Mais conteúdo relacionado
Semelhante a Business Plan for CMU Pharmacy 2540 (20)
Mais de Utai Sukviwatsirikul (20)
Business Plan for CMU Pharmacy 2540
- 1. บทที่ 1
บทนํา
ความเปนมา
ในชวงเวลาที่ประเทศชาติประสบภาวะวิกฤตทางเศรษฐกิจ ทุกธุรกิจ
ตางกระทบกระเทือนดวยเหตุที่กําลังซื้อของประชาชนลดถอยลงอยางมาก
ธุรกิจรานยาถูกกระทบไมยิ่งหยอนไปกวาธุรกิจอื่นๆ ยิ่งไปกวานั้นการดํา
เนินนโยบาย 30 บาท รักษาไดทุกโรคของรัฐบาลเกิดผลกระทบตรง
ต อ ร า น ย า มี ก า ร เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง ที่ เ ห็ น ไ ด
ชัดเจนวา กลุมลูกคาของรานยาเปลี่ยนพฤติกรรมจากการตัดสินใจซื้อยา
ไปใชบริการในโรงพยาบาลของรัฐมากขึ้น ธุรกิจรานยาจํานวนหนึ่งประ
สบปญหาเกิดความไมแนใจวาธุรกิจจะดําเนินไปไดอยางราบรื่นผูประกอบ
ก า ร
สวนหนึ่งเริ่มมองหาลูทางในการทําธุรกิจเสริม บางสวนเริ่มทบทวนและปรับ
เปลี่ยนการบริหารจัดการใหเหมาะสมกับสถานการณมากขึ้น ดังนั้น เพื่อ
มิใหผูประกอบธุรกิจรานยาประสบปญหาที่รุนแรงจึงควรมีการศึกษาเตรียม
ความพรอมลวงหนาเพื่อหาวิธีบริหารจัดการรานยาใหอยูรอดได และหา
โอกาสในการทําธุรกิจตอเนื่องจากธุรกิจรานยาเพื่อเปนธุรกิจเสริม โดย
ใหผูประกอบการไดมีโอกาสขยายหรือปรับเปลี่ยนการบริหารจัดการอยา
งมีระบบ มีแผนธุรกิจที่ชัดเจน ปองกันปญหาความลมเหลวในธุรกิจเสีย
แตตน
ผูประกอบการรานยาในภาคเหนือ โดยเฉพาะอยางยิ่งในจังหวัด
เชียงใหมมีการพัฒนาตนเองอยางตอเนื่อง
อยูแลว มีชมรมรานยาเปนผูประสานใหมีการประชุมวิชาการ มีการจัดกิจ
กรรมอื่นๆ ที่เปนประโยชนตอสมาชิกหรือแกปญหาใหแกสมาชิกเสมอมา
ทําใหมีโอกาสในการกระตุนใหสมาชิกเห็นความสําคัญของการปรับระบบ
ธุรกิจใหมีมาตรฐานสูงขึ้น เชน อาจปรับใหเปนกิจการในระบบสากล ปรับ
เปลี่ยนการบริหารภายในใหเปนระบบที่พรอมดวยแผนการตลาด แผนการ
จัดการ และแผนการเงิน หรือแมกระทั่งการเขารวมฝกอบรม หรือสัมมนา
เพื่อหาความรูและประสบการณที่เปนประโยชนตอปฏิบัติงานที่จําเปนตางๆ
เชน การสรางวิสัยทัศน การทําบัญชี การบริหารธุรกิจ การบริหารคลัง
เวชภัณฑ การจัดเก็บรักษายาที่ถูกตองและปลอดภัย ฯลฯ เปนตน
ธุรกิจรานยา หนา 1 จาก 61
- 2. สถาบันพัฒนา SMEs เครือขายมหาวิทยาลัยเชียงใหมที่เห็น
ประโยชนของการสงเสริมใหรานยามีการบริหารจัดการที่มีแผนงาน จึง
ไดรวมกับสถานปฏิบัติการเภสัชชุมชนในการทําแผนธุรกิจรานยาตนแบบ
ขึ้นเพื่อเปนตัวอยางในการบริหารรานยาสมัยใหมที่มีมาตรฐานทั้งในเรื่อง
วิชาการทางยา เพื่อความปลอดภัยของลูกคา และมาตรฐานดานการบริ
หารจัดการเพื่อใหธุรกิจดําเนินไปอยางราบรื่น ผูประกอบการมีวิสัยทัศน
ไวตอการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ การเมือง สังคมซึ่งจะมีผลกระทบตอ
ธุรกิจของตนและสามารถปองกันผลกระทบนั้นไดในระดับหนึ่ง โดยคาดวา
การใหแนวคิดหรือการสงเสริมใหผูประกอบการรานยามีวิสัยทัศน เรียน
รูกลยุทธการพัฒนาธุรกิจ มีความสามารถจัดทําแผนธุรกิจของตนเอง
จะเปนการใหโอกาสแกผูประกอบการรานยาให ไดรับความรูที่ถูกตอง
สามารถปรับธุรกิจของตนใหเปนระบบ มีแผนธุรกิจรานยาของตนเองเพื่อกา
รพัฒนาอยางถูกทาง สามารถจัดหายุทธศาสตรเพื่อการพัฒนาโดย
ใชกระบวนการทางบริหารจัดการเขามาชวยเพื่อใหอยูรอดไดในโลก
เศรษฐกิจใหมได
คณะผูศึกษาทําการศึกษาเรื่อง “ยุทธศาสตรการพัฒนารานยาในตาง
จังหวัด : การจัดทําและทดสอบแผนธุรกิจรานยาตนแบบ” ไ ดเลือก
ใชสถานปฏิบัติการเภสัชชุมชนเปนรานยาตนแบบเพราะสถานปฏิบัติการฯ
ดังกลาว
เปนรานยาของคณะเภสัชศาสตร จัดเปนรานยาที่มีความสมบูรณ ถูกตอง
ตามหลักวิชาการ และมีการบริหารงานแบบองคกรในกํากับของ
มหาวิทยาลัยเชียงใหม คณะผูศึกษามีความเชื่อเปนเบื้องตนวาตนแบบ
ที่ ผลิตขึ้ นจะมีความนาเชื่ อถือในระดับที่ ยอมรับไดและถายทอด
เทคโนโลยีนี้ตอไปไดในเครือขายรานยา เชนเดียวกับเทคโนโลยีอื่นที่
เคยผลิตขึ้นในสถานปฏิบัติการฯ แหงนี้มากอน แผนธุรกิจรานยาตนแบบ
จะถูกนําไปทดสอบในกลุมรานขายยาที่มีศักยภาพและปรับเปลี่ยนใหเหมาะ
สมสําหรับรานยาอื่น และจะเปนตนแบบเพื่อเผยแพรในรานยาตอไป
คณะผูศึกษาประกอบดวย สถาบันพัฒนา SMEs เครือขายมหา
วิทยาลัยเชียงใหม และ สถานปฏิบัติการเภสัชชุมชน มหาวิทยาลัย
เชียงใหม ไดรวมกันดําเนินโครงการวิจัยเรื่อง “ยุทธศาสตรการพัฒนาราน
ยาในตางจังหวัด : การจัดทําและปรับแผนธุรกิจรานยาตนแบบ” โดย
ธุรกิจรานยา หนา 2 จาก 61
- 5. บทที่ 2
ภาพรวมของรานยาและสถานปฏิบัติการเภสัชชุมชน
มหาวิทยาลัยเชียงใหม
ภาพรวมของรานยา
รานยาในประเทศไทยมี การพัฒนาและเปลี่ยนแปลงมาเปนลําดับ ใน
อดีตรานยามักเปนธุรกิจในครัวเรือน มีเจาของคนเดียวและสืบทอดธุรกิจ
จากรุนหนึ่งไปยังอีกรุนหนึ่งในครอบครัวไมมีเภสัชกรปฏิบัติการตลอดเวลา
แตมีเพียงเภสัชกรแขวนปาย (รุงเพชร เจริญวิสุทธิวงศ, 2538, หนา159)
1 เนื่องจากเปนธุรกิจที่กอตั้งมานาน ในระยะแรกไมตองการเงินลงทุนมาก
นัก มีความกาวหนาและขยายตัวชาๆ ตามความจําเปน ไมมีการ
เปลี่ยนแปลงรูปแบบการใหบริการที่ชัดเจนมากนักและมักใหบริการ
แกประชาชนในชุมชนโดยรอบ ผูประกอบการมีความคุนเคยกับผูรับ
บริการซึ่งอยูโดยรอบเปนอยางดี
ในปจจุบันแหลงบริการสาธารณสุขของประเทศไมวาจะเปนโรง
พยาบาล คลินิก สถานีอนามัย มีการปฏิรูปรูปแบบใหบริการที่มีคุณภาพ
มากขึ้นเปนลําดับ และเกือบทุกแหลงบริการสาธารณสุขจัดเปนแหลงกระ
จายยาเชนเดียวกับรานยาอาจจัดเปนคูคาและคูแขงของรานยาไดทั้งสิ้น
ทําใหประชาชนหรือลูกคาของรานยามีทางเลือกหลายทางในการซื้อยา
เพื่อบําบัดโรคและบํารุงรักษาสุขภาพ ประกอบกับการคมนาคม การติดตอ
