Mais conteúdo relacionado Semelhante a Alzheimer (20) Mais de Utai Sukviwatsirikul (20) Alzheimer1. Alzheimer’s Disease
เรียบเรียงโดย นศ.ภ.นัทธพงศ ประจักษจิตร
ตรวจสอบโดย ภญ.จีรนันท ปากองวัน
รศ.ดร.สุระรอง ชินวงศ
โรคอัลไซเมอร [ Alzheimer’s Disease (AD) ] หรือ Dementia of Alzheimer’s type (DAT) เปนโรคที่
ทําใหเกิดกลุมอาการทางสมองเสื่อมในผูสูงอายุที่พบบอยที่สุดในโลกทางตะวันตก ในประเทศไทยเชื่อวาโรคนี้
สามารถพบไดเชนกัน โรคนี้นับวันจะเปนปญหาเพิ่มขึ้น เพราะเปนโรคที่พบในประชากรที่มีอายุมาก และ
ประชากรผูสูงอายุ จะมีมากขึ้นในทุกประเทศ รวมทั้งประเทศไทยดวย ในปจจุบันไดมีความเจริญกาวหนาใน
การวิจัยโรคอัลไซเมอรมากขึ้น ทําใหแนวทางในการดูแลรักษาโรคนี้ดีขึ้น และแมวายังไมสามารถรักษาใหหาย
ขาด หรือหาวิธีปองกันไดในปจจุบัน แตก็มีแนวโนมวาการรักษาและปองกันนาจะทําไดดีขึ้น
ลักษณะอาการของผูปวยอัลไซเมอร
อาการเดนของโรคอัลไซเมอร คือ ความจําเสื่อม หรือหลงลืม เรื่องที่ลืมมักจะเปนเรื่องที่เกิดขึ้นใหม ๆ
ในชีวิตประจําวัน เชน ลืมปดเตารีด ลืมกินยา หรือ ใครมาพบวันนี้ ลืมชื่อคน ลืมของ หาของใชสวนตัวไมพบ
ชอบพูดซ้ํา ถามคําถามซ้ํา เพราะจําคําตอบไมได มีปญหาเรื่องการพูดและการใชภาษา คือจะคิดคําศัพทบางคําไม
ออก ใชคําใกลเคียงแทน สติปญญาความเฉลียวฉลาดลดลง ทักษะตาง ๆ จะเริ่มสูญไป อารมณหงุดหงิด และอาจ
ทอแท เพราะอาการดังกลาว
สาเหตุของโรค
1. จากความผิดปกติในเนื้อสมองจะพบลักษณะที่สําคัญสองอยางคือ กลุมใยประสาทที่พันกัน neurofibrillary
tangles และมีสาร beta amyloid ในสมอง ใยสมองที่พันกันทําใหสารอาหารไมสามารถไปเลี้ยงสมอง การที่
สมองมีคราบ beta amyloid หุมทําใหระดับ acetylcholine ซึ่งมีสวนสําคัญในเรื่องการเรียนรูและความจําใน
สมองลดลง
2. การอักเสบ inflammatory สาร amyloid เมื่อสลายจะใหสารอนุมูลอิสระออกมา อนุมูลนี้จะทําใหเกิดการ
อักเสบของเซลสมอง
3. กรรมพันธุ ถามีบุคคลในครอบครัวปวยดวยโรคอัลไซเมอร โอกาสที่จะเปนก็จะมากขึ้น
4. อายุ ยิ่งอายุมากขึ้นก็ยิ่งมีโอกาสเปนมาก พบวารอยละ 25 ของผูปวยอายุ85 ปเปนโรคนี้
5. โรคความดันโลหิตสูงเรื้อรัง โรคความดันโลหิตสูงทําใหผูปวยสูญเสียความจํา การรักษาความดัน จะทําให
ความจําดีขึ้น
2. ยารักษาโรคอัลไซเมอร
ปจจุบันมีการนํายาใหมมาใชรักษาโรคสมองเสื่อมอัลไซเมอรหลายชนิด แมวาผลการรักษายังไมดีเทาที่
