1. nh÷ng bµi v¨n mÉu
dµnh cho häc sinh líp 10
1

2. 2

3. nguyÔn ph¬ng an – ng« trÝ s¬n
(Biªn so¹n, tuyÓn chän vµ giíi thiÖu)
nh÷ng bµi v¨n mÉu
dµnh cho häc sinh líp 10
nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc quèc gia TP. hå chÝ minh
lêi nãi ®Çu
PhÇn thùc hµnh Lµm v¨n líp 10 Trung häc phæ th«ng võa chó träng
«n tËp vµ n©ng cao kÜ n¨ng lµm c¸c bµi v¨n tù sù, biÓu c¶m, thuyÕt minh
võa rÌn luyÖn kÜ n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn, ®¸ng chó ý lµ c¸c ®Ò v¨n sau:
KÓ l¹i mét truyÖn cæ tÝch hoÆc truyÖn ng¾n mµ anh (chÞ) yªu
thÝch; H·y tëng tîng m×nh lµ Xi-m«ng, kÓ l¹i c©u chuyÖn Bè cña Xi-
m«ng; Sau khi tù tö ë giÕng Loa Thµnh, xuèng thñy cung, Träng Thñy ®·
t×m gÆp l¹i MÞ Ch©u. Nh÷ng sù viÖc g× ®· x¶y ra? H·y kÓ l¹i c©u
chuyÖn ®ã; KÓ l¹i mét kØ niÖm s©u s¾c cña anh (chÞ) vÒ t×nh c¶m gia
®×nh hoÆc t×nh b¹n, t×nh thÇy trß theo ng«i kÓ thø nhÊt; C©y lau chøng
kiÕn viÖc Vò N¬ng ngåi bªn bê Hoµng Giang than thë mét m×nh råi tù
vÉn. H·y kÓ l¹i c©u chuyÖn ®ã theo giäng kÓ ë ng«i thø nhÊt hoÆc ng«i
thø ba (më réng truyÖn ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng); H·y hãa th©n
vµo nh÷ng que diªm kÓ l¹i c©u chuyÖn theo diÔn biÕn vµ kÕt thóc cña
3

4. truyÖn ng¾n "C« bÐ b¸n diªm" (hoÆc diÔn biÕn sù viÖc t¬ng tù, nhng
kÕt thóc kh¸c); H·y tëng tîng m×nh lµ §¨m S¨n ®Ó kÓ l¹i trËn ®¸nh Mtao
Mx©y; ViÕt bµi v¨n t¶ quang c¶nh nhµ tï trëng §¨m S¨n sau khi chiÕn
th¾ng Mtao Mx©y; C¶m nghÜ cña anh (chÞ) vÒ vÎ ®Ñp mét nh©n vËt v¨n
häc mµ anh (chÞ) yªu thÝch; ViÕt bµi thuyÕt minh vÒ dßng v¨n häc d©n
gian ViÖt Nam víi ®oµn häc sinh níc ngoµi ®Õn th¨m trêng; Anh (chÞ) h·y
gi¶i thÝch vµ lµm s¸ng tá ý nghÜa cña c©u ng¹n ng÷ Hy L¹p: "Häc vÊn cã
nh÷ng chïm rÔ ®¾ng cay nhng hoa qu¶ l¹i ngät ngµo"; Sau hai tuÇn ®Çu
n¨m häc, ban gi¸m hiÖu nhµ trêng muèn biÕt vÒ t×nh h×nh cña líp. Trong
trêng hîp nµy cÇn ph¶i viÕt lo¹i v¨n b¶n nµo? Anh (chÞ) h·y thay mÆt líp
viÕt v¨n b¶n ®ã; Lªnin nãi: "T«i kh«ng sî khã, kh«ng sî khæ, t«i chØ sî
nh÷ng phót yÕu mÒm cña lßng t«i. §èi víi t«i chiÕn th¾ng b¶n th©n lµ
chiÕn th¾ng vÎ vang nhÊt. B»ng vèn sèng vµ kinh nghiÖm, h·y kÓ mét
c©u chuyÖn vÒ "mét häc sinh tèt, ph¹m mét sè sai lÇm nhng ®· kÞp thêi
tØnh ngé, chiÕn th¾ng b¶n th©n; S¸ng t¸c mét truyÖn ng¾n (theo ®Ò tµi
tù chän) mang ý nghÜa x· héi, cã t¸c dông gi¸o dôc thiÕt thùc ®èi víi tuæi
trÎ hiÖn nay; Vai trß cña c©y cèi (hoÆc cña rõng, cña c¸c loµi ®éng vËt
hoang d·, cña nhiªn liÖu s¹ch,...) trong b¶o vÖ m«i trêng sèng; H·y viÕt
mét bµi v¨n thuyÕt minh vÒ: mét danh lam th¾ng c¶nh hoÆc mét lo¹i
h×nh v¨n häc, mét ngµnh thñ c«ng mÜ nghÖ, hoÆc mét ®Æc s¶n, mét
nÐt v¨n hãa Èm thùc, mét lÔ héi truyÒn thèng; Häc bµi th¬ "ThuËt hoµi"
cña Ph¹m Ngò L·o, cã b¹n cho r»ng: Sù hæ thÑn cña t¸c gi¶ lµ qu¸ ®¸ng,
kiªu k×. Ngîc l¹i, cã b¹n ngîi ca vµ cho r»ng ®ã lµ biÓu hiÖn mét hoµi b·o
lín lao cña ngêi thanh niªn yªu níc. H·y cho biÕt ý kiÕn cña anh (chÞ)…
Tuy nhiªn, v× khu«n khæ nhÊt ®Þnh, cuèn s¸ch nµy chØ giíi thiÖu ®îc
mét sè bµi viÕt theo cÊu tróc nh sau:
- PhÇn mét: ¤n tËp vµ n©ng cao kÜ n¨ng lµm c¸c bµi v¨n tù sù, biÓu c¶m, thuyÕt
minh.
- PhÇn hai: RÌn luyÖn kÜ n¨ng lµm v¨n nghÞ luËn.
§©y kh«ng ph¶i lµ cuèn v¨n mÉu ®Ó häc sinh sao chÐp. ChÝnh v×
vËy, trong mçi phÇn thuéc mçi kiÓu v¨n, sau c¸c ®Ò bµi tiªu biÓu cho
kiÓu v¨n ®ã, ngêi biªn so¹n nªu dµn ý chi tiÕt ®Ó häc sinh h×nh dung ®îc
c¸ch thøc, bíc ®i vµ híng thùc hµnh viÕt bµi v¨n. Nh vËy, kh¸i niÖm "mÉu"
ë ®©y ®îc hiÓu lµ bµi v¨n do chÝnh häc sinh tù viÕt, tù lùa chän c¸ch diÔn
®¹t phï hîp cña m×nh.
Cuèn s¸ch ch¾c sÏ cßn nh÷ng khiÕm khuyÕt. Chóng t«i rÊt mong
nhËn ®îc ý kiÕn ®ãng gãp ®Ó cã thÓ n©ng cao chÊt lîng trong nh÷ng lÇn
in sau.
Xin ch©n thµnh c¶m ¬n.
nhãm biªn so¹n
4

5. 5

6. PhÇn mét
«n tËp vµ n©ng cao kÜ n¨ng
lµm c¸c bµi v¨n tù sù, biÓu c¶m,A. ¤n tËp vµ n©ng cao kÜ n¨ng
lµm bµi v¨n tù sù
I. Mét sè lu ý khi viÕt bµi v¨n tù sù
1. T×m hiÓu ®Ò
- §Ò bµi yªu cÇu t¹o lËp kiÓu v¨n b¶n nµo (kÓ chuyÖn hay miªu t¶)?
§Ó t¹o lËp v¨n b¶n Êy cÇn sö dông ph¬ng thøc biÓu ®¹t nµo lµ chñ yÕu?
- Néi dung cÇn biÓu ®¹t lµ g×?
- §Ó thùc hiÖn yªu cÇu cña ®Ò bµi, cÇn chuÈn bÞ nh÷ng tri thøc vµ
kÜ n¨ng g×?
2. LËp dµn ý
- Më bµi:
Më bµi theo kiÓu trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp? X¸c ®Þnh nh÷ng néi dung
cÇn biÓu ®¹t trong phÇn Më bµi tuú theo tõng c¸ch më bµi.
+ §èi víi ®Ò bµi kÓ chuyÖn: Giíi thiÖu c©u chuyÖn (tªn c©u chuyÖn,
chñ ®Ò truyÖn,…)
+ §èi víi ®Ò bµi miªu t¶: Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ ®èi tîng miªu t¶.
Trong trêng hîp ®Ò bµi yªu cÇu viÕt ®o¹n v¨n th× giíi thiÖu ®èi tîng
miªu t¶ ë c©u më ®o¹n.
- Th©n bµi:
+ §èi víi ®Ò bµi kÓ chuyÖn: KÓ l¹i diÔn biÕn c©u chuyÖn theo tr×nh
tù më ®Çu, diÔn biÕn, kÕt thóc.
Chó ý: Ph¸t huy trÝ tëng tîng ®Ó x©y dùng néi dung kÓ phong phó,
sinh ®éng; Lùa chän ng«i kÓ cho hîp lÝ (khi nhËp vai nh©n vËt ®Ó tù kÓ
vÒ m×nh th× ng«i kÓ ph¶i lµ “t«i”); Cã thÓ kÕt hîp gi÷a kÓ víi t¶ hoÆc
biÓu c¶m ®Ó c©u chuyÖn thªm sinh ®éng, béc lé ®îc th¸i ®é, suy nghÜ
cña m×nh vÒ sù viÖc, chi tiÕt.
+ §èi víi ®Ò bµi miªu t¶: T¶ l¹i ®èi tîng theo tr×nh tù nhÊt ®Þnh. §èi víi
v¨n t¶ ngêi, chó ý t¶ tõ ®Æc ®iÓm vÒ ch©n dung, cö chØ, hµnh ®éng
®Õn tiÕng nãi; cã thÓ ®iÓm xuyÕt khung c¶nh.
Trong trêng hîp ®Ò bµi yªu cÇu viÕt ®o¹n, th× ®©y lµ phÇn th©n
6

7. ®o¹n.
- KÕt bµi:
+ §èi víi ®Ò bµi kÓ chuyÖn: Cã thÓ kÕt bµi b»ng chÝnh sù kÕt thóc
cña c©u chuyÖn hoÆc kÕt bµi theo kiÓu më réng. Tuy nhiªn, tèt nhÊt lµ
biÕt ®a ra nh÷ng suy nghÜ, ®¸nh gi¸ cña m×nh vÒ c©u chuyÖn võa kÓ
®ång thêi cã thÓ më réng liªn tëng, tëng tîng.
+ §èi víi ®Ò bµi miªu t¶: Nªu c¶m nghÜ cña m×nh vÒ ®èi tîng võa t¶.
Trong trêng hîp ®Ò bµi yªu cÇu viÕt ®o¹n v¨n, cã thÓ phÇn nµy t¬ng
øng víi c©u kÕt ®o¹n.
3. Gîi ý thùc hµnh
§Ò 1: KÓ l¹i mét truyÖn cæ tÝch hoÆc mét truyÖn ng¾n mµ anh
(chÞ) yªu thÝch (VÝ dô: Sä Dõa, BÕn quª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i…).
Gîi ý: Bµi lµm ph¶i ®¶m b¶o võa ®óng võa ®ñ néi dung cèt
truyÖn. KÓ l¹i c©u chuyÖn b»ng lêi v¨n cña m×nh. Tuy nhiªn, trong khi
kÓ vÉn cã thÓ dÉn y nguyªn c©u v¨n hoÆc lêi ®èi tho¹i cña c¸c nh©n
vËt trong t¸c phÈm. Cã thÓ tham kh¶o dµn ý d íi ®©y (kÓ l¹i truyÖn cæ
tÝch Sä Dõa).
(A) Më bµi
- KÓ giíi thiÖu gia c¶nh bè mÑ Sä Dõa
- Sù ra ®êi thÇn k× vµ h×nh ¶nh dÞ d¹ng cña Sä Dõa.
(B) Th©n bµi
LÇn lît kÓ c¸c sù viÖc sau:
- Sä Dõa ®i ch¨n bß cho nhµ Phó «ng nh÷ng tëng sÏ rÊt khã kh¨n
nhng cËu ch¨n rÊt giái.
- Phó «ng c¾t cö ba c« con g¸i ®a c¬m cho Sä Dõa.
+ Hai c« chÞ ¸c nghiÖt, kiªu k×, thêng h¾t hñi Sä Dõa.
+ C« ót hiÒn lµnh, tÝnh hay th¬ng ngêi, ®èi ®·i víi Sä Dõa rÊt tö
tÕ.
- C« ót nhiÒu lÇn b¾t gÆp Sä Dõa biÕn thµnh chµng trai tuÊn tó
kh«i ng« ®em lßng yªu th¬ng chµng.
- Sä Dõa ®ßi mÑ sang hái cho m×nh con g¸i Phó «ng.
- Hai c« chÞ xÊu tÝnh nªn tõ chèi. C« ót v× biÕt ® îc th©n h×nh
cña Sä Dõa nªn cói mÆt, e lÖ b»ng lßng,
- Sä Dõa ®i thi. Tríc khi ®i cßn dÆn dß vµ trao cho vî nh÷ng vËt
hé th©n.
- Hai c« chÞ bµy mu ¸c råi ®Èy c« em vµo bôngc¸.
- C« em kh«ng chÕt, gi¹t vµo sèng ë ®¶o hoang råi may m¾n nhê
vµo nh÷ng vËt hé th©n mµ gÆp ®îc chång m×nh.
(C) KÕt bµi
- Hai c« chÞ thÊy c« em trë vÒ th× xÊu hæ bá ®i biÖt tÝch.
7

8. - Vî chång quan tr¹ng tõ ®Êy sèng h¹nh phóc bªn nhau.
* Lu ý : Víi kiÓu lo¹i ®Ò bµi nµy, ngêi viÕt ph¶i biÕt lùa chän
nh÷ng chi tiÕt, nh÷ng sù viÖc tiªu biÓu trong t¸c phÈm råi diÔn ®¹t l¹i
b»ng v¨n phong cña m×nh, tr¸nh kÓ dµi dßng, qu¸ tham chi tiÕt.
§Ò 2 : H·y tëng tîng m×nh lµ Xi-m«ng, kÓ l¹i chuyÖn Bè cña Xi-m«ng.
Gîi ý : §©y lµ kiÓu lo¹i ®Ó kÓ chuyÖn tëng tîng nhËp vai. Muèn lµm
tèt cÇn ph¶i ®Æt m×nh vµo hoµn c¶nh cña Xi-m«ng, biÕn chuyÖn cña Xi-
m«ng thµnh lêi tù thuËt cña m×nh. Cã thÓ x©y dùng dµn ý kÓ chuyÖn nh
sau:
(A) Më bµi
- Giíi thiÖu:
+ T«i lµ Xi-m«ng, lµ con cña mÑ Bl¨ng-sèt vµ bè Phi-lÝp yªu th¬ng.
+ ThÕ nhng, c¸c b¹n biÕt kh«ng, tríc ®©y t«i ®· v« cïng ®au khæ v×
bÞ coi lµ ®øa trÎ kh«ng cã bè.
(B) Th©n bµi
KÓ l¹i lÇn lît c¸c sù kiÖn trong ®o¹n trÝch “Bè cña Xi-m«ng”.
(1) H«m Êy lµ ngµy ®Çu tiªn t«i ®i häc:
- BÞ b¹n bÌ trªu nh thÕ nµo ?
- B¶n th©n ®au ®ín ra sao ? (trong suy nghÜ, hµnh ®éng,…)
- C¶m gi¸c sî h·i, muèn lÈn tr¸nh, xa l¸nh b¹n bÌ
(2) T«i ®· bá lªn bê s«ng, trong ®Çu víng vÊn ý ®Þnh tù tö ngay lóc
Êy.
- KÓ l¹i t©m tr¹ng v« cïng tuyÖn väng lóc ë bê s«ng.
- C¶nh vËt lóc ®ã thÕ nµo ? Nã khiÕn “t«i” c¶m gi¸c ra sao ?
(3) §ang tuyÖt väng, bçng nhiªn cã mét bµn tay ch¾c nÞch ®Æt lªn
vai t«i. §ã lµ b¸c thî rÌn Phi-lÝp.
- KÓ l¹i viÖc b¸c thî rÌn nãi chuyÖn víi m×nh ra sao.
- B¸c ®a m×nh vÒ vµ nãi chuyÖn víi mÑ thÕ nµo.
(4) V« cïng sung síng khi B¸c Phi-lÝp ®ång ý nhËn lµm cha cña m×nh.
- Muèn khoe víi c¸c b¹n vµ tù hµo v× m×nh cã bè.
(C) KÕt bµi
- §©y lµ c©u chuyÖn cã ý nghÜa nhÊt ®èi víi b¶n th©n t«i.
- KÓ tõ ngµy Êy t«i lu«n h¹nh phóc vµ tù hµo v× ®îc sèng trong t×nh
th¬ng yªu cña c¶ bè mÑ t«i.
§Ò 3: Sau khi tù tö ë giÕng Loa Thµnh, xuèng thuû cung, Träng
Thuû ®· t×m gÆp l¹i MÞ Ch©u. Nh÷ng sù viÖc g× ®· x¶y ra? H·y kÓ l¹i
c©u chuyÖn ®ã.
Gîi ý: §©y lµ lo¹i ®Ò yªu cÇu kÓ chuyÖn tëng tîng vµ s¸ng t¹o. §Ó
lµm tèt lo¹i bµi nµy cÇnn ph¸t huy kh¶ n¨ng t ëng tîng liªn tëng (c¸c sù
viÖc, c¸c chi tiÕt ®Ó t¹o thµnh cèt truyÖn). Yªu cÇu c¸c chi tiÕt, sù
8

