Öğrenci Koçluğu Tikler ve Travma

1. Univerist® Education Company
Pk:34736 Kozyatağı I Kadıköy I İstanbul I Türkiye
T: 02167061154 I E-Posta: info@univerist.com

2. univerist.com
• Tikler birden ortaya çıkan, hızlı,
yineleyici, ritmik olmayan, basmakalıp
bir motor hareket ya da ses çıkarma
şeklinde görülen istem dışı
hareketlerdir.
• Karşı konulamaz bir deneyim olarak
yaşanır ve değişik sürelerde
baskılanabilir.
• Bütün tik çeşitleri stresle alevlenebilir
ve oyalayıcı etkinlikler sırasında (örn.
okuma ya da dikiş dikme)
kaybolabilirler.
• Uyku sırasında görülmez ya da belirgin
olarak azalırlar.

3. univerist.com
Tikler, iç gerilimlerin veya çatışmaların açık belirtileridirler. Bazen kişi her
boynunu silkişte, kaşlarını gözlerini oynatışta iç hayatındaki bir gerilimden
kurtulmak çabası içinde olduğunu açıklayabilir. Bazen kişi tikinin yersizlik ve
uygunsuzluğuna bilinçli duruma gelir ve bundan kurtulmak ister, çaba harcar
ancak tike karşı direndikçe gerilim artar. Tiki veya alışkanlık spazmlarını
yapmadıkça gevşeyip rahatlayamaz bir duruma düşer. Duygulanma, üzüntü
ve yorgunluk arttıkça tikler artar. Direnme tiklerin artmasına neden olabilir

4. univerist.com
• 6 yaş çocuklarında nadir, 8-12 yaşlarındaki çocuklarda, özellikle erkek
çocuklarda daha sık görülür.
• Çocukların genelde birini sık sık taklit etmesi tekrarlama yolu ile
kendinde bir tik olarak da gelişebilir.
• Çocuk, aynı zamanda kötü olduğunu bildiği düşünüşlerini gizler, ama
onu bilinçaltı dürtülerle dışlar. Kavga etmez ama elini ve kollarını
sallama hareketi bunun temsilcisidir.

5. univerist.com
• Yüz adalelerinin devamlı hareketi
• Göz kapaklarının fazla açılıp kapanması
• Göz kırpmalar ile yüz ve yanak adalelerinde oluşan tikler
• Boyun adalelerinde oluşan tikler
• Sinirsel kökten gelen öksürmeler şeklinde oluşan tikler
• Gerekmediği halde sık sık burun çekme ve üst dudakla birlikte yapılan
tikler
• Yutkunma veya yutar gibi hareket etme
• Boğaz temizler gibi hıçkırmak, boğaz temizlemeye zorlama tikleri
• Omuz silkmek
• Parmak çıtlatmak
• Dizini ve ayaklarını sallamak
• Kollarını sallamak
• Kulakları oynatmak, kaşları sık sık kaldırıp indirme

6. univerist.com
• Aile veya çevre içinde stres yaratan çeşitli durumlar
• Aile içinde aşırı baskılı ve otoriter bir eğitim (çocuğun her hareketine
müdahale eden, aşırı kontrolcü ve titiz annelerin çocuklarında daha sık
görüldüğü ileri sürülmektedir).
• Çocuğa gösterilen ilginin ve sevginin yetersizliği ve bu tutumun yol açtığı
olumsuz benlik algısı ve kendine güvensizlik
• Çocuğun pek çok davranışının eleştirilmesi
• Çocuğu yeteneklerinin üstünde zorlama
• Sık sık akranlarıyla/kardeşleriyle kıyaslama

7. univerist.com
• Çocuğun yaşadığı ortamın kaygı verici ve güvensiz olması
• Okulda aşırı baskı
• Yetersiz biyolojik gelişme ve olumsuz çevre etkilerinin bir araya gelmesi
• Tikler de kekemelik gibi, çocuğun dikkati soruna çekildikçe artmaktadır
• Bazı araştırmacılar tiklerin ruhsal bir bozukluğun belirtisi, bazıları ise
MSS’deki bozukluktan kaynaklandığını öne sürmektedir
• Çabuk kaygılanan, aşırı duygusal, sıkıntıları içine atan, ürkek ve çok titiz
olan çocuklarda tikler daha uzun süre devam etmektedir (Çünkü bu
çocuklar ne yaparlarsa yapsınlar heyecanlarını atamamaktadırlar ve
üstlerine gidildikçe tiklerinde daha çok artma olmaktadır).