ควร แตสวนใหญแลวผูปวยที่มีอาการไมรุนแรงมากนัก มักจะพบวาอาการตางๆ ของโรคดีขึ้นเปนลําดับ ยาที่ใช
มีดังนี้
1. ยา Donepezil ใชในการรักษาโรคสมองเสื่อมอัลไซเมอรชนิดไมรุนแรง จัดอยูในกลุม anticholinesterase
inhibitors ออกฤทธิ์โดยการเพิ่มระดับของสารเคมี acetylcholine ในสมอง ประสิทธิภาพของยานี้ที่ผานมา
ชวยใหอาการหลงลืมของผูปวยดีขึ้น รวมทั้งความผิดปกติทั้งทางดานอารมณและการนึกคิด อยางไรก็ตามยัง
ไมยาที่รักษาใหอาการสมองเสื่อมหายขาด ดังนั้นในผูปวยที่มีอาการรุนแรงหรือเปนมาก อาจไมไดผลใน
การรักษาเทาที่ควร อีกประการหนึ่งจากการศึกษาวิจัยพบวาเมื่อหยุดยา อาการที่ดีขึ้นอาจกลับเลวลงได เนื่อง
จากสมดุลของสารเคมีในสมอง และระบบประสาทสวนกลางกลับไปสูสภาพเดิมกอนการรักษา การใชยา
ตองกินตอเนื่อง มักไมเห็นผลในเวลาอันรวดเร็ว ขอดีของยานี้คือไมมีผลขางเคียงตอตับ ไมตองตรวจเลือด
เพื่อตรวจสอบการทํางานของตับ และเปนยาที่กินเพียงวันละหนึ่งครั้ง ตอนเย็นหรือกอนนอน ชวยใหเกิด
ความสะดวกมากยี่งขึ้นในกลุมผูปวยอัลไซเมอร
2. ยา Galantamine เมื่อใชขนาด 8-146 mg วันละสองครั้ง พบวาไดผลดีพอสมควร จัดอยูในกลุม
anticholinesterase inhibitors เชนกัน มีทั้งชนิดเม็ดและชนิดน้ํา ใชรับประทานวันละสองครั้ง เชา-เย็น พรอม
อาหาร ชวยลดอาการระคายเคืองกระเพาะและลําไสได ขนาดยาที่นอยที่สุดคือ 4 mg วันละสองครั้ง ติดตอ
กันอยางนอย 4 สัปดาห ตองระมัดระวังขนาดยาในผูปวยที่เปนโรคตับและโรคไต ไมควรใชเกินวันละ 16
mg
3. Rivastigmine เปนยาอีกชนิดหนึ่งที่ใชในการรักษาโรคอัลไซเมอร จัดอยูในกลุม anticholinesterase
inhibitors จากการศึกษาพบวาในขนาดสูงวันละ 6-12 mg ไดผลดีกวาขนาด 1-4 mg ตอวัน รับประทานวัน
ละสองครั้ง และไมควรทานพรอมอาหาร เนื่องจากการดูดซึมยาจะลดนอยลงไปมาก และกอใหเกิดอาการ
คลื่นไสอาเจียนไดบอยกวา การใชยานี้นิยมใชวิธีเพิ่มขนาดยาทีละนอย โดยติดตามจากผลการรักษาเปนหลัก
4. ยา Tacrine เปนยาในกลุม cholinergic neurotransmitter replacement แนวโนมปจจุบันจะใชยานี้สูงขึ้นอาจ
สูงถึงวันละ 120-160 mg บางการศึกษาใชรวมกับ lecithin (phosphatidylcholine) พบวาผลการรักษาดีขึ้น
บาง แตยังไมมีความสําคัญทางสถิติ และตองการขอมูลเพิ่มเติมอีกบางสวน ยานี้ระคายกระเพาะคอนขางมาก
ควรกินกอนอาหารประมาณหนึ่งชั่วโมง และมีผลตอการทํางานของตับ จําเปนตองตรวจเลือดทุกสัปดาห
