De spelregels van de publieke informatieruimte worden opnieuw geschreven. In deze presentatie nemen Frank Huysmans en Marina Noordegraaf je mee in de digitale wereld, waarin toegang tot informatie niet vanzelfsprekend is en soms wordt verzameld zonder dat je het weet. De presentatie spoort kenniswerkers aan om positie te nemen en hun gebruikers de weg te wijzen naar hun rechten in een gedigitaliseerde maatschappij.

1. Marina Noordegraaf 26 maart 2015
Frank Huysmans
EERSTE HULP
Bij Informatievrijheid

2. EERSTE HULP BIJ INFORMATIEVRIJHEID
doorspekt van politieke en economische belangen
14:00 – 14:10 Stel je voor
14:10 – 14:15 Rode lijn van deze workshop
14:15 – 14:25 Experiment
14:25 – 14:50 Privacy versus security (en wat kan jij doen?)
14:50 – 15:05 Het recht vergeten te worden en censuur
15:05 – 15:10 Mini-break
15:10 – 15:30 Auteursrecht en vrijheid van informatie
(en wat kan jij doen?)
15:30 – 15:45 Stellingname
15:45 – 16:00 Wat kunnen kenniswerkers (morgen) doen

3. DE SPELREGELS VAN
DE PUBLIEKE INFORMATIERUIMTE
WORDEN OPNIEUW GESCHREVEN

4. De ene partij beschikt over meer of
over betere informatie dan de andere.
Dit creëert een onbalans in macht
INFORMATIEASYMMETRIE

5. De archivaris dient er voor te zorgen dat vertrouwelijke
gegevens over personen en instellingen, evenals die
aangaande de nationale veiligheid, worden beschermd
zonder dat informatie wordt vernietigd.
http://www.kvan.nl/files/nota/Beroepscode%20voor%20Archivarissen.pdf
BEROEPSCODE VOOR ARCHIVARISSEN

7. 1 EXPERIMENT

8. HOEVEEL IS JOUW PRIVACY WAARD?
EEN GEDACHTENEXPERIMENT

9. Gebaseerd op
http://www.futureofprivacy.org/wp-content/uploads/2010/07/privacy-worth-acquisti-FPF.pdf

10. RUILEN?

11. 52,1 % houdt deze kaart
(47,9 % is bereid hun data te ‘verkopen’ voor € 2)
Mensen hebben de neiging de kaart te houden die ze eerst kregen
90,3 % houdt deze kaart
(9,7 % is bereid €2 in te leveren voor anonimiteit)

12. Mensen hebben de neiging de eerste kaart in de rij te kiezen
of
of
42,2%
26,7 %

15. http://ec.europa.eu/justice/data-protection/files/factsheets/factsheet_rtbf_mythbusting_en.pdf

16. NORMATIVE
DISSONANCE

18. SHORT TERM > LONG TERM?

19. http://mashable.com/2015/03/13/eavesdropping-barbie-is-creepy/

20. HET PRIVACY VERSUS VEILIGHEIDSDEBAT

21. Er meldt zich een
opsporingsambtenaar bij de
balie. Er is een bezoeker die
verdacht wordt een terroristische
daad voor te bereiden. Nu wil de
ambtenaar weten welke boeken
hij heeft gelezen.
Wat zou jijdoen?
STELLINGNAME

26. DATA MINER: Your pattern of behaviour indicates that you might engage in
terrorism in the future
YOU: I’m innocent
DATA MINER: You just haven’t done anything yet
YOU: How do I prove I won’t do something I haven’t done yet?
DATA MINER: You can’t. That’s why we want to watch you for the rest of your life
YOU: Why do you think I’m going to commit terrorism in the future?
DATA MINER: We can’t tell you that. Then you would change your behavour and we
couldn’t detect future terrorists like you
YOU: But I‘m not going to be a terrorist
DATA MINER: Only because we’ll be keeping you under extra scrutiny
From: Daniel J. Solove, Nothing to Hide, The false tradeoff between Privacy and Security, ISBN 978-0-300-17233-1