9. viÖc ph¶i ®¶m b¶o l«gic, ph¶i phï hîp víi t©m lÝ, tÝnh c¸ch cña c¸c
nh©n vËt. Kh«ng nh÷ng thÕ c¸ch gi¶i quyÕt ®îc ®a ra còng ph¶i lµm
hµi lßng ngêi ®äc.
Cã thÓ tham kh¶o mét dµn ý díi d©y:
(A) Më bµi
- Sau khi an t¸ng cho vî, Träng Thuû ngµy ®ªm buån rÇu khæ n·o.
- Mét h«m ®ang t¾m, Träng Thuû nh×n thÊy bãng MÞ Ch©u ë díi
níc bÌn nh¶y xuèng giÕng «m nµng mµ chÕt.
(B) Th©n bµi
(1) Träng Thuû l¹c xuèng Thuû cung.
- V× trong lßng lu«n «m nçi nhí MÞ Ch©u nªn sau khi chÕt, linh
hån Träng Thuû tù t×m ®Õn thuû cung.
- Miªu t¶ c¶nh c¶nh ë díi thuû cung (cung ®iÖn nguy nga léng lÉy,
ngêi hÇu ®i l¹i rÊt d«ng…).
(2) Träng Thuû gÆp l¹i MÞ Ch©u.
- §ang ng¬ ng¸c th× Träng Thuû bÞ qu©n lÝnh b¾t vµo ®¹i ®iÖn.
- Träng Thuû ®îc ®a ®Õn quú tríc mÆt mét ngêi mµ lÝnh hÇu gäi
lµ c«ng chóa.
- Sau mét håi lôc vÊn, Träng Thuû kÓ râ mäi sù t×nh. Lóc Êy MÞ
Ch©u còng rng rng níc m¾t.
(3) MÞ Ch©u kÓ l¹i chuyÖn m×nh vµ tr¸ch Träng Thuû.
- MÞ Ch©u chÕt, ®îc vua Thuû TÒ nhËn lµm con nu«i.
- MÞ ch©u cøng r¾n nÆng lêi phª ph¸n o¸n tr¸ch Träng Thuû.
+ Tr¸ch chµng lµ ngêi ph¶n béi.
+ Tr¸ch chµng gieo bao ®ín ®au cho hai cha con nµng vµ ®Êt níc.
- MÞ Ch©u nhÊt quyÕt cù tuyÖt Träng Thuû råi c¶ cung ®iÖn tù
nhiªn biÕn mÊt.
(4) TrängThuû cßn l¹i mét m×nh : Buån rÇu, khæ n·o, Träng Thuû
mong íc níc biÓn ngµn n¨m sÏ xo¸ s¹ch lÇm lçi cña m×nh.
(C) KÕt bµi
Träng Thuû ho¸ thµnh mét bøc tîng ®¸ vÜnh viÔn n»m l¹i díi ®¸y
®¹i d¬ng.
* Lu ý: Ngêi viÕt cã thÓ vÉn dùa vµo dµn ý nªu trªn nhng cã thÓ
chän néi dung c©u chuyÖn kh¸c, vÝ dô:
- Träng Thuû vµ MÞ Ch©u gÆp gì nhau. Hai ng êi tá ra ©n hËn.
Nhng råi hä quyÕt ®Þnh tõ bá mäi chuyÖn ë d¬ng gian ®Ó sèng cuéc
sèng vî chång h¹nh phóc n¬i ®¸y níc.
- MÞ Ch©u gÆp Träng Thuû. Nµng ph©n râ lÝ t×nh vÒ nh÷ng
chuyÖn lóc hai ngêi cßn sèng. HiÓu lêi vî, Träng Thuû tá ra ©n hËn,
nhËn tÊt c¶ lÇm lçi vÒ m×nh. Hai ngêi høa hÑn sÏ lµm nh÷ng ®iÒu tèt
®Ñp ®Ó bï ®¾p nh÷ng lÇm lçi tríc ®©y.
9

10. §Ò 4 : KÓ l¹i mét kØ niÖm s©u s¾c cña anh (chÞ) vÒ t×nh c¶m gia
®×nh, t×nh b¹n, t×nh thÇy trß theo ng«i kÓ thø nhÊt.
Gîi ý : KÓ niÖm ®îc chän cÇn cã chän läc (ph¶i quan träng, ph¶i
giµu Ên tîng vµ giµu c¶m xóc). Khi kÓ cÇn chó ý ®¶m b¶o ®óng ng«i
ngêi kÓ (ng«i thø nhÊt).
Cã thÓ tham kh¶o dµn ý nh sau:
(A) Më bµi
- Giíi thiÖu mèi quan hÖ cña b¶n th©n víi ngêi mµ m×nh ®· cã ®îc
kØ niÖm giµu Ên tîng vµ s©u s¾c («ng bµ, cha mÑ, b¹n bÌ, thÇy
c«…).
- KÓ l¹i hoµn c¶nh n¶y sinh kØ niÖm Êy (trong mét lÇn vÒ th¨m
quª, trong mét lÇn cïng c¶ líp ®i ch¬i, ®i häc nhãm hoÆc trong mét
lÇn ®îc ®iÓm tèt, hay mét lÇn m¾c lçi ®îc thÇy c« réng lîng ph©n
tÝch vµ tha thø...).
(B) Th©n bµi
(1) Giíi thiÖu chung vÒ t×nh c¶m cña b¶n th©n víi ngêi mµ ta s¾p
xÕp (t×nh c¶m g¾n bã l©u bÒn hay míi gÆp, míi quen, míi ® îc thÇy
(c«) d¹y bé m«n hay chñ nhiÖm…).
(2) KÓ vÒ kØ niÖm.
- C©u chuyÖn diÔn ra vµo khi nµo ?
- KÓ l¹i néi dung sù viÖc.
+ Sù viÖc x¶y ra thÕ nµo ?
+ C¸ch øng xö cña mäi ngêi ra sao ?
VÝ dô : Vµo giê kiÓm tra, t«i kh«ng häc thuéc bµi nh ng kh«ng nãi
thËt. T«i t×m ®ñ lÝ do ®Ó chèi quanh co (do mÑ t«i bÞ èm…). Nh ng
kh«ng ngê h«m tríc c« cã gäi ®iÖn cho mÑ trao ®æi vÒ t×nh h×nh
häc tËp cña t«i. Nhng ngay lóc Êy c« kh«ng tr¸ch ph¹t. §Ó gi÷ thÓ
diÖn cho t«i, c« mêi t«i cuèi giê ë l¹i ®Ó “hái th¨m” søc khoÎ cña mÑ
t«i…
- KØ niÖm Êy ®· ®Ó l¹i trong b¶n th©n ®iÒu g×? (Mét bµi häc,
thªm yªu quý «ng bµ, b¹n bÌ, thÇy c« h¬n…).
(C) KÕt bµi
- NhÊn m¹nh l¹i ý nghÜa cña kØ niÖm Êy.
- Tù hµo vµ h¹nh phóc v× cã ®îc ngêi «ng (bµ, cha mÑ, b¹n, thÇy
c«…) nh thÕ.
II. Thùc hµnh viÕt v¨n tù sù
§Ò 1: KÓ l¹i mét truyÖn cæ tÝch hoÆc truyÖn ng¾n mµ anh (chÞ)
yªu thÝch (Sä Dõa).
Bµi viÕt
Ngµy xa, cã hai vî chång mét l·o n«ng nghÌo ®i ë cho nhµ mét phó
10

11. «ng. Hä hiÒn lµnh, ch¨m chØ nhng ®· ngoµi n¨m m¬i tuæi mµ cha cã lÊy
mét môn con.
Mét h«m, ngêi vî vµo rõng lÊy cñi. Trêi n¾ng to, kh¸t níc qu¸, thÊy c¸i
sä dõa bªn gèc c©y to ®ùng ®Çy níc ma, bµ bÌn bng lªn uèng. ThÕ råi, vÒ
nhµ, bµ cã mang.
Ýt l©u sau, ngêi chång mÊt. Bµ sinh ra mét ®øa con kh«ng cã ch©n
tay, m×nh mÈy, cø trßn l«ng lèc nh mét qu¶ dõa. Bµ buån, toan vøt nã ®i
th× ®øa bÐ lªn tiÕng b¶o.
- MÑ ¬i! Con lµ ngêi ®Êy! MÑ ®õng vøt con mµ téi nghiÖp. Bµ l·o th-
¬ng t×nh ®Ó l¹i nu«i råi ®Æt tªn cho cËu lµ Sä Dõa.
Lín lªn, Sä Dõa vÉn thÕ, cø l¨n l«ng lèc ch¼ng lµm ®îc viÖc g×. Bµ
mÑ lÊy lµm phiÒn lßng l¾m. Sä Dõa biÕt vËy bÌn xin mÑ ®Õn ch¨n bß
cho nhµ phó «ng.
Nghe nãi ®Õn Sä Dõa, phó «ng ngÇn ng¹i. Nhng nghÜ: nu«i nã th× Ýt
tèn c¬m, c«ng s¸ l¹i ch¼ng ®¸ng lµ bao, phó «ng ®ång ý. Ch¼ng ngê cËu
ch¨n bß rÊt giái. Ngµy ngµy, cËu l¨n sau ®µn bß ra ®ång, tèi ®Õn l¹i l¨n
sau ®µn bß vÒ nhµ. C¶ ®µn bß, con nµo con nÊy cø no c¨ng. Phó «ng
lÊy lµm mõng l¾m!
Vµo ngµy mïa, t«i tí ra ®ång lµm hÕt c¶, phó «ng bÌn sai ba c« con g¸i
thay phiªn nhau ®em c¬m cho Sä Dõa. Trong nh÷ng lÇn nh thÕ, hai c«
chÞ kiªu k×, ¸c nghiÖt thêng h¾t hñi Sä Dõa, chØ cã c« em vèn tÝnh th-
¬ng ngêi lµ ®èi ®·i víi Sä Dõa tö tÕ.
Mét h«m ®Õn phiªn c« ót mang c¬m cho Sä Dõa. Míi ®Õn ch©n nói,
c« bçng nghe thÊy tiÕng s¸o vÐo von. Rãn rÐn bíc lªn c« nh×n thÊy mét
chµng trai kh«i ng« tuÊn tó ®ang ngåi trªn chiÕc vâng ®µo thæi s¸o cho
®µn bß gÆm cá. ThÕ nhng võa míi ®øng lªn, tÊt c¶ ®· biÕn mÊt t¨m, chØ
thÊy Sä Dõa n»m l¨n lãc ë ®Êy. NhiÒu lÇn nh vËy, c« ót biÕt Sä Dõa
kh«ng ph¶i ngêi thêng, bÌn ®em lßng yªu quý.
§Õn cuèi mïa ë thuª, Sä Dõa vÒ nhµ giôc mÑ ®Õn hái con g¸i phó
«ng vÒ lµm vî. Bµ l·o thÊy vËy tá ra v« cïng söng sèt, nhng thÊy con n¨n
nØ m·i, bµ còng chiÒu lßng.
ThÊy mÑ Sä Dõa mang cau ®Õn d¹m, phó «ng cêi mØa mai:
- Muèn hái con g¸i ta, h·y vÒ s¾m ®ñ mét chÜnh vµng cèm, mêi tÊm
lôa ®µo, mêi con lîn bÐo, mêi vß rîu t¨m ®em sang ®©y.
Bµ l·o ®µnh ra vÒ, nghÜ lµ ph¶i th«i h¼n viÖc lÊy vî cho con. Ch¼ng
ngê, ®óng ngµy hÑn, bçng dng trong nhµ cã ®Çy ®ñ mäi sÝnh lÔ, l¹i cã
c¶ gia nh©n ë díi nhµ ch¹y lªn khiªng lÔ vËt sang nhµ cña phó «ng. Phó
«ng hoa c¶ m¾t lóng tóng gäi ba c« con g¸i ra hái ý. Hai c« chÞ bÜu m«i
chª bai Sä Dõa xÊu xÝ råi ngóng nguÈy ®i vµo, chØ cã c« ót lµ cói ®Çu e
lÖ tá ý b»ng lßng.
Trong ngµy cíi, Sä Dõa cho bµy cç thËt linh ®×nh, gia nh©n ch¹y ra
ch¹y vµo tÊp nËp. Lóc ríc d©u, ch¼ng ai thÊy Sä Dõa träc lèc, xÊu xÝ
®©u chØ thÊy mét chµng trai kh«i ng« tuÊn tó ®øng bªn c« ót. Mäi ng êi
thÊy vËy ®Òu c¶m thÊy söng sèt vµ mõng rì, cßn hai c« chÞ th× võa
11

12. tiÕc l¹i võa ghen tøc.
Tõ ngµy Êy, hai vî chång Sä Dõa sèng víi nhau rÊt h¹nh phóc. Kh«ng
nh÷ng thÕ, Sä Dõa cßn tá ra rÊt th«ng minh. Chµng ngµy ®ªm miÖt mµi
®Ìn s¸ch vµ qu¶ nhiªn n¨m Êy, Sä Dõa ®ç tr¹ng nguyªn. ThÕ nhng còng l¹i
ch¼ng bao l©u sau, Sä Dõa ®îc vua sai ®i sø. Tríc khi ®i, chµng ®a cho
vî mét hßn ®¸ löa, mét con dao vµ hai qu¶ trøng gµ nãi lµ ®Ó hé th©n.
Ganh tÞ víi c« em, hai c« chÞ sinh lßng ghen ghÐt r¾p t©m h¹i em
®Ó thay lµm bµ tr¹ng. Nh©n quan tr¹ng ®i v¾ng, hai chÞ sang rñ c« ót
chÌo thuyÒn ra biÓn råi cø thÕ lõa ®Èy c« em xuèng níc. C« ót bÞ c¸ k×nh
nuèt chöng, nhng may cã con dao mµ tho¸t chÕt. C« d¹t vµo mét hßn ®¶o,
lÊy dao khoÐt bông c¸ chui ra, ®¸nh ®¸ lÊy löa níng thÞt c¸ ¨n. Sèng ®îc Ýt
ngµy trªn ®¶o, cÆp gµ còng kÞp në thµnh mét ®«i gµ ®Ñp ®Ó lµm b¹n
cïng c« ót.
Mét h«m cã chiÕc thuyÒn ®i qua ®¶o, con gµ trèng nh×n thÊy bÌn g¸y
to:
ß... ã... o
Ph¶i thuyÒn quan tr¹ng ríc c« t«i vÒ.
Quan cho thuyÒn vµo xem, ch¼ng ngê ®ã chÝnh lµ vî m×nh. Hai vî
chång gÆp nhau, mõng mõng tñi tñi. §a vî vÒ nhµ, quan tr¹ng më tiÖc
mõng mêi bµ con ®Õn chia vui, nhng l¹i giÊu vî trong nhµ kh«ng cho ai
biÕt. Hai c« chÞ thÊy thÕ khÊp khëi mõng thÇm, tranh nhau kÓ chuyÖn
c« em rñi ro ra chiÒu th¬ng tiÕc l¾m. Quan tr¹ng kh«ng nãi g×, tiÖc xong
míi cho gäi vî ra. Hai c« chÞ nh×n thÊy c« em th× xÊu hæ qu¸, lÐn bá ra
vÒ råi tõ ®ã bá ®i biÖt xø.
§Ò 2: KÓ l¹i truyÖn BÕn quª cña NguyÔn Minh Ch©u.
Bµi viÕt
NhÜ võa ngåi trªn giêng bÖnh ®Ó vî bãn cho tõng th×a thøc ¨n võa
nghÜ, thêi tiÕt ®· thay ®æi, ®· s¾p lËp thu råi. C¸i nãng ë trong phßng
cïng ¸nh s¸ng loa lãa ë mÆt s«ng Hång ®· kh«ng cßn n÷a.
Vßm trêi nh cao h¬n. Nh÷ng tia n¾ng sím ®ang tõ tõ di chuyÓn tõ
mÆt níc lªn nh÷ng kho¶ng bê b·i bªn kia s«ng, n¬i mét vïng phï sa l©u ®êi
cña s«ng Hång ®ang ph« ra tríc khu«n cöa sæ gian g¸c nhµ NhÜ nh÷ng
mµu s¾c th©n thuéc qu¸ nh da thÞt, h¬i thë cña ®Êt mµu mì. Suèt ®êi,
NhÜ ®· tõng ®i kh¾p ®ã ®©y vËy mµ c¸i bê bªn kia s«ng Hång tëng nh
gÇn gòi nhng l¹i xa l¾c xa l¬ bëi anh cha ®Æt ch©n ®Õn ®ã bao giê.
NhÜ khã nhäc n©ng c¸nh tay lªn Èy c¸i b¸t miÕn trªn tay cña Liªn ra.
Anh chµng ngöa mÆt nh mét ®øa trÎ ®Ó cho th»ng con lau mÆt. Chê khi
®øa con trai ®· bng thau níc xuèng díi nhµ, anh hái vî:
- §ªm qua lóc gÇn s¸ng em cã nghe thÊy tiÕng g× kh«ng?
Liªn gi¶ vê kh«ng nghe chång nãi. Anh l¹i tiÕp:
- H«m nay ®· lµ ngµy mÊy råi em nhØ?
Liªn vÉn kh«ng ®¸p. ChÞ biÕt chång ®ang nghÜ g×. ChÞ ®a nh÷ng
12

13. ngãn tay gÇy guéc ©u yÕm vuèt ve chång, råi an ñi:
- Anh cø yªn t©m. VÊt v¶, tèn kÐm ®Õn bao nhiªu em víi c¸c con còng
ch¨m lo cho anh ®îc.
NhÜ thÊy th¬ng Liªn. C¶ ®êi chÞ ®· v× anh mµ khæ. Anh th¬ng chÞ
l¾m nhng ch¼ng biÕt nãi sao.
Ngõng mét l¸t, Liªn l¹i ®éng viªn anh:
- Anh cø tËp tµnh vµ uèng thuèc. Sang th¸ng mêi, nhÊt ®Þnh anh sÏ
®i l¹i ®îc.
NhÜ tho¸ng chèc quªn ®i bÖnh tËt. Anh bÞ cuèn vµo nh÷ng c©u nãi
b«ng ®ïa cña Liªn. Nhng råi, Liªn ®Æt bµn tay vµo sau phiÕn lng ®· cã
nhiÒu m¶ng thÞt võa chai cøng võa lë loÐt cña NhÜ. ThÕ lµ c¸i c¶m gi¸c
mÖt mái v× bÖnh tËt l¹i trë vÒ víi anh.
Liªn ®· ®i ra ngoµi vµ dän dÑp. ChÞ h·m thuèc cho chång xong råi ®i
chî. Chê cho vî ®i h¼n xuèng díi nhµ råi, NhÜ míi gäi cËu con trai vµo vµ
nãi:
- §· bao giê con sang bªn kia cha? NhÜ võa nãi võa ngíc nh×n ra
ngoµi cöa sæ.
CËu con trai dêng nh nghe cha râ bÌn hái l¹i:
- Sang ®©u h¶ bè?
- Bªn kia s«ng Êy!
TuÊn ®¸p vÎ h÷ng hê:
- Cha...
NhÜ tËp trung hÕt søc cßn l¹i ®Ó nãi ra c¸i ®iÒu ham muèn cuèi cïng
cña ®êi anh:
- B©y giê con sang bªn kia s«ng hé bè.
- §Ó lµm g× ¹?
- Ch¼ng ®Ó lµm g× c¶. NhÜ ngîng nghÞu nhËn ra sù kú quÆc trong
ý nghÜ cña m×nh. Nhng anh vÉn tiÕp:
- Con h·y qua ®ß ®Æt ch©n lªn bê bªn kia, ®i loanh quanh ®©u ®ã
hoÆc vµo mét hµng qu¸n nµo ®ã mua cho cha c¸i b¸nh råi vÒ.
CËu con trai miÔn cìng mÆc quÇn ¸o, ®éi chiÕc mò nan réng vµnh
råi ra ®i.
Võa nghe TuÊn bíc xuèng thang, NhÜ ®· thu hÕt tµn lùc lÕt dÇn, lÕt
dÇn trªn chiÕc ph¶n gç. NhÊc m×nh ra ®îc bªn ngoµi phiÕn nÖm n»m,
anh mÖt lö vµ ®au nhøc. Anh chØ muèn cã ai ®ì cho ®Ó n»m xuèng.
Nghe tiÕng bíc ch©n ë bªn kia têng, NhÜ cói xuèng thë hæn hÓn ®Ó
lÊy l¹i søc råi cÊt tiÕng gäi yÕu ít: "HuÖ ¬i!".
C« bÐ nhµ bªn ch¹y sang. Vµ dêng nh ®· rÊt quen, c« lÔ phÐp hái:
"B¸c cÇn n»m xuèng ph¶i kh«ng ¹?".
- õ, õ... chµo ch¸u, NhÜ tr¶ lêi.
C« bÐ cha véi ®ì NhÜ. Nã ch¹y ra ngoµi gäi mÊy ®øa b¹n vµo vµ råi
13