สื่อสารมีความสะดวกสบายกวาเดิมมาก ประชาชนจึงมีโอกาสเลือก
ใชบริการยาที่มีคุณภาพ ในราคายุติธรรมมากขึ้น ทั้งจากสถานบริการ
สาธารณสุขในชุมชนหรือหางไกลออกไป รานยาเองก็จะมีลูกคาทั้งขาประ
จําและขาจรมากขึ้น ความพึงพอใจของลูกคากลายเปนปจจัยสําคัญในการ
เลือกใชบริการ พฤติกรรมของลูกคาก็ปรับเปลี่ยนไปตามสถานการณ มีการ
เรียกรองผลิตภัณฑที่แปลกใหมและมีมาตรฐานสูงขึ้นเปนลําดับ การ
ใหบริการดานยาเปลี่ยนจากการซื้อขายยาไปเปนจําหนายยารวมไปกับ
การใหคําแนะนําแกผูรับบริการในเรื่องชื่อยารายละเอียด สรรพคุณและวิธี
ปฏิบัติตนในการใชยามากขึ้นเปนลําดับ หนวยงานที่เกี่ยวของกับ
การคุมครองผูบริโภคมีบทบาท ตอธุรกิจรานยามากขึ้น ประชาชนไดรับ
ธุรกิจรานยา หนา 5 จาก 61
- 6. ขอมูลขาวสารในเรื่องสิทธิของผูบริโภคมากขึ้นหลายทาง และรวดเร็วขึ้น
ทําใหการดําเนินธุรกิจรานยาตองการความเปนระบบมากขึ้น ดังนั้น
เพื่อความอยูรอดของธุรกิจรานยา ผูประกอบการรานยาจําเปนตองทํา
ความเขาใจกับเรื่องราวความเปลี่ยนแปลงของสถานการณตางๆ ทั้งในดาน
เศรษฐกิจ สังคม และการเมือง ปรับตนใหเปนผูใหบริการที่มีความพรอม
ในการตอบคําถาม โดยเฉพาะอยางยิ่งในเรื่องวิทยาการที่เกี่ยวของกับยา
สิทธิของผูบริโภค ฯลฯ เพราะความเปลี่ยนแปลงในเรื่องดังกลาวลวนมีผลก
ระทบตอการดําเนินธุรกิจรานยาทั้งสิ้น
โดยพื้นฐานของการทําธุรกิจผูประกอบการจําเปนตองรูจักคูแขงทาง
ธุรกิจ สามารถปรับเปลี่ยนคูแขงใหเปนพันธมิตรทางธุรกิจทันตอความ
เปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในทุกภาคธุรกิจของตนอยางนอยที่สุด ผูประกอบ
การ รานยาตองรูจักชองทางเดินของยาในประเทศ2 (รูปที่ 1) และปรับตัว
ใหทันและสอดคลองกับการเปลี่ยนแปลงที่อาจเกิดขึ้นในสวนใดสวนหนึ่ง
หรือหลายๆ สวน
ธุรกิจรานยา หนา 6 จาก 61
- 7. รูปที่ 1 : แสดงชองทางการกระจายยาในภาพรวมของประเทศไทย
ที่มา : ระบบยาของประเทศไทย หนา 85
ธุรกิจรานยา หนา 7 จาก 61
- 8. จากแผนภูมิในรูปที่ 1 แสดงวายาที่ผลิตขึ้นภายในประเทศและสวนที่
นําเขาจากตางประเทศถูกกระจายไปยังผูขายสงและขายปลีกหลายแหลง
เชน คลินิก โรงพยาบาล สถานีอนามัย กองทุนยารานยา และอื่นๆ รวมไป
ถึงแหลงกระจายยานอกระบบ เชน การจําหนายยาในรานขายของ
ชําดวยรานยาจึงเปนแหลงกระจายยาแหลงหนึ่งในระบบยาของประเทศ
เมื่อเทียบเปนสัดสวนของแหลงกระจายยา รวมแลวรานยากระจายยา
สูผูบริโภคแลวเปนจํานวนสูงถึงรอยละ 45 ของยาทั้งระบบ และรานยาเปน
แ ห ล ง ก ร ะ จ า ย ย า ที่ ไ ด รั บ ค ว า ม นิ ย ม สู ง จ า ก
ประชาชนเพราะเขาถึงงาย คาใชจายไมสูงจนเกินไปนัก (บุษบง จําเริญ
ด า ร า รั ศ มี แ ล ะ ค ณ ะ , 2543)3 แ ล ะ โ ด ย
พฤติกรรมของผูบริโภคพบวาประชาชนสวนใหญของประเทศ นิยมซื้อยา
จากรานยาเพื่อรักษาตนเองยามเจ็บปวยที่ไมมีอาการรุนแรงมากนัก อยาง
ไรก็ตาม การจําหนายยาไมวาจะกระจายจากแหลงใดจําเปนตองมีการ
ควบคุม
คุณภาพเพื่อความปลอดภัยในชีวิตและทรัพยสินของผูบริโภค
ไมเพียงแตหนวยงานของรัฐจําเปนตองมีหนาที่ในการกํากับดูแลเทานั้น
เภสัชกรซึ่งเปนผูประกอบวิชาชีพโดยตรงและผูปฏิบัติอื่นใดในรานยาตองมี
จิตสํานึกในการควบคุมดูแลการจําหนายยาเพื่อความปลอดภัยสูงสุดแกประ
ชาชนดวยและในเวลาเดียวกันตองมีการสงเสริมใหประชาชนรูจักคุมครอง
ตนเองใหเลือกใชบริการที่มีคุณภาพและปลอดภัย
เพื่อความสะดวกในการติดตามมาตรฐานการใชยาของประชาชน
กระทรวงสาธารณสุขไดควบคุมดูแลการใชยาในประเทศโดยให ยาทุกประ
เภทตองขึ้นทะเบียนกอนกระจายไปสูแหลงกระจายยาประเภทตางๆ รานยา
ในประเทศจะมีการแบงประเภทขอบเขตของการปฏิบัติในรานยาที่ชัดเจน
ดังนี้
1. ประเภทของรานยา
กระทรวงสาธารณสุขเปนผูควบคุมดูแลระบบยาของประเทศ ผูที่จะดํา
เนินธุรกิจขายยาจะตองไดรับใบอนุญาตขายยาจากกระทรวงสาธารณสุข
(ยกเวนการขายยาสามัญประจําบ าน) รานยาในประเทศไทย
จําแนกออกเปนประเภทตางๆไดดังนี้
1.1 ร า น ย า แ ผ น ป จ จุบัน (ข ย . 1) เปนรานยาที่ตองมีเภสัช
กรเปนผูปฏิบัติงานตลอดเวลาที่เปดทําการ ไดรับอนุญาตใหขาย
ธุรกิจรานยา หนา 8 จาก 61
- 9. ยาไดทุกชนิด ไดแก ยาบรรจุเสร็จ ยาอันตราย ยาควบคุมพิเศษ
และสามารถขออนุญาตขายยาเสพติดใหโทษและวัตถุออกฤทธิ์ตอ
จิตประสาท
1.2 รานขายยาสงแผนปจจุบัน เปนรานยาแผนปจจุบันซึ่งไมมี
การขายปลีกใหกับผู บริโภคโดยตรง ตองมีเภสัชกรประจําตลอด
เวลาที่เปดทําการ
1.3 ร า น ย า แ ผ น ป จ จุบัน เ ฉ พ า ะ ย า บ ร ร จุเ ส ร็จ ที่ มิใ ช ย า
อันตรายหรือยาควบคุ มพิเศษ(ขย. 2) เปนรานยาที่มีเภสัชกร
ชั้นหนึ่ง หรือเภสัชกรชั้นสอง หรือผูประกอบวิชาชีพเวชกรรม
หรือผูประกอบโรคศิลปะแผนปจจุบันชั้นหนึ่งในสาขาทันตกรรม
การผดุงครรภ การพยาบาล หรือบุคคลที่ผานการอบรมจาก
กระทรวงสาธารณสุขเปนผูมีหนาที่ปฏิบัติ การตลอดเวลาที่เปดทํา
การ ไดรับอนุญาตใหขายยาไดเฉพาะยาแผนปจจุบันที่บรรจุใน
ภาชนะหรือแผงบรรจุยาและมใชยาอันตรายหรือยาควบคุมพิเศษ
1.4 รานยาแผ นป จจุบันเฉพาะยาบรรจุเสร็จสําห รับ สัตว
เปนรานยาที่มีเภสัชกรชั้นหนึ่งหรือผูประกอบการบําบัดโรคสัตว ชั้น
หนึ่ง หรือผูประกอบการบําบัดโรคสัตวชั้นสองเปนผูมีหนาที่ปฏิบัติ
ตลอดเวลาที่เปดทําการ
1.5 รานยาแผนโบราณ (ขย.บ) เปนรานยาที่มีผูประกอบโรค
ศิลปะแผนโบราณหรือผูประกอบโรคศิลปะเภสัชกรรมเปนผูมีหนา
ที่ปฏิบัติการตลอดเวลาที่เปดทําการ
2. จํานวนและการกระจายของรานยา
ประเทศไทยมีรานยาแผนปจจุบันรวมทั้งสิ้น จํานวน 10,907 รานก
ระจายอยูในเขตกรุงเทพฯ ที่มีประชากร 5.6 ลานคน จํานวนรวม 3,474
ราน แบงเปนรานยาแผนปจจุบัน(ขย. 1)จํานวน 2,800 รานและรานยา
แผนปจจุบันบรรจุเสร็จที่มิใชยาอันตรายหรือยาอันตรายควบคุมพิเศษ(ขย.