27. DATA PROFIELEN

28. DATAHONGER

32. Privacy is meer dan individuele privacy ‘Privacy should be understood as a
societal value. Society makes space
for the individual because of the
societal benefits this space
provides. It is itself a form of social
control which emerges from a
society’s norms and values.
When the law protects the
individual, it does so not just for
the individual’s sake but for society
as a whole’
Daniel J. Solove

33. Wie niks te verbergen heeft,
heeft ook niks te vrezen
De onderliggende aanname is dat
privacy altijd gaat over het verbergen
van ‘foute zaken’. Dat is niet zo. Als ik
weet dat gegevens over mij verzameld
worden dan heeft dat effect op mijn
gedrag, ook als ik niks fout doe.
LAAT JE NIET FRAMEN

34. Wat zijn de ongewenste neveneffecten op de maatschappij als iedereen als verdachte wordt
beschouwd?
Naarmate we meer data verzamelen krijgen meer onschuldige burgers last van fouten die
onvermijdelijk in de praktijk gemaakt worden en neemt het risico op misbruik toe
Kunnen we onszelf ook beschermen tegen criminaliteit/terrorisme zonder onze
grondrechten uit te hollen?
VISEXPEDITIES

36. http://www.telegraph.co.uk/technology/apple/11441265/Terrorists-should-be-eliminated-says-Apples-Tim-Cook.html
APPLE’S CHIEF EXECUTIVE TIM COOK

39. De snelle toename aan informatie maakt het voor burgers
van belang te weten op welke informatie zij in hun handelen
kunnen vertrouwen. De bibliotheek heeft als betrouwbaar
instituut de opdracht om burgers te ondersteunen bij het
beoordelen van informatie
http://www.siob.nl/media/documents/Bibliotheek-van-de-toekomst-Brochure-SIOB-2.PDF
USP van bibliotheken:
BETROUWBAARHEID

41. of jouw organisatie
WAT KUN JIJ MORGEN DOEN?

42. CENSUUR EN HET
RECHT VERGETEN TE WORDEN

43. • Als Google onjuiste, irrelevante of niet langer relevante informatie toont bij het zoeken
naar je naam, dan kun je Google verzoeken om de irrelevante pagina’s niet langer te tonen -
maar alleen wanneer een zoekopdracht daadwerkelijk jouw naam bevat.
• Als Google het verzoek honoreert zorgt het internetbedrijf ervoor dat die webpagina niet
meer wordt geïndexeerd, binnen Europa.
• Er verdwijnt geen informatie. Dat lukt alleen als je de primaire bron vraagt om de URL te
verwijderen.
• De EU Data Protection Working Party vindt dat het 'vergeten' van bepaalde zoekresultaten
volledig moet gebeuren -> Een ‘Google backed up advisory groep’ vindt van niet.
CENSUUR EN HET RECHT VERGETEN TE WORDEN

44. • Een kinderachtig artikel dat je ooit voor de schoolkrant schreef, toont bovenaan in de zoekresultaten
• Een artikel uit 1998 blijft iemand achtervolgen. Daar staat in dat zijn huis gedwongen verkocht werd door
schuldeisers
• Een link naar een bonnetje. Het blijft Teeven achtervolgen
• Een link naar een wetenschappelijk artikel (de ‘Author Version’) die is teruggetrokken vanwege
onderzoeksfraude
• Een architect wil dat de naam van een gebouw dat hij ontwierp (en waarvan de balkons naar beneden zijn
gevallen) niet langer gekoppeld is aan zijn naam
• Links naar beschamende foto’s van een meisje welke door derden op het internet zijn geplaatst
WAT MAG ER VAN JOU VERGETEN WORDEN?

