Nieuwe risicomanagement aanpak bij verzekeraars. Strategisch risicomanagement is een onderschoven kindje bij verzekeraars. De RESE aanpak biedt concrete aanknopingspunten die verzekeraars kunnen hanteren bij de implementatie van een risicomanagement raamwerk die naadloos past binnen het strategisch raamwerk.

1. Risico’s verzekeraars en RESE
RESE: nieuwe risk management aanpak
Tom Veerman
13 november 2012
13 november 2012
1

2. Agenda
 De huidige risk management praktijk
 Risk Embedded Strategy Execution (RESE)
 Ontwikkelingen en RESE initiatieven
13 november 2012
2
2

3. De huidige risk management praktijk
13 november 2012
3

4. De huidige risk management praktijk
Solvency II
Solvency II – Kapitaaleis
Solvency II – Governance eisen

Hogere kapitaaleis, meer governance-eisen

Onvermijdelijke investeringen in risicomanagement

Huidige invulling risicomanagement draagt in beperkte mate bij aan de business
13 november 2012
4

5. De huidige risk management praktijk
Sterk gedreven door compliance raamwerken
COSO kubus
DNB FIRM methode

Inrichting risk management sterk gedreven door rules-based raamwerken

Focus op compliance en risico’s in plaats van resultaat

Gevolgen:
–
Heeft sterk geleid tot risico-denken in silo’s, zowel risicometing als risicomanagement
–
Alle stappen doorlopen ongeacht relevantie wat leidt tot informatie-overload
–
Hoge kosten risk management en veelal lage bijdrage aan executie van de strategie
13 november 2012
5

6. De huidige risk management praktijk
De rol van CRO / risk management
Waar wordt de CRO / Risk Management
afdeling op afgerekend in uw organisatie?

We are compliant!






We have not met our
strategic objectives!!!


13 november 2012
“We hebben een fantastische governance raamwerk
geïntroduceerd met effectieve controls op alle risicotypen”
“Voor de meeste marktrisico’s overschrijden we normaliter de
risicolimieten uit ALM raamwerk, hiervoor vragen we dispensatie”
“We hebben de SCR op juiste wijze berekend”
“We leveren uitvoerige Value New Business rapportages”
“We gaan dit jaar op tijd onze ORSA rapportage opleveren aan DNB”
“We hebben geen capaciteit om na te gaan hoe we
optimaal kunnen inspelen op het nieuwe pensioenakkoord”
“We doen weleens analyses naar onze tarieven. Meestal
kopiëren we de tarieven van onze concurrenten zo goed mogelijk”
“De IFRS winst is positief, maar wij vinden dat je naar een betere
maatstaf moet kijken. Die betere maatstaf hebben we een paar
jaar geleden een keer uitgerekend”
“De Value New Business leveren we altijd op de 5e werkdag.
De uitkomst is al jaren negatief”
6

7. De huidige risk management praktijk
De rol van CRO / risk management
Welke rol speelt de CRO / Risk Management
in uw organisatie?
13 november 2012
7

8. De huidige risk management praktijk
De rol van CRO / risk management
“De Actuaris”
Vraag: Vanuit marketing wordt gevraagd
aan actuaris waarom hij heeft aanbevolen
om meer levensverzekeringen te verkopen
aan 98-jarigen, en de actuaris antwoordt:
“Volgens onze sterftetafels is te verwachten
dat er relatief weinig overlijden per jaar”.
Grote mate van detail, maar mist big picture
“De Risk Professional”
Vraag: Waarom hebben risk managers zo’n
duidelijke visie?
Antwoord: Vanuit de ivoren toren kun je alles zien.
Ver verwijderd van dagelijkse besluitvorming in de business
13 november 2012
8

9. De huidige risk management praktijk
S&P beoordelingscriteria

S&P hanteert sinds 2006 een Enterprise Risk Management (ERM) assessment
als onderdeel van het hun rating raamwerk

Criteria (in totaal 5):
» Risk Management Culture: “Risk Management Culture is the degree to which risk and risk
management are important considerations in all aspects of corporate decision making”
» Risk Control: “Risk control covers the control processes for each of the company’s major risk
categories. Risk identification and processes to manage risks to stay within limits must be
effective”
» Strategic Risk Management: “Starting with a view of required risk capital and a sensitive
process for allocating that capital among products and business, a company can develop
programs that will support the optimisation of risk-adjusted return”
» Extreme Event Management: “Extreme event management processes need to be regularly
performed by the company. Also thorough post-mortem analyses of problem situations are
performed and are used to feed the results of that analysis back into its ongoing disaster planning
process”
» Risk Models: “Risk Models are the models and measures used to support the risk management
and value management activities. The used models and measures need to overall
consistent, well-understood and sophisticated enough”
13 november 2012
9

