2. 2
NỘI DUNG BÀI HỌC
I. Chủ nghĩa xã hội hiện thực
II. Sự khủng hoảng, sụp đổ của mô hình
CNXH kiểu Xô Viết và nguyên nhân
của nó.
III. Triển vọng của CNXH hiện thực.
3. I. CHỦ NGHĨA XÃ HỘI HIỆN THỰC
1. Cách mạng Tháng Mười Nga và mô hình
chủ nghĩa xã hội hiện thực đầu tiên trên thế
giới
a) Cách mạng Tháng Mười Nga (1917)
Ngày 7/11/1917 (25/10 theo lịch Nga) quần
chúng nhân dân lao động dưới sự lãnh đạo của
Lê nin đã nổi dậy cướp chính quyền từ tay giai
cấp tư sản và đại địa chủ Nga, lập ra chính
quyền Xô viết đưa nước Nga trở thành nước
XHCN đầu tiên trên thế giới - CNXH hiện thực
ra đời. 3
4. - Cách mạng Tháng
Mười Nga vĩ đại đã mở
ra mở ra một thời đại
mới cho nhân loại Thời
đại quá độ từ CNTB lên
CNXH trên phạm vi
toàn thế giới.
4
5. 5
“ Giống như mặt trời chói lọi, cách mạng
tháng mười chiếu sáng khắp năm châu, thức
tỉnh hàng triệu người bị áp bức, bóc lột trên
trái đất. Trong lịch sử loài người chưa từng
có cuộc cách mạng nào có ý nghĩa to lớn và
sâu xa như thế”
Hồ Chí Minh
6. b) Mô hình chủ nghĩa xã hội đầu tiên
trên thế giới
Sau cách mạng tháng Mười nước Nga bắt
đầu bước vào thời kỳ gìn giữ chính quyền và
xây dựng CNXH trong một hoàn cảnh cực kỳ
khó khăn :
• Là nước đầu tiên thực hiện CNXH nên
chính quyền Xô Viết phải tự mò mẫm tìm tòi
mô hình xã hội mới cho mình.
6
7. • Nền kinh tế của nước Nga vốn lạc hậu hơn
các nước châu Âu khác (tư bản trung bình) lại
bị tàn phá kiệt quệ sau chiến tranh thế giới I,
vừa phải khôi phục kinh tế vừa phải đối phó với
tình trạng nội chiến kéo dài (1918 – 1922)
• Các nước đế quốc tập trung bao vây cô lập
hòng bóp chết nhà nước Xô Viết non trẻ và
phải gánh chịu hậu quả rất nặng nề của cuộc
chiến tranh thế giới II, sau đó lại là cuộc chiến
tranh lạnh, chạy đua vũ trang kéo dài cho đến
khi sụp đổ 1991.
7
8. 8
Mùa hè năm 1918, đất nước Xô Viết ở trong
một tình huống cực kì khó khăn và nguy
hiểm.
Khoảng 14 vạn quân của 11 nước đế
quốc và chư hầu (về sau tăng lên tới 30 vạn),
cùng khoảng 1 triệu quân chống đối cách
mạng phía đã chiếm được khoảng 3/4 lãnh
thổ của đất nước Xô Viết. Họ đã chiếm được
những trung tâm nguyên liệu, nhiên liệu và
lúa mì.
Tình hình trong thời kì nội chiến (1918 – 1920)
9. 9
Cuối năm 1917, các cường quốc trong phe
Hiệp Ước đã thảo ra một kế hoạch bao vây và
tấn công nước Nga Xô Viết: Pháp sẽ tấn công
và lật đổ chính quyền Xô Viết ở Ucraina, Krim;
Anh sẽ tấn công và lật đổ chính quyền Xô Viết
ở phía bắc nước Nga, ở vùng sông Đông,
Kuban, Kavkaz; Mỹ và Nhật sẽ tấn công ở
vùng Viễn Đông và Siberia. Các cường quốc
trong phe đế quốc không công nhận chính
quyền Xô Viết và chúng phối hợp với các lực
lượng chống đối trong nước nhằm lật đổ chính
quyền Xô Viết.
10. 10
Nền kinh tế của đất nước rơi vào tình trạng
cực kì khó khăn: các nhà máy phải đóng cửa
vì thiếu nguyên liệu và nhiên liệu, giao thông
bị đình trệ, nhân dân ( nhất là dân các thành
phố ) lâm vào cảnh đói rét và bệnh tật. Các
thế lực chống đối nổi lên ở khắp nơi kể cả ở
Moscow và Petrograd.
11. 11
Ngày 30-08-1918, các lực lượng phản cách
mạng đã tiến hành hoạt động ám sát Lenin
nhưng thất bại. Tại các vùng bị chiếm đóng,
các lực lượng thân Bolshevik bị truy sát ráo
riết, các đảng viên Bolshevik bị sát hại dã
man. Những nơi mà ruộng đất, tài sản đã
được chia cho dân nghèo bị cướp lại, nhân
dân bị hãm hại và bị bóc lột thậm tệ.
12. Từ 1918 – 1920, để đảm bảo cung cấp đủ
lương thực cho quân đội ở tiền tuyến, cho
công nhân và cho nhân dân thành thị trong
điều kiện lương thực cực kỳ khan hiếm,
chính quyền Xô Viết bắt buộc phải đưa ra
những quyết sách cứng rắn được gọi là:
“Chính sách cộng sản thời chiến”
12
+ Chính sách cộng sản thời chiến”
13. 13
Chính sách cộng sản thời chiến có 2 nội
dung chủ yếu là:
- Tiến hành quốc hữu hóa tài sản, tư liệu
sản xuất quan trọng nhất của bọn tư sản
độc quyền, đại địa chủ và các thế lực
chống phá cách mạng. (Nhà nước độc
quyền nắm giữ nền công nghiệp và đất đai
nông nghiệp)
- Độc quyền quản lý lương thực, Trưng
thu, trưng mua toàn bộ các sản phẩm
thừa trong nông nghiệp.
