1. Vlaamse federatie voor sport en recreatie in de geestelijke gezondheidszorg
1
Studiedag
Samen Geestelijk Gezond
Leuven
18/12/2014
2. Studiedag Samen Geestelijk Gezond
2
• Personen met geestelijke
gezondheidsproblemen in beweging
• Drempels tot sportparticipatie
• Drempelverlagende acties
• Begeleiden van sporters met geestelijke
gezondheidsproblemen
• Psylos vzw
4. 4
Belang van beweging
• Bewegen gezond voor het algemeen
welbevinden
– Effecten lichamelijk welzijn
– Effecten geestelijk welzijn
• Sport als sociale functie voor kansengroepen
5. 5
Beweeg-redenen
1. Graag aan sport doen
2. Gezondheid
3. Sociale functie
4. Natuurlijk antidepressivum en positief zelfbeeld
5. Sportieve voorgeschiedenis
Vb. Filip Meirhaeghe: ‘sport is ideale manier om aan
wereld te ontsnappen’
6. 6
Beweeg-redenen
1. Graag aan sport doen
2. Gezondheid
3. Sociale functie
4. Natuurlijk antidepressivum en positief zelfbeeld
5. Sportieve voorgeschiedenis
Vb. Filip Meirhaeghe: ‘sport is ideale manier om aan
wereld te ontsnappen’
8. 8
Sportaanbod
In principe alle sporten …
… Aanpassingen niet noodzakelijk
1.Recreatiesport of competitiesport
2.Individuele sporten of ploegsporten
3.Georganiseerde sport of niet-georganiseerde
sportieve vrijetijdbesteding
11. 11
2 soorten drempels
1. Drempels vanuit sporter met geestelijke
gezondheidsproblemen
2. Drempels vanuit valide sporter of reguliere
sportclubs
12. 12
Vanuit sporter met geestelijke
gezondheidsproblemen
• Individu
– Interesse
– Sportieve voorgeschiedenis
– Ingesteldheid
• Psychomotorische beperking
– Grove en fijne motoriek
– Inzicht in rumtelijke orientatie
– Kennis van lichaamsschema
– Bewustzijn en concentratie
– Expressie
13. 13
Vanuit sporter met geestelijke
gezondheidsproblemen
• Drempels eigen aan hun specifieke aandoening
– Persoonsgebonden
– Fysiek
– Psychologisch
– Sociaal isolement
– Organistarorisch
14. 14
Drempels vanuit valide sporter of
reguliere sportclubs
• Onbekend is onbemind
• Angst voor extra belasting voor de club
• Aanvaarding binnen de club
• Afstand
• Onbekwaamheid van trainers
• Verzekerd?
16. 16
Aandachtspunten bij begeleiding
In het achterhoofd:
-Lichaamsgebonden aandacht
-Sociaal isolement
-Beperkte financiële middelen
-Vervoer van en naar de sportactiviteit
17. 17
Lichaamsgebonden - drempels
• Invloed van medicatie
• Beperkte fysieke fitheid en zwaarlijvigheid
• Orientatie en lichaamsschema
18. 18
Lichaamsgebonden– drempelverlagende
acties
• Informeer jezelf
• Zwaarlijvigheid als gevolg van ziektebeeld en
medicatie, geen onwil
• Inspanningsgraad en voldoende rustpauzes
• Vaste oriëntatie- en herkenningspunten (hulp)
• Praat met persoon in kwestie!
19. 19
Sociaal isolement- drempels
• Langdurige opname
• Symptomen van aandoening
⇒Afhaken van vrienden en familie
• Behoefte aan samen sporten
20. 20
Sociaal isolement– drempelverlagende acties
• Aanspreekpunt in sportclub
• Vrijwilliger die zich ontfermt
– Praktische afspraken (roken, vervoer, regelmaat,…)
• Gebruik meerdere vrijwilligers mogelijk
– Organisatorisch
– Sporttechnisch
• Buddywerking Vlaanderen
22. 22
Financiële middelen– drempelverlagende
acties
• Laten proeven van aanbod
– Gunstig tarief, gratis,..
