"Залилах" гэмт хэргийг хэрэгсэхгүй болгон цагаатгаж шийдвэрлэсэн шүүхийн шийдвэр www.advocate.mn

1. 2023-05-19
“ЗАЛИЛАХ” ГЭМТ ХЭРГИЙГ ХЭРЭГСЭХГҮЙ
БОЛГОН ЦАГААТГАЖ ШИЙДВЭРЛЭСЭН
ШҮҮХИЙН ШИЙДВЭР
Бэлтгэсэн: С.Дэлгэрмаа
Б.Оюунтуул

2. АГУУЛГА
1. Эрүүгийн хууль дахь “Залилах” гэмт хэргийн зохицуулалт
2. Улсын дээд шүүхийн 2021 оны 01 дүгээр сарын 15-ны өдрийн 41 дүгээр
тогтоол
3. Улсын дээд шүүхийн 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдрийн 178 дугаар
тогтоол
4. Дүгнэлт

3. 2015 ОНЫ ЭРҮҮГИЙН ХУУЛЬ ДАХЬ “ЗАЛИЛАХ” ГЭМТ ХЭРГИЙН ЗОХИЦУУЛАЛТ
Эрүүгийн хуулийн зүйл,
хэсэг, заалт
Гэмт хэргийн шинж болон хүндрүүлэх нөхцөл Ял шийтгэл
17.3 дугаар зүйлийн 1 дэх
хэсэг Хуурч, эсхүл баримт бичиг, эд зүйл, цахим хэрэгсэл ашиглаж,
эсхүл зохиомол байдлыг зориудаар бий болгох, сүсэг
бишрэлийг далимдуулах, бодит байдлыг нуух замаар бусдыг
төөрөгдөлд оруулж, эсхүл нэр хүнд, урьдын харилцааны явцад
бий болсон итгэлийг урвуулан ашиглаж эзэмшигч, өмчлөгчийн
эд хөрөнгө, эд хөрөнгийн эрхийг шилжүүлэн авсан бол
450-14,000 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний
төгрөгөөр торгох
240-720 цаг хүртэл хугацаагаар нийтэд тустай
ажил хийлгэх,
6 сараас 3 жил хүртэл хугацаагаар зорчих
эрхийг хязгаарлах
6 сараас 3 жил хүртэл хугацаагаар хорих ял
17.3 дугаар зүйлийн 2 дахь
хэсгийн 2.1 дэх заалт
Энэ гэмт хэргийг албан тушаалын байдлаа ашиглаж үйлдсэн
бол
10,000-40,000 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний
төгрөгөөр торгох
2-8 жил хүртэл хугацаагаар хорих ял
17.3 дугаар зүйлийн 2 дахь
хэсгийн 2.2 дахь заалт
Энэ гэмт хэргийг бусдад ноцтой, эсхүл их хэмжээний хохирол
учруулж үйлдсэн бол
10,000-40,000 нэгжтэй тэнцэх хэмжээний
төгрөгөөр торгох
2-8 жил хүртэл хугацаагаар хорих ял
17.3 дугаар зүйлийн 3 дахь
хэсгийн 3.1 дэх заалт
Энэ гэмт хэргийг байнга үйлдэж амьдралын эх үүсвэр болгосон
бол
5-12 жил хүртэл хугацаагаар хорих ял
17.3 дугаар зүйлийн 3 дахь
хэсгийн 3.2 дахь заалт
Энэ гэмт хэргийг олон шатлалт маркетинг, пирамид
тогтолцооны луйврын аргаар үйлдсэн бол
17.3 дугаар зүйлийн 3 дахь
хэсгийн 3.3 дахь заалт
Энэ гэмт хэргийг зохион байгуулалттай гэмт бүлэг үйлдсэн бол

