1. Samenwerking SHM en GGZ
binnen SaRA
donderdag 18 december ’14

2. Inhoudstafel
1. Algemene info vermaatschappelijking GGZ
2. Krachten van een netwerk - SaRA
3. Inzoomen op samenwerking SHM en GGZ
1. Outreach bemoeizorg (SSeGA)
2. Wooneenheden buiten het sociaal stelsel
3. Wooneenheden via versnelde toewijzing
4. Enkele conclusies
4. Vraagstelling en bespreking

3. 1. Algemene informatie vermaatschappelijking
GGZ

4. Enkele ankerpunten in de GGZ-geschiedenis
• 1975: ontstaan van DGGZ (actueel CGG)
• 1990: reconversie naar initiatieven beschut wonen (IBW) en psychiatrische
verzorgingstehuizen (PVT)
• 2001: keuze voor gedifferentieerder aanbod – activeringsprojecten,
psychiatrische zorg in de thuissituatie (PZT)
• 2002: gemeenschappelijke verklaring van de ministers van
Volksgezondheid inzake toekomstig beleid GGZ → creatie Task Force rond
uitgangspunten: zorg op maat/continuïteit zorg/vraaggestuurde zorg/zorg
zoveel als mogelijk in natuurlijk leefmilieu cliënt
• 2007: therapeutische projecten – nadruk op zorgcircuits en zorgtrajecten
• 2010: oproep projecten107
• 2011: financiering voor 10 goedgekeurde projecten en 9 projecten
herkansing
• Juli 2012: goedkeuring 9 projecten en financieringsbelofte
• 2013: effectieve start voor 19 projecten federaal (11 in Vlaanderen, 7 in
Wallonië en 1 in Brussel)

5. Waarom hervorming GGZ in België?
www.psy107.be

6. Waarom hervorming GGZ in België?
1. herstelondersteunende zorg, cliëntenparticipatie,
familieparticipatie, ervaringsdeskundigheid,…
2. ambulantisering GGZ, meer outreach/minder
ziekenhuisbedden (107), gemeenschapsgerichte zorg,…
3. netwerken in een afgebakende regio, getrapte zorg,
continuïteit van zorg, ketenzorg,…
 Dus het gaat over veel meer dan “afbouw van bedden” en
in die zin is de naam “projecten 107” misleidend en
beperkend

7. Waarom hervorming GGZ in België?
1. Herstelondersteunende zorg
“Het herstelconcept leidt vaak tot
verwarring. Bij herstel denk je al gauw
aan de medisch-wetenschappelijke
definitie, waarin genezing centraal staat…
…in de psychiatrie wordt iets anders
bedoeld en gaat herstel over de manier
waarop je met je psychische kwetsbaarheid
omgaat, over hoe je die een plek geeft
in je leven en over de pogingen een
bevredigend en zinvol leven op te bouwen”

8. Waarom hervorming GGZ in België?
2. Reallocatie van
ziekenhuisbedden
voor outreachende
functie
 Mobiele teams die
cliënten thuis
begeleiden en
behandelen
In België zijn er in verhouding tot
andere (Europese) landen veel
ziekenhuisbedden (b.v. in België 1
bed/660 inwoners en in Groot-
Brittanië 1 bed / 5000 inwoners)

9. Waarom hervorming GGZ in België?

10. Waarom hervorming GGZ in België?

11. Waarom hervorming GGZ in België?
3. Uitbouwen van een zorgnetwerk over 5 bepaalde functies
in een afgebakende geografische regio voor
(jong)volwassenen (16-65 jaar)
• Over sectoren heen: GGZ, justitie, huisvesting, werk, wonen,…
• Over doelgroepen heen: algemene GGZ en categorale GGZ (forensisch,
verstandelijke handicap, verslaving)
• Over lijnen heen:
• 0e (mantelzorg),
• 1e (huisarts, straathoekwerker, thuisvpk,…),
• 2e (psychotherapeut in CGG,…) en
• 3e (PAAZ, psychiatrisch ziekenhuis,…)
• Met cliëntenparticipatie
• Met familieparticipatie