หากพบวามีการเพิ่มขึ้นของเอนไซมตับ อาจตองหยุดยา หรือเปลี่ยนไปใชยาชนิดอื่นแทน
5. Memantine ยาตัวนี้เปนยาสําหรับรักษาสภาวะสมองเสื่อม (dementia) ในระดับ moderate to severe ที่เกิด
จากโรคอัลไซเมอร เปนยาใชรับประทานโดยออกฤทธิ์ควบคุมการทําหนาที่ของ NMDA (N-methyl-Daspartate) receptor โดยออกฤทธิ์แบบเลือกเฉพาะที่จะไปมีผลลดการนําสัญญาณประสาทเฉพาะสวนที่ผิด
ปกติโดยไมไปรบกวนสัญญาณที่มีตามปกติ ชวยใหเซลลประสาทที่เสื่อมลงนั้นยังคงทําหนาที่ตอไปได โดย
3. เริ่มดวยขนาด 5 mg วันละ 1 ครั้ง แลวจึงคอย ๆ เพิ่มขึ้นจนถึงขนาดที่แนะนําใหใช คือ วันละ 20 mg อาการ
ไมพึงประสงคที่พบ เชน ออนเพลีย ปวดศรีษะ ความดันโลหิตสูง อาเจียน ทองผูก ปวดหลัง งวงซึม
ผลิตภัณฑเสริมอาหาร
นอกจากการใชยาในการรักษา ในปจจุบันไดมีการนําผลิตภัณฑเสริมอาหารเขามาชวยในการบํารุง
สมอง ชวยการเพิ่มประสิทธิภาพการทํางานของสมองได รวมทั้งปองกันการเสื่อมของระบบการเรียนรู อยางไร
ก็ตามควรตองระลึกเสมอวาผลิตภัณฑเสริมอาหารดังกลาวนี้ไมใชยา และไมไดมีการศึกษาวิจัยที่เขมงวด ที่จะได
ผลที่เชื่อถือไดเหมือนการศึกษาวิจัยในยา
1. แปะกวย (Ginkgo biloba)
ปจจุบันสารสกัดจากใบของแปะกวยถูกนํามาใชเปนยาและผลิตภัณฑเสริมอาหาร เพื่อเพิ่มการไหลเวียนของ
โลหิตที่สมองและรางกาย และลดการถูกทําลายของเซลลประสาท โดยมักใชในการปองกันหรือรักษา
อาการโลหิตไปเลี้ยงสมองไมเพียงพอ (cerebral insufficiency) โดยอาการดังกลาวมักประกอบดวย การไมมี
สมาธิ ความจําเสื่อม งุนงง ไมมีแรง เหนื่อย สมรรถภาพทางกายลดลง อาการซึมเศรา วิตกกังวล มึนงง หูอื้อ
และปวดศีรษะ นอกจากนี้ยังชวยปรับปรุงความจําและการทํางานของสมองในผูปวยความจําเสื่อม และ
บําบัดปญหาเกี่ยวกับการไดยินและการมองเห็น ปริมาณแนะนํา วันละ 120-240 มิลลิกรัมตอวัน
2. เลซิติน (Lecithin)
เลซิติน หรือ phosphatidylcholine เปนสารธรรมชาติที่พบไดมากในไขแดงและถั่วเหลือง ปจจุบันไดมีการ
ผลิตเปนผลิตภัณฑเสริมอาหาร โดยสกัดมาจาดถั่วเหลือง จุดประสงคของการใชเลซิติน ก็เพื่อเปนการเสริม
สารโคลีนใหรางกายนําไปใชประโยชน ซึ่งผลที่คาดหวังมากที่สุดก็คือการเพิ่มโคลีนใหสมองนําไปใชใน
การสังเคราะหสารสื่อประสาทอะเซทิลโคลีนที่มีความสําคัญตอความจํา ดังที่ไดกลาวมาแลว อยางไรก็ตาม
รายงานการศึกษาที่ใหผลคัดคานก็มีเชนกัน เชน การศึกษาในผูปวยอัลไซเมอรระยะเริ่มแรก พบวาเลซิติน