4. Шийдвэрлэсэн шүүх, шийдвэрийн огноо: Улсын дээд шүүх, 2021.01.15, №41 тогтоол (үүнд
хамаарах:
- Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхийхн 2020.08.27-ны өдрийн №1100
магадлал,
- Сонгинохайрхан дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020.06.09-ны өдрийн №646
шийтгэх тогтоол)
- Эх сурвалж: Монгол Улсын Шүүхийн шийдвэрийн цахим сан (shuukh.mn)
Хэргийн утга:
- Шүүгдэгч Г.Ц нь 2015-05-08-ны өдөр хашаа байшин худалдах худалдан авах гэрээг А.М-тэй
байгуулж, Г.Ц нь урьдчилгаанд 6,000,000 төгрөгийг өгч тухайн эд хөрөнгийн гэрчилгээг
нотариатаар баталгаажуулан, тухайн хөрөнгийг 2015-05-22-ны өдөр өөрийн нэр дээр шилжүүлэн
авсан.
- Г.Ц нь Э.О-оос 2017-11-12-ны өдрөөс 2018-02-05-ны өдрийг хүртэлх хугацаанд 5 удаагийн
үйлдлээр 4,970,000 төгрөгийг бэлнээр болон дансаар авсан.
НЭГ. МОНГОЛ УЛСЫН ДЭЭД ШҮҮХИЙН ТОГТООЛ
2021 оны 01 сарын 15-ны өдөр Дугаар 41

5. Шийдвэрлэсэн байдал:
- Сонгинохайрхан дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх Г.Ц-г залилах гэмт хэрэг
үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлийн 1-д
зааснаар 720 цаг нийтэд тустай ажил хийлгэх ял шийтгэж, цагдан хоригдсон 7 хоногийг
нийтэд тустай ажил хийлгэх ялын 8 цагаар тооцож, 56 цагийг эдлэх ялаас хасч, нийт эдлэх
нийтэд тустай ажил хийлгэх ялыг 664 цагаар тогтоож, шүүгдэгч Г.Ц-д 1 сарын хугацаанд гэмт
хэргийн хор уршгийг арилгах талаар арга хэмжээ авах үүрэг хүлээлгэж, Иргэний хуулийн 497
дугаар зүйлийн 497.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар шүүгдэгч Г.Ц-гээс 4,061,800 төгрөг 1
сарын хугацаанд гаргуулж, хохирогч Б.М-т олгуулахаар шийдвэрлэсэн байна.
- Нийслэлийн эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүх шийтгэх тогтоолыг хүчингүй
болгож, прокуророос Г.Ц-д холбогдуулан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлийн
1-д заасан гэмт хэрэгт яллах дүгнэлт үйлдэж ирүүлсэн хэргийг Эрүүгийн хэрэг хянан
шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.19 дүгээр зүйлийн 1.1-д зааснаар хэрэгсэхгүй болгож, Г.Ц-г
цагаатгаж шийдвэрлэжээ.
Үргэлжлэл

6. Улсын дээд шүүх:
- Хэрэгт авагдсан, шүүх хуралдаанаар хянан хэлэлцэгдсэн нотлох баримтуудыг шинжлэн
судлахад А.М-ын хашаа байшин худалдан борлуулах хүсэлтийн үндсэн дээр Г.Ц хашаа байшин
худалдах худалдан авах гэрээ хийж, өөрийн нэр дээр шилжүүлэн авсан боловч эдийн засаг,
санхүүгийн хүндрэлтэй нөхцөл байдалд орсны улмаас төлбөрийг бүрэн гүйцэт төлж чадаагүй,
төлбөр төлөх хугацааг удаашруулсан үйл баримтыг иргэний эрх зүйн маргаан гэж үзсэн.
- Мөн хэргийн нөхцөл байдлыг шинжлэхэд хохирогч гэх иргэд зээлийн зориулалт, хугацааг бага
анзаарч илүүтэйгээр мөнгөө олон дахин өсгөн авах сонирхолд хөтлөгдөн Г.Ц-гийн амлалтын
улмаас мөнгөн хөрөнгөө шилжүүлэн өгч, тохиролцсоны дагуу хүү, ашиг тооцон авч байсан байна.
тул хүлээсэн үүргээ зохих ёсоор гүйцэтгээгүй талаас иргэний хэрэг шүүхэд хянан шийдвэрлэх
ажиллагааны журмаар үүргийн гүйцэтгэлийг хангуулах нь зүйтэй.
- Улсын дээд шүүхээс Сонгинохайрхан дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020-06-
09-ний өдрийн 646 дугаар шийтгэх тогтоолыг хүчингүй болгож, Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн
давж заалдах шатны шүүхийн 2020-08-27-ны өдрийн 1100 дугаар магадлалыг хэвээр үлдээж
шийдвэрлэсэн байна.
Үргэлжлэл

