2. Бизнес гэдэг нь busy буюу завгүй,
чөлөөгүй гэсэн Америк үгнээс
гаралтай, ажил хэрэгч гэсэн утгатай
үг юм.

3. Бизнес нь эдийн засгийн ойлголтоор, хүмүүсийг
ашиг олохын төлөө зохион байгуулж коллектив
бүтээмжийг барьж сахин удирдаx нийгмийн ухаан
юм. Үндсэн үг нь худалдаа наймаа гэсэн утгийг
агуулж байгаа бөгөөд, өнөө үед бизнес нь асар
өргөн хүрээтэй болоод байна.

4. Бизнес санаа гэж юу вэ?
Сайн бизнес нь сайн бизнес санаанаас эхэлдэг.
Бизнес санаа гэдэг бол таны хийхийг зорьж буй
бизнесийн товч, тодорхой тодорхойлолт юм. Таны
бизнесийн санаа юу ч байж болно. Талхны
үйлдвэр, гутлын цех, хувцас оѐдлын газар, кафе,
баар, паб, эсвэл цагаан хоолны газар,
бялдаржуулах төв, тоглоомын газар цаашлаад
шилдэг борлуулалттай ном, цахим хуудас,
зуучлах үйлчилгээ гээд бизнес санаа тоо
томшгүй. Хүмүүсийн шинэ хэрэглээ, дадал шинэ
хэрэгцээг үүсгэж эдгээр маань шинэ бизнесын
эхлэл болж байдаг. Гэхдээ та бизнесээ эхлэхийн
өмнө эрхлэхийг зорьж буй бизнесийнхээ төрлийн
талаар маш тодорхой төсөөлөлтэй, эсэхээ
магадлах хэрэгтэй.

5. БИЗНЕС САНААНЫ ҮНЭ ЦЭНЭ ЮУНД ОРШДОГ
ВЭ?
Амжилттай явж байгаа бизнес худалдан авагчдын
хэрэгцээг хангахын зэрэгцээ таны хувийн
горьдлого, найдварыг биелүүлж байдаг. Өөрөөр
хэлбэл: таны бизнес хүмүүст хэрэгцээтэй буюу
тэдний хүсч байгаа зүйлсийг нь тэдэнд тохирсон
болон тэдний төлөхөд бэлэн байгаа үнээр нь
худалддаг; үүний зэрэгцээ энэ бизнес танд
хүрэлцээтэй ашиг болон сэтгэлийн ханамж өгдөг
байх ѐстой.

6. Ийм учраас танд болон таны худалдан авагчдад
хүрэлцээтэй ашигтай байж чадахуйц сайн бизнес
санааг та тодорхойлж, хөгжүүлэх хэрэгтэй болдог.
Үүний тулд та тэдгээрийг сайтар тодорхойлон
бичих ба өөрийн хамгийн сайн бизнес
санаануудаа тус бүрд нь нягтлан шалгаад
үзээрэй. Та өөрийн бизнес санаагаа дараах юуг,
хэнд, яаж гэсэн асуултанд хариулаад үзээрэй.

7. ЮУГ?
Таны хариулах ѐстой эхний асуулт: Таны бизнес юуг
худалдахыг зорьж байна вэ? Таны бизнес ямар бараа
ба үйлчилгээг худалдах гэж байна вэ? Таны бизнес
борлуулж чадах бараа, таны үзүүлж чадах
үйлчилгээнээс үүдэлтэй байх ѐстой. Мөн түүнчлэн
хүмүүс төлбөр төлж авахад бэлэн тийм бараа буюу
үйлчилгээ байх нь чухал. Бараа гэдэг бол таны өөрөө
үйлдвэрлэж байгаа зүйлс буюу та эргүүлэн зарахын
тулдавч байгаа зүйлс юм. Жишээлбэл, багаж,
жигнэмэг, хувцас гэх мэт. Үйлчилгээ гэдэг бол та
хүмүүст зориулан хийж, тэд танд төлбөр өгдөг тэр
зүйлс юм. Жишээлбэл, жижгэвтэр ресторан эзэмших,
бараа хүргэж өгөх үйлчилгээ, интернет кафе, засвар
үйлчилгээ гэх зэрэг.