10. De huidige risk management praktijk
S&P scores
Overall score
Criteria
Voorbeelden
Excellent
Strong
Adequate with positive trend
Adequate with strong controls
Adequate
Weak
Geen
Axa, Allianz, ING Insurance, Zurich FS, Swiss Re
AEGON, SNS Reaal Insurance, Aviva, Generali
Swiss Life, FriendsProvident, AG Insurance
Allianz Nederland Groep, ASR, Eureko
Unity Re, LEXGARANT, Oman Insurance Co
Score per categorie

–
Risk Control
Excellent & Strong
Adequate
Strategic Risk Management

Risk models
20%
40%
60%

80% 100%
10
met focus op silo’s
Strategisch risicomanagement
–
Weak
0%
voldoende ingeregeld,
–
Risk management Culture
13 november 2012
Risk Control
onvoldoende integratie tussen
risicomanagement en strategische
besluitvorming
Risk Models veelal complex van opzet en
vergen veel data en rekentijd

11. Risk Embedded Strategy Execution (RESE)
13 november 2012
11

12. Risk Embedded Strategy Execution (RESE)
Risicotypen of kritische succesfactoren?
Risicotypen
Kritische succesfactoren
Behalen financial
targets 2015
Actief portfolio
management
Bedrijfsbreed
toepassen van
kosten en risicodata
RESE
13 november 2012
Inzicht in kosten en
bijbehorende triggers
Diepgaande kennis van risico’s
per profiel polishouder
Bron: EIOPA - Uitkomsten QIS5 (obv cijfers 2009)
Huidige focus
Onze beleggers halen
significante excess
returns
Optimale
bezetting van
capaciteit

Risicobeheer ingedeeld naar risicotypen

Risicobeheer gericht op kritische succesfactoren
in de strategy map (strategiekaart)
12

13. Risk Embedded Strategy Execution (RESE)
Van welke risico’s lig ik echt wakker?
 Centrale vraag voor de bestuurder:
“wanneer voeg ik waarde toe voor mijn stakeholders en hoe beheers ik de
risico’s die de doelstellingen in gevaar brengen!”
Performance
management


Risk
management
Risicoprofiel en risicobereidheid ontbreken of zijn niet volledig!
Wat veelal ontbreekt:
– Specifieke doelstellingen T.a.v. bereiken van de missie en lange termijn doelstellingen
(kritische succesfactoren)
– Als raamwerk voor identificeren en discussiëren van risico’s (strategy map)
www.aaa-riskfinance.com
13 november 2012
13

14. Risk Embedded Strategy Execution (RESE)
RESE concept
13 november 2012
14

15. Risk Embedded Strategy Execution (RESE)
Samenvatting stappen in RESE
 RESE: Integrale benadering risico en performance
 Focus alleen op die zaken die realisatie van strategische
doelstellingen in gevaar kunnen brengen
 Strak gedisciplineerd een efficient ingericht proces
–
–
–
1)
Integratie van performance loop en risk loop
• Alleen kritische controls en acties
• Alleen de meest relevante KPI’s / KRI’s
Risk assessments op kritische succesfactoren 1)
Bepaal risk appetite
Waarde zit niet in de uitkomst van de scenario’s, maar de discussie over de scenario’s
13 november 2012
15

16. Risk Embedded Strategy Execution (RESE)
Eisen aan “Risk Manager” die RESE uitvoert
Roles
Actuarissen
Risk Professionals
Risk Manager in een
RESE context
Risico context
Vooral kwantitatief
Vooral kwalitatief
Kwantitatief en
Kwalitatief
Risico focus
Focus op verzekerings
risico’s
Focus op risico’s
(m.n. tail events)
Focus op resultaat en
op risico
Risicomanagement
proces
Analyseren en
kwantificeren
Monitoren en beheersen
Analyseren, kwantificeren,
monitoren en beheersenvertaling naar betekenisvolle
business requirements
Tools en technieken
Statistische modellen
Risicoregister, Risk
Appetite, KRIs,
Governance
Aggregatie, Risicooptimalisatie, Risicogebaseerde strategie, Stress
en scenario testing
Risico’s geaddresseerd
Vooral verzekeringsrisico,
maar modellen houden
rekening met alle risico’s
Operationeel, Krediet,
Markt, Liquiditeit
Enterprise Risk Management –
”Known unknowns” en
“Unknown unknowns”
13 november 2012
16