12. De 5 functies in het zorgnetwerk
Beschrijving volgens ‘Gids’ overheid:
• F1: activiteiten inzake preventie, promotie van de GGZ, vroegdetectie,
screening, vroeginterventie en gespecialiseerde ambulante diagnostiek
en behandeling
• F2: ambulante intensieve behandelteams (in de thuissituatie) voor
zowel acute (F2a) als chronische (F2b) psychische problemen
• F3: rehabilitatieteams die werken rond herstel en sociale inclusie,
psychosociale rehabilitatie
• F4: intensieve residentiële behandelunits voor zowel acute als
chronische psychische problemen wanneer een opname noodzakelijk is
• F5: specifieke woonvormen waarin zorg kan worden aangeboden
indien het thuismilieu of het thuisvervangend milieu hiertoe niet in
staat is

13. De 5 functies in het zorgnetwerk
Functie 1:
Preventie, vroegdetectie,
ambulante behandeling
Functie 3:
Psychosociale rehabilitatie,
herstel, sociale inclusie
Functie 4:
Intensifiëren van (semi)residentiële gespecialiseerde zorg
2a:Acute toestand
2b: Langdurende
psychiatrische
problemen
Functie 5:
Specifieke
woonvormen
Functie 2 :
Behandelteams in thuisomgeving

15. Een zorgnetwerk geeft mogelijkheid tot
continuïteit van zorg en ketenzorg
 Continuïteit van zorg is het doorgeven van zorg voor een
cliënt (en cliëntsysteem) tussen zorgpartners (liefst naadloos)
 Ketenzorg is het aanbieden van zorg door verschillende
zorgpartners aan een cliënt (en cliëntsysteem) tegelijk in de
tijd en vanuit een integraal zorgplan.
 Ketenzorg is zinvol voor cliënten met een Ernstige Psychiatrische
Aandoening (EPA):
• Een ernstige psychiatrische stoornis die zorg noodzakelijk maakt;
• Ernstige beperkingen op meerdere levensgebieden (wonen, werk,…) ;
• Onderling gerelateerd (beperking is oorzaak en gevolg van
psychopathologie);
• Eerder van lange duur.

16. Ketenzorg = het leveren van zorg-op-maat met
meerdere partners voor een cliënt
Resultaat

17. Een zorgnetwerk geeft mogelijkheid tot
getrapte/geschakelde zorg
 Getrapte zorg, wat staat voor een weloverwogen inzet van de
behandelcapaciteit. Op basis van de zorgnoden van een cliënt kiest men
voor de minst intensieve en minst restrictieve behandeling.
Het gaat over minimale zorg waar mogelijk en maximale zorg waar nodig.
Dit bevordert de autonomie van de cliënt en vermijdt zorgafhankelijkheid.
Getrapte zorg kan op verschillende niveaus :
 Zorgnetwerk (macro)
 Voorziening (meso)
 Relatie patiënt/ hulpverlener (micro)
 Geschakelde zorg, met geschakelde zorg wordt beter weergegeven dat
het over een beweging gaat van meer en minder betrokken zorgverleners
en specialisaties (waar getrapte zorg meer iets heeft van lager (huisarts)
en hoger (PAAZ of PZ)).

18. Getrapte zorg of geschakelde zorg
Cliëntsysteem
Mantelzorg
Huisarts
CGG
PAAZ
PZ

19. 2. Krachten van een GGZ-netwerk
SaRA
Samenwerkingsverband voor gemeenschapsgerichte geestelijke
gezondheidszorg in de regio Antwerpen