7. - Шийдвэрлэсэн шүүх, шийдвэрийн огноо: Улсын дээд шүүх, 2021.03.26, №178 тогтоол (үүнд
хамаарах: Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2020.12.24-ны өдрийн
№2021/ДШМ магадлал, Баянзүрх дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020.10.06-ны
өдрийн №2020/ШЦТ/1745 шийтгэх тогтоол)
- Эх сурвалж:Монгол Улсын Шүүхийн шийдвэрийн цахим сан (shuukh.mn)
Хэргийн утга:
- Б.С нь Г.У-аас 12,000 ам.доллар зээлсэн, мөн өөрийн ээж С-ийн 65,000 ам.долларыг барагдуулахаар
баталгаа гаргасан.
Хоёр. МОНГОЛ УЛСЫН ДЭЭД ШҮҮХИЙН ТОГТООЛ
2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдөр Дугаар 178

8. Шийдвэрлэсэн байдал:
- Баянзүрх дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүх Б.С-ийг урьдын харилцааны явцад бий болсон итгэлийг
урвуулан ашиглаж бусдыг залилах гэмт хэрэг үйлдсэн гэм буруутайд тооцож, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.1
дүгээр зүйлийн 1-д заасныг журамлан, мөн хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлийн 1-д зааснаар Б.С-т хорих ял
оногдуулахгүйгээр 1 жилийн хугацаагаар тэнсэж, түүнд хяналт тавихыг шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагад
даалгаж, Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 7.3 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсгийн 2.1-д зааснаар Б.С-т 1 сарын хугацаанд
гэмт хэргийн улмаас учирсан хохирол хор уршгийг арилгах талаар арга хэмжээ авах үүрэг хүлээлгэж, Иргэний хуулийн
497 дугаар зүйлийн 497.1, 510 дугаар зүйлийн 510.1-д зааснаар Б.С-ээс 4,780,800 төгрөгийг гаргуулж хохирогч Г.У-т
олгож, Баянзүрх, Сүхбаатар, Чингэлтэй дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн Тамгын газрын барьцаа
хөрөнгийн дансанд Б.С-ийн төлсөн 10,000,000 төгрөгийг шүүхийн шийтгэх тогтоол хүчин төгөлдөр болмогц хохирогч
Г.У-т олгож шийдвэрлэсэн.
- Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүх анхан шатны шүүхийн шийтгэх тогтоолын тогтоох
хэсгийн 1, 2 дахь заалтуудыг хүчингүй болгож, “Баянзүрх дүүргийн прокурорын газраас Б.С-т холбогдуулан шинэчлэн
найруулсан Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлийн 1-д зааснаар зүйлчилснийг шинэчлэн найруулсан
Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 1.9 дүгээр зүйлийн 2-т заасныг журамлан 2002 оны Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн
148 дугаар зүйлийн 148.2-т зааснаар өөрчлөн зүйлчилж, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.5 дугаар
зүйлийн 1.2-т заасан гэмт хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацаа дууссан үндэслэлээр хэргийг хэрэгсэхгүй болгож, 2002 оны
Эрүүгийн хуулийн ерөнхий ангийн 72 дугаар зүйлийн 72.1.2-т зааснаар Б.С-ийг эрүүгийн хариуцлагаас чөлөөлсүгэй”
гэсэн нэмэлт заалт оруулж, тогтоох хэсгийн 4 дэх заалтыг “...2,000,000 төгрөгийг...” гэж өөрчилж, бусад заалтыг хэвээр
үлдээж, шүүгдэгч Б.С-ийн өмгөөлөгчийн гаргасан давж заалдах гомдлыг хэрэгсэхгүй болгож шийдвэрлэсэн байна.
Үргэлжлэл