14. c¶ bän cïng gióp NhÜ n»m ra ngoµi tÊm nÖm. Chóng gióp anh ®Æt mét
bµn tay lªn bËu cöa sæ vµ chÌn mét ®èng gèi sau lng. Anh thÊy h¹nh phóc
vµ cµng yªu h¬n lò trÎ.
Ngoµi s¸t ngay sau khu«n cöa sæ, NhÜ nh×n thÊy ë bê bªn kia mét
c¸nh buåm võa b¾t giã. S¸t bªn bê cña d¶i ®Êt lë bªn nµy, mét ®¸m ®«ng
®îi ®ß ®ang ®øng nh×n sang nhng NhÜ cø nh×n m·i mµ kh«ng thÊy bãng
th»ng con trai ®©u c¶.
Th× ra th»ng con anh ®ang d¸n m¾t vµo mét bµn cê thÕ. Ngµy xa
anh còng tõng mª cê thÕ. Vµ b©y giê, NhÜ nghÜ mét c¸ch v« cïng buån
b·: con ngêi ta trªn ®êng ®êi thËt khã tr¸nh ®îc nh÷ng c¸i vßng vÌo quanh
co. NhÜ chît nhí vÒ c¸i ngµy anh míi cíi Liªn. Mét c« g¸i nhµ quª nay ®· trë
thµnh mét ngêi ®µn bµ thµnh thÞ. Tuy vËy còng nh c¸nh b·i båi bªn s«ng,
t©m hån Liªn vÉn gi÷ nguyªn nÐt t¶o tÇn vµ chÞu ®ùng. Vµ chÝnh nhê
nh÷ng ®iÒu nµy mµ sau bao ngµy b«n tÈu, NhÜ ®· t×m thÊy mét n¬i n-
¬ng tùa Êy chÝnh lµ c¸i gia ®×nh bÐ nhá nµy.
Con ®ß ®· sang qu¸ nöa s«ng. Vµ chÝnh gi÷a lóc NhÜ ®ang t ëng tîng
m×nh ®éi chiÕc mò nan vµ sang s«ng nh mét nhµ th¸m hiÓm th× cã tiÕng
ngêi vµo. Anh quay l¹i. §ã lµ «ng cô gi¸o KhuyÕn - ngêi ngµy nµo còng
ghÐ qua hái th¨m søc kháe cña anh.
Hai ngêi ®ang nãi chuyÖn th× bçng «ng hµng xãm hèt ho¶ng nhËn ra
mÆt mòi NhÜ ®á rùng, hai m¾t long lanh, hai bµn tay bÊu chÆt vµo bËu
cöa vµ run rÈy. Anh ®ang cè thu nhÆt hÕt chót søc lùc cuèi cïng ®Ó ®u
m×nh nhß ngêi ra ngoµi, gi¬ mét c¸nh tay lµm ra vÎ ra hiÖu cho mét ngêi
nµo ngoµi ®ã.
Ngay lóc bÊy giê, chiÕc ®ß ngang mçi ngµy mét chuyÕn chë kh¸ch
qua l¹i hai bªn s«ng Hång võa ch¹m mò vµo c¸i bê ®Êt lë dèc ®øng phÝa
bªn nµy.
§Ò 3: KÓ l¹i c©u chuyÖn Nh÷ng ng«i sao xa x«i cña Lª Minh Khuª.
Bµi viÕt
Nh÷ng ng«i sao xa x«i lµ c©u chuyÖn kÓ vÒ ba c« g¸i: Thao, Ph¬ng
§Þnh vµ Nho trong cïng tæ trinh s¸t mÆt ®êng. C«ng viÖc cña hä lµ ngåi
chê trªn cao ®iÓm. Khi cã bom næ th× ch¹y lªn, ®o khèi lîng ®Êt lÊp vµo
hè bom, ®Õm bom cha næ vµ nÕu cÇn th× ph¸ bom. C«ng viÖc thËt
ch¼ng ®¬n gi¶n chót nµo. RÊt gian khæ vµ gÇn kÒ ngay c¸i chÕt.
Hä ch¹y trªn cao ®iÓm c¶ ban ngµy ngay bªn c¹nh nh÷ng qu¶ bom
®ang n»m chê næ. Nhng hä anh dòng vµ vui vÎ. Hä ®· quen víi nh÷ng vÕt
th¬ng, víi ®Êt bèc khãi, kh«ng khÝ bµng hoµng vµ tiÕng m¸y bay ®ang
gÇm lªn Çm Ü. ThÇn kinh lóc nµo còng c¨ng lªn nh ch·o, tim ®Ëp nhanh,
ch©n ch¹y mµ biÕt ch¾c r»ng xung quanh bom s¾p næ. Nhng råi khi
xong viÖc, nh×n ®o¹n ®êng, hä thÊy vui, thë phµo nhÑ nhâm vµ sµ ngay
vÒ c¸i c¨n hÇm m¸t l¹nh cña m×nh. §¸nh mét h¬i níc m¸t cho thËt ®·, xong
th× tÊt c¶ n»m dµi trªn nÒn ®Êt Èm nghe ca nh¹c hay cã thÓ nghÜ lung
tung.
H«m Êy vµo buæi tra, kh«ng gian im ¾ng l¹. Ph¬ng §Þnh ngåi dùa
14

15. vµo thµnh ®¸ vµ khe khÏ h¸t. C« mª h¸t, cã khi bÞa ra c¶ nh÷ng lêi h¸t ngí
ngÈn lung tung. §Þnh ngêi Hµ Néi vµ lµ mét c« g¸i kh¸ víi hai bÝm tãc dµy,
mÒm, c¸i cæ cao vµ ®«i m¾t ®Ñp. NhiÒu anh l¸i xe quý mÕn thêng göi
th t¸n tØnh c«.
§ang m¬ mµng suy nghÜ, §Þnh bçng giËt m×nh. Cã tiÕng giôc cña
Nho vµ chÞ Thao. Hä ®· nhËn ra tiÕng m¸y bay trinh s¸t. C¶ tæ ®· rÊt
quen víi viÖc: c¸i sù im lÆng lµ sù bÊt thêng. TiÕng m¸y bay trinh s¸t vµ
tiÕng ph¶n lùc gÇm gµo theo sau.
- S¾p ®Êy! - Nho quay lng l¹i, chôp c¸i mò s¾t lªn ®Çu. ChÞ Thao
vÉn thong th¶ nhai mÊy chiÕc b¸nh quy. ChÞ b×nh tÜnh ®Õn ph¸t bùc nh-
ng l¹i hay sî m¸u. ChÞ hay diªm dóa nhng trong c«ng viÖc, chÞ c¬ng
quyÕt vµ t¸o b¹o v« cïng.
ChÞ Thao cÇm c¸i thíc trªn tay §Þnh, råi nãi: "§Þnh ë nhµ. LÇn nµy nã
bá Ýt, hai ®øa ®i còng ®ñ", råi kÐo tay Nho, v¸c xÎng lªn vai ®i ra cöa.
§Þnh ë nhµ trùc ®iÖn tho¹i. Lßng c« nãng nh löa ®èt. Xung quanh
chØ thÊy khãi bom mï mÞt vµ tiÕng cao x¹ n· nhau chan ch¸t. §Þch tÊn
c«ng d÷ qu¸ nhng còng may c¸c anh cao x¹, th«ng tin vµ c«ng binh ®· kÞp
chi viÖn cho ba c« g¸i.
Nöa tiÕng sau, chÞ Thao vÒ, b×nh th¶n mÖt l¶ vµ c¸u kØnh. §¹i ®éi
trëng ®· cã ®îc th«ng tin. Anh tÕ nhÞ c¶m ¬n ba c« g¸i.
Nho còng vÒ, b×nh th¶n vµ ít sòng. C« võa t¾m ë díi suèi lªn, ®Ñp vµ
m¸t mÎ nh mét que kem tr¾ng.
C¶ tæ nghÜ ngîi mét lóc råi tèi l¹i ra ®êng lu«n. Hä ®i ph¸ bom trong
c¸i kh«ng khÝ v¾ng lÆng ®Õn kinh ngêi. Ba c« g¸i thao t¸c rÊt nhanh vµ
thµnh thôc. Hai m¬i phót sau, mét håi cßi, råi håi cßi thø hai næi lªn.
Nh÷ng tiÕng bom næ vang trêi xÐ toang kh«ng gian yªn lÆng. Mïi thuèc
bom buån n«n, ®Êt ®¸ r¬i lép bép, tan ®i ©m thÇm trong nh÷ng bôi c©y.
Thao vµ §Þnh ®· ®Þnh ra vÒ. Nhng bÊt chît hä ph¸t hiÖn ra Nho ®·
bÞ th¬ng. HÇm cña Nho bÞ sËp khi c¶ hai qu¶ bom cña chÞ cïng ph¸t næ.
§Þnh vµ Thao ®a Nho vÒ. VÕt th¬ng kh«ng s©u l¾m nhng bom næ
gÇn nªn Nho bÞ cho¸ng. Hä tù lo ch¨m sãc cho c« g¸i v× kh«ng muèn lµm
phiÒn ®¬n vÞ. L¸t sau, Nho ®· thiÕp ®i.
Hai c« g¸i ngåi yªn lÆng nh×n nhau. Hä ®ang nuèt nh÷ng giät níc m¾t
vµo trong v× lóc nµy ph¶i gi÷ sao cho cøng cái. ChÞ Thao h¸t, nh÷ng giai
®iÖu sai vµ l¹c nhÞp. Nhng cÇn ph¶i h¸t. H¸t ®Ó quªn ®i vµ ®Ó v÷ng tin
h¬n.
Cã mét ®¸m m©y, mét ®¸m n÷a råi thªm ®¸m n÷a kÐo ®Õn cöa hang.
BÇu trêi ®en ®i vµ c¬n d«ng µo ®Õn ®ét ngét nh mét biÕn ®æi bÊt thêng
trong tr¸i tim con ngêi vËy. ë rõng mïa nµy hay thÕ. Trêi ma. Nhng lµ ma
®¸. §Þnh nhËn ra vµ thÝch thó cÇm mét viªn ®¸ nhá th¶ vµo lßng bµn tay
cña Nho, vui thÝch vµ cuèng cuång.
Ma t¹nh vµ t¹nh rÊt nhanh. §Þnh bçng thÉn thê vµ nuèi tiÕc. Nhng c«
kh«ng tiÕc nh÷ng viªn ®¸ nhá. C« ®ang nhí vÒ mÑ, vÒ nh÷ng ng«i sao to
trªn bÇu trêi thµnh phè, nhí bµ b¸n kem, nhí con ®êng nhùa... c¬n ma ®·
15

16. v« t×nh ®· xo¸y m¹nh vµo nh÷ng kû niÖm trong t©m hån cña c« g¸i xa quª.
§Ò 4: H·y tëng tîng m×nh lµ nh©n vËt Xi-m«ng, kÓ l¹i c©u chuyÖn Bè
cña Xi-m«ng.
Bµi viÕt
Qu¸ khø cña t«i ®· cã nh÷ng ngµy buån ®au vµ tuyÖt väng. Nhng nÕu
kh«ng cã nh÷ng ngµy nh thÕ, cã lÏ t«i sÏ kh«ng c¶m thÊy h¹nh phóc tuyÖt
vêi nh chÝnh lóc nµy ®©y.
C©u chuyÖn cña t«i x¶y ra vµo ngµy ®Çu tiªn khi t«i bíc ch©n vµo líp
mét. H«m Êy t«i mõng vui l¾m vµ thËt h¸o høc v« cïng. T«i ®Õn trêng vui
t¬i vµ phÊn khëi. ThÕ nhng khi t«i võa chùc bíc ch©n vµo líp th× mét ®¸m
b¹n xóm ®Õn v©y quanh lÊy ch©n t«i. Mét ®øa trong ®¸m b¾t ®Çu nÐm
vµo tai t«i bao lêi chua ch¸t mµ cho ®Õn b©y giê t«i vÉn ch¼ng thÓ nµo
quªn. T«i bùc giËt nhng ®µnh c©m lÆng bëi ®óng lµ lóc Êy... t«i kh«ng cã
bè. T«i bËt khãc, vËy mµ lò b¹n t«i vÉn cha chÞu th«i c¸i trß ch¬i qu¸i ¸c.
Buæi häc ®Çu tiªn víi bao mong ®îi ®· kh«ng thµnh. T«i buån n¶n vµ v«
cïng thÊt väng bá ra phÝa bê s«ng.
Trêi Êm ¸p vµ dÔ chÞu. ¸nh mÆt trêi ªm ®Òm sëi Êm b·i cá. Níc lÊp
l¸nh nh g¬ng. T«i muèn n»m ngay ra ®ã vµ ngñ ®i mét giÊc nhng l¹i kh«ng
sao ngñ ®îc. Kh«ng thÓ nµo quªn ®îc nh÷ng c©u nãi võa qua. §Çu t«i
cho¸ng v¸ng, ch©n tay mÖt mái r· rêi. T«i muèn ch×m ngay xuèng díi lßng
s«ng ®Ó quªn ®i tÊt c¶. Nhng kh«ng hiÓu sao t«i l¹i trï trõ kh«ng muèn
lµm ngay. M¾t t«i rÖu r· nh×n theo nh÷ng ®¸m bät trªn s«ng.
§ang ch¸n ng¸n, t«i bçng thÊy mét chó nh¸i con mµu xanh lôc nh¶y
nhãt díi ch©n. T«i vung tay tãm lÊy mµ kh«ng ®îc. T«i ®uæi theo, vå hôt
ba lÇn liÒn råi míi tãm ®îc hai ch©n sau cña nã. T«i bËt cêi nh×n con vËt
cè gi·y giôa ®Ó tho¸t th©n. Nã thu m×nh l¹i trªn ®«i c¼ng lín, råi bËt ph¾t
lªn, ®ét ngét duçi c¼ng, ngay ®¬ nh hai thanh gç; trong lóc gi¬ng trßn con
m¾t cã vµnh vµng, nã dïng hai ch©n tríc ®Ëp vµo kho¶ng kh«ng, hu¬ lªn
nh hai bµn tay. Trß nghÞch víi chó nh¸i bçng gîi cho t«i nhí vÒ mét ®å
ch¬i thuë nhá. Vµ thÕ lµ tù nhiªn t«i nghÜ ®Õn nhµ, ®Õn mÑ. T«i thÊy
buån v« cïng vµ l¹i khãc. Ngêi t«i rung lªn, t«i sî, quú xung vµ ®äc kinh
cÇu nguyÖn nh tríc khi ®i ngñ nhng kh«ng ®äc hÕt. Nçi buån cµng lóc
cµng gi¨ng kÝn lßng t«i. T«i ch¼ng cßn nghÜ ®îc ®iÒu g× n÷a, ch¼ng
nh×n thÊy c¸i g× n÷a. T«i chØ ngåi «m mÆt vµ cø nøc në m·i kh«ng th«i.
ThÕ råi, bçng nhiªn t«i giËt n¶y m×nh. Mét bµn tay ch¾c nÞch cña ai
®ã võa ®Æt lªn vai t«i vµ tai t«i nghe nh÷ng lêi nãi åm åm nh ng ®Çy chia
sÎ:
- Cã ®iÒu g× lµm ch¸u buån phiÒn ®Õn thÕ, ch¸u ¬i?
T«i quay l¹i. Mét b¸c c«ng nh©n cao lín, r©u tãc ®en, qu¨n, ®ang nh×n
t«i b»ng ¸nh m¾t nh©n hËu v« cïng. T«i tr¶ lêi, giäng nghÑn ngµo trong
khi m¾t vÉn cßn ¬n ít:
- Chóng nã ®¸nh ch¸u... v×... ch¸u... ch¸u... kh«ng cã bè... kh«ng cã
bè.
16

17. - Sao thÕ - b¸c ta mØm cêi b¶o - ai mµ ch¼ng cã bè.
T«i nãi tiÕp (mét c¸ch khã kh¨n) trong tiÕng nÊc:
- Ch¸u... ch¸u kh«ng cã bè.
T«i nhËn ra b¸c c«ng nh©n bçng nghiªm mÆt l¹i. Vµ h×nh nh b¸c ®·
nhËn ra t«i. B¸c nãi:
- Th«i nµo, ®õng buån n÷a, ch¸u ¬i, vµ vÒ nhµ víi mÑ ch¸u, víi b¸c ®i.
Ngêi ta sÏ cho ch¸u... mét «ng bè.
Ngay lóc Êy, t«i kh«ng biÕt lêi nãi kia cã thËt hay kh«ng. ThÕ nh ng
trªn ®êng vÒ, lßng t«i trµn ®Çy hy väng.
- Tha b¸c, ®©y råi! Nhµ ch¸u ë ®©y - t«i nãi:
MÑ t«i më cöa bíc ra khi b¸c c«ng nh©n ®ang m¶i ng¾m ng«i nhµ
nhá, quÐt v«i tr¾ng vµ hÕt søc s¹ch sÏ cña mÑ con t«i. ThÊy mÑ t«i, b¸c e
dÌ, cÇm mò mét bªn tay vµ nãi:
- §©y, tha chÞ, t«i d¾t vÒ tr¶ cho chÞ ch¸u bÐ bÞ l¹c ë gÇn bê s«ng.
Kh«ng ®Ó cho mÑ kÞp tr¶ lêi, t«i bçng «m chÇm lÊy mÑ råi ßa khãc:
- Kh«ng, mÑ ¬i, con ®· muèn nh¶y xuèng s«ng cho chÕt ®uèi, v×
chóng nã ®¸nh con... ®¸nh con... t¹i con kh«ng cã bè.
§«i m¸ cña mÑ t«i cø thÕ ®á bõng lªn vµ ®«i m¾t gîi mét nçi buån
s©u th¼m. MÑ «m t«i vµo lßng, h«n lÊy h«n ®Ó trong nghÑn ngµo níc
m¾t khiÕn t«i cµng nøc në h¬n. Nhng råi nh võa chît nghÜ ®Õn mét ®iÒu
g× tríc ®ã, t«i bçng ch¹y ®Õn bªn b¸c c«ng nh©n vµ nãi:
- B¸c cã muèn lµm bè ch¸u kh«ng?
T«i håi hép ®îi chê, trong khi Êy mÑ t«i ng¶ vµo têng vµ hai tay «m
ngùc. Kh«ng thÊy tr¶ lêi, t«i l¹i nãi, m¹nh mÏ vµ døt kho¸t:
- NÕu b¸c kh«ng muèn, ch¸u sÏ quay trë l¹i nh¶y xuèng s«ng chÕt
®uèi.
§Õn ®©y, b¸c c«ng nh©n míi në nô cêi råi ®¸p:
- Cã chø, b¸c muèn chø.
T«i ng©y th¬ vµ sung síng v« cïng. T«i hái tiÕp ngay:
- ThÕ b¸c tªn g× ®Ó ch¸u cßn tr¶ lêi chóng nã khi chóng nã muèn biÕt
tªn cña b¸c?
- Phi-lÝp - ngêi ®µn «ng ®¸p.
T«i im lÆng mét gi©y ®Ó ghi nhí c¸i tªn Êy vµo ®Çu. Råi hÕt c¶ buån,
t«i v¬n hai c¸nh tay ra nãi:
- ThÕ nhÐ! B¸c Phi-lÝp, b¸c lµ bè ch¸u.
T«i sung síng qu¸! B¸c Phi-lÝp bíc ®Õn nhÊc bæng t«i lªn, h«n vµo hai
m¸ t«i, råi b¸c s¶i tõng bíc dµi bá ®i véi v·.
Sau h«m Êy, t«i l¹i ®Õn trêng. Võa bíc vµo cöa líp, t«i l¹i nghe mét
tiÕng cêi ¸c ý. Buæi häc h«m Êy qua nhanh, lóc tan häc, ®øa b¹n h«m tr íc
l¹i ®Þnh trªu chäc t«i. Nhng t«i lín tiÕng qu¸t vµo mÆt nã:
- Bè tao Êy µ, bè tao tªn lµ Phi-lÝp.
17

