2, 1ste lid, 10°OED)
“Het gebruiken van metaaldetectoren in strijd met de bepalin-gen
van artikel 5.1.2.”
27. 27
AGENTSCHAP
INSPECTIE RWO
1. MISDRIJF: bestanddelen
a) Gebruik van een metaaldetector
Zonder erkenning
Met erkenning, maar in afwijking van de CGP
b) Om archeologische artefacten en archeologische sites op te
sporen
MaterieelMoreel
28. 28
AGENTSCHAP
INSPECTIE RWO
1. MISDRIJF: materieel bestanddeel
a) Gebruik van een metaaldetector
Zonder erkenning
Met erkenning, maar in afwijking van de CGP
• Monopolie voor erkende metaaldetectoristen
• Keerzijde: handelen conform CGP
Materieel
29. 29
AGENTSCHAP
INSPECTIE RWO
1. MISDRIJF: moreel bestanddeel
b) Om archeologische artefacten en archeologische sites op te
sporen
• Situationele context (bv.: plaats gekend voor archeologische
vondsten)
• Profiel van de betrokkene
• Bewijzen = innerlijke overtuiging van de rechter
Moreel
30. 30
AGENTSCHAP
INSPECTIE RWO
2. VASTSTELLEN
Gemeentelijke en gewestelijke verbalisanten, politie, IOE
Toegangsrecht:
Tot archeologische sites en OG waar zich
archeologische artefacten kunnen bevinden
Machtiging politierechter vereist bij huiszoeking
Proces-verbaal: bijzondere bewijswaarde (tot bewijs van
het tegendeel) voor wat de feiten betreft
Administratief stakingsbevel mogelijk (bij externe
verbalisanten: bekrachtiging door IOE vereist)
32. 32
AGENTSCHAP
INSPECTIE RWO
4. Herstelmethodiek
Herstelvormen:
Feitelijk herstel: terugkeer naar een originele, goede
staat + terugbrengen in de Vlaamse Gemeenschap
Reconstructie
Complementaire maatregelen: opwaardering
overblijvende erfgoedwaarden
Schadevergoeding: herstel bij financieel equivalent
Rangorde:
Feitelijk herstel reconstructie / compensatie vergoeding
Notie integraal herstel
Schade 100 % te vergoeden
In reële termen, en bij onmogelijkheid in financiële
Gerechtelijk
Bestuurlijk
33. 33
AGENTSCHAP
INSPECTIE RWO
5. Schadeherstel bij archeologie
Doorgaans feitelijk onherstelbaar
herstel bij financieel equivalent
Volledige schadevergoeding
Als compensatie voor kennisverlies
Enkel via de rechter
De IOE maakt een begroting op
Rechter beslist, rechtspraak af te wachten voor meer
invulling
Evt. aangevuld met maatregelen tot voorkoming van
verdere schade
Archeologische opgraving van een verstoorde
archeologische zone.
36. Waar vind je de beschermde
archeologische sites?
In beschermde
archeologische sites is
metaaldetectie verboden
(Code van Goede Praktijk)
https://geo.onroerenderfgoed.be/
https://beschermingen.onroerenderfgoed.be/
37. Het melden van
metaaldetectievondsten:
algemene principes
Vanaf 1 april een tijdelijke meldingsmodule voor
metaaldetectievondsten (≠ toevalsvondsten)
Wat is een toevalsvondst?
“Iedereen die, op een ander moment dan bij het uitvoeren van een
archeologisch vooronderzoek, een archeologische opgraving of het
gebruik van een metaaldetector, een roerend of onroerend goed
vindt waarvan hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat het
archeologische erfgoedwaarde heeft, is verplicht daarvan binnen
drie dagen aangifte te doen bij het agentschap.”
Niet intentioneel naar gezocht, écht toeval!
38. Het melden van
metaaldetectievondsten:
algemene principes
Het inloggen gebeurt met e-ID of token
Alleen erkende metaaldetectoristen kunnen inloggen
De metaaldetectorist kan zijn eerder gemelde vondsten
raadplegen en op kaart bekijken
Elke nieuwe melding genereert een uniek vondstnummer
Vondstnummer wordt met ontvangstbevestiging per mail
verstuurd
39. Verplicht in te vullen velden:
• Erkenningsnummer
• Beschrijving van de archeologische vondst met metalen
component
• Locatie van de vondst: naam van de provincie en gemeente
• Locatie op kaart
• Datum van de vondst
• Bewaarplaats van de vondst met metalen component
40. Vrijblijvend in te vullen velden:
• Foto van de archeologische vondst
• Locatie van de vondst door middel van GPS gegenereerde
coördinaten
• Deelgemeente
• Beschrijving van het bodemgebruik van de vindplaats met
keuzelijst: akker, weiland, bos, stort, strand
• Andere relevante informatie over de vondst of de
vindplaats
53. Het omgaan met
metaaldetectievondsten:
algemene principes
Vondstnummer bij vondst(en)
De vondsten vormen een archeologisch ensemble:
• Als één geheel
• In goede staat bewaren
• Beschikbaar houden voor wetenschappelijk onderzoek Of
deponeren in erkend onroerenderfgoeddepot
• Wijziging van bewaarplaats of eigenaar of buiten Vlaams
Gewest brengen: binnen 30 dagen melden aan het
agentschap
Conserveren: raadpleeg een specialist!