8. ХЭНД?
Энэ бизнесийн худалдан авагч нь хэн байх вэ? Эцсийн
дүндээ таны бараа, үйлчилгээг хэн худалдан авах вэ?
Таны татаж чадах тэр худалдан авагчид л танд мөнгө
оруулах болно. Та тодорхой нэг бүлэг худалдан
авагчидад уу, аль эсвэл өөрийнхөө дүүргийн бүх оршин
суугчдад худалдахыг хүсч байна уу гэдгээ эхлээд
тогтоо. Таны бизнес ашиг авч ирэхийн тулд таны бараа,
үйлчилгээнд төлбөр хийж худалдан авахад бэлэн болон
хүсч байгаа хүний тоо хүрэлцээтэй их байх ѐстой. Та
ямар нэг зүйл үйлдвэрлэж эхлэхээсээ өмнө өөрийн
бүтээгдэхүүнээ ямар худалдан авагчидад худалдах гэж
буйгаа нарийвчлан тодорхойлох нь чухал. Хатагтай
Мойо хувцасны борлуулалтын тухай ийнхүү бодож
байна: Хэрэв би ийм хувцас үйлдвэрлэвэл миний
худалдан авагчид хэн байх вэ?

9. ЯАЖ?
Таны бизнес бараа, үйлчилгээгээ хэрхэн яаж
худалдах вэ? Хэрэв та дэлгүүр нээх гэж байгаа
бол яаж гэдэг асуулт тодорхой. Та бараа
бүтээгдэхүүн борлуулна. Харин үйлдвэрлэл,
үйлчилгээ гэж байгаа бол борлуулалтын маш
олон
төрлийн
аргуудыг
хэрэгжлүүлэх
шаардлагатай. Иймд яаж гэсэн асуутанд маш
тодорхой хариулах хэрэгтэй.

10. Бизнесийн тухай үндсэн ойлголт,
бизнесийн орчин
Бизнесийн төсөл боловсруулахын тулд тухайн
төрлийн бизнесийг эрхлэх орчин, нөхцөл бүрдсэн
эсэх, нэгэнт бүрэлдэн бий болсон орчинд үйл
ажиллагаа хэрхэн зохицуулан ажиллах вэ? гэдэг
асуултанд хариулт өгөх нь ихээхэн ач
холбогдолтой юм.

11. Түүнчлэн
бизнесийн
зохион
байгуулалтын
хэлбэрүүдийг харьцуулан судалж, өөрийн эрхлэх
гэж буй бизнест хамгийн тохиромжтой тэрхүү
хэлбэрийг сонгох нь бизнесийн цаашдын хөгжил,
дэвшлийн анхны үндэс суурь болно. Энэ утгаараа
бид энэхүү бүлэгт бизнесийн орчин, төрөл
хэлбэрүүдтэй дэлгэрэнгүй танилцах болно.

12. Бизнесийн эдийн засгийн утга агуулга нь нийгэм,
эдийн засаг, хүмүүсийн хэрэгцээг хангах
бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг нийлүүлэх замаар ашиг
олох үйл ажиллагаа эрхэлж буй бие хүн,
байгууллага юм. Аливаа бизнесийн эцсийн
зорилго нь ашиг олох явдал юм. Ашиг нь барааг
хийж бүтээсэн зардал болон худалдан авагчийн
төлсөн үнэ 2-ын зөрүү юм.

13. Pf = TR – TC (2.1)
Томъѐо 2.1 – т:
Pf – бизнес эрхлэгчийн ашиг
TR – бизнес эрхлэгчийн нийт орлого
TC – бизнес эрхлэгчийн зарцуулсан нийт зардал

14. Бизнесийг эрхэлж буй үйл ажиллагааны хэлбэр,
цар хүрээ, зохион байгуулалтын хэлбэр зэрэг
олон үзүүлэлтээр ангилж болох бөгөөд шинээр
бизнес эрхлэх, бизнесээ өргөтгөх зэрэг шийдвэр
гаргахад өмчлөлийн ямар хэлбэрийг сонгосон нь
ихээхэн чухал ач холбогдолтой тул бизнесийн
дараах ангиллыг дэлгэрэнгүй авч үзье.

15. Бизнес эрхэлж буй аж ахуйн нэгж, байгууллагыг
өмчлөлийнх нь хэлбэрээр:
Хувиараа эрхлэх аж ахуй буюу ХЭАА
Нөхөрлөл
Хоршоо
Компани

16. Эдгээр өмчийн хэлбэр тус бүр нь өөртөө зохицсон
дотоод бүтэц, хуулийн статус, хэмжээ болон үйл
ажиллагааны
хүрээтэй
байна.
Бизнесийн
байгууллагын эдгээр төрлүүд нь гол нь
хариуцлагаараа ялгаатай байдаг.

