In Groot-Brittannië en Nederland groeit de bekendheid van eerlijk goud en zijn de eerste celebrities met fairtradejuwelen gespot. In België gaat het trager: momenteel kan je bij 16 goudsmeden en juwelen-ontwerpers terecht om kleinschalige gouddelvers in Latijns-Amerika en Afrika een duwtje in de rug te geven. We legden ons oor te luisteren bij twee van hen.

1. JuwelierNeleBraet@LuxPhotography

2. labeur in onveilige, zelf gegraven mijnputten, vaak
tussen giftige kwikdampen en met kinderen die op
jonge leeftijd meewerken. De mijnwerkers leven in
angst dat de gangen instorten en dat ze bedolven
geraken onder het puin. Er wordt vaak drugs gebruikt
om die angst te vergeten. De productiemethoden
lokken neurologische stoornissen uit (het goud wordt
verhit met kwik om het samen te voegen). En dit alles
voor een pover loon: een euro per dag. Genoeg om het
hoofd boven water te houden, maar weinig hoopgevend
voor een betere toekomst.
Het kan anders. Er bestaan vandaag twee labels voor
eerlijk goud: Fairmined en Fairtrade. Coöperaties van
artisanale gouddelvers die zich aan een reeks sociale
en ecologische criteria houden, komen in aanmerking
voor een certificering. In ruil krijgen zij een hogere prijs
voor hun goud en een extra fairtradepremie die ze in de
gemeenschap investeren.
In Groot-Brittannië en Nederland groeit de bekendheid van eerlijk goud en zijn de eerste celebrities met fairtradejuwelen
gespot. In België gaat het trager: momenteel kan je bij 16 goudsmeden en juwelen-ontwerpers terecht om kleinschalige
gouddelvers in Latijns-Amerika en Afrika een duwtje in de rug te geven.
PAKKEND
An Kindermans uit Heusden-Zolder was de eerste Belgische goudsmid die
koos voor eerlijk goud: “Ik maakte mooie dingen voor heel speciale
momenten, maar met een grondstof die op een minder mooie manier werd
ontgonnen. Toen ik hoorde dat er in Groot-Brittannië zoiets als Fairtrade-
goud op de markt kwam, was ik meteen geïnteresseerd. Het heeft een jaar
geduurd om samen met Fairtrade Belgium de certificering ook in België op
poten te krijgen, maar het was een heel bewuste keuze om ervoor te gaan.”
Ook Nele Braet uit Wondelgem zette inmiddels de stap: “Tijdens mijn
reizen door Latijns-Amerika bezocht ik verschillende mijnen. Zelfs het
kleine stukje dat ik als toerist mocht zien, was heel heftig. Het gebrek aan
lucht, dat pakt je. Maar de omstandigheden waarin de mijnwerkers leven en
werken, dat pakt je nog veel meer.” Wie zich zoals de Vlaamse ngo Catapa
verdiept in de grootschalige mijnbouw, stoot snel op al even pakkend cijfer-
materiaal. Dat één gouden ring goed is voor 20 ton hoogtoxisch afval en
een verbruik van 50.000 liter zoet water, bijvoorbeeld.
ARTISANALE GOUDDELVERS
De hedendaagse gold rush wordt beheerst door
industriële mijngiganten die met hun enorme
openpitmijnen een aanslag plegen op het land-
schap. Het resultaat zijn vaak hevige conflicten
met lokale gemeenschappen die hun grond in-
genomen en hun water vervuild zien. Daarnaast
bestaat echter een tweede realiteit: die van naar
schatting 15 miljoen kleinschalige, ‘artisanale’
mijnbouwers. Zij staan in voor 10 tot 15 % van de
wereldwijde goudproductie, ten koste van fysiek
@LuxPhotography
@AnaEdelsmid