2) จํานวน 674 ราน คิดเปนอัตราสวนรานยาตอประชากร 1:1,612
รานยา ขย. 1 : ประชากร1: 2,017 และรานยา ขย. 2 : ประชากร 1:
8,380 ในภูมิภาคมีประชากร 56 ลานคนมีรานยารวม 7,433 ราน
แบงเปน ขย. 1 จํานวน 3,084 ราน และ ขย. 2 จํานวน 4,349 ราน คิด
เปนอัตราสวนรานยาตอประชากร 1: 7,509 ขย. 1:ประชากร 1:
18,099 และ ขย. 2: ประชากร 1: 12,845 (กองควบคุมยา, 2542) 4
ธุรกิจรานยา หนา 9 จาก 61
- 10. ในจังหวัดภาคเหนือตอนบนมีจํานวนรานยาทั้งสิ้นรวม 841 ราน
แบงเปน 4 ประเภท คือ รานยา ขย. 1 จํานวน 402 ขย. 2 จํานวน 342
ขย.บ จํานวน 41 ราน และ อื่นๆ จํานวน 44 ราน (รวบรวมจากสํานักงาน
สาธารณสุขของทุกจังหวัด, พฤศจิกายน 2544) มีประชากรรวม
5,793,408 คน และประชากรในแตละจังหวัด แสดงในตารางที่ 1 (สถิติ
ประชากร กรมการปกครอง ตามมาตรฐานขอมูลทะเบียนกลาง ในเดือน
ธันวาคม 2543) 5 คิดเปนอัตราสวนรานยาตอประชากร 1: 6,889 ขย.
1 : ประชากร 1:14,411 และ ขย. 2 : ประชากร 1: 16,940 เปรียบกับ
กรุงเทพฯ ซึ่งมีจํ านวนประชากรไมตางจาก 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบน
มากนัก พบวามีสัดสวนรานยาตอประชากรแตกตางประมาณ 4-5 เทา ดัง
แสดงในตารางที่ 1
ธุรกิจรานยา หนา 10 จาก 61
- 11. ตารางที่ 1 แสดงสัดสวนรานยาตอจํานวนประชากรในเขต 8 จังหวัด
ภาคเหนือตอนบน
ที่มา จากสํานักงานสาธารณสุขจังหวัดและสถิติประชากร เดือน ธันวาคม
2544
หากจะพัฒนารานยาในภาคเหนือใหมีมาตรฐานการใหบริการที่สูง
ขึ้น ใกลเคียงกับกรุงเทพฯ โดยยึดจํานวนรานยาตอประชากรเปนหลัก
อยางนอยตองเพิ่มรานยาขึ้นอีกประมาณ 3,364 ราน แตการเพิ่มจํานว
นรานยาในประเทศตองคํานึงถึงขอดี ขอเสีย และความเปนไปไดทั้งใน
แงความอยูรอดของธุรกิจ มาตรฐานทางวิชาการ และความปลอดภัยของ
ประชาชนดวย และยังตองคํานึงถึงปญหาพื้นฐานของระบบยาที่พบวามีการ
จํ า ห น า ย ย า
นอกระบบ ไดแก การจําหนายยาในรานขายของชํา และวิธีการอื่นๆ ถึงรอ
ย ล ะ 2 (ร ะ บ บ ย า ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย
หนา 85) 6 ซึ่งยังเปนปญหาตอการควบคุมทั้งในดานจํานวนและ
มาตรฐาน
จังหวัดในภาคเหนือตอนบนที่มีรานยาครบ 4 ประเภท คือ เชียงใหม
นาน และ ลําปาง สวนแมฮองสอน แพร และพะเยา มีรานยาเพียง 2
ประเภท คือ ขย. 1 และ ขย. 2 เทานั้น รานยาแผนโบราณมีมากที่สุดใน
จั ง ห วั ด
ธุรกิจรานยา หนา 11 จาก 61
- 12. ลําปาง แสดงในตารางที่ 2 และตั้งขอสังเกตจากจํานวนและประเภทของ
รานยาในจังหวัดภาคเหนือวา รานยา ขย. 1 ซึ่งเปนรานยาที่ตองมีเภสัชกร
ปฏิบัติหนาที่ตลอดเวลาเปดทําการ จะพบไดมากเฉพาะในจังหวัดใหญหรือ
เขตเมืองของทุกจังหวัดเทานั้น ทั้งๆ ที่รานยา ขย. 1 เปนรานที่กระทรวง
สาธารณสุขตองการเพิ่มจํานวนใหมากขึ้นเรื่อยๆ และไมจํากัดทั้งจํานวน
และที่ตั้งของราน หากเภสัชกรประสงคจะขออนุญาตเปดทําการ
แตเนื่องจากมีเภสัชกรที่สมัครใจจะประกอบวิชาชีพในสถานบริการเภสัช
ชุมชนเต็มเวลามีจํานวนไมมากนัก เภสัชกรนิยมที่จะประกอบอาชีพอื่น เชน
อาจารย เภสัชกรประจําหองปฏิบัติการ ประจําโรงงานยา ผูแทนจําหนาย
ยา หรือปฏิบัติงานในสวนราชการและเอกชนเปนหลัก สวนการปฏิบัติหนา
ที่ในรานยานั้นเภสัชกรมักจะสมัครใจปฏิบัติหนาที่เฉพาะชวงเวลาที่วาง
จากงานประจําเทานั้น ทําใหรานยาในจังหวัดใหญ หรือจังหวัดที่เปนที่ตั้ง
หรือใกลกับมหาวิทยาลัยจะหาเภสัชกรไดงายกวาจังหวัดเล็กหรือในเขต
นอกเมือง ความเปนไปไดในการเปดรานยา ขย. 1 จึงมีมากกวา ดังแสดง
ในตารางที่ 2 จะมีสัดสวนรานยา ขย. 1 สูงในจังหวัดเชียงใหม ลําพูน
และพะเยา (รอยละ 59, 45.3 และ 58.7 ตามลํ าดับ) สวนจังหวัดที่อ
ยูไกลออกไป เชน แมฮองสอน แพร และ นาน จะมี รานยา ขย. 2 มาก (ร
อยละ 77.8, 63.6, และ 58.8 ตามลํ าดับ) รานยาในเขตจังหวัดเล็กหรือ
เขตนอกเมืองจึงมักเปนรานยา ขย. 2 สวนหนึ่งเพราะไมอาจหาเภสัชกร
ปฏิบัติหนาที่ตลอดเวลาเปดทําการได
นโยบายจํากัดจํานวนรานยา ขย. 2 โดยไมอนุญาตใหเปดใหม หา
มการขายกิจการแตโอนใหแกทายาทไดในป 2535 เปนผลใหจํานว
นราน ขย. 2 ทั่วประเทศจะลดจํานวนลงเรื่อยๆ แตจะมีรานขย. 1 จํานวน
เพิ่มขึ้น เปนลําดับ ดังนั้นหากจะเพิ่มจํานวนรานยาในภาคเหนือตอนบน
รานที่ควรเพิ่มตองเปนราน ขย. 1 เทานั้น
สวนรานยาแผนโบราณนั้นพบมากในจังหวัดลําปางซึ่งสวน
ใหญเปนรานเกาแกของจังหวัด ปจจุบันมี ผู สนใจประกอบการมากขึ้น
นับแตรัฐบาลมีนโยบายสนับสนุนใหมีการผลิตยาจากสมุนไพร และ
สนับสนุนการนําภูมิปญญาพื้นบานมาสรางธุรกิจ อุตสาหกรรมยาสมุนไพร
เปนหนึ่งในธุรกิจที่ไดรับความสนใจ แตยังคงมีปญหาเรื่องการควบคุม
คุณภาพทั้งในดานการผลิต การจัดการ และการจําหนายอยูมาก ตองไดรับ
การสงเสริมในหลายๆ ทางจึงจะสามารถสรางเปนอุตสาหกรรมยาที่มี
ธุรกิจรานยา หนา 12 จาก 61
- 13. มาตรฐานไดในอนาคต รายละเอียดประเภทรานยาในภาคเหนือตอนบน
แสดงในตารางที่ 2
ตารางที่ 2 แสดงรานยาประเภทตางๆ ในเขต 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบน
ที่มา : จากสํานักงานสาธาณสุขทุกจังหวัด (ธันวาคม 2544)