9. Үргэлжлэл
• Улсын дээд шүүх:
- Хяналтын шатны шүүх шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Г.Нарантуяагийн гаргасан гомдлыг үндэслэн
шүүгдэгч Б.С-т холбогдох хэргийг хэлэлцэж, Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 40.5
дугаар зүйлийн 5-д заасны дагуу анхан болон давж заалдах шатны шүүхийн үйл ажиллагаа,
шийдвэрийг бүрэн хянав.
- хэрэгт авагдсан нотлох баримтуудыг судлан үзэхэд шүүгдэгч Б.С-ийг буруутгаж буй түүний 2015-
07-06-ны өдөр бичиж өгсөн “Б.С миний бие Г.У эгчээс 12,000 $ зээлсэн болно. Мөн би ээж С-ийн
65,000 $ өрийг хамтран барагдуулах болно”, 2015-07-01-ний өдрийн “Баталгаа баримт №01” гэх
бичвэр бүхий бичгүүдээс өөр бичмэл нотлох баримт мөрдөн шалгах, хэрэг хянан шийдвэрлэх
тодорхой ажиллагаа, гүйцэтгэх ажлын арга хэмжээний үр дүнд авагдаагүй бөгөөд шүүгдэгч Б.С,
хохирогч Г.У нар хэн аль нь бие биенийхээ мэдүүлгийг үгүйсгэсэн, гэрч нарын хоорондоо зөрүүтэй
мэдүүлгүүдээс өөр нотлох ажиллагааны үр дүнг бататгах зүйлгүй байхад хоёр шатны шүүх эдгээр
нотлох баримтуудыг үнэлэн хууль зүйн дүгнэлт хийсэн нь учир дутагдалтай болжээ.
- Шүүхийн шинжилгээний үндэсний хүрээлэнгийн Криминалистикийн шинжилгээний 2018-12-13-ны
өдрийн №6783 шинжээчийн дүгнэлтээс үзвэл 2015-07-01-ний өдрийн “Баталгаа баримт №01” гэх
гар бичвэр нь Н.С-ийн бичгийн хэв, гарын үсгийн загвартай тохирч байгааг тогтоосон бөгөөд түүнд
шүүгдэгч Б.С гарын үсэг зурсан, хүлээн зөвшөөрсөн баримт хэрэгт алга байна.

10. Үргэлжлэл
Улсын дээд шүүх:
- шүүгдэгч Б.С-т холбогдох хэргийн талаар мөрдөн байцаалтын шатанд цугларсан нотлох баримтууд
нь түүний гэм бурууг хөдөлбөргүй нотолж чадаагүй, прокурорын яллах дүгнэлт болон шийтгэх
тогтоолд дурдсан хэргийн үйл баримт буюу шүүгдэгчийн үйлдэл нь залилах гэмт хэргийн урьдын
харилцааны явцад бий болсон итгэлийг урвуулан ашигласан гэх шинжийг агуулаагүй байх тул энэ
талаар шүүгдэгчийн өмгөөлөгч Г.Нарантуяагийн хяналтын журмаар гаргасан гомдлыг хүлээн авч,
Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуулийн 1.15 дугаар зүйлийн 2 дахь хэсэгт заасан
“Эрүүгийн хэрэгт хамааралтай бүхий л нотлох баримтыг шалгасан боловч шүүгдэгчийн гэм буруутай
эсэхэд эргэлзээ гарвал түүнийг шүүгдэгчид ашигтайгаар шийдвэрлэх” зарчмын дагуу шийтгэх
тогтоол, магадлалыг тус тус хүчингүй болгож, шүүгдэгч Б.С-т холбогдох хэргийг “Гэмт хэргийн
шинжгүй” үндэслэлээр хэрэгсэхгүй болгон түүнийг цагаатгах зүйтэй гэж хяналтын шатны шүүх
бүрэлдэхүүн дүгнэлээ.
- Баянзүрх дүүргийн эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхийн 2020-10-06-ны өдрийн 2020/ШЦТ/1745
дугаар шийтгэх тогтоол, Нийслэлийн Эрүүгийн хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн 2020-12-24-
ний өдрийн 2021/ДШМ/17 дугаар магадлалыг тус тус хүчингүй болгож, Б.С-т холбогдох Эрүүгийн
хуулийн тусгай ангийн 17.3 дугаар зүйлийн 1-д заасан гэмт хэргийг Эрүүгийн хэрэг хянан
шийдвэрлэх тухай хуулийн 34.19 дүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн 1.1-д зааснаар хэрэгсэхгүй болгож,
түүнийг цагаатгасугай.