18. Kh¾p xung quanh t«i l¹i bËt lªn nh÷ng tiÕng la hÐt v« cïng thÝch thó:
- Phi-lÝp g×?... Phi-lÝp nµo?... Phi-lÝp c¸i g×?... Mµy lÊy ®©u ra Phi-
lÝp cña mµy thÕ?
Nhng t«i kh«ng tr¶ lêi. T«i mét mùc tin tëng vµ ®a con m¾t th¸ch thøc
bän kia. Còng may ®óng lóc Êy thÇy gi¸o ®Õn. Bän b¹n kia nh×n thÊy
thÇy bÌn gi¶i t¸n. Cßn t«i, t«i c¶m ¬n thÇy råi còng ra vÒ. Nhng kh¸c h¼n
mäi h«m, h«m nay t«i h·nh diÖn vµ vui mõng l¾m.
C©u chuyÖn cña t«i lµ thÕ. B©y giê th× bè Phi-lÝp ®· vÒ ë víi mÑ con
t«i vµ lò b¹n còng kh«ng cßn trªu t«i n÷a. NgÉm l¹i, nh÷ng chuyÖn ngµy xa
thËt ®¸ng buån. ThÕ nhng sau tÊt c¶ t«i ph¶i c¶m ¬n, c¶m ¬n rÊt nhiÒu
bè Phi-lÝp cña t«i.
§Ò 5: Sau khi tù tö ë giÕng Loa Thµnh, xuèng thñy cung, Träng Thñy
®· t×m gÆp l¹i MÞ Ch©u. Nh÷ng sù viÖc g× ®· x¶y ra? H·y kÓ l¹i c©u
chuyÖn ®ã.
Bµi viÕt
Träng Thñy tØnh dËy th× bµng hoµng nhËn ra m×nh ®ang ë gi÷a
mªnh m«ng biÓn níc. Nh÷ng tÇng san h« cø liªn tiÕp nèi nhau lµm che
khuÊt tÇm nh×n. Xung quanh chµng lóc Êy chØ cã níc vµ nh÷ng ®µn c¸
tung t¨ng b¬i léi.
Träng Thñy vÉn cßn ng¬ ng¸c. Chµng dÊn bíc ®i miÔn cìng vµ kh«ng
ph¬ng híng. ThÕ nhng võa ra khái ®¸m san h«, Träng Thñy ®· bÞ bèn
n¨m h×nh nh©n qu¸i l¹ m×nh ngêi ®Çu t«m c¸ tõ ®©u kÐo ®Õn trãi chÆt
®a ®i. Träng Thñy ®îc ®a ®Õn mét cung ®iÖn nguy nga léng lÉy, c¸i mµ
chµng cha bao giê gÆp ë trªn trÇn. Nh÷ng ng«i nhµ tr¸ng lÖ s¸ng trng
mµu ngäc, cã ®Çy ®ñ lÝnh canh vµ ngêi hÇu ra vµo tÊp nËp. Qua bèn
n¨m lÇn cöa canh nh thÕ, Träng Thñy bÞ b¾t vµo quú ë trong ®¹i ®iÖn.
Mét tªn lÝnh trong nhãm ngêi kia còng quú xuèng vµ tha:
- Tha c«ng chóa! Bän thuéc h¹ b¾t ®îc tªn nµy ë ngoµi cæng ®iÖn.
Xem chõng h¾n ®Õn ®©y cã ý gian tµ, xin c«ng chóa ®a ra xÐt téi.
Ngêi ngåi trªn kia lªn tiÕng. Träng Thñy nghe thÊy quen quen nhng
mÆt ngêi kia bÞt kÝn nªn chµng kh«ng nh×n râ.
- Nµy, anh kia! Anh tõ ®©u tíi mµ l¹i l¹c ®Õn ®©y?
- D¹, bÈm! T«i ngêi trÇn, v× ngê ngêi t×nh ®ang ë trong giÕng níc nªn
míi lao m×nh xuèng giÕng råi bÞ l¹c ®Õn n¬i ®©y.
- VËy anh tªn g×?
- T«i lµ Träng Thñy, lµ con trai cña TriÖu §µ V¬ng.
- Ta nghe nãi ë trªn trÇn, ng¬i g©y ra nhiÒu téi ¸c cho nh©n d©n ¢u
L¹c, khiÕn hä v« cïng o¸n th¸n. §iÒu ®ã cã ®óng hay kh«ng?
Träng Thñy v« cïng ng¹c nhiªn. Kh«ng ngê mét ngêi hoµn toµn xa l¹ l¹i
biÕt ngän ngµnh mäi chuyÖn cña m×nh. BiÕt lµ kh«ng thÓ chèi, Träng
Thñy bÌn viÖn lý do:
- Thùc t×nh t«i còng lµ lµm theo ý cña vua cha.
18

19. - Nhµ ng¬i l¹i cßn ®Þnh chèi téi hay sao? Ngêi ngåi trªn ®iÖn kia næi
nãng. Nhµ ng¬i gi¶ vê sang cÇu hßa ¢u L¹c, xin cíi c«ng chóa MÞ Ch©u
®Ó chê c¬ héi trém ná thÇn ®· lµ mét téi. Tµn b¹o h¬n, ng¬i l¹i cho qu©n
lÝnh sang giµy xÐo bê câi níc Nam lµm cho mu«n d©n kªu gµo trong ®au
khæ. Kh«ng nh÷ng thÕ, nhµ ng¬i cßn nhÉn t©m bøc chÕt vua ¢u L¹c, bøc
chÕt ngêi vî thñy chung mµ ng©y th¬ d¹i dét cña m×nh. Víi b»ng Êy téi
danh nhµ ng¬i cßn muèn ®æ lçi cho ai?
Träng Thñy t¸i mÆt, kh«ng biÕt ngêi ngåi trªn ®iÖn lµ ai. Nhng sî qu¸,
chµng cói ®Çu nhËn téi:
- Tha c«ng chóa! T«i biÕt m×nh mang téi lín nhng t«i mét lßng yªu quý
MÞ Ch©u, ngµy ®ªm mong ngãng ®îc gÆp nµng ®Ó tá bµy nçi lßng ©n
hËn.
- B©y giê nhµ ng¬i míi hèi hËn th× cã gi¶i quyÕt ®îc g× ®©u?
- T«i biÕt vËy. Nhng ngµy xa, MÞ Ch©u v× rÊt yªu th¬ng t«i mµ nghe
t«i tÊt c¶. T«i yªu th¬ng nµng thËt t«i ®· lõa dèi tr¸i tim trong tr¾ng cña
nµng nªn t«i day døt l¾m. §Õn khi nµng mÊt ®i t«i míi biÕt dï cã lµ vua ¢u
L¹c nhng nÕu mÊt MÞ Ch©u, cuéc sèng cña t«i còng ch¼ng cã ý nghÜa
g×. T«i rÊt muèn gÆp nµng ®Ó Ýt nhÊt ®îc nãi víi nµng sù hèi hËn cña
t«i.
- Träng Thñy! Chµng h·y ngÈng mÆt lªn vµ nh×n xem thiÕp lµ ai?
- Nµng lµ... MÞ Ch©u!
- V©ng thiÕp ®óng lµ MÞ Ch©u. Sau khi thiÕp chÕt ®i, vua Thñy TÒ
®· rÊt th¬ng t×nh mµ nhËn thiÕp lµm con g¸i. V× thÕ thiÕp míi ®îc ë n¬i
®©y.
- MÞ Ch©u! Ta xin lçi nµng. V× ta mµ nµng ph¶i chÞu bao ®au khæ.
B©y l©u nay ta chØ íc ®îc gÆp nµng. Ta s½n sµng bá ®i tÊt c¶ ®Ó ®îc
cïng nµng sèng trong h¹nh phóc. H·y tha thø cho ta.
- ThiÕp mõng v× chµng ®· nhËn ra lÇm lçi. Nhng chóng ta kh«ng thÓ
sèng víi nhau. NÕu lµm nh vËy, ngêi ®êi sÏ nh¹o b¸ng chóng ta m·i m·i.
Kh«ng ®îc sèng víi nhau coi nh còng lµ mét sù trõng ph¹t xøng ®¸ng víi
nh÷ng lçi lÇm qu¸ lín cña chóng ta ë trªn h¹ giíi. ThiÕp ®· ®îi ngµy nµy tõ
rÊt l©u råi vµ chØ ®Ó ®îc nãi víi chµng mét c©u th«i: h·y sèng sao cho tèt
trong nh÷ng ngµy s¾p tíi ®Ó bï ®¾p cho nh÷ng g× mµ chóng ta ®· g©y
ra.
MÞ Ch©u võa nãi døt c©u th× c¶ cung ®iÖn nguy nga bçng biÕn
ngay ®©u mÊt. Xung quanh v¾ng lÆng chØ cßn tr¬ l¹i mét m×nh Träng
Thñy. Chµng ©n hËn mµ lÆng c©m kh«ng nãi ®îc. VÕt nh¬ mµ chµng ®·
g©y ra cã lÏ chØ cã níc biÓn §«ng x« d¹t ngµn ®êi míi mong xãa ®îc.
Träng Thñy cø ngåi ®ã hµng chôc ngµy ®ªm. Vµ råi kh«ng biÕt tù bao
giê. Chµng ®· hãa thµnh ngêi ®¸. Sau nµy hµng mÊy tr¨m n¨m, cã ngêi
lÆn xuèng biÓn §«ng mß ngäc quý vÉn cßn nh×n thÊy mét t¶ng ®¸ h×nh
ngêi ©u sÇu khæ n·o ®ang dang hai c¸nh tay ra nh cÇu xin ai ®ã mét
®iÒu g×.
19

20. §Ò 6: KÓ l¹i mét kû niÖm s©u s¾c cña anh (chÞ) vÒ t×nh c¶m gia
®×nh, t×nh b¹n, t×nh thÇy trß theo ng«i kÓ thø nhÊt.
Bµi viÕt
- Hïng ¬i! Sao l©u thÕ? Muén häc mÊt råi.
-...?
- Tí xin lçi v× ®· ®Ó cËu ph¶i ®îi l©u. TÆng cËu nh©n ngµy sinh
nhËt.
T«i thËt bÊt ngê khi Hïng dói nhanh vµo tay t«i mét ®«i dÐp míi.
NhoÎn miÖng cêi, t«i nãi:
- Sao h«m nay bµy vÏ thÕ. CËu ®Þnh chuéc l¹i lçi lÇm h«m tríc hay
sao?
T«i nãi ra c©u Êy cèt lµ chØ nãi ®ïa th«i. Êy vËy mµ kh«ng ngê mÆt
Hïng xÞu h¼n ®i. Tr«ng cËu, t«i hèi tiÕc vÒ nh÷ng g× mµ m×nh võa míi
nãi.
C©u chuyÖn x¶y ra hai th¸ng tríc ®©y khi t«i víi Hïng tõ mét ®«i b¹n v«
cïng th©n thiÕt trë nªn ®èi nghÞch.
Hïng víi t«i kh«ng cïng xãm nhng chóng t«i lµm b¹n víi nhau tõ khi bíc
vµo líp mét. Tõ ®ã trë ®i n¨m nµo chóng t«i còng häc cïng líp víi nhau,
ngåi cïng bµn víi nhau vµ chia sÎ víi nhau tÊt c¶.
T×nh b¹n cña chóng t«i còng bëi thÕ mµ bÒn chÆt vµ th©n thiÕt l¾m.
Cuéc sèng cø thÕ tr«i ®i thËt ®Ñp nÕu kh«ng cã chuyÖn líp t«i x¶y ra liªn
tiÕp nh÷ng vô mÊt tiÒn.
Trong gÇn mét th¸ng h¬n mét triÖu ®ång bçng nhiªn kh«ng c¸nh mµ
bay. N¹n nh©n lµ gÇn chôc b¹n líp t«i, trong ®ã Hïng bÞ mÊt nhiÒu h¬n
tÊt c¶.
Kh«ng khÝ ë líp tõ h«m x¶y ra chuyÖn mÊt tiÒn bçng nhiªn trë nªn
c¨ng th¼ng. C« chñ nhiÖm råi c¶ ®oµn thanh niªn còng vµo cuéc mµ
kh«ng thÓ nµo t×m ra thñ ph¹m. ë trêng chóng t«i còng chÞu nhiÒu ¸p lùc.
Mét líp chän víi toµn nh÷ng häc sinh u tó mµ l¹i x¶y ra chuyÖn kh«ng hay
nh thÕ th× tr¸nh sao khái nh÷ng c¸i nh×n vµ sù chª bai cña c¸c b¹n líp bªn.
Cø thÕ néi bé líp t«i b¾t ®Çu lôc ®ôc. Mét sè mèi quan hÖ cã nguy c¬ r¹n
nøt vµ ®æ vì. DÉu vÉn biÕt "mét mÊt mêi ngê" nhng râ rµng kh«ng thÓ
kh«ng bùc giËn khi m×nh tù nhiªn bÞ c¶ líp hoµi nghi.
GÇn mét th¸ng ®· tr«i qua vËy mµ chuyÖn ë líp vÉn kh«ng hÒ tiÕn
triÓn. H«m Êy, vÉn nh thêng lÖ, t«i ®i häc vµ qua cæng nhµ Hïng. ThÕ
nhng míi gÆp t«i, Hïng ®· nãi:
- Cã lÏ tõ nay tao ch¼ng nªn tin ai c¶.
T«i nghe thÊy l¹, bÌn hái l¹i:
- CËu nãi thÕ nghÜa lµ sao?
Hïng l¹nh nh¹t:
- Ch¼ng sao c¶. Cã vËy mµ cßn kh«ng hiÓu hay sao?
C©u nãi cña Hïng ®¸p h¼n vµo nh©n c¸ch cña t«i. Nhng t«i cha kÞp
20

21. ph¶n øng g× th× Hïng quay ngo¾t ®Çu xe ®i th¼ng.
VËy lµ ®· râ, Hïng ®· nghi ngê c¶ b¶n th©n t«i. T«i buån l¾m, rÖu r·
®¹p xe tíi cæng trêng, c¾p cÆp vµo líp ngåi bªn ngêi b¹n th©n c¶ buæi
mµ kh«ng d¸m b¾t lêi. Mçi khi t«i trém nh×n sang, vÎ mÆt Hïng l¹i ¸nh lªn
sù bÊt cÇn vµ th¸ch thøc. Buæi häc h«m Êy tr«i qua c¨ng th¼ng, chËm
ch¹p vµ mÖt nhäc.
Tan häc, lÇn ®Çu tiªn tõ khi bíc vµo ng«i trêng míi, t«i mét m×nh ®¹p
xe véi v· vÒ nhµ. MÖt mái vµ ch¸n n¶n, t«i n»m vËt ra giêng. Ch¼ng lÏ
t×nh b¹n ®Ñp ®Ï cña chóng t«i l¹i ®æ vì mét c¸ch ®¬n gi¶n thÕ ? Kh«ng
thÓ ®îc! T«i ph¶i nghÜ vµ ph¶i lµm râ "vô ¸n" nµy ®Ó chøng minh cho sù
trong s¹ch cña m×nh vµ quan träng h¬n lµ ®Ó cøu v·n t×nh b¹n cña chóng
t«i.
Nh÷ng ngµy sau ®ã lµ nh÷ng kû niÖm rÊt buån ®èi víi t×nh b¹n cña
chóng t«i. T«i kh«ng nãi vµ nh thÕ Hïng cµng cã lý ®Ó ngê vùc gian tr¸
cña t«i. Nhng t«i kh«ng chÊp nhËn, t«i cïng mét vµi b¹n nam trong líp ®·
lËp thµnh mét nhãm quyÕt t©m ph¸ vô ¸n nµy. Kh«ng nghi ngê b¹n nµo
trong líp, chóng t«i híng mòi ®iÒu tra vµo mét sè ngêi hay qua l¹i líp m×nh.
Kh«ng ngê, chØ kh«ng ®Çy n¨m buæi häc chóng t«i ®· tãm ®îc ngay thñ
ph¹m. TÊt c¶ thÕ lµ ®· râ, thñ ph¹m lÊy c¾p tiÒn kh«ng ph¶i lµ häc sinh
cña líp t«i. Nh÷ng c¨ng th¼ng trong líp tù nhiªn kh«ng cßn n÷a, b¹n bÌ l¹i
hßa nh· vµ vui vÎ víi nhau.
Còng sau h«m Êy, Hïng ®· ®Õn tËn nhµ t«i vµ xin lçi. T«i chØ cêi vµ
n¾m chÆt hai bµn tay cña nã. T«i kh«ng bao giê ngê ®îc gi÷a t«i vµ Hïng
l¹i cã nh÷ng ngµy nh thÕ. Nhng qu¶ thùc sau tÊt c¶ nh÷ng chuyÖn nµy, t«i
l¹i c¶m thÊy cµng yªu quý nã h¬n...
- Tí... tí c¶m ¬n vµ xin lçi cËu. Tí chØ ®ïa th«i.
Hïng kh«ng nh×n th¼ng vµo t«i:
- Tí biÕt m×nh cã lçi vµ tí ©n hËn l¾m. Tí chØ mong tõ b©y giê cËu
vÉn coi m×nh lµ b¹n.
- CËu ngèc l¾m. Tí cã suy nghÜ g× ®©u! T«i an ñi.
ThÕ ®Êy kû niÖm cña t«i vµ Hïng lµ thÕ. §óng lµ h¹nh phóc lµ mét sù
®Êu tranh. Hay nãi ®óng h¬n, sau nh÷ng gian nan ta míi hiÓu hÕt ý
nghÜa cña hai tõ h¹nh phóc. T«i tù hµo vÒ ngêi b¹n cña t«i. T«i yªu quý c¶
sù ng©y th¬ vµ ch©n thµnh cña nã.
§Ò 7: C©y lau chøng kiÕn viÖc Vò N¬ng ngåi bªn bê Hoµng Giang
than thë mét m×nh råi tù vÉn. H·y kÓ l¹i c©u chuyÖn ®ã theo giäng kÓ ë
ng«i thø nhÊt hoÆc ng«i thø ba.
Bµi viÕt
Hä nhµ lau tÝa chóng t«i ®· sèng trªn bê Hoµng Giang c¶ triÖu n¨m
råi. Gia téc t«i ®· tr¶i qua bao nhiªu thÕ hÖ t«i còng kh«ng thÓ nhí. Nhng
gia ®×nh t«i thêng cã thãi quen truyÒn kÓ cho nhau nghe nh÷ng "chuyÖn
®êi" x¶y ra ë trªn s«ng mµ c¸c thÕ hÖ cha «ng cña chóng t«i tõng chøng
kiÕn. Bao nhiªu n¨m ®· tr«i qua vµ còng ®· qu¸ giµ ®Ó nhí vÒ mäi
21