3. KWIKVRIJ
Er zijn vandaag 11 coöperaties die hun goud eerlijk
mogen noemen (8 gecertificeerd Fairmined en 3 Fair-
trade). Een van hen is SAMA, een coöperatie van 600
delvers in het oosten van Oeganda. Om de certificering
te behalen hebben zij een heel proces doorlopen,
waarbij de nadruk lag op het terugdringen van het
gebruik van kwik en op het geleidelijk afbouwen van
kinderarbeid.
Sinds begin 2017 kan SAMA rekenen op steun van het
Trade for Development Centre (TDC) om de organisa-
tie verder te versterken en de afhankelijkheid van
tussenpersonen te verminderen door rechtstreeks
contacten te leggen met Europese bedrijven die met
eerlijk goud willen werken. De bedoeling is hen te laten
uitgroeien tot een voorbeeld voor de regio. Zowel
ecologisch, met de introductie van kwikvrije productie,
als sociaal, wanneer de eerste fairtradepremies in de
gemeenschappen worden geïnvesteerd.
GEZOCHT: EEN MARKT
België telt nog geen volledig gecertificeerde bedrijven of gieterijen, maar dus
wel 16 kleine ontwerpers en goudsmeden die met fairtradegoud of -zilver
werken. “Het is absoluut belangrijk dat er meer spelers bijkomen. Met een
halve kilo per jaar maak ik het verschil niet”, geeft An Kindermans toe.
“Via Catapa kwam ik in contact met een aantal Latijns-Amerikaanse
mijnwerkers. Wat me vooral bijbleef, was het feit dat ze slechts een klein
percentage van wat ze bovenhalen onder fairtradevoorwaarden kunnen
verkopen terwijl ze wel zwaar geïnvesteerd hebben in de certificering van
hun hele mijn. Voor hen is het essentieel dat de markt groeit, anders over-
stijgen de kosten de baten en heeft het geen zin meer. Eerlijk goud verdient
een plaats in de markt, zoals eerlijke bananen die in de supermarkt hebben
verworven.” Gemiddeld wordt slechts 30% van het gecertificeerde goud
verkocht onder fairtradevoorwaarden.
@AnaEdelsmid
SAMA@TDC

4. BEKEND IS BEMIND
Het is een langzaam proces, vertelt ook Nele Braet: “Voorlopig
zijn we nog beperkt in onze mogelijkheden. Naar mijn klanten toe
ben ik daar heel open over. Ongeveer 20% van de trouwringen
die ik verkoop zijn fair trade. Het goud daarvoor komt van de
Peruaanse coöperatie MACDESA en koop ik bij een Nederlandse
groothandel. Maar ik ben te klein om zelf te gieten, dus gaat het
eerlijk goud dat ik aan de gieterij bezorg soms op in een grotere
productie van honderd ringen. Sommige klanten vinden dat
spijtig, ook al is de steun aan de artisanale mijnwerkers dezelfde.
Dat zijn de beperkingen waar we voorlopig mee moeten werken.
Ook halffabrikaten en zettingen voor edelstenen maak ik niet zelf
en zijn vaak nog niet fair trade beschikbaar. Maar als de vraag
stijgt, zullen de mogelijkheden zeker toenemen.”
Het probleem is niet zozeer de kostprijs – voor fairtradegoud
betaal je een meerprijs van 10 tot 15% - maar wel de onbekend-
heid bij het publiek. “Ik kreeg duidelijk meer vragen nadat ik op
het Fair Fashion Fest in Gent de kans had om de zaak van fair-
tradegoud voor een ruimer publiek te bepleiten”, getuigt Nele
Braet. “Net zoals ik vorig jaar klanten over de vloer kreeg die
uitdrukkelijk verwezen naar de Koppenreportage over eerlijk goud
die ze op televisie hadden gezien. Ik ben ervan overtuigd dat
eerlijk goud een mooie toekomst heeft, op voorwaarde dat we er
in slagen de bekendheid te vergroten.”
@NeleBraet
REPORTAGE EERLIJK GOUD
Bekijk de reportage ‘Eerlijk goud: van Peru tot Europa’ die in
2016 werd gemaakt in opdracht van TDC en werd uitgezon-
den op KanaalZ en nadien ook op Koppen. In de reportage
bezoeken we Aurelsa, een Peruviaanse mijn die eerlijk goud
ontgint en hiervoor steun kreeg van TDC.
MEER INFO
 www.catapa.be
 www.befair.be
 Belgische juweliers eerlijk goud: http://info.fairtrade.net/fairgold/ finder/index
 www.ana-edelsmid.be
 www.nelebraet.be