11. ДҮГНЭЛТ
(энэхүү дүгнэлтийг Улсын дээд шүүхийн 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдрийн 178 дугаар
тогтоолын тодорхойлох хэсгээс авав. )
Эрүүгийн хуульд тодорхойлсон гэмт хэргийн бүх шинжийг агуулж буй үйлдэл хийсэн хүнд
эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэдэг бөгөөд эрүүгийн эрх зүйн онол болон эрүүгийн хэрэг хянан
шийдвэрлэх ажиллагааны практикт гэмт хэргийн шинж гэдэгт тодорхой нийгэмд аюултай үйлдлийг
гэмт хэрэг гэж тодорхойлж буй Эрүүгийн хуульд заасан объектив болон субъектив шинжүүдийн
нэгдлийг ойлгодог болно. Тодруулбал, энэхүү хоёр шинжийн аль аль нь хангагдсан тохиолдолд гэмт
хэрэгт тооцох учиртай бөгөөд дан ганц үр дагаварт түшиглэсэн объектив яллах ажиллагааг эрүүгийн
эрх зүйн онол, хууль ёсны зарчмаар хориглодог билээ.
Залилах гэмт хэргийн хувьд гэмт этгээд өөрийн үйлдлийг хууль ёсны гэсэн хуурамч
сэтгэгдлийг өмчлөгчид төрүүлж, эд хөрөнгийг нь сайн дурын үндсэн дээр өөртөө шилжүүлэн авдаг
бөгөөд ингэхдээ гэмт үйлдлээ хэрэгжүүлж эхлэхээс өмнө тухайн эд хөрөнгө, түүнийг эзэмших,
өмчлөх эрхийг буцааж өгөхгүй байх, хариу төлбөрийг хийхгүй байх санаа зорилгыг агуулдаг болно.
Өөрөөр хэлбэл, гэмт этгээд бусдыг хуурч, эсхүл баримт бичиг, эд зүйл, цахим хэрэгсэл ашиглаж, эсхүл
зохиомол байдлыг зориудаар бий болгох, сүсэг бишрэлийг далимдуулах, бодит байдлыг нуух замаар
төөрөгдөлд оруулж, эсхүл нэр хүнд, урьдын харилцааны явцад бий болсон итгэлийг урвуулан
ашиглаж эзэмшигч, өмчлөгчийн эд хөрөнгө, эд хөрөнгийн эрхийг шилжүүлэн авдаг.

12. ДҮГНЭЛТ
(Энэхүү дүгнэлтийг Улсын дээд шүүхийн 2021 оны 03 дугаар сарын 26-ны өдрийн 178 дугаар
тогтоолын тодорхойлох хэсгээс авав. )
Иргэний эрх зүйн харилцаа, тухайлбал гэрээний харилцаагаар халхавчлан бусдын
эд хөрөнгийг залилан мэхэлж авах гэмт хэргийн гол шинж нь гэрээний нөхцөлүүд
анхнаасаа биелэгдэх боломжгүй, болсон явдал юм.
Түүнчлэн гэрээгээр хүлээсэн үүрэг нь биелэгдэх боломжгүй болмогц түүгээр шалтаглаж
бусдын эд хөрөнгө эсхүл түүний өмчлөх эрхийг бүгдийг буюу заримыг шилжүүлэхгүй байх гэмт
санаа зорилго төрж, үүнийгээ хэрэгжүүлэхийн тулд эзэмшигч, өмчлөгчийг төөрөгдүүлэх замаар
хуурч, зохиомол байдлыг зориудаар бий болгох, бодит байдлыг нуух, бусдыг төөрөгдөлд
оруулах зэрэг тодорхой үйлдэл хийсэн нь тогтоогдвол залилан мэхлэх гэмт хэргийн шинжийг
агуулсан гэж үзнэ.
Зарим тохиолдолд залилах гэмт хэргийн субъект нь хохирогчтой шууд харилцаа бий
болгохгүйгээр тухайн хохирогчийн эд хөрөнгийг өөрт шилжүүлэн авч хадгалах хамгаалах үүрэг
хүлээсэн этгээд, эсхүл хохирогчоос тухайн эд хөрөнгийг гаргуулан авч чадах итгэл хүлээлгэсэн
гуравдагч этгээдийг дээрх байдлаар төөрөгдүүлэн жинхэнэ хохирогчийн эд хөрөнгийг дам
байдлаар зувчуулан авсан үйлдэл мөн энэ гэмт хэргийн шинжид нэгэн адил хамаарна.

13. АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД
БАЯРЛАЛАА
Website
www.advocate.mn
Facebook
Mongol-Advocates Law firm
Email
info@advocate.mn
Phone
+976 7011-9206, 7012-9206