56. Metaaldetectie in de beleidsnota:
Systematisch monitoren van de meldingen van
metaaldetectievondsten mbv CAI
Informatie gebruiken voor het afbakenen van (vastgestelde)
archeologische zones en het uitwerken van beschermingsdossiers
Doel: metaaldetectoristen betrekken bij het volledige traject van
de waardering van archeologische sites
In eerste instantie zal er een eenvoudige invultemplate voorzien worden gelijkaardig aan https://www.onroerenderfgoed.be/digitaal-vondstmeldingsformulier maar met andere velden, later zal er een nieuwe applicatie gemaakt worden.
Metaaldetectievondsten zijn volgende de nieuwe wetgeving geen archeologische toevalsvondsten
In eerste instantie zal er een eenvoudige invultemplate voorzien worden gelijkaardig aan https://www.onroerenderfgoed.be/digitaal-vondstmeldingsformulier maar met andere velden, later zal er een nieuwe applicatie gemaakt worden.
Metaaldetectievondsten zijn volgende de nieuwe wetgeving geen archeologische toevalsvondsten
In eerste instantie zal er een eenvoudige invultemplate voorzien worden gelijkaardig aan https://www.onroerenderfgoed.be/digitaal-vondstmeldingsformulier maar met andere velden, later zal er een nieuwe applicatie gemaakt worden.
Metaaldetectievondsten zijn volgende de nieuwe wetgeving geen archeologische toevalsvondsten
In eerste instantie zal er een eenvoudige invultemplate voorzien worden gelijkaardig aan https://www.onroerenderfgoed.be/digitaal-vondstmeldingsformulier maar met andere velden, later zal er een nieuwe applicatie gemaakt worden.
Metaaldetectievondsten zijn volgende de nieuwe wetgeving geen archeologische toevalsvondsten
In eerste instantie zal er een eenvoudige invultemplate voorzien worden gelijkaardig aan https://www.onroerenderfgoed.be/digitaal-vondstmeldingsformulier maar met andere velden, later zal er een nieuwe applicatie gemaakt worden.
Metaaldetectievondsten zijn volgende de nieuwe wetgeving geen archeologische toevalsvondsten
In eerste instantie zal er een eenvoudige invultemplate voorzien worden gelijkaardig aan https://www.onroerenderfgoed.be/digitaal-vondstmeldingsformulier maar met andere velden, later zal er een nieuwe applicatie gemaakt worden.
Metaaldetectievondsten zijn volgende de nieuwe wetgeving geen archeologische toevalsvondsten
24
25
26
27
28
29
30
32
33
34
In eerste instantie zal er een eenvoudige invultemplate voorzien worden gelijkaardig aan https://www.onroerenderfgoed.be/digitaal-vondstmeldingsformulier maar met andere velden, later zal er een nieuwe applicatie gemaakt worden.
Metaaldetectievondsten zijn volgende de nieuwe wetgeving geen archeologische toevalsvondsten
In eerste instantie zal er een eenvoudige invultemplate voorzien worden gelijkaardig aan https://www.onroerenderfgoed.be/digitaal-vondstmeldingsformulier maar met andere velden, later zal er een nieuwe applicatie gemaakt worden.
Metaaldetectievondsten zijn volgende de nieuwe wetgeving geen archeologische toevalsvondsten
Erkenningsnummer, staat op legitimatiebewijs.
Beschrijving van de vondst: beschrijving kan per vondst gegeven worden, of voor de hele groep van vondsten (gebruiker kan zelf kiezen)
Bij beschrijving van de vondsten: alles melden wat archeologisch relevant is.
Vuistregels
de toevalsvondst gebeurde in Vlaanderen
tot en met de Middeleeuwen: alle vondsten melden
latere periodes: enkel de concentraties aan vondsten melden
de Wereldoorlogen: alle vondsten dienen gemeld te worden
de uiterste tijdsgrens van de te melden vondsten is Wereldoorlog II
niet alleen de "mooie" vondsten uit een ensemble melden, maar het hele ensemble
bij twijfel: vondst melden
Eenmaal je vondst gemeld, moet je ook nog zorg dragen voor je collectie.
Dwz:
Vondstennummer op een kaartje van duurzaam materiaal.
Onder in goede staat bewaren betekent “er voor zorgen zoals een goede huisvader”.