3. คุณภาพของการใหบริการในรานยา
กระทรวงสาธารณสุขมีโครงการพัฒนารานยาใหเปนสถานบริการ
สาธารณสุขชุมชน โดยยกระดับมาตรฐานรานยาทั่วประเทศใหเปนระบบ
สากล เพื่อใหประชาชนไดรับความรู ความปลอดภัย และบริการที่ดีจา
กรานยา ไดกําหนดใหสํานักงานคณะกรรมการอาหารและยาเรงรัดดําเนิน
การพัฒนารานยาในป พ.ศ 2540 - 2544 ในเบื้องตนไดทําการประเมิน
รานยาที่สมัครใจเขารวมโครงการ โดยกําหนดเกณฑชี้วัดใน 4 หมวด คือ
(1) สถานที่ (2) บุคลากร (3) ผลิตภัณฑและอุปกรณ และ (4) การ
ใหบริการ อางในอนุรักษ ปญญานุวัตร และคณะ (2540) 7 ผลการประ
เมินรานยาในเขต 10 (เชียงใหม เชียงราย พะเยา ลําปาง ลําพูน และ
แมฮองสอน) พบวามีรานยาที่สมัครใจเขารวมโครงการในป 2540 มีจํา
นวนทั้งสิ้น 97 ราน เปนรานยา ขย. 1 จํ านวน 49 รานและขย. 2 จํา
นวน 30 ราน มีรานยาที่ผานการประเมินเปนรานยามาตรฐาน 3 ราน
หนึ่งในจํานวนดังกลาวเปนรานยาของสถานปฏิบัติการเภสัชชุมชน ที่
เหลืออีก 73 รานผานการประเมินเปนรานยาพัฒนาและอีก 3 ราน
ไมผานเกณฑ (รายงานกลุมงานคุมครองผูบริโภคและเภสัชสาธารณสุข,
2540) แสดงวามีรานยาจํานวนไมนอยที่ตองการพัฒนาคุณภาพของ
รานใหมีมาตรฐานสูงขึ้น และหากมีเกณฑที่ดี และประกาศใหเปนที่รับ
ทราบนาจะมีรานยาที่สมัครใจเขารับการประเมินมากขึ้น แตเนื่องจาก
ธุรกิจรานยา หนา 13 จาก 61
- 14. นโยบายจากกระทรวงสาธารณสุขดังกลาวมิไดดําเนินไปอยางตอเนื่องจึง
ทําใหโครงการพัฒนารานยาใหเปนสถานบริการสาธารณสุขชุมชนหยุด
ชะงักไป
มีรายงานการดําเนินโครงการฟนฟูวิชาการเปนระยะ โดยความรวม
มื อ ข อ ง ห ล า ย ห น ว ย ง า น เ ช น
สํานักงานสาธารณสุขของแตละจังหวัด คณะเภสัชศาสตร ชมรมรานยาจัง
หวัดตางๆ ชมรมเภสัชกรจังหวัดตางๆ นับเปนการพัฒนาการใหบริการ
ในรานยา แตยังมีความจําเปนตองดําเนินกลยุทธอื่นเพื่อจูงใจใหเภสัชกรดํ
าเนินธุรกิจรานยาเพิ่มมากขึ้น ไมวาจะเปนมาตรการทางภาษีอากรชอง
ทางการตลาด ฯลฯ ซึ่งจะตองทําการศึกษาตอไปวามีวิธีการใดบาง และ
ตองทําเปนโครงการคูขนานไปตลอดและตอเนื่อง
4. ปญหาพื้นฐานของรานยา
ในป 2544 รัฐบาลมีนโยบาย “30 บาทรักษาไดทุกโรค” ทําใหทุก
สถานบริการสาธารณสุขทุกประเภทรวมทั้งรานยาตองปรับตัวเปนอยา
งมาก ผูประกอบการรานยาในภาคเหนือตระหนักถึงการเปลี่ยนแปลงเกิด
ขึ้นในธุรกิจรานยา มีการอภิปรายหัวขอตางๆ ในกลุมผูประกอบการราน
ยารวมกับผูเกี่ยวของในวงการรานยาหลายครั้ง แมจะมิไดมีขอสรุปหรือมติ
ใดๆ ออกมา แตอาจตั้งขอสังเกตไดวาผูประกอบการรานยาใหความสนใจ
ตอการเปลี่ยนแปลงของภาวะเศรษฐกิจ นโยบายของรัฐบาล และความ
เปลี่ยนแปลงของสถานการณโดยรอบ มีการเตรียมตัวตางๆ กัน เห็น
ไดชัดเจน จากความพยายามของผูประกอบการรานยาในการเพิ่มพูน
ความรู ความสามารถจากการสมัครเขารับการฝกอบรม ที่นอกเหนือจาก
ความรูเกี่ยวกับเรื่องยาที่ปฏิบัติกันเปนประจํามากขึ้นอีก จึงเปนไปไดวา
หากสถาบันพัฒนา SMEs เสนอหลักสูตรการฝกอบรมเพื่อเพิ่มศักยภาพ
ของผูประกอบการก็จะไดรับความสนใจจากกลุมผูประกอบการราน
ยาเชนกัน
สถานปฏิบัติการเภสัชชุมชน คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัย
เชียงใหม
ธุรกิจรานยา หนา 14 จาก 61
- 15. สถานปฏิบัติการเภสัชชุมชน คณะเภสัชศาสตร มหาวิทยาลัย
เชียงใหม เปนหนวยงานสนับสนุนการเรียนการสอนภาคปฏิบัติของนัก
ศึกษาและใหบริการดานการจําหนายเวชภัณฑที่มีคุณภาพและปลอดภัย
แกประชาชน เปนองคกรในกํากับที่ไมเปนสวนราชการ มีระบบบริหารจัด
การที่เปนอิสระจากระบบราชการ สามารถดําเนินงานไดโดยอิสระคลองตัว
และพึ่งตนเองได จัดตั้งขึ้นโดยสภามหาวิทยาลัยเชียงใหม ในปจจุบัน
มี ห น ว ย ง า น ที่
เปนองคกรในกํากับมหาวิทยาลัยจํานวน 14 องคกร ดังแสดงในรูปที่ 2 ตํ
าแหนงผูอํานวยการสถานปฏิบัติการเภสัชชุมชนแตงตั้งโดยสภา
มหาวิทยาลัยเชียงใหม โดยการเสนอแนะของอธิการบดี
รูปที่ 2 : แสดงโครงสรางองคกรของมหาวิทยาลัยเชียงใหม
สถานปฏิบัติการเภสัชชุมชนมีนโยบายใหบริการเวชภัณฑที่จําเปน
และสมเหตุสมผล พรอมคําแนะนําในการใชยาและการปฏิบัติตัวอยาง
เหมาะสม เปนแบบอยางของสถานบริการเภสัชชุมชนที่มีมาตรฐาน
ใชเปนที่ ฝกปฏิบัติงานของนักศึกษาคณะเภสัชศาสตรไดเปนอยางดี มี
โครงสรางการบริหารงานในสถานปฏิบัติการเภสัชชุมชน ดังรูปที่ 3
ธุรกิจรานยา หนา 15 จาก 61
- 16. รูป ที่ 3 : แสดงโครงสรางองคกรของสถานปฏิบัติการเภสัชชุมชน
มหาวิทยาลัยเชียงใหม
ประสบการณทางการบริหารและคุณสมบัติ ของผูอํานวยการ
สถานปฏิบัติการเภสัชชุมชนมหาวิทยาลัยเชียงใหม
ผูอํานวยการสถานปฏิบัติการเภสัชชุมชน มหาวิทยาลัยเชียงใหม ป
2544 (รองศาสตราจารยภญ.พรทิพย เชื้อมโนชาญ) มีประสบการณการ
บริหาร โดยเปนรองคณบดีฝายวิเทศสัมพันธและบริการชุมชน คณะเภสัช
ศาสตร มหาวิทยาลัยเชียงใหม ซึ่งตองรับผิดชอบเกี่ยวกับการงาน
วิเทศสัมพันธและบริการชุมชน มานาน กวา 5 ป และมีหนาที่ในการ
บริหารในสถานปฏิบัติการฯ ซึ่งประกอบดวยงานบริหารจัดการไดแก งาน
ธุรการ การเงิน คลังเวชภัณฑ การบริการลูกคา การวิจัยพัฒนา และงาน
วิชาการที่เกี่ยวของกับรานยาที่ เปนแหลง ฝกปฏิบัติของนักศึกษา