20. Projectregio reallocatie (Antwerpen & Mortsel)

21. NETWERKPARTNERS SARA
 Cliënten en familie: Similes, Familieplatform GGZ en Uilenspiegel
 Eerstelijnszorg: SEL Amberes, OCMW Antwerpen, CAW Antwerpen
 Geestelijke Gezondheidszorg:
• CGG: VAGGA & Andante
• PZ: Sint-Amedeus, Stuivenberg (ZNA) en Broeders Alexianen Boechout
• PAAZ: GZA Sint-Vincentius en PAAZ Stuivenberg (ZNA)
• IBW, PZT en activering: De Link, De Vliering, Min en ADAPT
• PVT: Sint-Amedeus, Hoge Beuken, Min
• RIZIV-Conventie: Tsedek, TG ‘de evenaar’ en RC De Keerkring
• OGGPA:
 voor functies 4 en 5 ook PZ Bethaniënhuis, PAAZ Klina, IBW en PZT De Sprong en PVT
Landhuizen (arrondissement Antwerpen)
 Belendende sectoren:
• Partners overleggroep hulpverlening SODA (MSOC Free Clinic, psychosociaal
revalidatiecentrum ADIC, dagcentrum De Sleutel, …)
• Partners gericht op tewerkstelling (GTB, VDAB, De Ploeg, ANA, beschutte werkplaats
De Brug, sociale werkplaats De Sleutel, …)
• Sociale huisvestingsmaatschappijen (cvba De Ideale Woning, cvba ABC, cvba
Woonhaven Antwerpen).
• Samenlevingsopbouw, ontmoetingscentra en buurtwerkingen (o.a. Posthof, ‘t Pleintje)

22. CONCRETE REALISATIES TOT NU TOE en nabije toekomst
 Netwerk SaRA
 Gemeenschappelijk logo
 Ondertekende engagementsverklaring door alle
netwerkpartners en partners uit belendende sectoren
 Integratie GGZ en verslavingszorg
 Integratie netwerkcoördinator internering en aanwerving
referentiepersoon internering
 Website met rubrieken zoals ‘leesvoer’
gemeenschapsgerichte zorg; werk-en overlegstructuur;
‘zorgaanbod‘ per functie; handige informatie (draaiboek SaRA
met VDAB/GTB, betaalbaar wonen, organisatie MDO,…)
 Brede communicatie naar netwerkpartners en belendende
sectoren via Groot Partneroverleg SaRA, nieuwsbrieven,
rondgangen en toelichting

23. CONCRETE REALISATIES TOT NU TOE en nabije toekomst
 SaRA F1
 Bundeling vormingsaanbod preventiediensten van de CGG (suïcide- en
verslavingspreventie en vroegdetectie- en interventie psychiatrische problematieken)
en gezamenlijke bekendmaking naar eerstelijnsdiensten
 Bundeling aanbod vorming, coaching en supervisie inzake het omgaan met mensen
met een psychiatrische problematiek en gezamenlijke bekendmaking naar
eerstelijnsdiensten
 Advies/wegwijzer via een digitaal zorgaanbod, een centraal telefoonnummer (0477
201 000), een mailadres (sara.wegwijzer@gmail.com) en informatie van de CGG’s
 Centrale kalender met activiteiten voor hulpverleners en mantelzorgers op
www.oggpa.be
 Afspraken met SEL Amberes omtrent organisatie Multi-Disciplinair Overleg psychiatrie
(MDO-psy)
 Mogelijkheden tot snelle psychiatrische consultatie op http://sara.oggpa.be
 Uitwerken cliëntenoverleg voor vastgelopen zorgsituaties
 Communicatiekanalen t.a.v. huisartsen uitbouwen
- huisartsen rechtstreeks contacteren om deel te nemen aan netwerkplatforms en themagroepen
- rondgang huisartsenkringen om SaRA en de MTA’s voor te stellen
- huisartsenkringen aanschrijven met nieuwsbrief SaRA
- multidisciplinaire ronde tafels over psychosezorg, crisiszorg aan huis,…

24. CONCRETE REALISATIES TOT NU TOE en nabije toekomst
 SaRA F2a
Start mobiel crisisteam Antwerpen vanaf 1 juni 2014 en
geleidelijk opbouw tot 16 VTE en 24u psychiater
 SaRA F2b
 Start mobiele teams Antwerpen langdurende zorg vanaf
2 mei 2013 (centraal aanmeldingsnummer 0477 202 000)
 Samenwerkingsovereenkomst SHM en SaRA
 SSeGA-team geïntegreerd in mobiel team;
 15 wooneenheden buiten het sociaal stelsel;
 25 wooneenheden versnelde doorstroom binnen het sociaal
stelsel op jaarbasis
 Installatie gemeenschappelijke stuurgroep Mobiel Team
Antwerpen langdurende zorg zodat beleidsbeslissingen
genomen worden in onderling overleg en beide teams
dus een afgestemde koers varen