8. univerist.com
• Belirgin şekilde huzursuzluk gösterirler
• Fazla hassas ve duyarlıdırlar, alınganlıkları
fazladır
• Kendi kendine bilinçli, kendini oldukça bilen
• Şımarıklık eden ve kolayca kaynayan
• Hırslı ve kaprisli
• Bencillikleri fazla
• Fazla heyecanlı, kolayca kızan, bozulan bir
durumdadırlar

9. univerist.com
En az dört haftada ortaya çıkan ancak; bir yıldan
uzun sürmeyen, hemen her gün gözlenebilen,
artmalar ve azalmalar gösteren basit tiklerdir. Bu
tip tikler motor tip tiklere oranla daha az görülür.
Oluşmasında daha çok çevresel faktörler ve
stres etkilidir.

10. univerist.com
• Bir yıldan uzun süre devam eden
tiklerdir. Tiklerin olmadığı bir dönem
üç aydan daha azdır.
• Vokal tiklerle motor tikleri birbirinden
ayıran özellik vokal tiklerin burun
çekme, boğaz temizleme gibi
duyulabilen, motor tiklerin ise kaş
kaldırma, göz kırpma, elleri oynatma
gibi görülebilen tikler olmasıdır.

11. univerist.com
• Sıklıkla çocuklukta ya da gençlikte başlayan, değişik kas gruplarını tutan motor
ya da sözel birden fazla tikle kendini gösteren bir hastalıktır
• Bir yıldan daha uzun sürer.
• Bu hastaların yaklaşık yarısında dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, % 40
kadarında da obsesif kompulsif bozukluk görülür.
• Tourette bozukluğu yaklaşık olarak her
10.000 kişiden 4-5'inde görülür.
• Bozukluk erkeklerde kızlara oranla daha
fazladır.

12. univerist.com
• En sık görülen göz kırpma, daha sıklıkla ise yüzü ya da bedenin diğer yanlarını
içeren tikler olabilir.
• Başlangıç belirtileri dil çıkarmayı, diz çökmeyi, koklama, sekme, boğaz
temizleme, kekeleme, sesler kelimeler çıkarma, koprolali ve sıçrama gibi tikleri
içerebilir.
• Bazı olgular ise çoğul belirtilerle başlayabilir.
• Sıklıkla toplumsal sıkıntı, utanma, kendi
kendini yargılama ve deprese duygudurum
vardır.

13. univerist.com
• Tourette bozukluğu iki yaşında başlayabilmekle birlikte genelde başlangıç
yaşı çocukluk ya da erken ergenliktedir.
• Motor tiklerin ortalama başlangıç yaşı 7'dir.
• Hastalık genellikle yaşam boyu sürer.

14. univerist.com
Başta aile ve okul olmak üzere çocuğun yakın çevresinin tikler hakkında eğitilmesi
Tiklerin "inadına" davranışlar olmadığını öğrenmek, çocuklarının genetik geçişli bir
nöropsikiyatrik hastalığın etkisiyle böyle davrandığını kabul etmek aileleri ve
öğretmenleri rahatlatarak, beklentilerini olumlu yöne çeker.

15. univerist.com
Sorunun kaynakları araştırmalıdır.
Çocuğun kişilerle çatışmaları bilinmeli ve
çatışma konuları ortadan kaldırılmalıdır.
Çocuğun taklit etmesi önlenmelidir.
Çocuğun dikkati sert bir şekilde çekilmemelidir.
Çocuk tenkit edilmemelidir.
Akranlarıyla kıyaslanmamalıdır.