งานดังกลาวมีลักษณะคลายคลึงกับการบริหารรานยาของเอกชนโดยทั่วไป
แ ล ะ มี ลั ก ษ ณ ะ ที่ เ ด น
กวาในความเปนรานยาที่มีมาตรฐานถูกตองตามหลักวิชาการ และเหมาะ
ธุรกิจรานยา หนา 16 จาก 61
- 17. สมแกการเปนตนแบบของรานยาในธุรกิจทั่วไป ในภารกิจดังกลาวตองมี
บทบาทที่สํ าคัญเกี่ยวของกับรานยา คือ
(1) การประสานงานหนวยงานที่เกี่ยวของกับรานยาทั้งในและนอก
มหาวิทยาลัย
(2) ใหบริการยาแกประชาชน
(3) ควบคุมมาตรฐานรานยาใหเหมาะแกการเปนตนแบบ และเปนที่
ฝกปฏิบัติงานของนักศึกษา
บทที่ 3
การวิเคราะหความตองการของผูประกอบการรานยาจาก
การสํารวจ
ในการศึกษาครั้งนี้ ประชากรที่ใชในการศึกษาคือ ผู ประกอ
บการรานยาใน 8 จังหวัดภาคเหนือ ในป พ.ศ. 2544 มีรานยารวมจํานว
นทั้งสิ้น 841 ราน ไดแก
จังหวัดเชียงใหม จํานวน 371 ราน
จังหวัดเชียงราย จํานวน 147 ราน
จังหวัดแพร จํานวน 66 ราน
จังหวัดนาน จํานวน 34 ราน
จังหวัดพะเยา จํานวน 46 ราน
จังหวัดลําพูน จํานวน 53 ราน
จังหวัดลําปาง จํานวน 106 ราน
จังหวัดแมฮองสอน จํานวน 18 ราน
ผูศึกษาไดสงแบบสอบถามไปยังผูประกอบการรานยาทั้งหมด และ
ไดรับแบบสอบถามกลับคืนมาจํานวน 220 ชุด คิดเปนรอยละ 26.1 ของ
จํานวนแบบสอบถามที่สงไปในจํานวนนี้เปน ผูเคยผานการฝกอบรมจาก
สถาบันพัฒนา SMEs จํานวน 138 คน (รอยละ 65.5) และไมผา
นการฝกอบรม จํานวน 81 คน (รอยละ 34.5) สามารถนําเสนอขอมูลโดย
จําแนกเปน 3 สวน คือ (1) ขอมูลสวนบุคคลของกลุมตัวอยาง (2) ความ
ตองการดานการฝกอบรมเพื่อถายทอดเทคโนโลยีแผนธุรกิจและการถาย
ทอดความรูวิชาการดานยา และ (3) ความคิดเห็นเกี่ยวกับการทําธุรกิจตอ
เนื่อง
ธุรกิจรานยา หนา 17 จาก 61
- 18. ขอมูลสวนบุคคลของผูประกอบการรานยากลุมตัวอยาง
1. เพศ
ผูประกอบการรานยากลุมตัวอยางในภาคเหนือตอนบนรอยละ 63.2
เปนเพศชาย และ 36.8 เปนเพศหญิง แสดงในตารางที่ 3
ตารางที่ 3 แสดงจํานวนผูประกอบการรานยากลุมตัวอยางแบงตามเพศ
เพศ จํานวน รอยละ
ชาย 139 63.2
หญิง 81 36.8
รวม 220 100.0
ที่มา : จากการรวบรวมขอมูลระหวางเดือน พฤศจิกายน – ธันวาคม 2544
2. อายุ
ผูประกอบการสวนใหญอายุระหวาง 41-50 ป (รอยละ 34.1) รอง
ลงมาตามลําดับดังนี้ อายุระหวาง 51-60 ป (รอยละ 25.0) ระหวาง 31-
40 ป (รอยละ 21.4) ตํ่ ากวา 30 ป (รอยละ 12.7) สวนที่นอยสุด คือ
อายุมากกวา 60 ป แสดงในตารางที่ 4
ตารางที่ 4 แสดงอายุของผูประกอบการรานยากลุมตัวอยาง
อายุ จํานวน รอยละ
ตํ่ากวา 30 ป 28 12.7
31 – 40 ป 47 21.4
41 – 50 ป 75 34.1
51 – 60 ป 55 25.0
มากกวา 60 ป 15 6.8
รวม 220 100.0
ที่มา : จากการรวบรวมขอมูลระหวางเดือน พฤศจิกายน – ธันวาคม 2544
3. ระดับการศึกษา
ธุรกิจรานยา หนา 18 จาก 61
- 19. ครึ่งหนึ่งของผูประกอบการกลุมตัวอยางมีการศึกษาระดับปริญญาตรี
อีกรอยละ 12.3 สูงกวาปริญญาตรี ที่เหลือ 37.2 ระดับการศึกษาตํ่ากวา
ระดับปริญญาตรี แสดงในตารางที่ 5
ตารางที่ 5 แสดงระดับการศึกษาของผูประกอบการรานยากลุมตัวอยาง
ระดับการศึกษา จํานวน รอยละ
ตํ่า กวาปริญญา
ตรี
83 37.7
ปริญญาตรี 110 50.0
สูงกวาปริญญา
ตรี
27 12.3
รวม 220 100.0
ที่มา : จากการรวบรวมขอมูลระหวางเดือน พฤศจิกายน – ธันวาคม 2544
4. ประเภทของรานยา
รานยารอยละ 57.7 เปนรานยา ขย. 1 จํานวนนี้ รอยละ 7.7 มี
ธุรกิจเสริม อีกรอยละ 32.8 เปน รานยา ขย. 2 และในจํานวนนี้รอ
ยละ 10.5 มีธุรกิจเสริม สวนรานยาแผนโบราณอยางเดียวและรานยาแผน
โบราณที่มีธุรกิจเสริมดวยมีรอยละ 3.2 และ 1.8 ตามลําดับ ที่เหลือ
เปนรานยาประเภทอื่น (ตารางที่ 6)
ตารางที่ 6 แสดงจํานวนผูประกอบการรานยาแบงตามประเภทของรานยา
ประเภทรานยา จํานวน รอยละ
ขย.1 110 50.0
ขย.2 49 22.3
ขย.บ 7 3.2
อื่น ๆ 10 4.5
ขย.1 และธุรกิจ
เสริม
17 7.7
ขย.2 และธุรกิจ
เสริม
23 10.5
ขย.บ และธุรกิจ 4 1.8
ธุรกิจรานยา หนา 19 จาก 61
- 20. เสริม
รวม 220 100.0
ที่มา : จากการรวบรวมขอมูลระหวางเดือน พฤศจิกายน – ธันวาคม 2544
5. ระยะเวลาการดําเนินธุรกิจ
ระยะเวลาในการดําเนินธุรกิจของผูประกอบการกลุมตัวอยาง มีราย
ละเอียดดังนี้ รอยละ 34.5 ดําเนินธุรกิจรานยานานกวา 20 ป รองลงมา
คือ กลุมผูประกอบการที่เขาสูธุรกิจไมเกิน 5 ป (รอยละ 21.4) ที่เหลือรอ
ยละ 15.5, 15.9, และ 12.7 เขาสูธุรกิจในชวงเวลา 6-10, 11-15, และ
16-20 ป ตามลําดับ แสดงในตารางที่ 7
ตารางที่ 7 แสดงระยะเวลาการดําเนินธุรกิจของผูประกอบการรานยากลุม
ตัวอยาง
ร ะ ย ะ เ ว ล า ก า ร
ดําเนินธุรกิจ
จํานวน รอยละ
นอยกวา 5 ป 47 21.4
6 – 10 ป 34 15.5
11 – 15 ป 35 15.9
16 – 20 ป 28 12.7
มากกวา 20 ป 76 34.5
รวม 220 100.0
ที่มา : จากการรวบรวมขอมูลระหวางเดือน พฤศจิกายน – ธันวาคม 2544
6. ลักษณะการดําเนินธุรกิจ
รอยละ 95 เปนธุรกิจเจาของคนเดียว รอยละ 2.3 เปนหุนสวน และอี
กรอยละ 2.7 เปนธุรกิจเครือขาย ดังแสดงในตารางที่ 8
ตารางที่ 8 แสดงจํานวนผูประกอบการรานยากลุมตัวอยางแยกตาม
ลักษณะการดําเนินธุรกิจ
ร ะ ย ะ เ ว ล า ก า ร
ดําเนินธุรกิจ
จํานวน รอยละ
เจาของคนเดียว 209 95.0
ธุรกิจรานยา หนา 20 จาก 61