ขนาดสูง ๆ ไมมีผลในทางการรักษา นอกจากนี้การใหเลซิตินในขนาดสูงติดตอกันเปนระยะเวลานานยังอาจ
กอใหเกิดผลเสียได โดยจะพบวาผูปวยมีอาการซึมเศรา และมีผลกระทบสารสื่อประสาทหลายระบบ เกิดผล
เสียเกี่ยวกับทางเดินอาหาร มีเหงื่อและน้ําลายออกมาก และเบื่ออาหาร เปนตน
3. ฮิวเปอรซีน เอ (Huperzine A)
ฮิวเปอรซีน เอ เปนโมเลกุลยอยของสมุนไพรจีนที่มีชื่อวา Huperzia serrata จะชวยยับยั้งการทํางานของ
เอนไซมที่จะมีผลตอการทําลายสารอะซิทิลโคลีน ซึ่งมีสวนสําคัญตอการสงผานสัญญาณประสาท เปน
ปจจัยสําคัญตอระบบความจําในระยะสั้น งานวิจัยโดยสถาบัน The National Institute on Aging พบวาการ
ทดลองในระยะ 2 โดยการใหผูปวยโรคอัลไซเมอรบริโภคประมาณ 200-400 ไมโครกรัมตอวัน วันละ 2
เวลา จะมีอาการปวยของโรคนอยลง ซึ่งผลการทดลองดังกลาวนั้นสอดคลองกับ ผลการศึกษาโดย
มหาวิทยาลัย The Georgetown University ในโครงการเพื่อศึกษาความผิดปกติของระบบความจํา
4. น้ํามันปลา (fish oil)
4. จากการที่ทราบกันดีวาชวงที่สมองกําลังพัฒนาจะตองมีการใชกรดไขมันซึ่งเปนสวนประกอบที่สําคัญของ
เยื่อหุมเซลลของเซลลประสาท ดังนั้นจึงไดมีผูสนใจศึกษาถึงผลของการใหอาหารเสริมที่มีสวนประกอบ
ของโอเมกา-3 ซึ่งเปนกรดไขมันชนิดไมอิ่มตัว โดยนํามาศึกษาดูผลที่มีตอการทํางานของสิ่งมีชีวิตหลาย ๆ
ระบบโดยเฉพาะที่เกี่ยวของกับเซลลประสาท
น้ํามันปลานับวาเปนแหลงอาหารสําคัญที่ใหกรดไขมันชนิดไมอิ่มตัว ทั้งนี้น้ํามันปลาที่ไดจากปลาทะเล
จะมีสวนประกอบของโอเมกา-3 สูงแตมีกรดไขมันโอเมกา-6 ต่ํากวาน้ํามันปลาที่ไดจากปลาน้ําจืด สารโอเม
กา-3 ที่พบในน้ํามันปลาตัวสําคัญ ๆ ไดแก docosahexaenoic acid หรือ DHA และ eicosapentaenoid acid
สวนกรดไขมันโอเมกา-6 ที่พบไดแก arachidonic acid ทั้งนี้สารดีเอชเอ และ arachinodic acid จะมีความ
สําคัญในการพัฒนาของระบบประสาท และการทํางานของระบบประสาทตา
5. วิตามิน บี
วิตามินกลุมนี้มีอยูหลายตัว ที่มีความสําคัญตอการทํางานของระบบประสาท เชน วิตามินบี1 บี6 บี12 กรด
โฟลิค และ ไนอาซีน เปนตน การขาดวิตามินเหลานี้จะมีผลกระทบการทํางานของระบบประสาท ทําใหเกิด
ปญหาเกี่ยวกับจิตประสาท มีอาการเครียด ปวดศีรษะ เสนประสาทอักเสบ และความคิดวุนวายสับสน
6. โคเอนไซมคิวเทน (Coenzyme Q10)
โคเอนไซมคิวเทนจะชวยกระตุนการทํางานของสมองในสวนตาง ๆ ชวยเพิ่มพลังใหกับระบบความคิด การ
บริโภคโคเอนไซมคิวเทนจะชวยรักษาอาการของโรคพารกินสันในระยะตนและปองกันการเสื่อมประสิทธิ