=> kans om uit te zoeken of dit past bij de sporter
• Sta stil bij kostprijs van materiaal en uitrusting
• Niet altijd deelnemen aan georganiseerde
activiteiten op verplaatsing
23. 23
Vervoer van en naar- drempels
• Beinvloedbare factoren:
– Afstand
– Beschikken over vervoersmiddelen
– Lokale mogelijkheden van openbaar vervoer
24. 24
Vervoer van en naar– drempelverlagende
acties
• Inschakelen van vrijwilliger of buddy
• Afhaaldienst
• Tussenkomsten
– (boven) lokale sportdiensten en fondsen
– VAPH
– Kaart ‘kosteloze begeleider’
– DAV
– MMC
– …
26. 26
Tips and Tricks
• Uitgebreide achtergrond kennis niet nodig
• Praat niet over maar met
• Motivatie
• Duiding
• Aandacht
• Afspraken
• Contact met toeleiders
29. Historiek
• 1971-2014:
– Van Ontmoeting & organisatie => ondersteuning
– Zorgvernieuwing
– Organisatie naar Sociale inclusie
• Anno 2015
- Erkende Vlaamse recreatieve sportfederatie
- 53 clubs (met link GGZ)
- >4000 leden
29
30. Missie
Het gaat er niet om iets opvallends te presteren,
maar gewone dingen te doen met de overtuiging van hun grote waarde
(P. Teilhard de Chardin)
Psylos verhoogt de sportparticipatie van
personen met een psychische beperking en gaat
en staat voor een kwalitatief sportaanbod met
als doel voor elk van deze sporters een zo hoog
mogelijke graad van integratie in het
sportlandschap te bekomen.
30
31. 31
Rode draad beleid 2013-2016
• diversiteit clubs en leden
Visie en beleid, doelgroep, accenten, verloop
Groot: personeel+accomodatie
Klein: minder middelen, accomodatie buurt
• kwaliteit: sporten/bewegen, kennis en expertise,
integratie
• betrokkenheid: clubs onderling, Psylos-clubs
• vermaatschappelijking van de Psylosclub
32. 32
Psylos vzw
1) Sportaanbod voor personen met geestelijke
gezondheidsproblemen waarbij zo hoog
mogelijke graad van integratie wordt
nagestreefd
2) Netwerk sport en beweging
3) Clubondersteuning
4) Opleiding
5) Informeren, sensibiliseren, inspireren en
activeren
Effecten beweging op lichamelijk welzijn even belangrijk als effecten beweging op geestelijk welzijn.
Lichamelijk welzijn:
Gunstig effect op veelvoorkomende gezondheidsproblemen
Geestelijk welzijn
Volgende slide!
Sport = minimaatschappij
Sportclub als brug naar samenleving
Graag aan sport doen: net zoals regulieren sporters
Gezondheid:
Sedentaire levensstijl + nevenwerkingen medicatie
Sociale functie: sociaal isolement waarin beland doorbroken
Natuurlijk antidepressivum en positief zelfbeeld: beweging bepaalde stoffen => positiever gevoel
Sportieve voorgeschiedenis: draad oppikken
Graag aan sport doen: net zoals regulieren sporters
Gezondheid:
Sedentaire levensstijl + nevenwerkingen medicatie
Sociale functie: sociaal isolement waarin beland doorbroken
Natuurlijk antidepressivum en positief zelfbeeld: beweging bepaalde stoffen => positiever gevoel
Sportieve voorgeschiedenis: draad oppikken
Aanpassingen: vereenvoudigd wedstrijreglement vb. Volleybal opslag over gooien(?)
Recreatiesport of competitiesport
Lat van recreatiesport ligt lager:
Minder prestatiegericht
Sociale contacten en eigen beleving belangrijk
Competitiesport verder zetten zeker mogelijk!