16. univerist.com
Kişi için aşırı derecede örseleyici veya başa
çıkması zor olan,kişinin varlığını tehdit
eden,hatta öleceğini düşündürebilen normal
yaşamın dışındaki herhangi bir olay.
• Trafik kazası geçirmek
• Herhangi bir kazaya tanık olmak
• Tacize uğramak
• Bir yakının ölümünü görmek
• Yaralanmak veya yaşamı tehdit eden
başka bir olaya maruz kalma

17. univerist.com
Kişilerin yaşantılarıyla doğrudan bağlantılı olan travma sonrası stres
tepkilerini üç ana grupta toplamak mümkündür.
1. İstenmeden akla gelen düşünce ya da görüntüler
Bu düşünce ve görüntüler, kişinin hatırlamayı isteyip istememesinden bağımsız
olarak, travma sırasında olup bitenler hakkında aklına gelen anılardan oluşur.
Genellikle akla, travmatik olayların en acı ve sıkıntı verici bölümleri gelir. Hatta
kişiler herşey yeniden oluyormuş gibi travmatik olayı yeniden yaşarlar ve
yaşanan herşeyi ‘görüyor’ gibi olduklarını ifade edebilirler.

18. univerist.com
2. Kaçınma tepkileri
Kaçınma tepkisi kişinin travmatik olayla
ilgili olan düşünceler, duygular, etkinlikler
ve mekanlardan kaçınmasına işaret
etmektedir. Kişi açısından olup bitenler o
kadar acı vericidir ki; kişi kendisine
travmayı hatırlatabilecek herşeyden uzak
durarak adeta olup biteni tümüyle
unutmaya çalışmaktadır.

19. univerist.com
3. Aşırı uyarılma tepkileri
Anılar (görüntüler, sesler, kokular), kaçınma tepkileri gibi travmatik bir olaydan
sonra ortaya çıkan belirtilerin çok güçlü bir fizyolojik temeli vardır. Travmatik olaylar
insan bedeni ve zihni açısından korkunç bir şoktur ve aşırı bir fizyolojik uyarılmaya
yol açabilir. Bu aşırı uyarılma hızlı kalp atışı, avuç içlerinin terlemesi, konsantrasyon
sorunları ve uyku güçlükleri gibi belirtiler ortaya çıkarır.

20. univerist.com
Çocuklar travmatik bir olaydan sonra,
aşağıda belirtilenler gibi, belirgin
olmayan kaygılar geliştirebilirler:
• Okul, sosyal yaşam ve gelecek
gibi alanlarda ortaya çıkan sürekli
bir kaygı hal
• Avuçların terlemesi, titreme, mide
sorunları, baş ağrıları, kas
gerginliği gibi fiziksel uyarılmışlık
belirtileri

21. univerist.com
• Karanlıktan, belirli hayvanlardan ve başkalarının önünde konuşmadan
aşırı korkma (Bu korkuların bir kısmı, 7-10 yaş arasındaki çocuklarda
yaşa bağlı olarak ortaya çıkan normal gelişimsel korkulardır ve hiçbir
müdahalede bulunulmasa bile kendiliklerinden ortadan kalkarlar.Travma
sonrası kaygı tepkisi olarak nitelendirilmeleri için bu korkuları aşırı
boyutlarda olması gerekir)
• Sevilen birisinden ayrılma korkusu - özellikle küçük çocuklar ayrılık
kaygısı belirtiler gösterebilirler.

22. univerist.com
Travmatik yaşantı sonrasında normal kabul edilen bazı depresif tepkiler şunlardır:
Depresif ya da sinirli bir ruh hali.
Tüm etkinliklere duyulan ilginin azalması ve bunlardan haz alamama
Diyet yapılmadığı halde bariz şekilde kilo kaybı veya artışı
Kaybedilen kişiyi özleme.

23. univerist.com
Univerist® Education Company
Pk:34736 Kozyatağı I Kadıköy I İstanbul I Türkiye
T: 02167061154 I E-Posta: info@univerist.com
Teşekkürler

24. univerist.com
• CAVALERI, S., OBLOJ, K., (1993), Management Systems, ABD: Wadsworth
Publising Company
• CLIPPINGER, J.H., (2012), Leadership, http://www.dodccrp.org/files/
Leadership.pdf
• DENGİZ, G.M., (2000), Takım Çalışması Teknikleri, Ankara: Academyplus
Yayınevi
• DONNOLEN, A., (1998), Takım Dili, İstanbul: Sistem Yayıncılık, Kendiroğlu,
2000
• EKİCİ, K.M., (2006), Vizyoner Liderlik, Turhan Kitabevi: Ankara