46. HET ALGORITME IS NIET NEUTRAAL

47. TEGENSTANDERS
• Zoekmachines moeten niet de opdracht
krijgen te filteren
• Er is sprake van censuur en je krijgt ‘memory
holes’
• Kunnen we van Google verwachten om een
juiste beslissing te nemen bij het afwegen
van privacy en recht op informatie?
VOORSTANDERS
• De zoekresultaten van Google zijn ook nu al
verre van objectief of volledig. Haar
algoritme bepaalt dat de te verwijderen link
bovenaan verschijnt
• Google verwijdert nu ook al allerlei links uit
de zoekresultaten, bijvoorbeeld naar inbreuk
makend materiaal
• Alleen de links naar materiaal worden
verwijderd; er raakt geen informatie kwijt.
De informatie is nog wel te vinden en
professionele zoekers kunnen weer
meerwaarde genereren

49. MINI PAUZE

52. Elk individu heeft recht op vrije en gelijke
toegang tot informatie en vrijheid van
meningsuiting… Daarom bevorderen wij vrij
verkeer van informatie tussen producten,
consumenten en intermediairs.
http://www.vng.nl/files/vng/vng/Documenten/Extranet/Cultuur/Biblio
hteekwerk/Statuut_professionalsOB_2007.pdf
VRIJ VERKEER VAN INFORMATIE

56. van onderzoekers/docenten/gebruikers
die onderzoeksdata verzamelen,
artikelen en studieboeken schrijven,
onderwijs geven en leermaterialen
hergebruiken

60. CREEER BEWUSTWORDING
OVER WAT MAKERS
(BIJ UITGEVERS)
KUNNEN BEDINGEN AAN
HEID

61. http://www.uu.nl/files/auteursrechtonderwijsmateriaalstroomschemautrecht2013-0117pdf

62. CODE EMBEDS VALUES

63. of jouw organisatie
WAT KUN JIJ MORGEN DOEN?

64. TIPS VOOR KENNISWERKERS

65. Les absents ont toujours tort

67. • Een meneer bevredigt zich achter de PC in de bibliotheek. Er zijn klachten gekomen. De gemeenteraad
heeft besloten alleen nog subsidie aan de bibliotheek te geven als zij filters installeert. Ga je daar in mee?
• Een journalist die aan waarheidsvinding doet vraagt inzage in een archiefstuk die volgens de wet nog niet
vrijgegeven is. Geef je inzage?
• Je werkt in een archief. Je baas vraagt je dingen te vernietigen die volgens de wet niet meer bewaard
hoeven te worden. Je weet dat het omstreden materiaal is. Wat doe je?
• Je bent hoofdredacteur van RTL-nieuws en de AIVD komt langs om de bomscherven, verzameld bij de
rampplek van de MH17, mee te nemen en om anders één van jouw journalisten wettelijk in gijzeling te
nemen. Wat doe je?
HOE VER ZOU JIJ GAAN?

68. II. WALK YOUR TALK

69. • Denk goed na over de data die je verzamelt over je
bezoekers. Wees daar naar je gebruikers toe klip en klaar
over. Liever een opt-in dan een opt-out
• Gebruik browsers die tracking cookies blokkeren (Epic)
• Sla gebruikersprofielen versleuteld op een server in je
eigen organisatie op (data security)
• Waarborg de privacy van de klanten, bijvoorbeeld door de
catalogus achter een slotje te zetten. Op die manier
voorkom je dat anderen kunnen zien naar welke boeken er
gezocht wordt
• Versleutel de communicatie tussen medewerkers
onderling
PRIVACY BY DESIGN

70. III. WIJS GEBRUIKERS
DE WEG

71. http://www.pewinternet.org/2015/03/16/Americans-Privacy-Strategies-Post-Snowden/
AMERICAN’S PRIVACY STRATEGIES POST SNOWDEN

72. INFORMATIEVAARDIGHEDEN
PRIVACY AWARENESS
COPYRIGHT
BEINVLOEDINGSVAARDIGHEDEN

74. TheBritishLibrary

75. http://uba.uva.nl/diensten/voor-het-onderwijs/auteursrecht-voor-
docenten/auteursrecht-voor-docenten.html
http://www.wageningenur.nl/en/Expertise-Services/Facilities/Library/News-Events/show/Copyright-Open-
Access-and-Creative-Commons-7.htm

76. http://www.ifla.org/node/5856

79. Source: http://www.terathon.com/wiki/index.php/Creating_a_Basic_World

80. of jouw organisatie
WAT KUN JIJ MORGEN DOEN?

81. • Text of this presentation by Frank Huysmans and Marina Noordegraaf, available under a CC-license
• Images by Marina Noordegraaf (verbeeldingskr8) available under a CC-license
RIGHTS AND CREDITS