22. chuyÖn, thÕ nhng t«i vÉn cßn nhí nh in c¸i ngµy bi kÞch ®Õn víi ngêi
thiÕu phô Vò N¬ng.
T«i nhí ngµy Êy t«i vÉn cßn trÎ l¾m. T«i thêng cã thãi quen thøc rÊt
khuya ®Ó kháa m×nh trong níc díi nh÷ng ®ªm tr¨ng. Níc s«ng Hoµng
Giang ban ®ªm rÊt lÆng vµ dÞu m¸t. Tr¨ng s¸ng, l¹i ®îc ®ïa giìn víi mÊy
chÞ c¸ m¬ng th× thËt lµ tháa thÝch.
H«m Êy, ®ang uèn m×nh trong níc, t«i bçng giËt m×nh khi chît nghe
cã tiÕng ai ®ang nøc në. T«i nÝn lÆng, tiÕng khãc ngµy mét râ h¬n.
Kh«ng nghi ngê g× n÷a (t«i nghÜ), ch¾c cã ai ®ã ®ang gÆp mét chuyÖn
g× ®ã rÊt ®au th¬ng. T«i quªn ngay anh níc vµ mÊy chÞ c¸ m¬ng khi b¾t
®Çu nghe giäng mét ngêi ®µn bµ than thë:
- Con l¹y trêi l¹y ®Êt, l¹y hµ b¸ díi lßng s«ng! Th©n kiÕp con khæ qu¸.
Nh÷ng mong ngµy chång chinh chiÕn xa vÒ lµ ngµy gia ®×nh ®oµn viªn
sum häp. VËy mµ c¸i mong íc Êy giê tan nh m©y nh khãi. Bao n¨m qua
con ®· ph¶i chÞu mu«n ngµn cay ®¾ng. Chång ®i chiÕn trËn n¬i xa, mét
m×nh con tÇn t¶o ch¨m mÑ giµ nu«i con nhá. Råi ®Õn khi mÑ giµ l©m
bÖnh, con l¹i ch¹y ®«n ch¹y ®¸o lo ®ñ chuyÖn thuèc thang mµ vÉn kh«ng
sao cøu ®îc. MÑ mÊt ®i, con mÊt h¼n mét nguån ®éng viªn, quan t©m,
chia sÎ. Ngay lóc Êy con ®· ph¶i tù nh¾n nhñ m×nh: Ph¶i nu«i hy väng.
TÊt c¶ mäi ®iÒu tèt ®Ñp, con ®· dµnh cho bÐ §¶n th¬ng yªu. Bao hy väng
®îc mÑ con con nu«i lín tõng ngµy, vËy mµ giê ®©y «ng trêi l¹i hay ch¬i
¸c, l¹i g©y c¶nh trí trªu mµ cíp ®i cña con tÊt c¶. Con cßn sèng ®Ó lµm
chi.
T«i nghe nh÷ng lêi than thë mµ ®au xãt cho ngêi phô n÷. Sèng ë bªn
s«ng, t«i ®· chøng kiÕn bao ®iÒu nhng cha bao giê thÊy chuyÖn nµo ®au
lßng nh vËy. §»ng sau nh÷ng c©u nãi sÇu n·o ®Õn n¸t lßng kia h¼n ph¶i
lµ mét bi kÞch lín. T«i b¨n kho¨n l¾m nhng cha kÞp suy ®o¸n ®iÒu g× th×
ngêi ®µn bµ kia l¹i khãc:
- BÐ §¶n, con yªu! MÑ thËt cã lçi víi con khi mÑ bá ®i gi÷a lóc nµy.
Nhng mÑ ®©u cã thÓ chän ®îc mét con ®êng nµo kh¸c. Bè ®· nghi ngê
sù thñy chung cña mÑ con ta. VËy lµ bao c«ng lao cña con vµ mÑ bè
®Òu ®æ ®i tÊt c¶. MÑ kh«ng thÓ sèng trong sù ngê vùc cña cha con. MÑ
kh«ng thÓ cã lçi víi bµ vµ chÊp nhËn nh÷ng g× xÊu xa mµ m×nh kh«ng
cã. MÑ cã danh dù cña sù thñy chung vµ trinh tiÕt. MÑ ph¶i gi÷ ®îc t©m
hån mÑ trong ¸nh m¾t cña nh÷ng ngêi hµng xãm. MÑ kh«ng thÓ sèng.
MÑ sÏ chÕt ®Ó thøc tØnh sù ghen tu«ng mï qu¸ng cña cha con. §¶n th¬ng
yªu! MÑ xin lçi con v× tÊt c¶.
Sau c©u nãi Êy, mÆt níc b¾t ®Çu khua ®éng m¹nh. T«i giËt m×nh vµ
bµng hoµng nhËn ra ngêi ®µn bµ ®ang dÊn th©n vÒ phÝa lßng s«ng. Yªu
th¬ng vµ o¸n giËn. Nhng chØ lµ mét c©y lau nhá bÐ, t«i kh«ng thÓ lµm ®-
îc g× h¬n. Níc b¾t ®Çu d©ng lªn ®Õn ngang ngêi råi ®Õn gÇn hÕt c¸nh
tay ngêi phô n÷. Ngêi ®µn bµ ®au khæ ®· quyÕt trÇm m×nh ®Ó gi¶i
nh÷ng oan khiªn.
Bê s«ng Hoµng Giang vÉn lÆng. Giã vÉn thæi m¸t rîi nhng tr¨ng ®·
khuÊt. Kh«ng gian tÜnh mÞch ®Õn ghª ngêi khiÕn t«i vÉn nghe vµ nghe
rÊt râ nh÷ng lêi tr¨ng trèi cuèi cïng cña ngêi phô n÷ khèn khæ kia.
22

23. - Tr¬ng Sinh chµng hìi! Chµng ®· phô c«ng cña thiÕp. Nh mét ®øa trÎ
th¬ nghÞch mét trß ch¬i mµ kh«ng cÇn suy nghÜ, chµng ®· coi thêng sù
thñy chung cña thiÕp. Nay t×nh chång nghÜa vî ®· ch¼ng thÓ dµi l©u,
thiÕp chØ mong sau c¸i chÕt nµy chµng cã thÓ thÊy nçi ®au mµ thøc
tØnh. Chµng h·y ch¨m sãc cho con, h·y nu«i d¹y ®Ó cho nã ®îc nªn ngêi.
Con xin l¹y «ng hµ b¸. Con lµ Vò N¬ng. Nay v× bÞ oan mµ ph¶i chän
t×m c¸i chÕt ®Ó gi¶i mèi oan t×nh. Th©n nµy ®· nguyÖn d©ng cho hµ b¸.
Nhng con chØ mong nÕu thùc lßng thñy chung son s¾t th× xin cho ®îc
gi¶i mèi oan t×nh nh÷ng mong Tr¬ng Sinh thøc tØnh. Nhîc b»ng con ®©y
cã chót t t×nh th× xin hµ b¸ cø ®Çy ¶i m·i m·i díi tÇng ®Þa ngôc.
MÆt s«ng Hoµng Giang ®· lÆng thinh. T«i kh«ng cßn nghe bÊt cø
mét lêi nãi hay mét ©m thanh nµo n÷a. VËy lµ hµ b¸ ®· ®ãn ngêi phô n÷
kia ®i nhÑ nhµng nhng ch¾c ch¾n kh«ng thanh th¶n.
C¶ cuéc ®êi sèng ë bªn s«ng, chøng kiÕn dßng ®êi bao thay ®æi víi
c¶ nçi buån lÉn niÒm vui. Cã nh÷ng chuyÖn t«i ®· quªn, cã nh÷ng chuyÖn
t«i cßn nhí nhng kh«ng cã chuyÖn nµo tª t¸i nh c¸i chÕt cña Vò N¬ng.
Nghe hÕt c©u chuyÖn Êy, t«i võa giËn anh chång, l¹i võa th¬ng cho ngêi
vî. Hä yªu th¬ng nhau råi l¹i tù g©y nh÷ng ®au ®ín cho nhau. Bao n¨m ®·
tr«i qua, nçi oan cña Vò N¬ng còng ®· ®îc chÝnh ngêi chång kia gi¶i. ThÕ
nhng cho ®Õn tËn h«m nay t«i vÉn kh«ng hiÓu ®îc con ngêi thËt vÜ ®¹i
vµ cao c¶ biÕt bao nhng t¹i sao vÉn cã nh÷ng lóc hä Ých kû vµ nhá nhen
lµm vËy?
§Ò 8: Hãa th©n vµo nh÷ng que diªm kÓ l¹i c©u chuyÖn theo diÔn
biÕn vµ kÕt thóc cña truyÖn C« bÐ b¸n diªm (hoÆc diÔn biÕn sù viÖc t-
¬ng tù, nhng kÕt thóc kh¸c).
Bµi viÕt
Trêi ®· tèi, cöa sæ mäi nhµ ®Òu s¸ng rùc ¸nh ®Ìn vµ trong phè sùc
nøc mïi ngçng quay. Gi©y phót ®ãn giao thõa s¾p ®Õn. VËy mµ chóng
t«i vÉn cïng c« bÐ téi nghiÖp rong ruæi qua tõng con phè. Chóng t«i tù
nhñ h·y n»m yªn, n»m yªn vµ cÇu nguyÖn ®Ó tÊt c¶ chóng m×nh sÏ ®i vÒ
nhµ ai ®Êy. ChØ cã vËy vµ chØ cã vËy th«i, c« chñ míi ®îc vÒ nhµ ®Ó
®ãn TÕt trong Êm cóng.
ThÕ nhng thËt o¸i o¨m thay. §ªm ba m¬i, ai cßn ®i mua diªm lµm chi
n÷a. Giê nµy hä ®· yªn æn c¶ råi. Hä ®ang ngåi bªn lß sëi vµ chê ®Õn giê
ph¸ cç. Chóng t«i biÕt vËy vµ c¶ c« chñ nhá téi nghiÖp cña chóng t«i còng
thÕ. Nhng c« vÉn cø ®i, lang thang trong rÐt mít vµ hy väng. NiÒm hy
väng Êy trong c¸i ®ªm nay thËt qu¸ nhá nhoi. VËy mµ nã chØ chùc chê
®Ó tan biÕn mÊt.
Trêi ®· vÒ khuya. Vµ chóng t«i c¶m thÊy ®«i bµn tay cña c« chñ ®ang
cøng l¹i. C« dõng l¹i vµ ngÉm nghÜ vÒ mét ®iÒu g× ®ã. Bçng ®ét nhiªn,
c« rót mét trong sè chóng t«i ra vµ quÑt s¸ng. Anh b¹n cña chóng t«i bÐn
löa rÊt nhanh lo¸ng qua råi biÕn ®i trªn nÒn than hång rùc. Chóng t«i
kh«ng biÕt c« bÐ nghÜ g× nhng ¸nh m¾t c« bÐ rÊt vui vµ h×nh nh miÖng
c« cßn ¸nh lªn c¶ mét nô cêi th× ph¶i.
23

24. C« bÐ duçi ch©n ra nhng ®ê ®Én nh×n que diªm vôt t¾t. C« l¹i bÇn
thÇn vµ suy nghÜ håi l©u. Ch¾c c« bÐ ®ang lo kh«ng b¸n ®îc diªm, vÒ
nhµ sÏ bÞ cha chöi m¾ng.
ThÕ råi, m¹nh mÏ h¬n, c« l¹i quÑt löa anh b¹n thø hai. Löa l¹i ch¸y vµ
s¸ng rùc. ¸nh m¾t c« bÐ l¹i vui lªn. Khu«n mÆt ®á hång r¹ng rì. Nhng
kh«ng ®Çy mét phót sau, anh b¹n t«i vôt t¾t. Tríc mÆt c« bÐ chØ cßn lµ
nh÷ng bøc têng l¹nh lÏo, dµy ®Æc, tèi t¨m. Phè x¸ vÉn v¾ng teo vµ l¹nh
buèt. TuyÕt phñ tr¾ng xãa, giã bÊc vi vu vµ mÊy ngêi kh¸ch qua ®êng
quÇn ¸o Êm ¸p véi v· ®i ®Õn n¬i hß hÑn.
C« chñ kh«ng cßn nghÜ vÒ cha. C« kh«ng cßn sî. C« quÑt thªm mét
que diªm n÷a. LÇn nµy c¶m gi¸c nh anh b¹n cña chóng t«i bèc ch¸y l©u
h¬n. NiÒm vui còng dõng l¹i trªn khu«n mÆt cña c« chñ t«i l©u h¬n ®«i
chót. Kh«ng biÕt lóc nµy c« bÐ ®ang nghÜ ®Õn c¸i g×, ®Õn c©y th«ng
N«-en hay ®Õn ngêi bµ yªu quý.
C« bÐ l¹i quÑt thªm mét que diªm n÷a. Mét ¸nh s¸ng xanh táa ra xung
quanh. C« bÐ cêi vµ reo lªn h¹nh phóc:
- Bµ ¬i! Cho ch¸u ®i víi! Ch¸u biÕt r»ng diªm t¾t th× bµ còng biÕn ®i
mÊt nh lß sëi, ngçng quay vµ c©y th«ng N«-en ban n·y. Nhng xin bµ ®õng
bá ch¸u ë n¬i ®©y. Tríc khi bµ vÒ víi Thîng ®Õ chÝ nh©n, bµ ch¸u ta ®·
tõng sung síng biÕt nhêng nµo. D¹o Êy bµ tõng chñ ch¸u r»ng nÕu ch¸u
ngoan ngo·n, ch¸u sÏ ®îc gÆp l¹i bµ. Bµ ¬i! Ch¸u van bµ, bµ xin víi Thîng
®Õ chÝ nh©n cho ch¸u vÒ víi bµ. Ch¾c Ngêi kh«ng tõ chèi ®©u.
Anh b¹n thø t cña chóng t«i vôt t¾t. ThÕ lµ c¸i ¶o ¶nh rùc s¸ng trªn
khu«n mÆt c« chñ nhá còng biÕn mÊt lu«n. Nhng c« b¾t ®Çu l«i ra tÊt
c¶ chóng t«i vµ quÑt s¸ng. Dêng nh c« chñ cña chóng t«i ®ang muèn nÝu
kÐo mét ®iÒu g×. Chóng t«i nèi nhau chiÕu s¸ng nh gi÷a ban ngµy. Vµ
chóng t«i nhËn ra trªn khu«n mÆt kia ®ang në ra mét nô cêi m·n nguyÖn.
Mét xã têng bçng vôt s¸ng lªn nhng còng chØ mét phót sau nã l¹i trë vÒ víi
c¸i tèi t¨m l¹nh lÏo. Chóng t«i ®· th¾p lªn nh÷ng tia s¸ng cuèi cïng cßn c«
chñ cña chóng t«i th× bçng nhiªn gôc xuèng. Cã lÏ c« mÖt qu¸. C« ®·
kh«ng ¨n vµ kh«ng nghØ suèt nh÷ng ngµy qua nªn ch¾c b©y giê ®ang
®ãi l¶. Chóng t«i th¬ng c« chñ qu¸ vµ cÇu mong sao cho ®ªm giao thõa
qua thËt lµ nhanh.
S¸ng ngµy mïng mét, tuyÕt vÉn phñ kÝn mÆt ®Êt, nhng mÆt trêi lªn,
trong s¸ng vµ chãi chang trªn bÇu trêi xanh nhît. Chóng t«i - nh÷ng que
diªm cßn sãt l¹i trong tói cña c« chñ ®ªm qua bçng nghe thÊy tiÕng gäi
cña mét ngêi phô n÷:
- Ch¸u bÐ ¬i! Ch¸u bÐ ¬i! Ch¸u lµ con c¸i nhµ ai mµ ra n«ng nçi thÕ
nµy.
Ngêi ®i ®êng còng b¾t ®Çu xóm l¹i. Hä tß mß ®o¸n vµ ng¾m nghÝa
c« g¸i cã ®«i m¸ hång vµ ®«i m«i ®ang cêi mØm n»m gi÷a nh÷ng bao
diªm, trong ®ã cã mét bao ®· ®èt hÕt h¼n. Ngêi ®µn bµ khi n·y rÏ ®¸m
®«ng ra ®Ó chen vµo. Tay bµ mang theo mét cèc s÷a ®ang cßn nãng vµ
mét chiÕc ¸o l«ng cõu ®ang cßn míi. Uèng mét c¸ch khã kh¨n vµi ngôm
s÷a, c« chñ ®· m¬ mµng tØnh l¹i. MÊy ngêi ®µn «ng gióp ngêi phô n÷ ®a
c« chñ vÒ mét ng«i nhµ nhá råi hä t¶n m¸c ®i ch¬i. B©y giê c« chñ ®·
24