- 21. หุนสวน 5 2.3
ธุรกิจเครือขาย 6 2.7
รวม 220 100.0
ที่มา : จากการรวบรวมขอมูลระหวางเดือน พฤศจิกายน – ธันวาคม 2544
7. สถานที่ตั้งของรานยา
สถานที่ตั้งของรานยา พบวารอยละ 66.0 เปนรานยาในเขตเมือง
แ ล ะ ร อ ย ล ะ 34.0 เ ป น ร า น ย า ใ น เ ข ต
อําเภออื่น แสดงในตารางที่ 9
ตารางที่ 9 แสดงสถานที่ตั้งของรานยาในเขต 8 จังหวัดภาคเหนือตอน
บน
จังหวัด อําเภอเมือง
(จํานวน)
รอยละ อําเภออื่น ๆ
(จํานวน)
รอยละ
จั ง ห วั ด
เชียงใหม
57 25.9 41 18.6
จังหวัดลําพูน 15 6.8 4 1.8
จังหวัดลําปาง 10 4.5 7 3.2
จังหวัดนาน 7 3.2 4 1.8
จังหวัดพะเยา 7 3.2 10 4.6
จั ง ห วั ด
เชียงราย
15 6.8 13 5.9
จั ง ห วั ด
แมฮองสอน
1 0.5 5 2.3
จังหวัดแพร 9 4.1 15 6.8
รวม 121 66.0 99 34.0
ที่มา : จากการรวบรวมขอมูลระหวางเดือน พฤศจิกายน – ธันวาคม 2544
จากตารางที่ 7-9 สรุปไดวา รานยารอยละ 95 เปนธุรกิจเจาของคน
เดียว รานยาที่เปดกิจการตั้งแต 10 ป ลงมา (รอยละ 35.5) ควรเปนราน
ยา ขย. 1 เนื่องจากมีประกาศงดการอนุญาตเปดดําเนินการรานยา ขย. 2
และงดการขายกิจการแตใหโอนกิจการใหแกทายาทได ซึ่งจะเปน
ผ ล ใ ห สั ด ส ว น ข อ ง ร า น ข ย . 1 ม า ก ขึ้ น เ ป น ลํ า ดั บ
สําหรับธุรกิจหุนสวนมีจํานวนเพียงรอยละ 5 ในดานสถานที่ตั้งรานยาขย.
ธุรกิจรานยา หนา 21 จาก 61
- 22. 1 จะตั้งในจังหวัดใหญหรือเขตเมืองที่หาเภสัชกรไดงาย สวนเขตนอกเมือง
และไกลออกไปยังคงเปน ขย. 2
ความคิดเห็นเกี่ยวกับการทําธุรกิจตอเนื่อง และความตองกา
รดานการฝ กอบรมเพื่อถ ายทอดเทคโนโลยีแผนธุรกิจและกา
รถายทอดความรูทางวิชาการดานยา
1. ความคิดเห็นเกี่ยวกับความเปนไปไดในการทําธุรกิจตอ
เนื่อง
ผูประกอบการรานยามีความคิดเห็นเกี่ยวกับความเปนไปไดในการทํา
ธุรกิจตอเนื่องตามลําดับดังนี้ มีความเปนไปไดสูงสุดในเรื่องการใหบริการ
ความรูเกี่ยวกับสุขภาพและการใชยาที่ถูกตองและการจําหนาย
ผลิตภัณฑเสริมอาหาร (4.4) อันดับรองลงมาคือ การจําหนายสินคาสะดวก
ซื้อภายในรานยา (3.5) การเปดมุมขายผลิตภัณฑสําหรับวัยรุน (3.5) จํา
หนายอาหารเสริมสุขภาพสําหรับผูปวยและบุคคลทั่วไป (3.3) การทําบัน
ทึกขอมูลลูกคาเพื่อการประชาสัมพันธและบริการหลังการขาย (2.9) จํา
หนายอุปกรณอํ านวยความสะดวกทางการแพทย (2.5) การใหบริการ
ขอมูลยาโดยเครือขายคอมพิวเตอร (2.5) จําหนายอุปกรณการแพทย
(2.3) จํ า ห น า ย อุ ป ก ร ณ
ชวยเหลือสํ าหรับคนพิการ(2.0) การใหบริการอินเตอรเน็ต (1.2) ตามลํา
ดับ ดังแสดงในตารางที่ 10
ตารางที่ 10 แสดงความคิดเห็นเกี่ยวกับความเปนไปไดของการทําธุรกิจ
ตอเนื่องของรานยา
ความเปนไปไดในการทําธุรกิจตอเนื่องของรานยา คาเฉลี่ย
จําหนายอุปกรณการแพทย 2.3
จําหนายอาหารเสริมสุขภาพสําหรับผูปวยและบุคคลทั่วไป 3.3
การใหความรูเกี่ยวกับสุขภาพ, การใชยาที่ถูกตอง,
ผลิตภัณฑเสริมอาหาร
4.4
การจําหนายสินคาสะดวกซื้อในราน 3.5
การทําบันทึกขอมูลลูกคาเพื่อการประชาสัมพันธและบริการ
หลังการขาย
2.9
ธุรกิจรานยา หนา 22 จาก 61
- 23. จําหนายอุปกรณชวยเหลือสําหรับคนพิการ 2.0
จําหนายอุปกรณอํานวยความสะดวกทางการแพทย เชน
ตลับแบงยา ฯลฯ
2.5
การใหบริการขอมูลยาโดยเครือขายคอมพิวเตอร 2.5
การเปดมุมขายผลิตภัณฑสําหรับวัยรุน (เชน ยาคุมกําเนิด,
ผลิตภัณฑสําหรับวัยรุน, ยารักษาสิว ฯลฯ)
3.5
การใหบริการอินเตอรเน็ต 1.2
ที่มา : จากการรวบรวมขอมูลระหวางเดือน พฤศจิกายน – ธันวาคม 2544
2. ความตองการดานการฝกอบรมเพื่อถายทอดเทคโนโลยี
แผนธุรกิจและความรูดานวิชาการ
ผูประกอบการรานยารอยละ 82.3 ประสงคจะเขารับการฝกอบรม
เพื่อถายทอดเทคโนโลยีแผนธุรกิจและวิชาการดานยา (ตารางที่ 11)
ต า ร า ง ที่ 11 แสดงความตองการดานการฝกอบรมเพื่อถายทอด
เทคโนโลยีแผนธุรกิจและวิชาการทางดานยาของ ผูประกอบการรานยา
ค ว า ม ป ร ะ ส ง คเ ขา
รวมอบรม
ความถี่ รอยละ
ไมประสงคเขา
รวมอบรม
39 17.7
เขารวมอบรม 181 82.3
รวม 220 100.0
ที่มา : จากการรวบรวมขอมูลระหวางเดือน พฤศจิกายน – ธันวาคม 2544
3. วัน-เวลา ที่ผูประกอบการสะดวกในการเขารับการฝกอบ
รม
วัน – เวลา ที่ผูประกอบการรานยาสะดวกในการเขารับการอบรมมาก
ที่สุ ดคือ วันเสาร-อาทิตย เต็ม 2 วัน (34.8%) รองลงมาไดแก วันอาทิตย
2 ครั้ง (34.3%) เสาร 2 ครั้ง (16.0%) เรียนแบบละเอียดจนจบหลักสูตร
(6.6%) เย็นวันธรรมดา วันละ 3 ชั่วโมงติดตอกัน 4 วัน (5.5%) เรียนที่
จังหวัดตนเอง (1.7%) เรียนทางอินเตอรเน็ต (1.1%) ตามลําดับ (ตารางที่
12)
ตารางที่ 12 แสดงวันเวลาที่ผูประกอบการสะดวกในการเขารับการฝกอบ
รม
ธุรกิจรานยา หนา 23 จาก 61
- 24. วัน-เวลาที่ผูประกอบการสะดวกในการ
เขารับการฝกอบรม
ความถี่ รอยละ
เสาร อาทิตย เต็ม 2 วัน 63 34.8
เสาร 2 ครั้ง 29 16.0
เรียนแบบละเอียดจนจบหลักสูตร 12 6.6
วันอาทิตย 2 ครั้ง 62 34.3
เย็นวันธรรมดา วันละ 3 ชั่วโมง
ติดตอกัน 4 วัน
10 5.5
เรียนที่จังหวัดตนเอง 3 1.87
เรียนทางอินเตอรเน็ต 2 1.1
รวม 181 100.0
ที่มา : จากการรวบรวมขอมูลระหวางเดือน พฤศจิกายน – ธันวาคม 2544