17. Risk Embedded Strategy Execution (RESE)
De risk appetite

Risk appetite statement combineert:
–
–
–
Top-down visie: hoeveel risico kunnen we lopen?
Bottom up visie: hoeveel risico (risicoprofiel) wordt gevraagd vanuit de activiteiten.
Kwalitatief en kwantitatief.
Kwantitatief
Solvabiliteit/kapitaal
Winst
Liquiditeit
Waarde
Operationele indicatoren
Kwalitatief
Do's en don'ts in termen van risk management
Gealigneerd met missie en bedrijfsdoelstellingen
Gealigneerd met bedrijfscultuur
Doorvertaling naar risico beleidsdocumenten
Meetbaar
www.aaa-riskfinance.com
13 november 2012
17

18. Risk Embedded Strategy Execution (RESE)
Strategie => Voorkeur =>Tolerantie=>Limieten=>Controls
Beschrijving
Strategie
-Beschrijving van de strategische focus en de waarden van de organisatie
-De manieren waarop de verzekeraar haar strategische doelen wil bereiken
Risico
Voorkeur
- Kwalitatieve risk appetite statement door directie / RvB
- Vaststellen onderliggende principes voor selectie van risico’s
Risico
Tolerantie
- Gewenste appetite voor volatiliteit strategische, financiële en solvency targets
- Gewenste tolerantieniveaus voor Key Risk Indicators
- Kwantitatieve vertaling van risico voorkeur naar concretere maatstaven
Risico
Limieten
- Risicolimieten zijn `enger` en geven acceptabele variaties van de doelstellingen aan.
- Risicolimieten vertalen risicotolerantie naar een begrijpelijke taal binnen de
dagelijkse business
Risk Control
- Ondersteuning bij het monitoren van huidige risico t.o.v. risk appetite statements
www.aaa-riskfinance.com
13 november 2012
18
Risk Appetite Statement
Onderdeel

19. Risk Embedded Strategy Execution (RESE)
Voorbeeld onderdelen in risk appetite statement
GROEN

Realisatie strategie en strategische indicatoren
–
–
–

Kapitaal/ Solvabiliteit
–
–

Educatie targets
Verzuim
Klant / reputatie
–
–

Richtlijnen maximale uitstaande vorderingen
Richtlijnen vorderingen herverzekeraars
Uitkomsten specifieke stress tests
(marktrisico, verzekeringsrisico, kredietrisico)
Human Resources
–
–

Solvency I target voor/na stress test
Solvency II target voor/na stress test
Specific requirements per risk type
–
–
–

Omzet per segment/divisie
Netto winst, Return on Equity, COR, Value New business
Meetbare maatstaven per strategische doelstelling
(kritische succesfactor uit strategy map)
Sancties door toezichthouder
Klantbehoud targets
Beloning
–
–
Compliant met interne procedures
Geaccordeerd door RvC
13 november 2012
19
GEEL
ROOD

20. Ontwikkelingen en RESE initiatieven
13 november 2012
20

21. Ontwikkelingen en RESE initiatieven
Noodzakelijke winstgevendheid
Type verzekeraars
Beursgenoteerde
verzekeraars
Verzekeraars met
professioneel
kapitaalmanagement
Lokale onderlinge
verzekeraars
ING, AEGON,
SNS Reaal
Achmea, ASR
Eendragt, VGZ
NH1816
Mate van financiering via kapitaalmarkt
13 november 2012
21

22. Ontwikkelingen en RESE initiatieven
Noodzakelijke winstgevendheid
Noodzakelijke winst per type verzekeraar
Beursgenoteerde
verzekeraars
Verzekeraars met
professioneel
kapitaalmanagement
Rendement op
kapitaal minimaal
8%-12%
Lokale onderlinge
verzekeraars
Er wordt surplus
vermogen
gegenereerd
Mate van financiering via kapitaalmarkt
13 november 2012
22

23. Ontwikkelingen en RESE initiatieven
Te hanteren winstmaatstaven
Indicator
Generatie
Surplus Vermogen
Rendement
op kapitaal
Huidige praktijk
Post-Solvency II
 Er wordt positief surplus
vermogen gegenereerd
 Ofwel Solvency I surplus stijgt
 Er wordt voldoende vrij economisch
vermogen gegenereerd
 Generatie Economisch surplus
kapitaal
 IFRS RoE of Return on Solvency
 Value New Business positief
 Europese beursgenoteerde
verzekeraars hanteren
RoE targets > 10%
 Return on Economic Capital
 Analisten verwachten vergelijkbare
targets als onder boekwaarde

Grotere afhankelijkheid van kapitaalmarkt als gevolg van Solvency II

Zowel voor beursgenoteerde als niet beursgenoteerde verzekeraars

Alle hens aan dek in bepaalde segmenten om de targets te realiseren
13 november 2012
23