25. CONCRETE REALISATIES TOT NU TOE en nabije toekomst
 SaRA F3:
 OGGPA-rapport ERVARINGSDESKUNDIGHEID en aanwerving 2 x
0,5 VTE begeleider met GGZ-ervaringsdeskundigheid
 Samenwerkingsovereenkomsten met buurthuis Posthof en
buurtwerking ‘t Pleintje voor sociale inclusie
 Vrijetijdstrajectbegeleiders voor cliënten uit de regio (te bereiken
via gsm 0474 88 59 36 en 0490 11 81 06)
 Draaiboek partners SaRA met partners werk VDAB/GTB zie
http://sara.oggpa.be 1 contactpersoon bij GTB, Lies Janssens (te
bereiken via gsm 0499/32 54 89)
 Uitwerken van het aanvraagdossier nieuw ambulant
psychosociaal revalidatiecentrum en de functie van arbeidscoach
 Start RC De Keerkring op 1 januari 2015
 Start arbeidscoach op 1 januari 2015

26. CONCRETE REALISATIES TOT NU TOE en nabije toekomst
 SaRA F4:
 Afspraken bed-op-recept voor mobiele teams langdurende
zorg
 Afspraken rond verderzetten Puente-project (hervalpreventie)
 Reallocatie van bedden
- PC Sint-Amedeus: 20 T-bedden
- PC Broeders Alexianen: 8 T-bedden
- ZNA: 41 C/D-bedden  30 A-bedden
 SaRA F5:
 Samenwerkingsovereenkomst Housing First-project en SaRA:
10 wooneenheden voor chronisch daklozen
 Ontwikkeling gezamenlijk aanmeldpunt wonen (BW en PVT) in
3 subregio’s (zorgregio Antwerpen, zorgregio Mortsel en
zorgregio’s Schilde/Brasschaat)

27. U WENST MEER INFORMATIE OF WIL OP DE
HOOGTE BLIJVEN VAN RECENTE ONTWIKKELINGEN
• U kan zich inschrijven op de nieuwsbrief van SaRA via
een seintje aan
Joris (joris.housen@fracarita.org) of
Karolien (karolien.weemaes@oggpa.be)
• Website: http://sara.oggpa.be

28. 3. Inzoomen op samenwerking
Sociale Huisvestingsmaatschappijen (SHM),
GGZ (incl. verslavingszorg) en
partners 1elijn

29. Samenwerking SHM en GGZ
Voornaamste doelstelling :
Betaalbaar wonen mogelijk maken én houden voor cliënten met
een ernstige en langdurende psychische kwetsbaarheid.
3 praktijken :
1. Outreach bemoeizorg (SSeGA)
2. Wooneenheden buiten het sociaal stelsel
3. Wooneenheden via versnelde toewijzing

30. Partners hierbij :
Functie 1: OCMW, CAW, huisartsen, CGG, ambulante psychiaters, …
Functie 2: mobiele teams GGZ, PZT, outreach verslavingszorg, outreach
forensische, …
Functie 3: activiteitencentra, trajectbegeleiders, …
Functie 4: psychiatrische ziekenhuizen,…
Functie 5: IBW, SHM,…

31. Praktijk 1 : psychiatrische bemoeizorg door outreach
team (SSeGA-team)
zorgregio’s Antwerpen en Mortsel - 610.000 inwoners
ANTWERPEN
WILRIJK
DEURNE
EKEREN
HOBOKEN
MERKSEM
BERCHEM
BORGERHOUT
KONTICH
BOECHOUT
LINT
HOVE
EDEGEM
MORTSEL
ZWIJNDRECHT
BERENDRECHT-ZANDVLIET
-LILLO

32. Kenmerken SSeGA-project
Doelgroep:
Cliënten met een ernstige psychiatrische stoornis die gehuisvest zijn in de
SHM Antwerpen en die spontaan geen GGZ-hulp
zoeken/vragen/inroepen/bereiken

33. Kenmerken SSeGA-project
 Aanmelding gebeurt op aanvraag van de
maatschappelijk werkers van één van de 3 SHM’s in
Antwerpen:
 Woonhaven (18.000 wooneenheden – 33.000 inwoners)
 De Ideale Woning (4500 wooneenheden – 9000 inwoners)
 ABC (1800 wooneenheden – 3500 inwoners)
 Volgende boutade is nieuwe huisregel:
Van een huurder verwacht de SHM 2 dingen: “hij
betaalt zijn huur en hij gedraagt zich…zo niet,
wordt hij geholpen.”