25. tØnh h¼n vµ ®ang ngåi bªn lß sëi.
- Ch¸u c¶m ¬n bµ! C« chñ nãi.
Ngêi phô n÷ nhanh nh¶u ®¸p:
- Kh«ng cã g× ®©u ch¸u ¹! Nh×n ch¸u ta ®· ®o¸n ra tÊt c¶ mäi viÖc råi.
Ta còng buån nh ch¸u. Tríc ®©y ta còng cã mét c« ch¸u g¸i nhng Thîng
®Õ chÝ nh©n ®· ríc nã ®i. Giê ta gÆp ch¸u ®©u ph¶i ch¨ng lµ Thîng ®Õ
th¬ng ta mµ tr¶ cho ta ®øa ch¸u. Ta tuy nhá nhng rÊt réng lßng th¬ng.
NÕu ch¸u muèn, ch¸u cã thÓ ë ®©y víi ta lµm b¹n.
C« bÐ kh«ng ®¸p lêi ngêi phô n÷. M¾t c« bÐ rng rng nh×n nh÷ng
b«ng tuyÕt ®ang r¬i tr¾ng xãa ngoµi khung cöa. Nhng råi bçng nhiªn c«
quay l¹i, sµ vµo vßng tay ©u yÕm cña ngêi thiÕu phô vµ nøc në: Bµ ¬i! Bµ
¬i! Bµ th¬ng ch¸u mµ trë vÒ víi ch¸u thËt hay sao!
§Ò 9: Lª-nin nãi: "T«i kh«ng sî khã, kh«ng sî khæ, t«i chØ sî nh÷ng
phót yÕu mÒm cña lßng t«i. §èi víi t«i chiÕn th¾ng b¶n th©n lµ chiÕn
th¾ng vÎ vang nhÊt". B»ng vèn sèng vµ kinh nghiÖm, h·y kÓ mét c©u
chuyÖn "VÒ mét häc sinh tèt, ph¹m mét sè sai lÇm nhng ®· kÞp thêi tØnh
ngé, chiÕn th¾ng b¶n th©n".
Bµi viÕt
Khi t«i tiÔn anh b¹n cña t«i - ngêi mµ t«i sÏ kÓ cho c¸c b¹n nghe vÒ
cuéc ®êi anh Êy, ®Õn mét ng«i trêng míi, t«i ®· hái: "Anh nghÜ g× vÒ
nh÷ng viÖc ®· qua". Anh ®· tr¶ lêi t«i mµ kh«ng hÒ ngîng nghÞu: "T«i xÊu
hæ. Nhng ph¶i biÕt xcÊu hæ míi ®øng lªn vµ ®i ®îc". T«i nÓ phôc anh ë
c©u nãi Êy sau tÊt c¶ nh÷ng g× ®· x¶y ra víi ®êi anh.
H¶i - tªn cña anh, lµ mét ®øa con ngoan thùc sù. Nhµ anh nghÌo vµ
lam lò l¾m. Bè mÑ anh ®Òu vÊt v¶ nhng hä l¹i ch¼ng hîp nhau. Cßn hä
kh«ng hîp v× lý do g×, t«i còng kh«ng biÕt n÷a. Gia ®×nh vèn ®· kh«ng
yªn æn nªn H¶i ph¶i võa häc võa ch¨m chót cho c«ng viÖc gia ®×nh vµ lo
l¾ng cho c« em g¸i cha ®Çy s¸u tuæi. C«ng viÖc bï ®Çu nh thÕ nhng H¶i
lµ mét häc sinh rÊt kh¸. H¶i häc tèt tÊt c¶ c¸c m«n vµ lµ mét häc sinh cã
nhiÒu triÓn väng (xin nãi thªm ë vïng quª nghÌo khæ nh quª t«i, mét häc
sinh võa lam lò l¹i võa häc giái nh anh lµ rÊt hiÕm).
ChÝn n¨m häc cÊp mét vµ cÊp hai tr«i qua nhanh chãng. Vµ còng
ngÇn Êy n¨m v× c«ng viÖc gia ®×nh mµ H¶i bá mÊt ®i bao nhiªu m¬ íc.
§Æt ch©n vµo ®Õn cÊp ba, H¶i ®· lín nhng l¹i b¾t ®Çu kh«ng chÞu ®îc
nh÷ng ¸p lùc cña xung quanh. Bè cña anh ngµy cµng qu¸ ®¸ng khiÕn anh
kh«ng cßn ®ñ søc vît qua nçi khæ. H¶i b¾t ®Çu nhôt chÝ, häc hµnh sa
sót vµ ch¸n n¶n. H¶i l× ra råi dÇn dÇn nÐ tr¸nh ®i nh÷ng lêi ®éng viªn an
ñi cña mäi ngêi.
Nh÷ng buæi häc b¾t ®Çu ®øt qu·ng. B¹n bÌ th× kh«ng hiÓu v× sao
anh quen biÕt vµ th©n thiÕt víi nh÷ng ®¸m du c«n. Giê ®©y kh«ng ph¶i lµ
nh÷ng gèc c©y nhiÒu bãng m¸t - n¬i ngµy xa H¶i tranh thñ tõng phót ®Ó
ra ®äc s¸ch, mµ n¬i ®Õn cña anh lµ nh÷ng qu¸n game. H¶i trèn tr¸nh vµ
mÊt ®i tÊt c¶ niÒm tin (chø cßn g× lµ niÒm c¶m phôc) cña b¹n bÌ vµ cña
c¶ ngêi thÇy ®¸ng mÕn lu«n hÕt lßng víi H¶i.
25

26. Mét th¸ng, hai th¸ng råi mÊy th¸ng tr«i qua, H¶i cµng ngµy cµng sa lÇy
vµo lêi biÕng. M¶i ch¬i vµ rÊt cÇn tiÒn. H¶i bÞ lò du c«n bµy cho trß trém
c¾p. §èi tîng mµ anh híng ®Õn Êy chÝnh lµ chiÕc xe míi nhÊt cña mét
b¹n líp m×nh. H¶i ®· lªn kÕ ho¹ch vµ lµm vô Êy rÊt "ngon" khiÕn b¸c b¶o
vÖ ph¶i mét phen khæ së. ThÕ nhng mÊy ngµy sau, ngêi ta thÊy tªn kÎ
trém d¾t chiÕc xe kia ®i th¼ng vµo phßng thÇy HiÖu trëng. Kh«ng biÕt
cËu bÐ kia ®· nãi g× nhng sau ®ã H¶i ®i vÒ líp råi h«m sau anh nghØ
h¼n.
Còng chÝnh h«m Êy, thÇy HiÖu trëng ®Õn líp chóng t«i. ThÇy ®·
kÓ l¹i toµn bé chuyÖn lÊy c¾p xe cña H¶i. Th× ra, H¶i ph¶i lÊy trém xe
v× ®· nî mét mãn tiÒn kha kh¸ ë nh÷ng chç hay qua l¹i ch¬i bêi. Lý ra,
lÊy xe xong, cËu ph¶i mang xe ®i b¸n. ThÕ nhng, cËu l¹i mang xe
th¼ng vÒ nhµ. H¶i ®· thó thùc: khi lÊy xe xong cËu b¾t ®Çu ©n hËn.
Nhng v× sÜ diÖn, cËu kh«ng quay l¹i tr¶ ngay. Mang xe vÒ nhµ bµ
ngo¹i ®Ó mÊy h«m vµ ®µnh nãi dèi lµ xe mîn. ThÕ nhng ®ã còng lµ
nh÷ng ngµy l¬ng t©m cña H¶i kh«ng ngít d»ng co. Anh muèn b¸n qu¸ch
nã ®i ®Ó l¹i ch¬i bêi tiÕp cho quªn ®i tÊt c¶. ThÕ nhng anh l¹i nghÜ,
nÕu m×nh lµm nh thÕ th× còng cã nghÜa lµ m×nh b¸n ®i nh©n c¸ch
cña m×nh, b¸n ®i tÊt c¶ nh÷ng g× mµ m×nh ®· cã. Mét mÆt anh muèn
®îc gi¶i tho¸t ngay nhng mÆt kh¸c l¹i lo, l¹i sî. Cø thÕ, suèt mÊy ngµy
H¶i ®· ph¶i tù c¾n nh¸ l¬ng t©m vµ ch¾c ph¶i gian nan l¾m anh míi vît
qua ®îc chÝnh m×nh. Vµ ph¶i ch¨ng còng chÝnh v× sù thµnh thËt vµ
dòng c¶m cña anh nªn thÇy HiÖu trëng ®· lµ ngêi ®Çu tiªn réng lßng
tha thø cho anh.
Nh÷ng ngµy sau ®ã cßn lµ mét qu·ng dµi vµ khã kh¨n tét cïng víi
H¶i. C¸i gi¸ ®¾t nhÊt cho nh÷ng hµnh ®éng d¹i dét cña anh (chÝnh anh
nãi thÕ) lµ nh÷ng c¸i nh×n e ng¹i vµ xa l¸nh cña mäi ngêi. H¶i ®· ©n hËn
vµ khæ t©m nhiÒu l¾m trªn con ®êng trë vÒ víi chÝnh b¶n th©n m×nh.
ThÕ råi qu¸ khø mªnh mang còng cã ngµy khÐp l¹i. H¶i ®· lÊy l¹i niÒm
tin b»ng søc häc vµ b»ng sù cói ®Çu thËt sù. Mäi ngêi ®Òu ®· nhËn ra
vµ réng lßng tha thø cho anh.
Chóng t«i võa míi chia tay H¶i. Anh ®· vît qua nhiÒu häc sinh giái kh¸c
®Ó tù t×m cho m×nh mét t¬ng lai. Giê ®©y H¶i ®· kh«ng cßn ph¶i lo võa
kiÕm tiÒn võa häc n÷a. Víi riªng t«i, t«i rÊt tin vµo nghÞ lùc vµ sù cè g¾ng
cña anh. Mét con ngêi ®· dòng c¶m vît qua nh÷ng ham muèn tÇm thêng
cña b¶n th©n, dòng c¶m ®èi diÖn víi lçi lÇm h¼n ph¶i lµ mét ngêi biÕt
c¸ch ®Ó vît qua nh÷ng khã kh¨n kh¸c lín h¬n. T«i tin vµo H¶i, tin vµo sù trë
vÒ m·i m·i cña con ngêi ch©n thËt trong anh.
§Ò 10: "T«i tªn lµ Oanh liÖt. C¸i tªn nµy cËu chñ ®Æt cho t«i nhê nh÷ng
trËn ®Êu oanh liÖt cña t«i trªn c¸c síi chäi trong lµng. VËy mµ giê ®©y, cËu
chñ l¹i bá r¬i t«i ®Ó ch¹y theo nh÷ng trß ch¬i míi".
Dùa theo nh÷ng lêi t©m sù trªn, h·y viÕt mét truyÖn ng¾n - b»ng
giäng kÓ ë ng«i thø nhÊt - kÓ vÒ sè phËn vµ nçi niÒm cña mét con gµ
chäi.
Bµi viÕt
26

27. T«i tªn lµ Oanh liÖt. V©ng c¸i tªn nµy cËu ®· ®Æt cho t«i ®óng vµo c¸i
ngµy t«i h¹ gôc ®èi ph¬ng ®Ó v¬n lªn lµm b¸ chñ trªn síi chäi gµ. ¤i c¸i
ngµy huy hoµng Êy ®èi víi t«i sao mµ ®¸ng nhí biÕt bao. VËy mµ giê ®©y,
qu¸ khø cña t«i m·i m·i chØ lµ qu¸ khø.
T«i sinh ra trong mét gia ®×nh ®«ng ®óc cã tíi trªn díi chôc anh em.
MÑ t«i hiÒn lµnh vµ ch¨m chØ. Bµ thêng rong ruæi ®i rÊt nhiÒu n¬i ®Ó
kiÕm vÒ cho anh em chóng t«i nh÷ng miÕng måi th¬m ngon vµ bæ. Nhê
mÑ mµ anh em chóng t«i ®øa nµo ®øa nÊy ®Òu cã d¸ng vãc vµ søc kháe
kh¸c thêng. Tõ khi cßn rÊt nhá, chóng t«i ®· ®îc dù b¸o sÏ trë thµnh nh÷ng
chiÕn binh hïng m¹nh.
Thùc ra ngêi ®Ó l¹i cho anh em chóng t«i nhiÒu Ên tîng h¬n c¶ l¹i lµ
bè cña t«i. Khi cßn trÎ bè t«i hïng tr¸ng vµ oai phong l¾m. Nghe nãi bè t«i
®· tõng qua tay nhiÒu «ng chñ vµ giµnh ®îc nhiÒu gi¶i thëng trªn kh¾p
c¸c síi gµ. Khi bè t«i s¾p kh«ng thi ®Êu n÷a, anh em chóng t«i còng ®îc
xem «ng lªn ®µi vµi trËn n÷a. Nh÷ng trËn Êy «ng ®Òu th¾ng c¶ vµ qu¶
thùc «ng ®· trë thµnh mét tÊm g¬ng lín, trë thµnh niÒm kiªu h·nh cho c¶
gia téc chóng t«i.
Anh em t«i lín lªn tÊt c¶ ®Òu ®i theo con ®êng cña bè. ¤ng còng
chÝnh lµ ngêi d¹y anh em chóng t«i nh÷ng thÕ ®¸nh ®Çu tiªn. Bao giê
còng vËy, ®· thµnh lÖ, cø mét anh em nµo ®ã trong gia ®×nh cña t«i s¾p
®i theo mét «ng chñ míi th× bè míi truyÒn cho nh÷ng thÕ ®¸nh tuyÖt vêi
®Ó chiÕn ®Êu vµ ®Ó hé th©n. Ngµy t«i ®i theo chñ míi, bè còng d¹y t«i
®iÒu ®ã.
¤ng chñ cña t«i nghe ®©u lµ mét ngêi ham mª gµ chäi l¾m. ¤ng ®·
tõng ®i kh¾p n¬i ®Ó chän gµ vµ t«i còng cha hiÓu lý do nµo khiÕn «ng
chñ l¹i chän lùa gia ®×nh cña chóng t«i. T«i cø nghÜ «ng chñ t«i giµ l¾m
thÕ nhng khi gÆp t«i míi biÕt «ng cßn rÊt trÎ vµ v× thÕ, tõ ®Êy ®Ó cho
th©n thiÕt t«i ®æi gäi «ng lµ cËu chñ.
Ngµy ®Çu tiªn vÒ nhµ míi, cËu chñ rÊt ch¨m chót cho t«i. CËu cho t«i
ë trong mét ng«i nhµ réng r·i vµ tho¸ng m¸t. T«i nghÜ nã thËt xøng ®¸ng
víi c¸i vãc d¸ng vµ sù oai vÖ cña t«i. §óng mét th¸ng sau ®ã, t«i bíc vµo
mét síi chäi chÝnh thøc lÇn ®Çu tiªn. H«m Êy t«i gÆp mét cËu choai
hung h¨ng l¾m. CËu ta to kháe vµ lùc lìng h¬n t«i nhng nh÷ng miÕng ®ßn
th× xem ra dë Ñc. ChÝnh v× thÕ mµ chØ cha ®Çy ba hå ®Êu, t«i ®· h¹
gôc cËu choai kia.
H«m Êy cËu chñ hÝ höng vµ vui mõng l¾m. CËu ®· bÕ t«i ®i ®Ó
khoe mÏ kh¾p víi b¹n bÌ. CËu nãi cËu tin t«i sÏ lµ mét con chäi oanh liÖt
nhÊt. Nghe nh÷ng lêi nÞnh nät cña cËu chñ, t«i kiªu h·nh l¾m.
KÓ tõ ngµy Êy, tuÇn nµo t«i còng tung hoµnh trªn c¸c síi chäi kh¾p ®ã
®©y. CËu chñ qu¶ lµ ngêi ®i nhiÒu vµ biÕt nhiÒu n¬i thËt. Nh÷ng lÇn
cïng cËu chñ ®i chu du nh thÕ, t«i ®· tha hå häc ®îc thªm nhiÒu miÕng
®¸nh kh¸c nhau. Kinh nghiÖm trËn m¹c cña t«i ngµy cµng thªm dµy d¹n.
Thó thùc trong nh÷ng lÇn ra qu©n Êy, cã trËn t«i h¹ gôc ®èi thñ rÊt nhanh
nhng cã trËn t«i còng suýt n÷a th× toi m¹ng. Nhng trong tÊt c¶ nh÷ng lÇn
nh thÕ, nhê nh÷ng miÕng ®¸nh gia truyÒn, cuèi cïng t«i ®Òu ®· ¸p ®¶o ®-
îc ®èi ph¬ng.
27

28. Trong ®êi chiÕn, ®· dù bao nhiªu lÇn, t«i còng kh«ng nhí. Nhng cã hai
trËn ®Êu mµ t«i kh«ng thÓ nµo quªn. TrËn thø nhÊt lµ trËn tranh gi¶i qu¸n
qu©n víi mét anh chäi næi danh ®· tõng ½m c¸i gi¶i Êy mét n¨m vÒ tríc.
Nghe ®©u, ngêi ta gäi anh lµ Hïng x¸m. Vµ qu¶ thùc khi m¹nh, thÕ ®¸nh
cña h¾n ta d÷ thËt. Mçi lÇn h¾n ta vç c¸nh vung ch©n lµ mét lÇn ®èi ph-
¬ng ph¶i tèi t¨m mÆt mòi, nhng khi yÕu h¾n ta l¹i thñ thÕ rÊt v÷ng vµng.
Nghe nãi mÊy anh b¹n tríc ®©y cña t«i ®Òu bÞ nã ®¸nh cho tµn phÕ.
H«m Êy, trêi n¾ng rÊt to. T«i víi nã ®¸nh ®· hÕt bèn hå mµ kh«ng
ph©n chia th¾ng b¹i. Hai bªn ®Òu mÖt lö, chØ cßn tinh thÇn lµ vÉn v÷ng
vµng th«i. Sang hiÖp thø n¨m, t«i bÞ Hïng x¸m cùa cho to¸c ®Çu ch¶y
m¸u. Nhng nghÜ ®Õn danh dù cña cha t«i, t«i ®· quyÕt dïng miÕng ®¸nh
hiÓm cuèi cïng. Êy lµ miÕng ®¸nh mµ bè t«i ®· d¹y tríc khi t«i vÒ nhµ cËu
chñ. Bè t«i dÆn kü nÕu kh«ng thùc sù r¬i vµo lóc l©m nguy, t«i kh«ng ®îc
phÐp dïng thÕ ®ã. Qu¶ nhiªn thÕ ®¸nh thËt lµ hiÓm ¸c. ChØ cÇn vung ra
hai cùa, t«i ®· lÊy ®i ®«i m¾t cña ®èi ph¬ng. TrËn chiÕn h«m Êy kÕt
thóc, phÇn th¾ng thuéc vÒ t«i nhng t«i ch¼ng lÊy g× lµm vui mõng l¾m.
Sau lÇn Êy, t«i yÕu h¼n ®i. Hai th¸ng sau, t«i theo cËu chñ lao vµo
mét cuéc th¸ch ®Êu. Nhng lÇn nµy t«i b¹i rÊt nhanh bëi mét tay mÆt
mµy cßn non choÑt. TrËn ®Êu kÕt thóc nhanh vµ cËu chñ th× v« cïng
thÊt väng. Sau trËn Êy, ®Õn mét th¸ng sau t«i ch¼ng thÊy cËu chñ ®Ó ý
®Õn t«i. T«i nghÜ ch¾c cËu kh«ng cßn dïng t«i n÷a. Giê ®©y ch¾c cËu
l¹i ®i t×m mét chó choai kh¸c thay t«i. Nhng kh«ng, cËu chñ kh«ng ch¬i
gµ chäi n÷a. Nghe nãi cËu cã nhiÒu trß ch¬i míi ham thÝch h¬n c¬. CËu
thêng ®i tõ rÊt sím vµ vÒ rÊt muén. H·n h÷u l¾m cËu míi rÏ qua vøt vµi
n¾m g¹o cho t«i nhng l¹i ch¼ng thÌm ngã ngµng g×.
Cuéc sèng cña t«i cø thÕ tr«i ®i buån tÎ vµ ch¸n n¶n. Giê ®©y, t«i
kh«ng l©m trËn n÷a vµ còng ch¼ng ®îc sèng nh÷ng ngµy cã ý nghÜa nh
cña cha t«i. T«i ®ang n»m ®©y vµ chê ®îi. T«i m¬ vÒ qu¸ khø vµ chê ®îi
vÒ mét ®iÒu tåi tÖ sÏ ®Õn ë t¬ng lai. ¤i c¸i kÕt côc cho mét chiÕn binh
oanh liÖt thËt lµ buån tÎ. T«i kh«ng tr¸ch giËn vµ ®©u cã quyÒn tr¸ch giËn
cËu chñ t«i. Cuéc ®êi cña t«i dµnh cho chiÕn trËn. Vµ khi kh«ng cßn søc
mµ ®¸nh nhau ®îc n÷a th× sù tån t¹i cña t«i còng ®©u cã Ých chi. Víi t«i
hiÖn t¹i thËt lµ ®¸ng tiÕc nhng mét qu¸ khø oai hïng còng ®ñ ®Ó t«i c¶m
thÊy tù hµo vµ kiªu h·nh víi cha t«i.
§Ò 11: S¸ng t¸c mét truyÖn ng¾n (theo ®Ò tµi tù chän) mang ý
nghÜa x· héi, cã t¸c dông gi¸o dôc thiÕt thùc ®èi víi tuæi trÎ hiÖn nay.
Bµi lµm
Vë cña c¸c con ®©u?
N¨m t«i 13 tuæi, bè gäi t«i vµ hai cËu em trai vµo phßng ®äc s¸ch. T«i
rÊt lÊy lµm høng chÝ. Gäi lµ phßng ®äc s¸ch nhng chóng t«i biÕt thõa nã
lµ phßng trß ch¬i, n¬i nh÷ng “ngêi ®µn «ng” thêng cïng ®ua xe, c©u c¸
nhùa hoÆc xem phim.
- Mçi ®øa mang mét cuèn vë vµ mét c¸i bót tíi ®©y! – Bè ra lÖnh ngay
khi chóng t«i võa bíc tíi cöa phßng.
28