De samenwerking tussen metaaldetectoristen en de professionele archeologie bestaat al jaren.
Dit kaartje illustreert de metaaldetectievondsten die de voorbije jaren in de CAI werden ingevoerd. Even wat goochelen met cijfers:
2010 73
2011 58
2012 110
2013 145
2014 205
De meldingen voor 2015 zijn nog niet allemaal verwerkt, maar we kunnen nu alvast besluiten dat die in stijgende lijn zitten.
We beseffen maar al te goed dat we slechts een klein percentage van de vondsten onder ogen krijgen.
De samenwerking willen we met het nieuwe onroerenderfgoedecreet stimuleren. In de beleidsbrief 2014-2019 somt de minister zijn voornemens inzake metaaldetectie op.
Een aantal van de metaaldetectiemeldingen blijken na een eerste identificatie en analyse een indicatie te zijn voor belangrijke archeologische sites, die zeldzaam zijn voor Vlaanderen.
Omwille van hun belang en hun zeldzaamheid zijn enkele van deze locaties ondertussen reeds onderwerp van verder onderzoek door het agentschap Onroerend Erfgoed.
Vaak ook gaat het om sites waar een belangrijke problematiek speelt met betrekking tot erosie (sites die door het jaarlijks ploegen langzaam verdwijnen in de ploeglaag). De metaaldetectievondsten op deze locaties zijn dus eigenlijk een belangrijke aanwijzing dat de site bedreigd is. Het is dan ook overduidelijk dat dit soort vondsten te melden metaaldetectoristen (vaak onbewust) een belangrijke bijdrage leveren aan het in kaart brengen van waardevolle bedreigde archeologische sites.
In Denemarken heeft het liberale metaaldetectiebeleid geleid tot een enorme toename van archeologische data en informatie. Het betekende een belangrijke aanvulling in de wetenschappelijke kennis over de Scandinavische culturen tijdens de metaaltijden.
In Engeland zijn er talrijke voorbeelden van constructieve samenwerking tussen metaaldetectoristen en archeologen, zoals de recent ontdekte Vikingenschat in Waltington, Oxfordshire.
Dichter bij huis zijn er ook sprekende voorbeelden van constructieve samenwerking tussen metaaldetectoristen en archeologen.
Naar aanleiding van herhaaldelijke meldingen van middeleeuwse metaalvondsten in Kampenhout werd een archeologisch evaluatie- en waarderingsonderzoek uitgevoerd om na te gaan of de site beschermenswaardig is. Daarbij kwam een Romeins en een vroeg-middeleeuwse site aan het licht.
Uit Peer kwamen verschillende jaren op rij meldingen van Romeinse munten en fibulae. Deze archeologische vindplaats werd geselecteerd voor een archeologisch waarderings- en evaluatieonderzoek in het kader van een bescherming.
Uit dat onderzoek bleek dat de site sterk onderhevig was aan erosie en acuut bedreigd werd door aspergeteelt. Daarom voerde het agentschap samen met het archeologisch bureau RAAP een archeologische opgraving uit om de site te registreren voordat ze compleet verdwenen was.
De trouwe melder werd actief betrokken bij deze opgraving. Metaaldetectie vormde een integraal onderdeel van het archeologisch onderzoek. Ervaren metaaldetectoristen scanden de opgravingsputten dagelijks. Een drone, ingezet door de U Gent, nam deze spectaculaire foto van de opgraving.
De verwerking van de opgravingsresultaten is volop bezig. Waarschijnlijk hebben we te maken met een vroeg-Romeins heiligdom.
Materiaalspecialisten buigen zich momenteel over de grote hoeveelheid archeologische vondsten en archeologen analyseren de verschillende archeologische sporen.
Begin 2013 meldde een metaaldetectorist aan de CAI de vondst van een 62 mm lang bronzen staafje met een oogje aan.
Bij het consulteren van specialisten kwam de belangrijkheid van deze vondst aan het licht. Het zou gaan om mantelspeld met de afbeelding van de Noorse god Odin of Wodan. Boven zijn hoofd zitten de raven Huginn en Muninn.
Van zulke pinnen zijn er slechts een 30-tal bekend vooral uit Scandinavië en vroegere kolonies van de Vikingen, zoals Oost-Engeland en Oost-Europa. Het zou een indicatie zijn voor de aanwezigheid van Vikingen in Vlaanderen, eindelijk!
Het voorwerp was het sluitstuk van de tentoonstelling “Vikingen!” in het PGRMT eind 2014. Dit artikel verscheen in Ex Situ. Op de vindplaats wordt een archeologisch onderzoek gepland.
Dit toont nog maar eens aan dat het melden van metaaldetectievondsten zo belangrijk is.
Met dit klein voorwerp wil ik graag afsluiten en jullie uitnodigen voor een vruchtbare samenwerking.