4. หัวขอหรือเนื้อหาด านวิชาการยาที่ผูประกอบการร าน
ยาตองการอบรม
เนื้อหาดานวิชาการยาที่ผูประกอบการรานยาสนใจไดรับความรูเพิ่ม
เติม คือ เรื่องการรักษาโรคและการใชยาอยางงาย เปนอันดับแรก รองลง
มาไดแก การฟนฟูวิชาการเกี่ยวกับยาทั่วไป ทบทวนเภสัชวิทยา ความ
เปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับพระราชบัญญัติยา การจําหนายยาจากสมุนไพรการ
ผลิตยาจากสมุนไพร ตามลําดับ (ตาราง ที่ 13)
ตารางที่ 13 แสดงเนื้อหาดานวิชาการยาที่ผูประกอบการรานยาตองการ
ฝกอบรม
เ นื้อ ห า ดา น วิช า ก า ร ย า ที่ผูป ร ะ ก อ บ ก า ร รา น ย า
ตองการฝกอบรม
ความถี่
ทบทวนเภสัชวิทยา 130
การรักษาโรคและการใชยาอยางงาย 151
ฟนฟูวิชาการเกี่ยวกับยาทั่วไป 144
การขยายบทบาทและหนาที่ของเภสัชกร / ผูขายยา 106
ความเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับพระราชบัญญัติยา 127
ธุรกิจรานยา หนา 24 จาก 61
- 25. การผลิตยาจากสมุนไพร 73
การจําหนายยาจากสมุนไพร 99
อื่น ๆ
1. ตองการรูขอมูลเกี่ยวกับผลิตภัณฑเสริมอาหาร และ
เครื่องมือทางการแพทย
3
2. การใชโปรแกรมคอมพิวเตอรที่สามารถนํามาใชประ
กอบธุริจและบริการลูกคาไดอยางมีคุณภาพ
4
3. การบริหารการจัดการสมัยใหม เพื่อใชในการ
บริหารธุรกิจรานยา
13
4. ความรูเกี่ยวกับยารักษาโรคตัวใหม 8
5. เทคนิคการปฐมพยาบาลเบื้องตน และการแนะนําใหผู
ปวยอูแลตัวเองไดอยางถูกตอง
3
6. กลยุทธืการประกอบธุรกิจรานยาใหสอดคลองกับ
นโยบาย 30 บาท รักษาทุกโรค ความรูเกี่ยวกับยาแผน
โบราณ และการดําเนินธุรกิจ
8
7. ความรูเกี่ยวกับยาแผนโบราณ และการดําเนินธุรกิจ 3
ที่มา : จากการรวบรวมขอมูลระหวางเดือน พฤศจิกายน – ธันวาคม 2544
5. ความคิดเห็นตอประโยชนของแผนธุรกิจรานยา
จากการสอบถามวาผู ประกอบการรานยาเห็นประโยชนของแผน
ธุรกิจทั้งหมดหรือเฉพาะองคประกอบใดองคประกอบหนึ่ง พบวา ผูประกอ
บการรานยาเห็นวาทุกองคประกอบของแผนธุรกิจเปนประโยชนตอการพัฒ
นารานยา (46.8%) รองลงมาคือ แผนบริการ (28.2%) การวางเปาหมาย
และแผนการตลาด (11.4%) การบริหารและจัดโครงสรางองคการ (6.4%)
การวิเคราะหโอกาสธุรกิจและปจจัยความสําเร็จ (4.5%) แผนการเงินและ
พยากรณการเงิน (2.7%) แสดงในตารางที่ 14
ตารางที่ 14 แสดงหัวขอที่สําคัญของแผนธุรกิจสวนที่ผูประกอบการราน
ยาคิดวาเปนประโยชนตอการพัฒนา รานยา
หัวขอในแผนธุรกิจที่เปนประโยชนตอ
การพัฒนารานยา
ความถี่ รอยละ
โอกาสธุรกิจและปจจัยความสําเร็จ 10 4.5
เปาหมายและแผนการตลาด 25 11.4
ธุรกิจรานยา หนา 25 จาก 61
- 26. การบริการ 62 28.2
แผนการเงินและการพยากรณการเงิน 6 2.7
การบริหารและจัดโครงสรางองคกร 14 64
ทั้งหมด 103 46.8
รวม 220 100.0
ที่มา : จากการรวบรวมขอมูลระหวางเดือน พฤศจิกายน – ธันวาคม 2544
5. การใชประโยชนจากแผนธุรกิจรานยา
ผู ประกอบการรานยาตองการนําแผนธุรกิจไปใชประโยชน เพื่อ
บริหารจัดการภายในราน (63.2%) และเพื่อขอกูจากแหลงเงินทุน
(36.8%) แสดงในตารางที่ 15
ตารางที่ 15 แสดงการใชประโยชนจากแผนธุรกิจ
ผูประกอบการจะนํา แผนธุรกิจไปใช
ประโยชนในดาน
ความถี่ รอยละ
บริหารจัดการภายในราน 139 63.2
ขอกูจากแหลงเงินทุน 81 36.8
รวม 220 100.0
ที่มา : จากการรวบรวมขอมูลระหวางเดือน พฤศจิกายน – ธันวาคม 2544
7. ความคิดเห็นเกี่ยวกับการทําธุรกิจตอเนื่อง
จากการวิคราะหแบบสอบถามพบวาผูประกอบการมีความเห็นเกี่ยว
กับการทําธุรกิจตอเนื่องแตกตางกัน ขึ้นกับลักษณะของการประกอบการ
ผูประกอบการรานยาทั้งที่เปนเจาของคนเดียว หุนสวน และเครือขาย มี
ความคิดเห็นในการทําธุรกิจตอเนื่องแตกตางกัน ดังนี้
(ก) รานยาเครือขาย และรานยาที่เปนหุนสวน จะเห็นวามีความเปนไป
ไ ด ที่ จ ะ จํ า ห น า ย อ า ห า ร เ ส ริ ม สุ ข ภ า พ
สําหรับผูปวยและบุคคลทั่วไปในรานยามากกวารานยาเจาของคนเดีย
วอยางมี นัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05
(ข) รานยาเครือขายและรานยาเจาของคนเดียวเห็นวามีความเปนไป
ไดในการจําหนายสินคาสะดวกซื้อในรานยามากกวารานยาหุนสวน ตา
มลําดับอยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05
ธุรกิจรานยา หนา 26 จาก 61
- 27. (ค) รานยาเครือขายและรานยาหุนสวนเห็นวามีความเปนไปไดในการทํา
บั น ทึ ก ข อ มู ล ลู ก ค า เ พื่ อ ก า ร ป ร ะ ช า
สัมพันธ และบริการหลังการขายมากกวารานยาเจาของคนเดียว ตามลํา
ดับ อยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05
(ง)รานยาเครือขายและรานยาหุนสวนเห็นมีความเปนไปไดในการ
ใ ห บ ริ ก า ร ข อ มู ล ย า ใ น ร า น ย า โ ด ย ใ ช เ ค รื อ
ขายคอมพิวเตอร และเห็นวามีความเปนไปไดที่รานยาจะใหบริการ
อิ น เ ต อ ร เ น็ ต ร ว ม ไ ป กั บ ก า ร จํ า ห น า ย ย า ม า ก
กวารานยาเจาของคนเดียว ตามลําดับอยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ 0.01
(จ) ในภาพรวมทั้งรานยาเครือขาย รานยาหุนสวน และรานยาเจาของ
คนเดียวเห็นวามีความเปนไปไดที่จะทําธุรกิจตอเนื่อง โดยที่ผูประกอ
บการรานยาเครือขายเห็นความเปนไปไดในการจําหนายอาหารเสริม