24. Ontwikkelingen en RESE initiatieven
Rendement op kapitaal levenmarkt
Ontwikkeling in 2009 – 2011
Return on Solvency (RoS) NLse levensverzekeraars

Resultaat levensverzekeraars positief
2009-2011

Rendement eigen vermogen lager dan 2%
Return on
Solvency (RoS)

Interest marge positief
Interest
Kosten
Sterfte, verval, AO
Overig
RoS na belasting
3,9%
-1,0%
1,1%
-2,3%
1,6%
–
Dalend verloop door lage renteomgeving
en oplopende spreads
–

De-risking leidt tot verdere daling
Kosten marge negatief
–
Verder onder druk door dalende
Premievolume (APE) NLse levensverzekeraars
12,0
10,0
productievolumes

8,0
Marge sterfte, verval en AO positief
–
Individueel
6,0
Collectief
4,0
Sterk gedreven door eenmalige baten bij
2,0
afkoop van beleggingsverzekeringen
0,0
2007
www.aaa-riskfinance.com
13 november 2012
24
2008
2009
2010
2011

25. Ontwikkelingen en RESE initiatieven
Generatie vrij kapitaal levenmarkt
€ mrd
Ontwikkeling in 2009 – 2011

Solvency I ratio gedaald, doch
14,2
0,2
6,5
-1,1
241%
239%
Geschat op basis van QIS-5 methodiek
Solvency vereiste ca. 2 keer zo hoog
Relevante ontwikkelingen
–
Daling SII ratio met 5%-10% per jaar door
Solvency Target

14,1
0,1
7,6
-1,4
9,0
246%
sterk negatief
–
2011
*geschat door Triple-A
Generatie surplus vermogen Solvency II
–
2010
14,0
Solv I surplus
Mutatie
Solv II surplus *
Mutatie *
positieve generatie Solv I vrij vermogen

2009
150%
139%
132%
conversie en afkoop UL verzekeringen
–
Eenmalige stijging door wijziging
discontovoet te verwachten:
•
Risicovrij: Ultimate Forward Rate
•
Anticyclische opslag en Matching Premium
2009
www.aaa-riskfinance.com
13 november 2012
2010
Solvency I ratio
25
Solvency II ratio
2011

26. Ontwikkelingen en RESE initiatieven
Rendement op kapitaal schade+inkomen
Return on Solvency (RoS) Schade+Inkomen NL
Ontwikkeling in 2009 – 2011

Return on Solvency
(RoS)
Premieniveau gedaald door marktverzadiging en
concurrentie

Resultaat schadeverzekeraars positief

Herverzekeringslasten gedaald met 20% tussen
Verdiende premie
Schade
Kosten
Provisie
Herverzekering
Beleggingen
Overig
RoS na belasting
2009 en 2011

Rendement op EV stabiel en hoger dan 10%

Rendement in 2011 lager t.o.v. voorgaande
jaren, resultaat in 2012 verder omlaag

2009-2011
Resultaten per branche laten uiteenlopend beeld
zien:
134,8%
-77,3%
-27,2%
-13,9%
-14,3%
9,0%
0,1%
11,2%
Ontwikkeling indicatoren Schade+Inkomen NL
–
Resultaat Motor en Brand gunstiger
–
Resultaat Transport, Aansprakelijkheid en
2009
Bruto premie (€ mrd)
% verandering
RoS (%)
Combined Ratio (%)
Inkomen (o.a. WGA ERD) verder verslechterd
www.aaa-riskfinance.com
13 november 2012
26
2010
2011
16,7
16,9
0,9%
12,0%
98,1%
16,4
-3,1%
10,1%
100,0%
11,4%
98,0%

27. Ontwikkelingen en RESE initiatieven
Generatie vrij kapitaal schade+inkomen
€ mrd
Ontwikkeling in 2009 – 2011

2010
2011
5,9
6,3
0,4
4,3
0,3
5,4
-0,8
3,4
-0,9
Solv I surplus
Mutatie
Solv II surplus *
Mutatie *
Daling Solvency I ratio en Solvency I
surplus gerelateerd aan dividenden.