17. ХЭАА
Энэ нь нэг хүний эзэмшлийн бизнес бөгөөд дараах
давуу болон сул талуудтай.
Давуу тал:
Үүсгэн байгуулахад хялбар
Аливаа асуудлыг бие даан шийдвэрлэдэг
Үр ашигтай ажиллаж чадвал олсон ашгаа зөвхөн
ганцаараа авна
Пүүсийн үйл ажиллагааг бүрэн хяналтандаа байлгана
Үүсгэн байгуулахад зардал бага шаардагдана

18. Сул тал:
Санхүүгийн боломжийн хувьд хязгаарлагдмал
Хөрөнгийн эх үүсвэр олоход хүндрэлтэй. Бага хэмжээний
мөнгө өндөр хүүтэй. Мөн бага мөнгөнөөс бага хэмжээний
ашиг олно.
Эзэн ганцаар бүх асуудлыг бие даан шийдвэрлэдэг
учраас алдаа гаргах магадлал өндөр /Санхүүгийн боломж
хязгаарлагдмал учир мэргэжлийн зөвлөх, туршлагатай
мэргэжилтэн хөлслөх боломж муу/
Өөрийн үйл ажиллагааны төлөө үүсч буй бүх
хариуцлагыг ганцаар хүлээнэ.
Түүний оршин тогтнох хугацаа хязгаарлагдмал.
Хэдийгээр бизнесээ өөрийн өв залгамжлагчдаа өвлүүлэх
боловч пүүсийн үйл ажиллагаа зөвхөн эзний өндөр ур
чадвар, мэргэжил, туршлага дээр тулгуурлан явагддаг
байсан бол төгсгөл болох үндэстэй

19. 2. Нөхөрлөл
Гишүүдийн оруулах хувь хөрөнгөөс бүрдэх эд
хөрөнгөтэй, хүлээсэн үүргээ энэхүү эд хөрөнгө
болон гишүүдийнхээ эд хөрөнгөөр хуульд заасны
дагуу хариуцдаг хуулийн этгээдийг нөхөрлөл гэнэ.
Хуулийн этгээд гэдэг нь өмчлөлдөө буюу
эзэмших, ашиглах, захиран зарцуулах эрхэндээ
тусгайлсан
эд
хөрөнгөтэй,
өөрийн
үйл
ажиллагаагаар эрх олж, үүрэг бий болгох
чадвартай, үйл ажиллагаанаасаа үүсэн гарах
үүргийг эд хөрөнгөөрөө хариуцдаг, шүүх арбитрт
өөрийн нэрийн өмнөөс оролцдог этгээд юм.

20. Нөхөрлөлийг бүх гишүүд нь бүрэн хариуцлагатай,
зарим гишүүд нь бүрэн хариуцлагатай гэж хоѐр
ангилдаг.

21. 3. Хоршоо
Эдийн засгийн болон нийгэм, соѐлын нийтлэг
хэрэгцээгээ хангах зорилгоор хэд хэдэн этгээд
сайн дураараа нэгдсэн, ардчилсан хамтын
удирдлага, хяналт бүхий дундын эд хөрөнгө дээр
үндэслэн үйл ажиллагаа явуулахаар хамтран
байгуулсан хуулийн этгээдийг хоршоо гэнэ.

22. Хоршоог үүсгэн байгуулах баримт бичиг нь хоршооны
дүрэм байна. Хоршооны дүрмийг бүх гишүүдийн
хурлаар батална. Хоршоо нь оноосон нэртэй байна.
Хоршооны оноосон нэрний ард “Хоршоо” гэсэн ялгах
тэмдгийг хэрэглэнэ. Хоршоог үүсгэн багуулагчаас нь
хамааруулан анхан шатны хоршоо, дундын хоршоо
гэж
хоѐр
ангилна.
Хоршоо нь үйл ажиллагааныхаа улмаас бий болсон
үүргийг зөвхөн өөрийн /хоршооны/ эд хөрөнгөөр
хариуцна. Хоршооны эд хөрөнгө хүрэлцэхгүй
тохиолдолд түүний үүргийг гишүүд нь нөхөж хариуцна.
Гишүүдийн хүлээх нөхөх хариуцлагын хэмжээг
хязгаарлах эсэхийг хоршооны дүрмээр зохицуулна.

23. 4. Компани
Хувь нийлүүлэгчдийн оруулсан хөрөнгө нь
тодорхой тооны хувьцаанд хуваагддаг, өөрийн
тусгайлсан эд хөрөнгөтэй, ашгийн төлөө үндсэн
зорилго бүхий хуулийн этгээдийг компани гэнэ.
Компанийг хувьцаа эзэмшигчийн эрх үүргээр нь
хувьцаат
компани
/ХК/,
хязгаарлагдмал
хариуцлагатай компани /ХХК/ гэж ангилдаг.

24. Анхаарал тавьсан явдалд
баярлалаа!

25.  Бизнес нь эдийн засгийн ойлголтоор, хүмүүсийг
ашиг олохын төлөө зохион байгуулж коллектив
бүтээмжийг барьж сахин удирдаx нийгмийн ухаан
юм. Үндсэн үг нь худалдаа наймаа гэсэн утгийг
агуулж байгаа бөгөөд, өнөө үед бизнес нь асар
өргөн хүрээтэй болоод байна.