จําหนายสินคาสะดวกซื้อ การบันทึกขอมูลเพื่อใหบริการหลังขาย การ
ใหบริการขอมูลผานเครือขายคอมพิวเตอรและการใหบริการ
อินเตอรเน็ตมากกวาผูประกอบการที่เปนหุนสวนและเจาของคนเดียว (มี
นัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ 0.01) ดังแสดงในตารางที่ 16
ตารางที่ 16 แสดงความคิดเห็นตอความเปนไปไดของการทําธุรกิจตอ
เนื่อง
การทําธุรกิจตอเนื่อง
ลักณณะของธุรกิจ
F-
test
เ จ า ข อ ง
คนเดียว
หุ น
สวน
ธุ ร กิ จ
เครือขาย
- จํา หนายอาหารเสริมสุข
ภาพสําหรับผูปวยและบุคคล
ทั่วไป
3.22 4.00 4.50 3.18
8*
- การจําหนายสินคาสะดวก
ซื้อในรานขายยา
3.47 2.00 4.00 3.46
8*
- ทําการบันทึกขอมูลลูกคา
เพื่อการประชาสัมพันธและ
บริการหลังการขาย
2.76 3.40 4.33 4.44
6*
- การใหบริการขอมูลยา
โ ด ย ใ ช เ ค รื อ ข า ย
คอมพิวเตอร
2.36 3.40 5.00 12.0
5799
- การใหบริการ internet 1.77 2.40 3.83 8.76
7**
ธุรกิจรานยา หนา 27 จาก 61
- 28. - ความเปนไปไดในการทํา
ธุรกิจตอเนื่องโดยรวม
27.67 31.2
0
40.00 5.52
5**
* = 0.05, ** = 0.01
ผูวิจัยตั้งขอสังเกตวา ผูประกอบการรานยาเครือขายมีความพรอมใน
การทําธุรกิจตอเนื่องมากกวาหุน สวนและมากกวาเจาของคนเดียวในทุ
กดาน ยกเวนการทําธุรกิจสินคาสะดวกซื้อในรานยาหุนสวนที่เห็นวา
เปนไปไดนอยกวารานยาเจาของคนเดียว
สถานที่ตั้งของรานยามีความสําคัญตอการทําธุรกิจตอเนื่อง ราน
ยาที่ตั้งในอําเภอเมือง เห็นวามีความเปนไปไดในการจําหนายอุปก
รณทางการแพทย และจําหนายอุปกรณอํานวยความสะดวกทางการ
แพทยมากกวา
รานยาที่อยูในอําเภออื่น (นัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ 0.01) และเห็นวามี
ความเปนไปไดในการให บริการข อมูลยา โดยใชเครือขาย
คอมพิวเตอรมากกวารานยาในอําเภออื่น (นัยสําคัญทางสถิติ 0.05) ดัง
ตารางที่ 17
ตารางที่ 17 แสดงความสัมพันธระหวางที่ตั้งของธุรกิจกับความเปนไป
ไดในการทําธุรกิจตอเนื่อง
** = 0.01, *= 0.05
โดยสรุป ผูประกอบการรานยาสวนใหญ (รอยละ 82.3) ตองการเขา
อบรมเขียนแผนธุรกิจและประสงคจะมีแผนธุรกิจไวเพื่อการบริหารจัดการ
ธุรกิจรานยา หนา 28 จาก 61
- 29. ภายในราน (รอยละ 63.2) และที่เหลือเพื่อนําไปขอกูเงินจากแหลง
ทุน
สวนใหญสะดวกที่จะเขาอบรมในวันเสารและอาทิตย ดานวิชาการทางยา
ผูเขาอบรมตองการทบทวนวิชาการทั่วไปของยา เภสัชวิทยา ความ
เปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับพระราชบัญญัติยา การจําหนายยาที่ผลิตจาก
สมุนไพร รวมไปถึงเรื่องอื่นๆ เชน เรื่องการบริหารจัดการสมัยใหม
ในสวนของการบันทึกขอมูลลูกคาเพื่อใชประโยชนเปนบริการหลัง
ขายพบวา ผูประกอบการหญิงจะใหเวลากับการบันทึกและติดตามมากกวา
ชาย (ชายรอยละ 48.2 และหญิงรอยละ 58.0) ดังตารางที่ 18
ตารางที่ 18 แสดงความคิดเห็นในเรื่องการเขารวมฝกอบรมและการบัน
ทึกขอมูลลูกคาเพื่อประโยชนในการบริการหลังขาย
* = 0.05
ผูวิจัยไดสอบถามความคิดเห็นในเรื่องอื่นๆและสอบถามปญหาของ
การประกอบการรานยารวบรวมไดวา
ธุรกิจรานยา หนา 29 จาก 61
- 30. • เภสัชกรเห็นวาควรขยายบทบาทของรานยาไปสูธุรกิจอาหารสุขภาพ
จําหนายหนังสือและสื่อประเภทอื่นและผลิตภัณฑที่เกี่ยวของกับเรื่อง
สุขภาพ ใหบริการหรือคําแนะนําทางการแพทยพื้นฐานอื่นๆ เชน การเสริม
ความงาม การจัดรานยาใหมีมุมเด็ก มุมวัยรุน มุมผูสูงอายุ เพราะเภสัชกรอ
ยูประจํารานมากขึ้นและมีความสามารถในเรื่องเหลานี้อยูแลว
• ผูประกอบการรานยาเห็นวาธุรกิจรานยามีความเขมงวดในดานกฎหมาย
ขอบังคับ ประกาศกระทรวงสาธารณสุขอยูแลว หลายอยางเปนขอจํากัด
ในการดําเนินธุรกิจตระหนักดีวาตองเรียนรูใหมากขึ้น
• ยังคงมีปญหาเรื่องการตั้งราคายา การชําระภาษี การทําบัญชีรานยา
ความขัดแยงระหวางรานยากับการขายยาในรานชํา
• อยากใหมีงานวิจัยความแตกตางของรานยาที่มีเภสัชกรและไมมี ผลกระ
ทบของโครงการ 30 บาท วิจัยหารูปแบบรานยาที่เหมาะสม
• ตองการความชวยเหลือในการติดตอกับสถาบันการเงิน การใหขอมูลยา
ที่งายๆ สื่อชนิดตางๆ
• ถารณรงคใหประชาชนมีความรูเรื่องยาและสุขภาพดีขึ้นธุรกิจรานยานา
จะดีขึ้นดวย
• อยากใหการอบรมผสมผสานระหวางวิชาการดานยากับการบริหารธุรกิจ
• ตองการหลักสูตรเพื่อเปลี่ยน ขย. 2 ใหเปน ขย. 1
• อยากใหเพิ่มความเขมแข็งของเครือขายรานยา
แผนธุรกิจรานยาตัวอยาง
(ส ถ า น ป ฏิบัติก า ร ชุม ช น ค ณ ะ เ ภ สัช ศ า ส ต ร ม ห า วิท ย า ลัย
เชียงใหม)
ผูวิจัยมีความประสงคจะทําแผนธุรกิจตนแบบเพื่อหาความเปนไป
ไดในการที่ผูประกอบการรานยาจะไดเขาอบรมและสามารถนําความรูไป
เขียนแผนธุรกิ จขอวตนเองเพื่อใหเกิดประโยชนแกการบริหารจัดการราน
ยาและเพื่อประโยชนในการหาแหลงเงินสอดคลองกับผลการวิจัยที่นําเสนอ
ในบทที่ 3 ผูวิจัยไดทดลองให ผูประกอบการรานยาที่เปน
เภสัชกรไดอบรมเรื่องการเขียนแผนธุรกิจเปนเวลา 6 วันเต็ม ทดลองเขียน
แผนธุรกิจของตนเอง ไดรับรายงานวามีความยากและใชเวลาคอนขางมาก
จึงทดลองจัดทําตนแบบแผนธุรกิจของสถานปฏิบัติการเภสัชชุมชน
มหาวิทยาลัยเชียงใหมขึ้นและตองนํามาใหเภสัชกรกลุมเล็กหารูปแบบแผน
ธุรกิจรานยา หนา 30 จาก 61