Individuele sporten of ploegsporten
Individueel (badminton, tafeltennis, fietsen, wandelen,…) beter toegankelijk
Ploegsporten (volleybal, voetbal):
Technische moeilijker
Invloed van eigen prestatie op ploeg => druk + schrikt af
Binnen exclusief wel ploegsporten
Georganiseerde sport of niet-georganiseerde sportieve vrijetijdbesteding
Georganiseerd = in sportclub
Sterke sociale waarde
Groepsdynamiek en gelijkheid van interesses=> gevoel van samenhorigheid
Drempel
niet-georganiseerde sportieve vrijetijdbesteding
Lichte sportgemeenschappen
Sociaal geëngageerde lokale verenigingen (seniorensport,…)
Buurtsportprogramma’s
Vb. Ook lokale wandeltocht van gemeente
Kenmerken
Grote mate van toegankelijkheid
Ondersteuning van sociale partners en organisaties
Informeel, flexibel, vraaggestuurd karakter
Stap naar georganiseerde sport
DUS sport niet noodzakelijk in sportclub
Binnen brede aanbod sportieve vrijetijdsbesteding
elke sportieveling een plaats vinden
Individu (valiede sporter)
Interesse
Sportieve voorgeschiedenis
Ingesteldheid:
kansen grijpen vs minder zeker van hun mogelijkheden
clubverband vs vrijblijvend
Psychomotorische beperking
Grove en fijne motoriek: moeilijk evenwicht, bevende handen als gevolg van de medicatie
Inzicht in rumtelijke orientatie: verstoord korte termijngeheugen
Kennis van lichaamsschema: bepaald ledmaten niet herkennen
Bewustzijn en concentratie: focus
Expressie
Persoonsgebonden: aard van de ziekte en de invloed symptomen
Fysiek: nevenwerkingen medicatie, beperkte fysieke fitheid
Psychologisch: oppikken, drempelvrees, faalangst
Sociaal isolement
Organistarorisch: financieel
Onbekend is onbemind: gebrek aan correcte info => stigma
Angst voor extra belasting
Aanvaarding binnen de club: behandelen als sporters onder sporters
Afstand: hoe bereikt men deze sporters
Onbekwaamheid van trainers
Verzekerd?
Onbekend is onbemind: gebrek aan correcte info => stigma
Angst voor extra belasting
Aanvaarding binnen de club: behandelen als sporters onder sporters
Afstand: hoe bereikt men deze sporters
Onbekwaamheid van trainers
Verzekerd?
Functionele en sportieve mogelijkheden voor onze doelgroep niet voor elk individu even breed
Niveau van sportparticipatie lager
Invloed van medicatie:
Zwaarlijvigheid
Bibberen
Hartslag die inspanning niet volgt
Concentratieverlies
Droge mond
Beperkte fys fitheid en zwaarlijvigheid
= som van sedentaire levensstijl + medicatie
Orientatie en lichaamsschema: vooral door medicatie=> door ziektebeeld
Voorbeelden toevoegen!
wandelpartner/vrijwilliger: hetzelfde tempo
mee oriënteren
Tactiele prikkels
Vb. Marc
Lichte vorm schizofrenie, moeilijk zichzelf organiseren, geen eigen vervoer
Via lokale samenwerking=> lokale wandelclub
Vrijwilliger van de club komt hem thuis ophalen en brengt hem weer terug
Wandelen samen
Voorbeelden toevoegen!
Voorbeelden toevoegen!
Praat niet over maar met: volwassen, nagaan wensen,… duidelijkheid!
Motivatie: positieve bekrachtigingvan aanwezigheid in club
Duiding: bij probleemsituaties zeggen waarom bepaalde maatregel
Aandacht: geef aandacht maar probeer aandacht terug te brengen naar sportactiviteit
Afspraken
Contact met toeleiders
Ontstaan uit ontmoeting tussen 2 clubs die match voetbal tegen elkaar speelden
Organisatie van sportactiviteiten allerhande
Ondersteuning van de sportclubs
Zorgvernieuwing: via sport stap te zetten naar samenleving
De diversiteit aan clubs: Psylos overkoepelt en ondersteunt sportclubs met een link naar een zorgsetting actief in de geestelijke gezondheidszorg. Het kan daarbij gaan om een psychiatrisch ziekenhuis, een psychiatrisch verzorgingstehuis, een initiatief voor beschut wonen, een dagactiviteitencentrum, een aanloophuis, een ontmoetingscentrum, … Elk van deze specifieke zorgvormen heeft zijn eigen beleid en visie, richt zich tot een bepaalde doelgroep, kent specifieke accenten en specialisaties. Het spreekt voor zich dat deze diversiteit aan zorgvormen ook invloed heeft op de diversiteit tussen de clubs. Waar bij een doorsnee sportfederatie alle clubs min of meer de zelfde organisatievorm kennen, zijn er tussen de Psylosclubs grote verschillen in grootte, profiel van de clubomkadering, beschikbare middelen…
Clubs verbonden aan een PZ zijn meestal groter, kunnen beroep doen op sporttechnisch geschoold personeel, beschikken over eigen sportaccommodatie, …
Clubs verbonden aan BW of DAC zijn eerder klein, hebben slechts af en toe een sporttechnisch opgeleid clubkaderlid, moeten beroep doen op sportaccommodatie in de buurt en beschikken in het algemeen over minder middelen. Het beleid van Psylos houdt dus rekening met twee groepen van clubs.