29. Chóng t«i ®øng s÷ng nh×n nhau lo l¾ng! Yªu cÇu cña bè nghe rÊt
bÊt thêng vµ ®¸ng e ng¹i – cø nh lµ s¾p lµm bµi tËp Êy.
Khi ®· t×m ®îc vë vµ bót cho m×nh, quay l¹i “phßng ch¬i”, chóng t«i
thÊy bè ®· bµy s½n bµn víi ba c¸i ghÕ nhùa, kÌm theo mét tÊm b¶ng lín
treo trªn têng. Bè chØ chóng t«i ngåi vµo ghÕ nhùa, chø kh«ng ph¶i lµ c¸i
ghÕ ®Öm b«ng ªm ¸i, dï nã chØ c¸ch chóng t«i cã mét gang tay.
- Bè muèn c¸c con ph¶i tËp trung hÕt søc, bè nãi nh mét buæi kinh
doanh - ®ã lµ lý do c¸c con cÇn ngåi ghÕ nhùa, chø kh«ng ph¶i lµ ghÕ
®Öm b«ng!
Ngay lËp tøc chóng t«i rªn lªn:
- MÑ ®©u råi ¹? Hay lµ chóng ta ®îi mÑ! – cËu em ót tÝnh kÕ ho·n
binh.
- Cã l©u kh«ng ¹? – CËu em kÕ t«i thë dµi.
T«i th× chØ ngåi im lÆng trªn ghÕ nhùa cøng ®¬.
- MÑ ®i chî ph¶i vµi tiÕng n÷a míi vÒ, vµ viÖc nµy kh«ng liªn quan
®Õn mÑ, bè nãi. - Vµ viÖc nµy kÐo dµi bao l©u lµ tuú thuéc ë c¸c con.
C¸c con cµng hîp t¸c th× chóng ta cµng hoµn thµnh nhanh chãng. HiÓu
kh«ng?
- Råi ¹! Chóng t«i ®¸p l¹i uÓ o¶i.
- Tõ b©y giê chóng ta sÏ cã buæi häc vµo c¸c s¸ng thø b¶y. ChØ
“nh÷ng ngêi ®µn «ng” chóng ta mµ th«i. Bè sÏ d¹y c¸c con nh÷ng g× bè ®·
häc vÒ cuéc sèng. §ã lµ tr¸ch nhiÖm cña bè ®Ó chuÈn bÞ cho c¸c con
thµnh nh÷ng ngêi ®µn «ng - nh÷ng ngêi sÏ ®ãng gãp cho céng ®ång vµ
cho c¶ thÕ giíi. Tr¸ch nhiÖm nµy, bè thÊy rÊt quan träng vµ nghiªm tóc.
T«i ng¾t lêi:
- Bè sÏ d¹y bän con mäi ®iÒu vÒ cuéc sèng ¹?
- TÊt c¶ nh÷ng g× cã thÓ.
- Nhng nh thÕ th× m·i m·i còng kh«ng häc hÕt!
- Cã thÓ…- Bè nãi nhá, vÎ suy nghÜ, råi b¾t ®Çu viÕt lªn b¶ng - cã
thÓ l¾m…
Trong suèt ba n¨m, dï khoÎ hay èm, bè vÉn gi÷ ®óng lÞch d¹y chóng
t«i vÒ kÜ n¨ng vµ nh÷ng øng xö ®êi sèng vµo thø b¶y hµng tuÇn. Bè d¹y
rÊt nhiÒu: VÖ sinh c¸ nh©n, tuæi dËy th×, c¸c nghi thøc x· giao, c¸ch ®èi
xö b×nh ®¼ng, sù kÝnh träng ngêi giµ, t«n träng nh÷ng ngêi phô n÷, ®¹o
®øc nghÒ nghiÖp, qu¶n lý tiÒn nong, tr¸ch nhiÖm víi céng ®ång… Chóng
t«i viÕt kÝn hÕt cuèn vë nµy ®Õn cuèn vë kh¸c.
N¨m nay, t«i ®· 16 tuæi vµ ®· trë thµnh mét häc sinh Trung häc phæ
th«ng, nh÷ng bµi häc ®· bít dÇn ®i. T«i vµ c¸c em còng ®· lín lªn dÇn.
Chóng t«i b¾t ®Çu bËn rén vµ còng b¾t ®Çu vÊp v¸p víi nh÷ng khã kh¨n.
Nh÷ng lóc Êy, chóng t«i thêng ngåi l¹i, nghÜ tíi nh÷ng ®iÒu bè cho ghi
trong vë ngµy xa, v× nh÷ng ®iÒu Êy tríc ®©y bè ®· tõng nh¾c tíi.
Míi ®©y, bè gäi riªng t«i ra vµ nãi:
- Bè sÏ d¹y con ®Õn khi con 18 tuæi, phÇn cßn l¹i cña “bµi häc” con
29

30. b¾t ®Çu ph¶i tù gom nhÆt trong cuéc sèng mµ th«i!
T«i khoanh tay lÔ phÐp:
- Tha bè! Giê ®©y con ®· hiÓu nh÷ng viÖc lµm cña bè tõ tríc ®Õn
nay. Con chØ mong sau nµy mçi khi ®i xa trë vÒ, bè l¹i ch÷a nh÷ng bµi
tËp vÒ cuéc sèng hÕt søc phong phó nµy cho con.
§Ò 12: So s¸nh lêi nãi, cö chØ, hµnh ®éng cña hai nh©n vËt §am S¨n
vµ Mtao Mx©y. H·y nhËn xÐt vÒ c¸ch ®¸nh gi¸ kh¸c nhau cña t¸c gi¶ d©n
gian ®èi víi hai nh©n vËt nµy.
Bµi viÕt
§am S¨n lµ bé sö thi næi tiÕng, lµ niÒm tù hµo cña nh©n d©n T©y
Nguyªn. §am S¨n lµ nh©n vËt chÝnh lµ ®¹i diÖn, biÓu trng cho søc m¹nh
cña c¸c céng ®ång ngêi T©y Nguyªn trong buæi ®Çu x©y dùng vµ b¶o vÖ
bu«n lµng. V× thÕ, ngêi T©y Nguyªn dïng nh÷ng ng«n tõ, h×nh ¶nh ®Ñp
nhÊt ®Ó ca ngîi sù dòng m·nh cña chµng.
Trong ®o¹n trÝch nµy, hai nh©n vËt Mtao Mx©y vµ §am s¨n ®Òu ®îc
t¶ b»ng ng«n ng÷ hµo s¶ng cña sö thi song l¹i ®îc miªu t¶ víi hai c¶m høng
kh¸c nhau. Víi §am S¨n, ®ã lµ c¶m høng ngîi ca. Víi Mtao Mx©y lµ c¶m
høng phª ph¸n. Hai ngêi ®Òu tµi giái nhng hµnh ®éng vµ ng«n ng÷ cña
hä l¹i kh¸c nhau.
Ng«n ng÷ cña §am S¨n lµ ng«n ng÷ cña ngêi anh hïng ®¹i diÖn cho
chÝnh nghÜa. Mtao Mx©y cíp vî cña §am S¨n. V× danh dù cña m×nh,
§am S¨n ®i ®ßi vî. Chµng ®Õn khiªu chiÕn víi Mtao Mx©y b»ng tinh thÇn
thîng vâ cña ngêi anh hïng. Nhng Mtao Mx©y l¹i lµ kÎ xÊu, h¾n bu«ng lêi
chäc tøc chµng "Ta kh«ng xuèng ®©u… Tay ta cßn ®ang bËn «m vî hai
chóng ta ë trªn nµy c¬ mµ". H¾n còng sî §am S¨n cã hµnh ®éng ®©m
lÐn. Nhng §am S¨n kh«ng ph¶i lµ ngêi nh vËy. Chµng coi thêng Mtao
Mx©y vµ ®ã còng lµ th¸i ®é cña ngêi £ ®ª ®èi víi Mtao Mx©y. §am S¨n coi
h¾n kh«ng b»ng con lîn n¸i, con tr©u, "nh con gµ lµng míi mäc cùa… cha
ai giÊm ph¶i mµ ®· g·y mÊt c¸nh. §Òu nh»m môc ®Ých trªu tøc ®èi ph¬ng
nh÷ng hai nh©n vËt nµy cã hai c¸ch nãi kh¸c nhau thÓ hiÖn mét nÐt b¶n
chÊt quan träng ë hä. Mét ngêi ®Çy tinh thÇn thîng vâ, mét ngêi ti tiÖn.
H×nh d¸ng, vò khÝ chiÕn ®Êu cña hai ngêi ®îc miªu t¶ kh«ng gièng
nhau. Víi Mtao Mx©y " khiªn h¾n trßn nh ®Çu có, g¬m h¾n ãng ¸nh nh c¸i
cÇu vång… d¸ng tÇn ngÇn do dù, mçi bíc mçi ®¾n ®o, gi÷a mét ®¸m
®«ng mÞt mï nh trong s¬ng sím". H¾n cã vÎ thiÕu tù tin vµ lo sî tríc §am
S¨n. T¸c gi¶ cßn vÝ "khiªn h¾n l¹ch x¹ch nh qu¶ míp kh«". ThÕ nhng lêi lÏ
cña h¾n l¹i rÊt huyªn hoang "Cã cËu, ta häc cËu…cã thÇn Rång ta häc
rthÇn Rång". Tù h¾n còng nhËn h¾n lµ kÎ chuyªn ®i x©m lîc "lµ mét tíng
chuyªn ®i ®¸nh thiªn h¹, b¾t tï binh…". ThÕ råi, Mtao Mx©y ®· thÊt b¹i
th¶m h¹i tríc §am S¨n, " Mtao Mx©y th¸o ch¹y…". Cuèi cïng h¾n ®· ph¶i
hÌn nh¸t van xin díi tay §am S¨n. §am S¨n ®· chiÕn th¾ng thËt vÎ vang.
Ngîc l¹i víi Mtao Mx©y, §am S¨n l¹i ®îc miªu t¶ víi nh÷ng ng«n ng÷
kh¸c. Cö chØ, hµnh ®éng vµ ng«n ng÷ cña chµng ®Òu rÊt oai phong.
Chµng hiªn ngang th¸ch ®Êu víi Mtao Mx©y b»ng mét tinh thÇn thîng vâ.
30

31. Chµng cho kÎ thï móa khiªn tríc. VÎ ®Ñp cña chµng trong chiÕn ®Êu ®îc
miªu t¶ "Mçi lÇn xèc tíi, chµng vît mét ®åi tranh… vun vót qua phÝa ®«ng,
vun vót qua phÝa t©y".
T¸c gi¶ d©n gian ®· miªu t¶ hµnh ®éng cña §am S¨n rÊt tØ mØ.
Chµng hiÖn lªn nh mét ®Êng thÇn linh, ®èi lËp hoµn toµn víi h×nh ¶nh
Mtao Mx©y trong ®o¹n trÝch. Khiªn cña Mtao Mx©y "kªu l¹ch x¹ch nh qu¶
míp kh«" th× khi §am S¨n móa "Chµng móa trªn cao, giã nh b·o…"
B»ng ng«n ng÷ kÓ chuyÖn rÊt hån nhiªn vµ ng©y th¬, t¸c gi¶ d©n
gian ®· t¹o dùng hai nh©n vËt anh hïng ë hai tuyÕn kh¸c nhau, qua ®ã
kh¼ng ®Þnh søc m¹nh céng ®ång.
§Ò 13 : ViÕt ®o¹n v¨n miªu t¶ nhµ tï trëng §am S¨n khi chiÕn th¾ng
Mtao Mx©y.
Bµi viÕt
§am S¨n lµ mét tï trëng giµu m¹nh nhÊt trong nh÷ng tï trëng giµu m¹nh.
Víi søc m¹nh b¹t nói ng¨n s«ng chµng ®· chiÕn th¾ng ®îc tï trëng Mtao
Mx©y. Vµ lµng cña §am S¨n ®· m¹nh l¹i cµng m¹nh h¬n. Mõng chiÕn
th¾ng bu«n lµng ®· më héi, ®ã lµ mét ngµy héi thËt vui vÎ, thËt n« nøc vµ
®Çy tù hµo. C¶ bu«n lµng ©m vang tiÕng chiªng quý, tiÕng vßng nh¹c
rung, cá c©y, nói rõng vµ con ngêi cïng ca khóc kh¶i hoµn. Rîu trµn ra
kh¾p nhµ, g¬ng mÆt mäi ngêi ®Òu h©n hoan vµ ®Çy tù hµo.
Nhµ §am S¨n ®«ng nghÞt kh¸ch, t«i tí chËt nÝch nhµ, thøc ¨n ®Çy
nhµ, hoa në kh¾p bu«n. Hä vui mõng trong chiÕn th¾ng, hä tù hµo v× tï
trëng cña hä lµ ngêi anh hïng vµ bu«n lµng cña hä ngµy cµng giµu m¹nh.
Næi bËt trong ngµy héi mõng chiÕn th¾ng Êy lµ h×nh ¶nh oai hïng
nh bËc th¸nh thÇn cña §am S¨n. Chµng lµ biÓu tîng cho søc m¹nh cña c¶
céng ®ång. §am S¨n thËt oai phong, chµng n»m trªn vâng, tãc th¶ trªn
sµn, høng tãc chµng ë díi lµ mét c¸i nong hoa", "§am S¨n uèng kh«ng biÕt
say, ¨n kh«ng biÕt no, nãi kh«ng biÕt ch¸n". NiÒm vui cña §am S¨n trµn c¶
sang c©y cá, nói rõng, tr¶i kh¾p bu«n lµng. §am S¨n ®Ñp nh mét dòng t-
íng "Ngùc quÊn chÐo mét mét tÊm mÒn chiÕn, m×nh kho¸c mét tÊm ¸o
chiÕn… §am S¨n vèn ®· ngang tµng tõ trong bông mÑ". §am S¨n oai hïng
vµ ®îc bu«n lµng tr©n träng nh mét vÞ thÇn. C¶ bu«n lµng cña §am S¨n
®· ¨n mõng chiÕn th¾ng suèt c¶ mïa kh«. Hä vui mõng vµ tù hµo vÒ vÞ tï
trëng can trêng cña m×nh.
§am S¨n lµ biÓu tîng v¨n ho¸ ®Çy tù hµo cña nh©n d©n T©y Nguyªn.
§ã lµ mét trong nh÷ng h×nh tîng nghÖ thuËt ®Ñp nhÊt cña v¨n häc d©n
gian ViÖt Nam.
III. Tham kh¶o
Më lèi vÒ câi xa Kinh B¾c
ChØ hai tiÕng “Kinh B¾c” th«i ®· ®ñ gîi l¹i cho mçi ngêi ViÖt chóng ta
mét qu¸ v·ng ®Ñp, hµo hïng cã lóc ®Õn bi tr¸ng, mét kh«ng gian xa mµ
vÉn biªng biÕc gÇn gòi chan chøa yªu th¬ng cña d©n téc.
31

32. Trªn ®Çu, nghe vi vót tiÕng bay ngùa s¾t ®a Th¸nh Giãng vÒ Trêi,
mét «ng Giãng ®¸nh tan giÆc x©m lîc võa xong ®· trót bá gi¸p trô mµ
®»ng v©n.
VÒ phÝa T©y, dßng Tiªu T¬ng cßn m·i m·i v¼ng lªn tiÕng h¸t Tr¬ng
Chi “Ngêi th× thËm xÊu” h¼n lêi ca vÉn da diÕt yªu, ai o¸n nhí, ta vÉn
nghe dßng lÖ MÞ N¬ng rµn rôa r¬i xuèng chÐn gç b¹ch ®µn nh mét ®iÖu
hå cÇm tiÕc hËn ®»ng ®½ng vµ th¬ng xãt kh«ng cïng.
H·y t¹m kÓ tõ khi cã mét «ng vua do Hoµ thîng Lý Kh¸nh V¨n chïa Tiªu
S¬n “nhÆt” ®îc ë mét c¸i bäc ai ®Æt vµo sã cæng chïa lóc chËp tèi, nhµ
s më bäc thÊy mét chó bÐ s¬ sinh cßn ®á hán, ®em vÒ nu«i ®Õn lín
kh«n, d¹y chó bÐ c¶ v¨n c¶ vâ, ®Õn n¨m chó 17 tuæi, hßa thîng ®a cËu
con nu«i Êy vµo Hoa L lµm lÝnh, tr¶i h¬n mêi l¨m n¨m ®¸nh ®«ng dÑp
b¾c, cã ®øc ®é lín, tµi n¨ng vµ chÝ khÝ cao, ngêi dòng sÜ anh hïng Êy ®·
®îc qu©n d©n vµ c¸c hiÒn sÜ, c¸c t¨ng l÷ t«n vinh lªn ng«i nèi nghiÖp nhµ
TiÒn Lª ®· suy tµn do h«n qu©n b¹o chóa Lª Ngäa triÒu coi m¸u ngêi nh n-
íc l·.
Lý Th¸i Tæ më ®Çu mét triÒu ®¹i, mét thêi kú quèc gia ®ñ m¹nh, mét
chÝnh thÓ ®êng bÖ víi giêng mèi v÷ng vµng, cã nÒn v¨n hãa v¨n minh vµ
nh©n v¨n cao ®Ñp r¹ng rì.
Cã thÓ nãi Lý C«ng UÈn lµ «ng vua duy nhÊt trong lÞch sö d©n téc
®îc d©n “bÇu” lªn, mét bËc minh qu©n tµi trÝ víi ®øc ®é cña PhËt ThÝch
Ca, ®· x©y dùng nÒn d©n chñ ®Çu tiªn trong lÞch sö ViÖt Nam. Tõ khi
vua Lý rêi ®« tõ Hoa L ra ®Õn mÐp dßng s«ng lín Hång Hµ ®Æt tªn kinh
®« lµ Th¨ng Long, v©ng, chØ t¹m kÓ tõ ®ã th«i, vïng Kinh B¾c ®· ®îc c¸c
triÒu ®¹i kÕ tiÕp (TrÇn, Hå, HËu Lª, M¹c, Lª Trung Hng, TrÞnh) gäi lµ
“phªn dËu cña Kinh kú”. ThÕ nµo lµ phªn dËu? Tre nøa thÕ th«i cho ®óng
víi nÒn v¨n minh lóa níc vµ s¾c th¸i v¨n hãa Luy L©u nhng ®Ých thùc trÊn
Kinh B¾c xa lµ bøc trêng thµnh v÷ng ch¾c nhÊt ®Ó gi÷ g×n ®Êt níc,
chèng chäi víi bao phen b·o tè µo xuèng tõ ph¬ng b¾c. B·o thèc qua ®©y
råi nh÷ng Th¸nh Giãng xua tan nã còng tõ ®©y. Còng qua ®©y nh÷ng con
em cña Tæ quèc ViÖt, tõ Ch©u Hoan, Ch©u ¸i xa x«i, tõ Nam Hµ, Th¸i
B×nh, Ninh B×nh bao la ruéng ®ång mµu mì, nh÷ng con em ®Êt níc cø
l»ng ®½ng “®i lªn xø L¹ng cïng anh” mµ chÆn b·o, ng¨n lò lu©n phiªn theo
thêi h¹n “ba n¨m trÊn thñ lu ®ån”. Bëi cã nhiÒu ngêi ®i kh«ng vÒ n÷a nªn
khÝ thiªng trêi Nam ®Êt ViÖt míi phãng lªn n¬i ®Þa ®Çu Tæ quèc mét
nµng T« ThÞ väng phu “®au th¬ng b»ng Th¸nh”1. GÇn ngay kinh kú, cßn
rung ®éng tiÕng th¬ bi ai, sÇu t nµng c«ng chóa Ngäc H©n khãc nhí ngêi
chång, ngêi anh hïng “¸o v¶i cê ®µo gióp d©n dùng níc”.
Xa chót n÷a, ®óng gi÷a lßng Kinh B¾c, hái ®· bao nhiªu ®êi huª t×nh
Quan hä, Lý sang s«ng, Lý con s¸o, Lý c©y ®a ®· ph¶ h¬i thë nång nµn
vµo truyÖn KiÒu, tiÕng kªu ®øt ruét cña ngêi trai, ngêi g¸i Kinh B¾c?
Còng chØ c¸ch vµi dÆm ®êng quª, tiÕng h¸t c« g¸i h¸i chÌ ®· b¾c cÇu
vµng cho mét nhan s¾c nghiªng níc s«ng §uèng, s«ng CÇu ®Ó bíc lªn ®µi
vinh quang léng lÉy, ®Ó råi lµm nghiªng, lµm sôp c¬ ®å Chóa TrÞnh h¬n
hai tr¨m n¨m “phi ®Õ phi b¸, quyÒn khuynh thiªn h¹”.
1
Ch÷ trong th¬ cña §Æng §×nh Ph¬ng
32