34. Kenmerken SSeGA-project
Doelstellingen:
 Overlast (omwille van een psychiatrisch probleem) beperken
 Uithuiszetting (als gevolg van een psychiatrisch probleem) voorkomen
 Sociale isolatie (omwille van een psychiatrisch probleem) vermijden
 Behandeling (voor het psychiatrisch probleem) starten
 Herstelproces (ondanks het psychiatrisch probleem) bevorderen
 Maatschappelijke re-integratie (ondanks het psychiatrisch probleem)
stimuleren

35. Kenmerken SSeGA-project
Werkwijze:
Assessment van mogelijk psychiatrische stoornis
Adviesverlening aan maatschappelijk werkers SHM
Risico-inschatting voor cliënt en/of omgeving
Casemanagement binnen netwerk zorgverleners
Outreachende zorg
Bemoeizorg
Aanklampende zorg
Herstelondersteunende zorg

36. Oordeelsonbekwaam (medisch, niet juridisch)
bemoeizorg

37. Kenmerken SSeGA-project
 Enkele cijfers:
 Vlaamse projectmiddelen wonen/welzijn (4 FTE + 3u psychiater)
 Permanent 55 cliënten in caseload (25 afrondingen per jaar)
 Gemiddelde leeftijd (man 43j – vrouw 49j)
 90% cliënten is alleenstaand (waarvan 12% met kinderen)
 Wachtlijst 17 cliënten (snelle interventie bij crisissituatie)
 Meerderheid cliënten (60%) heeft geen hulpverleningsgeschiedenis
 33% psychose;
 20% persoonlijkheidsstoornis;
 16% middelen;
 10% angst- en stemmingsstoornis
 71% inkomen lager dan € 1.000; 96% lager dan € 1.250!

38. Praktijk 2 : wonen buiten het sociale
huurstelsel
 3 SHM - 4 PZ - 3 IBW - 2 mobiele teams - 2 PZT
 15 wooneenheden
 PZ of IBW staat garant voor financiering
 Cliënt wordt begeleid door mobiel team of PZT of IBW op eigen adres
 Huisarts is actief betrokken
 Cliënt blijft op wachtlijst SHM → behoudt woning wanneer hij plaats krijgt
binnen sociaal stelsel
 Komt tegemoet aan gemeenschapsgerichte GGZ
 Vraagt goodwill van PZ of IBW (structureel is beter)

39. Praktijk 3 : versnelde toewijzing binnen
het sociale huurstelsel
 Sinds 1/1/2014 aanpassing besluit Vlaamse regering tot reglementering
sociale huurstelsel
 Versnelde toewijzing mogelijk voor minstens 5% (op basis van
toewijzingen laatste 5 jaar)
 Doelgroepen zijn daklozen, GGZ, bijz. jeugdzorg
 Voor grootstad Antwerpen: +/- 77 versneld per jaar
 2014: 25 wooneenheden voor GGZ/verslavingszorg
 Cliënten die dakloos zijn/financiële problemen en motivatie om begeleid
te worden en haalbaar in begeleiding
 Begeleiding aan huis door mobiel 2b-team, PZT, IBW eigen adres, outreach
verslavingszorg, forensisch outreach team
 Begeleidingsovereenkomst voor 2 jaar
 Voor andere regio’s nog afspraken te maken, maar niet evident omwille
van schaal (het gaat over SHM per gemeente)

40. Enkele conclusies
 Betaalbaar wonen is een recht…ook voor mensen met ernstige psychische
kwetsbaarheid!
 Structurele samenwerking SHM, GGZ/verslavingszorg en partners 1e lijn is nodig in
vermaatschappelijking van zorg!
 Psychiatrische en verslavingsproblematiek in een grootstad vraagt extra aandacht
en we staan voor uitdagingen:
 Groot aantal daklozen
 Taal/cultuur barrière
 Nood aan voldoende mobiele/outreach teams
 Multiple-problematiek in gezinnen
 Evenwicht tussen :
 herstelondersteuning (cliëntgericht) en
 leefbaarheid (maatschappijgericht)

41. Ervaringen
Vragen
Bedenkingen
Ideeën