De diversiteit aan leden: dé sporter met een psychische beperking bestaat niet. Zo divers als de clubs zijn, zo divers is ook het profiel van de leden. Afhankelijk van het profiel van de club gaat het om mensen met geestelijke gezondheidsproblemen die voor een korte (1-12 maanden) of lange periode (1 jaar – meerdere jaren) verbonden zijn aan de GGZ-setting waarmee de club een link heeft. Clubs met een link naar een PZ zullen een groter verloop kennen dan clubs met een link naar BW of PVT, hier verblijft men doorgaans meerdere jaren. De populatie van deze laatste is vaak ook iets ouder en minder actief.
De vermaatschappelijking van de zorg is erop gericht personen met geestelijke gezondheidsproblemen meer ambulant op te vangen. De helft van de Psylosclubs geeft aan ook deze mensen een aanbod te willen bieden. Psylos stelt zich als doel alle leden op een duurzame en gezonde manier in beweging te zetten, hiervoor dient het beleid dan ook rekening te houden met de grote diversiteit tussen de leden en te streven naar de hoogst mogelijk graad van sportparticipatie en integratie voor elk lid afzonderlijk.
Hierbij zal Psylos de kwaliteit bewaken, want onze leden verdienen dat. Psylos streeft er ook de komende vier jaar naar dat mensen met een psychische beperking in het algemeen en alle leden in het bijzonder op een kwalitatieve manier kunnen sporten en op een gezonde en duurzame manier in beweging kunnen zijn. Psylos zal haar kennis en expertise inzake het begeleiden van sporters met een psychische beperking aanwenden om samen met haar partners uit de geestelijke gezondheidszorg én de sportsector te zorgen voor een toegankelijk en kwalitatief sportaanbod op maat van elk individu, waar mogelijk gericht op integratie maar waar nog steeds nodig en gewenst in binnen een exclusieve context. Ook de komende vier jaar zal Psylos de belangen van personen met een psychische beperking behartigen wanneer het gaat over sport, beweging, sportieve vrijetijdsbesteding of de randvoorwaarden die drempels kunnen verlagen.
Een sterke betrokkenheid: een échte en sterke betrokkenheid van de clubs bij de werking is erg belangrijk voor Psylos. Psylosclubs moeten niet alleen het gevoel hebben dat ze betrokken zijn, ze moeten het ook echt kunnen zijn. Hun stem is belangrijk en wordt gehoord. Hiermee wil Psylos haar beleid laten sturen vanuit de dialoog met alle clubs en inspelen op individuele behoeften waar mogelijk.
Vermaatschappelijk van de zorg vs toegankelijkheid van de sportsector: Psylos slaat sinds 1971 een brug tussen de geestelijke gezondheidszorg en de sportsector. Waar de sportsector zich al een 10-tal jaren inzet voor een grotere toegankelijkheid voor bijzondere doelgroepen, trekt de vermaatschappelijking van de zorg zich maar sinds enkele jaren door naar de sportieve vrijetijdsbesteding van de gebruiker van de GGZ. Waar de sportsector al een sterk aanbod heeft voor bv. sporters met een motorische of verstandelijke handicap, is het aanbod naar sporters met een psychische beperking nog eerder beperkt. Bovendien verwacht de sportsector hiervoor vooral initiatief en input van Psylos en de aangesloten clubs en wordt een sterke vraag gesteld naar ondersteuning en know how. Psylos en haar clubs richten daarbij hun pijlen vooral op het lokale sportnetwerk van de clubs, dit in tegenstelling tot andere G-sportfederaties die vooral vertrekken vanuit een samenwerking met reguliere sportfederaties. Clubs zijn ook vragende partij om hen te begeleiden naar een sterkere verankering in dit lokaal sportnetwerk.
Exclusief sportaanbod: noden/interesses/sportieve mogelijkheden
Overlegplatform: federatie-clubs en clubs onderling
Sporttechnisch, administratief, bestuurlijk, promotionele ondersteuning
Evoluties binnen sport en ggz indachtig / Als sporter onder de sporters