33. L¹i qua mét con s«ng s¾c níc n©u hång, hai bê c¸t tr¾ng, con s«ng cã
lÏ tõ ngh×n n¨m vÉn “n»m nghiªng nghiªng” tr»n träc kh«ng ngñ, thao thøc,
tr¨n trë suy t vÒ sè phËn quª h¬ng. Qua ®ã ®Ó thÊy ®«i m¾t cùc kú hiÒn
hËu, v« cïng s¾c s¶o cña mét c« g¸i 20 tuæi ®øng tùa c©y lan bªn cæng
Chïa D©u mµ quyÕn rò mét Lý Th¸nh T«ng tµi trÝ. §Ó råi ®«i m¾t kú
diÖu Êy l¹i trÞ v× ®Êt níc, lµm cho thÇn d©n nhµ Lý an c l¹c nghiÖp, xanh
rên h¹nh phóc tÇm tang ng« lóa trong h¬ng khãi mµu ThiÒn. Tªn ngêi con
g¸i kú diÖu Êy ®· thµnh tªn §Òn Bµ TÊm, ph¶i ch¨ng c« TÊm tõ cæ tÝch
bíc ra lµm thµnh d¸ng ®Ñp cao quý thiªng liªng nhÊt cña triÒu ®¹i Lý?
H¹nh phóc ngêi Kinh B¾c h¼n ®· “cao nh nói, dµi nh s«ng”2 th× nh÷ng
nçi oan khiªn còng ®Õn lÖch trêi x« ®Êt. Nçi oan Mþ Ch©u, nµng c«ng
chóa nöa huyÒn sö mµ cã ngêi ph¸n xÐt lµ “Tr¸i tim nhÇm chç”3 ®êi ®êi
cßn lµm ®au lßng ngêi ViÖt ®Õn nçi tîng thê còng ph¶i chÐm ®Çu, liÖu
cã mét nhµ th¬ nµo, mét nhµ sö häc nµo viÕt s¸ch minh oan? Kh«ng, tr¸i
tim Mþ Ch©u vÉn lµ tr¸i tim trong s¸ng ®Õn nay vÉn ®Òu ®Òu nhÞp ®Ëp
cña t×nh yªu cho hµng triÖu ngêi ViÖt Nam th¬ng c¶m xãt xa v× c¸i mÖnh
trêi ®a ®oan, kh¾c nghiÖt.
H¬n ngh×n n¨m sau Mþ Ch©u oan khuÊt l¹i ®Õn nçi oan ngÊt trêi cña
mét bËc ®¹i trÝ thøc Gia B×nh ®êi Lý ThÇn T«ng ®em d©ng hiÕn tÊt c¶
trÝ tuÖ, tµi n¨ng lµm cho d©n b×nh níc trÞ, gi÷ v÷ng ®îc tõng tÊc ®Êt cho
xø së, kh«ng ®Ó giÆc ngo¹i x©m dßm ngã tíc ®o¹t, vÞ tr¹ng nguyªn ®Çu
tiªn trong lÞch sö v¨n hãa d©n téc, mét con ngêi tËn tuþ v× d©n v× níc nh
thÕ mµ bÞ vu c¸o ©m mu giÕt vua cíp ng«i nhµ Lý råi bÞ truÊt quyÒn, bÞ
lu ®µy lªn vïng ma thiªng níc ®éc. §Õn khi giµ yÕu, muèn vÒ chÕt ë xø
quª n¬i m×nh ®îc ch«n nhau c¾t rèn mµ lª lÕt vît ®Ìo léi suèi g¾ng søc
hµng th¸ng trêi, ®Õn lóc chØ cßn c¸ch ng«i nhµ tæ phô cã chÝn mêi dÆm
cá th× trót h¬i thë cuèi cïng bªn bê s«ng §uèng. VËy ®Õn bao giê nçi oan
Êy ®îc lµm s¸ng tá hoµn toµn ®Ó oan hån Lª V¨n ThÞnh ®îc gi¶i s¹ch ¸m
khÝ cßn nhËp nhoµ ®en tr¾ng mµ bay lªn bÇu trêi Kinh B¾c, bÇu trêi
ViÖt Nam s¸ng to¶ lung linh vµ mµu nhiÖm nh sao Khuª, sao §Èu? Bao
giê ë Hµ Néi nµy, ë kinh thµnh Th¨ng Long bÊt tö, n¬i Lª V¨n ThÞnh ®· ®Ó
l¹i mét sù nghiÖp chÝnh trÞ, v¨n hãa vÜ ®¹i, n¬i «ng ®øng ®Çu Nhµ níc
h¬n chôc n¨m rßng r·, bao giê cã mét tªn phè lín Lª V¨n ThÞnh hay Ýt ra
còng cã mét häc viÖn, mét nhµ trêng mang tªn Lª V¨n ThÞnh?
- Bao giê?
¬i nh÷ng con s«ng nh÷ng triÒn nói, nh÷ng gß cao, ®åi thÊp nh÷ng
bÕn nh÷ng thuyÒn, nh÷ng chïa chiÒn miÕu m¹o, ®Òn ®µi, l¨ng t¹ cña ®Êt
Kinh B¾c cæ kÝnh vµ thanh tao, mét d¸ng m©y vÒ sím, mét con chim lÎ
b¹n sang chiÒu, ®Õn c¶ mét sîi cá may, mét bóp m¨ng tre ®Òu cßn ø
®äng tinh hoa cña nÒn v¨n hãa v¨n minh ®ång b»ng B¾c bé. KÓ tõ mét
thiÒn s Ên §é ®a §¹o PhËt (nghÜa lµ ®a tõ bi hØ x¶, b¸c ¸i, c«ng b»ng vµ
hßa b×nh h¹nh phóc) vµo c¾m rÔ råi ®©m chåi n¶y léc tõ Chïa D©u
(ThuËn Thµnh) to¶ ra kh¾p níc §¹i ViÖt, tõ thÕ kû thø nhÊt cña c«ng
nguyªn. L¹i còng n¬i Luy L©u Êy sang thÕ kû thø hai, §¹o Nho, §¹o L·o
còng bíc theo §¹o PhËt vµo héi nhËp thµnh nÒn t¶ng v÷ng ch¾c, uy nghi
2
Th¬ Tè H÷u
3
Th¬ Tè H÷u
33

34. vµ cao khiÕt cho v¨n hãa ViÖt Nam n¶y në, lan to¶ suèt ngh×n n¨m ®Õn
®êi Lý (1010) hßa hîp thµnh “tam gi¸o ®ång nguyªn” t¹o ra søc m¹nh dùng
níc, gi÷ níc, yªn d©n, b¶o vÖ d©n téc ViÖt Nam ®i h¼n vµo câi xanh t¬i
cña thanh b×nh vµ nh©n ¸i.
Mét m¶ng giang s¬n nh thÕ ¾t sinh ra nhiÒu nh©n tµi qua nhiÒu thÕ
kû. KhÝ thiªng s«ng nói hun ®óc ra mét TrÇn ThÞ TÇn ë lµng Bùu Xim,
Tiªn Du, Kinh B¾c. Bµ TrÇn ThÞ TÇn l¹i c¶m thô khÝ thiªng s«ng nói
Hång LÜnh Lam giang do lµm vî ba tÓ tíng NguyÔn NghiÔm míi sinh ra
®îc mét ®¹i thi hµo cho giang s¬n gÊm vãc mäi miÒn. “V¨n ch¬ng nÕt
®Êt”, ®¹i thi hµo NguyÔn Du nãi thÕ, h¼n nhê quª mÑ Kinh B¾c, quª cha
Hång LÜnh.
Vïng Luy L©u, tõ thÕ kû thø nhÊt ®îc coi lµ thñ ®« chÝnh trÞ v¨n hãa
®Êt Giao Ch©u, LÜnh Nam, tr¶i dµi 18 thÕ kû l¹i sinh ra mét nhµ th¬ lín
n÷a, NguyÔn Gia ThiÒu khãc chµo ®êi ë ThuËn Thµnh vµ khãc cho tµi
s¾c cña bao nhiªu cung phi bÞ ch«n vïi th©n thÕ n¬i ®Õ ®«.
Luy L©u, tõ l©u l¹i sinh ra mét nghÖ thuËt ®éc ®¸o, cã thÓ nãi lµ chØ
cã mét, ®ã lµ nghÖ thuËt móa rèi níc mµ b©y giê, thÕ giíi ph¬ng T©y ng-
ìng mé, coi ®ã lµ “mét lo¹i h×nh nghÖ thuËt ®éc ®¸o tuyÖt vêi cña ph¬ng
§«ng huyÒn bÝ”. ChØ qua mét con s«ng, v¨n hãa Luy L©u l¹i kÕt tinh vµo
d©n ca, t×nh ca vµ ban cho cuéc sèng t©m t×nh ®Çy íc m¬ khao kh¸t cña
chóng ta mét chuyÖn Tõ Thøc gÆp tiªn d¹o ch¬i díi trÇn ®Ó thµnh tªn
Tiªn Du qu¸ ®Ñp cho mét huyÖn nho nhá, xinh xinh, cã chïa PhËt TÝch,
chïa B¸ch M«n, chïa Tiªn S¬n, ®Æc biÖt ë PhËt TÝch ®· diÔn ra cuéc h«n
phèi tuyÖt vêi gi÷a nghÖ thuËt ®iªu kh¾c Ch¨mpa vµ §¹i ViÖt. Quan hä
còng lµ cuéc h«n phèi mª say gi÷a d©n ca ®ång b»ng vµ trung du n»m
trong vïng v¨n hãa Luy L©u, v¨n hãa S«ng Hång cña níc §¹i ViÖt víi d©n
ca níc Chµm cña c¸c v¬ng triÒu mang dßng hä ChÕ tõ thÕ kû 11, thÕ kû
rùc rì nhÊt cña v¬ng triÒu Lý. Suèt chiÒu dµi lÞch sö, tiÕng h¸t quan hä
sím chiÒu ®»m th¾m n©ng cho tuæi trÎ cÊt c¸nh bay lªn bÇu trêi cña yªu
th¬ng vµ h¹nh phóc. Suèt chiÒu réng cña quª h¬ng, nh÷ng bøc tranh §«ng
Hå t¹o thªm niÒm vui ®êi thêng cho nh÷ng ngêi ch©n lÊm tay bïn, ®Ó
®äng l¹i trong t©m hån mçi ngêi d©n Kinh B¾c, mçi con em níc ViÖt
nh÷ng d¸ng vÎ, mµu s¾c, ®êng nÐt tiªu biÓu cña ®êi sèng ®¬n s¬ chÊt
ph¸c mµ s©u ®Ëm qua nhiÒu thÕ hÖ.
Hoµng CÇm
(V¨n xu«i Hoµng CÇm – NXB V¨n häc, 1999)
Th¸ng hai, t¬ng t hoa ®µo
§· l©u l¾m, chóng m×nh kh«ng ®îc tin tøc cña nhau, Quú nhØ. ChiÕn
tranh c¾t ®øt ©n t×nh cña hai ta, th«i ®µnh lÊy c©u vËn mÖnh ®Ó khu©y
dÇn th¬ng nhí vËy.
Nhng th¬ng nhí kú l¹ l¾m. Cã nh÷ng ®ªm kh«ng ngñ, n»m nghe tiÕng
ma r¬i, t«i cè nhí l¹i nÐt mÆt cña ngêi th¬ng, mµ kh«ng hiÓu t¹i sao con
m¾t, miÖng cêi vµ mí tãc xo· trªn hai bê vai trßn trÜnh l¹i lu mê nh thÓ
ch×m ®¾m trong khãi s«ng. Mµ tr¸i l¹i cã nh÷ng kû niÖm rÊt bÐ nhá, rÊt
34

35. tÇm thêng l¹i hiÖn ra râ rÖt, kh«ng suy suyÒn mét ly trong trÝ ãc cña ngêi
nÆng nî lu ly, n»m buån trong g¸c nhá ng©m c©u th¬ nhí vî:
ñ ª nÐt liÔu sÇu tu«n giã
Thæn thøc t×nh t¬ lÖ ít bµo
Hoa tñi cßn ®©u duyªn t¸c hîp
M©y bay råi nöa giÊc chiªm bao!
T«i nhí nh÷ng buæi tèi ®i trªn con ®êng toµ ¸n ngan ng¸t mïi hoa s÷a,
nhí nh÷ng ®ªm tr¨ng hai ®øa d¾t nhau trªn ®êng Gi¶ng Vâ xem chÌo,
nh÷ng ®ªm ma ng©u, thøc dËy thæi mét nåi c¬m g¹o vµng ¨n víi thÞt con
gµ m¸i Êp. Bao trïm tÊt c¶ nh÷ng niÒm th¬ng nçi nhí Êy, t«i nhí nhÊt mét
®ªm cuèi giªng, ®Çu hai n¨m Êy, hai ®øa míi quen nhau, cïng ¨n chung
mét qu¶ vó s÷a cña mét ngêi b¹n ph¬ng Nam göi ra cho, råi ®¸nh tam cóc
cho tíi nöa ®ªm vÒ s¸ng.
B©y giê, ngåi xem Ðn nh¹n bay, cã lóc t«i còng bæ mét qu¶ vó s÷a ra
¨n, nhng ¨n th× l¹i nhí ®Õn mét ®ªm th¸ng hai ®· mÊt “®Ó cho mïa xu©n
kia cã trë l¹i còng b»ng thõa”.
Yªu c¸i ®ªm th¸ng hai Êy kh«ng biÕt chõng nµo, nhí nh÷ng buæi ®¸nh
tam có vµ rót bÊt kh«ng biÕt thÕ nµo mµ nãi.
Lóc Êy, TÕt ®· hÕt tõ l©u, mäi ngêi trë l¹i víi c«ng viÖc thêng ngµy nh
cò, nhng mïa xu©n vÉn cßn ph¬i phíi trong lßng ngêi, kh¸ch ®a c¶m nh×n
vµo ®©u còng thÊy diÔm t×nh b¸t ng¸t. Võa h«m nµo ®i lÔ ë §èng §a,
h«m nay ®· lµ héi chïa Vua; mêi ba lµ héi Lim; r»m th¸ng Giªng ®i c¸c chïa
lÔ b¸i; råi lµ chïa TrÇm, råi trÈy héi Phñ GiÇy, råi xem tÕ thÇn ë L¸ng, ®i
vÒ qua Gi¶ng Vâ, rÏ vµo xem ríc vÝa ë miÕu Hai C«; vµi h«m sau l¹i ®i héi
Lé, trë vÒ xem ríc ë ®×nh Thiªn H¬ng, ghÐ qua ®×nh ñng xem tÕ thÇn vµ
®Õn ®ªm th× ®i xem h¸t tuång TÇu ë ®Òn B¹ch M·...
ë bÊt cø héi hÌ nµo, ®µn bµ con g¸i còng ®Ñp nân nµ. Hoa rÐt cßn
®äng ë léc c©y, ngän cá. Nh÷ng con m¾t cêi víi nh÷ng con m¾t, nh÷ng
bµn tay muèn n¾m lÊy nh÷ng bµn tay. Lßng ngêi Êm ¸p muèn göi sù Êm
¸p cho nh÷ng ngêi th¬ng mÕn. Qu¸i l¹, sao cïng lµ ®Êt níc mµ ë miÒn B¾c
trêi lµnh l¹nh nªn th¬ ®Õn thÕ, mµ ë nhiÒu miÒn kh¸c th× lóc Êy trêi l¹i
nãng, r«m s¶y c¾n nhoi nhãi muèn lµm cho ta cµo r¸ch thÞt ra. ¡n c¸i g×
còng kh«ng ngon v× mÖt qu¸. §ªm ngñ ch¼ng ®Éy giÊc v× cµng uèng níc
®¸ l¹i cµng h¸o ngêi. C¸i m¸y l¹nh më cho hÕt cì còng ch¼ng lµm th¾m ®îc
tÊm lßng yªu th¬ng mÖt nhäc. Ngêi con g¸i ®a t×nh xa n¬i phÇn tö ®ªm
n»m bçng thÊy buån tª tª ë trong lßng v× chît nhí ®Õn mét c©u h¸t cò cßn
nhí ®îc lóc mÑ ru, khi cßn bÐ, ë ®Êt B¾c xa x«i:
Buån v× mét nçi th¸ng hai
§ªm ng¾n ngµy dµi, thua thiÖt ngêi ta!
Vò B»ng
(Th¬ng nhí mêi hai)
DiÔn v¨n trong buæi tiÖc trµ chóc mõng “PhÕ ®«”
35