2009
4,0
*geschat door Triple-A
331%
Solvency II surplus vermogen
312%
–
–
Solvency vereiste ca. 2,5 keer zo hoog
296%
Relevante ontwikkelingen
–
Normale marktomstandigheden en COR
Solvency Target

Geschat op basis van QIS-5 methodiek
rond 100%  stabiele groei van surplus
–
Bij sterke groei zal SII surplus vermogen
187%
178%
167%
dalen door sterke aangroei van SCR
2009
2010
Solvency I ratio
www.aaa-riskfinance.com
13 november 2012
27
Solvency II ratio
2011

28. Ontwikkelingen en RESE initiatieven
Rendement op kapitaal zorgverzekeraars
Return on Solvency (RoS) Zorg NL
Ontwikkeling in 2009 – 2011

Basisverzekering en aanvullende verzekering

Return on Solvency
(RoS)
2009-2011
Percentage overstappers circa 5% per jaar
Verdiende premie
Schade
Kosten
Provisie
Overig
Beleggingen
RoS na belasting
Markt bestaat feitelijk uit 9 verzekeraars
–
–
Middel: Zorg&Zekerheid, ONVZ, DSW
–

Groot: Achmea, Menzis, VGZ, CZ
Klein: ASR en Eno
Resultaat zorgverzekeraars in 2009 tot en met
620,7%
-572,0%
-6,6%
-18,0%
-16,3%
8,0%
15,7%
2011 positief, daarvoor negatief

Ontwikkeling indicatoren Zorg NL
Resultaat in 2012 nog positief, maar mogelijk
2009
negatief in 2013

Bruto premie BV (€ mrd)
% verandering
Bruto premie AV (€ mrd)
% verandering
RoS (%)
Combined Ratio (%)
Rendement ten opzichte van eigen vermogen
zeer instabiel
www.aaa-riskfinance.com
13 november 2012
28
2010
2011
32,3
35,1
8,5%
4,3
2,9%
10,2%
99,1%
35,9
2,4%
4,5
5,3%
10,6%
99,0%
4,2
31,9%
98,2%

29. Ontwikkelingen en RESE initiatieven
Generatie vrij kapitaal zorgverzekeraars
€ mrd
Ontwikkeling in 2009 – 2011

Solvency I surplus kapitaal gestegen tussen
2011
3,7
3,5
-0,2
2,0
-0,5
4,1
0,7
4,0
2,0
2,5
*geschat door Triple-A
Solvency II surplus vermogen geschat
226%
217%
–
SII vereiste ca. 2 keer zo hoog (QIS-5)
–
SII vereiste ca. 1,5 keer zo hoog (Par Run)
204%
189%
162%
Relevante ontwikkelingen
–
Stijging Solvency I eis van 9% naar 11% voor
Solvency Target

2010
Solv I surplus
Mutatie
Solv II surplus *
Mutatie *
2009 en 2011

2009
basis verzekering
–
Onzekerheid over SII kapitaaleis Zorg
135%
(impact verevening en nacalculatie)
–
Onduidelijkheid nieuwe kabinetsvoorstellen
2009
www.aaa-riskfinance.com
13 november 2012
2010
Solvency I ratio
29
Solvency II ratio
2011

30. Ontwikkelingen en RESE initiatieven
Voorbeeld strategy map
Strategische initiatieven
1. Verbeteren operationele performance
2. Winstgevende groei
3. Optimaliseren van risico’s
Behalen
financial
targets 2015
Actief portfolio
management
Bedrijfsbreed toepassen
van kosten en risico-data
 ROC meer dan 10%
 Cost of capital conform peers
 Non-life combined ratio lager dan 98%
Onze beleggers halen
significante excess returns
Optimale bezetting
van capaciteit
Inzicht in kosten en
bijbehorende triggers
Diepgaande kennis van risico’s
per profiel polishouder
www.aaa-riskfinance.com
13 november 2012
30

31. Ontwikkelingen en RESE initiatieven
Welke initiatieven?
Drivers / risico’s

Shift in business
model Leven

Marktverzadiging
Schade

Volatiliteit
marktrisico’s

13 november 2012


Risicobeheersing
180º shift business model levenbedrijf
door woekerpolisaffaire en komst
van banksparen
Toegenomen kostendruk door
overcapaciteit



Marktverzadiging en toegenomen
concurrentie in schadebedrijf
Toegenomen kostendruk door
overcapaciteit







Krediet- en Eurocrisis  Toegenomen
marktvolatiliteit
Versterkend effect door gedrag

institutionele beleggers
31
Bestrijding overcapaciteit
Overname portefeuilles
Focus op risicoproducten in
NL en Europa
Passende propositie in
collectieve markt volgend
op pensioenakkoord
Productinnovatie en
prijsoptimalisatie
Schadelastbeheersing
Bestrijding overcapaciteit
Effectievere herverzekering
Uitbreiding productenpallet
Intelligent beheer marktrisico
die past bij risk appetite
(risico gestuurd ALM)
Invoering operationele
performance maatstaven