ภาพของการเรียนรูโดยการเพิ่มระดับของสารโดพามีน (Dopamine) ในสมอง
ปจจุบันยังไมทราบสาเหตุที่แนชัดที่ทําใหเปนโรคอัลไซเมอร ดังนั้นการรักษาสวนใหญจะเปนการ
รักษาแบบประคับประคอง หรือชะลอการดําเนินไปของโรค โดยการใชยาเพื่อชวยในเรื่องของความทรงจํา
แตยาอาจจะชวยไดเพียงระยะหนึ่งเทานั้น เมื่อถึงเวลาที่อาการรุนแรงเพิ่มมากขึ้นก็ไมสามารถจะควบคุมได
ดังนั้นเมื่อพบความผิดปกติควรไปพบแพทย เพื่อรับการตรวจวินิจฉัยวาเปนโรคสมองเสื่อมหรือไม
นอกจากจะตองอาศัยการเขาใจอาการ และสภาวะของโรคของผูปวยแลว การดูแลในเรื่องใหผูปวยได
รับสารอาหารครบถวนและดูแลสุขภาพโดยรวม ไมใหเปนโรคอื่น ๆ เชน ความดัน เบาหวาน หรือโรคติด
เชื้ออื่น ๆ เพื่อบรรเทาความรุนแรงของโรค นอกจากนี้อีกวิธีที่เชื่อวาจะสามารถปองกันโรคอีกแนวทางหนึ่ง
ที่สําคัญคือ การดูแลสภาพจิตใจ โดยการทําสมาธิ หรือโดยการฝกสติ ซึ่งสามารถทําไดในทุกอิริยาบถตาม
สะดวก
เอกสารอางอิง
1. มนัส ธัญญะกิจไพศาล. คูมือการดูแลผูปวยโรคอัลไซเมอร. โรงพยาบาลสมเด็จเจาพระยา กรมสุขภาพ
จิต. 2544; พิมพครั้งที่ 1 : หนา192
5. 2. ยารักษาโรค alzheimer [online]. Available from
http://www.bangkokhealth.com/knowdrug_htdoc/drug_detail.asp?number=5 [accessed date
18/09/2005]
3. ผลิตภัณฑเสริมอาหาร [online]. Available from
htttp://pcog.pharmacy.psu.ac.th/virtualClassroom/570-402/health%20food%20CVS.doc[accessed
date 18/09/2005]
4. ผลิตภัณฑเสริมอาหารสําหรับสุขภาพที่ดีของสมอง [online] available from
http://www.med.mykku.net/site_data/mykku_med/701000019/Health%20food%20for%20neurologic
al%20enhancement.doc[accessed date 18/09/2005]
5. memantine [online] available from http://www.ramamental.com/gp/gp/5.pdf [accessed
date18/09/2005]
6. Wang R, Tang XC. Neuroprotective effects of hyperzine A. A natural cholinesterase inhibitor for the
treatment of Alzheimer’s disease. Neurosignals.2005;14(1-2):71-82
7. โรคอัลไซเมอร [online] available from http://www.siamhealth.net/Disease/neuro/alzheimers.htm
[accessed date 18/09/2005]
8. alzheimer [online] available from http://www.manager.co.th/around/AroundShowWord.asp?
wordday_id=110&Alphabet=a [accessed date 18/09/2005]