14. Tháng 3/1921, nội chiến đã kết thúc, tại đại hội
đảng lần thứ X Lê nin đưa ra Chính sách kinh
tế mới để thay thế cho chính sách kinh tế cộng
sản thời chiến đã không còn phù hợp.
Chính sách kinh tế mới này cho phép tồn tại
và phát triển các thành phần kinh tế quá độ
bên cạnh thành phần kinh tế của CNXH để
tạo ra một nền kinh tế đa thành phần đồng
thời phục hồi lại các yếu tố của thị trường cho
nền kinh tế. (giống như kinh tế thị trường
XHCN hiện nay)
14
+ Chính sách kinh tế mới (NEP)
15. Năm 1924, do vết thương tái phát và Lênin đột
ngột qua đời. Tình hình thế giới diễn biến rất
phức tạp, các nước đế quốc đang ráo riết chuẩn
bị kế hoạch cho một cuộc chiến tranh thế giới
mới mà mũi nhọn của nó là hướng vào tiêu diệt
nước Nga XHCN.
Trong hoàn cảnh đó chính quyền Xô Viết lại
phải tập trung cao độ sức người, sức của để
công nghiệp hóa đất nước, ưu tiên cho công
nghiệp nặng để nhanh chóng biến nước Nga trở
thành một cường quốc công nghiệp và mọi việc
đều phải tuân theo kế hoạch thật tỉ mỉ => Ta gọi
đó là Mô hình kinh tế Tập trung, bao cấp. 15
16. Chỉ với thời gian khoảng 20 năm, trong hoàn
cảnh phải đối đầu với nội chiến và chiến tranh
can thiệp của các nước đế quốc, với mô hình
kinh tế này đã giúp Liên xô hoàn thành một
cách ngoạn mục sự nghiệp công nghiệp hóa
và trở thành một cường quốc công nghiệp thế
giới.
16
17. 2. Sự ra đời của hệ thống các nước xã hội
chủ nghĩa và những thành tựu của nó
a)Sự ra đời và phát triển của hệ thống các
nước xã hội chủ nghĩa
Với sự giúp đỡ mạnh mẽ của Liên Xô hàng
loạt nước XHCN ở Đông Âu ra đời như: Cộng
hòa dân chủ Đức, Bungaria, Ba Lan,
Hungary, Rumania, Tiệp Khắc, Anbania. Tiếp
đó là các nước XHCN ở Châu Á và Châu Mĩ
như: Mông Cổ, Trung Quốc, Triều Tiên, Việt
Nam, Cu Ba, tạo thành hệ thống XHCN rộng
khắp thế giới. 17
18. b) Những thành tựu của chủ nghĩa xã hội
hiện thực
• Đã từng bước xây dựng và hoàn thiện nền
dân chủ xã hội chủ nghĩa (nhà nước CCVS)
Lần đầu tiên trong lịch sử loài người CNXH
đã đưa người lao động trở thành người chủ
của xã hội (nắm giữ bộ máy nhà nước cả lập
pháp, hành pháp và tư pháp). Nhà nước
XHCN không ngừng được củng cố và phát
triển đủ sức quản lý đất nước, nâng cao đời
sống nhân dân và đập tan mọi lực lượng thù
địch chống đối, giữ vững thành quả cách
mạng. 18
19. 19
• Đã xây dựng được một khối lượng cơ sở vật
chất kĩ thuật rất lớn với trình độ khá hiện đại
đảm bảo ngày càng tốt hơn đời sống vật chất
và tinh thần của nhân dân.
Trước cách mạng Tháng Mười, Liên Xô chỉ
là nước tư bản loại 2 ở châu Âu nhưng đến
những năm 70 của thế kỉ XX đã vượt qua trình
độ phát triển của châu Âu để trở thành một
siêu cường thế giới.
20. 20
Khi bắt tay vào xây dựng chủ nghĩa xã hội, thu
nhập quốc dân tính theo đầu người của Liên Xô
chỉ bằng 1/22 của Mĩ, nhưng đến năm 1985 thu
nhập quốc dân đã bằng 66%. Sản lượng công
nghiệp đã bằng 85% của Mĩ.
Trước cách mạng Tháng Mười, ¾ dân Nga mù
chữ đến nhưng đến những năm 1980 Liên Xô là
một trong những nước có trình độ học vấn cao
nhất thế giới. Cùng với những thành tựu về kinh
tế, quốc phòng, Liên Xô cũng đã thu được
những thành tựu đáng kể về văn hóa, khoa học
phát triển y tế và bảo đảm phúc lợi xã hội cho
nhân dân lao động.
21. 21
- Năm 1957 Liên xô là
nước đầu tiên thế giới
phóng thành công vệ tinh
nhân tạo lên vũ trụ.
- Tiếp theo đó ngày
12/4/1961 Liên xô phóng
tầu vũ trụ có người lái vào
không gian và trở thành
cường quốc chinh phục
không gian vũ trụ.
Ga ga rin
Dẫn đầu thế giới về công nghiệp vũ trụ
22. 22
Tàu vũ trụ Venera-3
của Liên Xô được
phóng đi ngày
16/11/1965 tại sân
bay vũ trụ Baikonur
đã đổ bộ xuống bề
mặt Sao Kim vào
ngày 1/3/ 1966.
23. 23
- Liên xô
là nước
đầu tiên
đưa trạm
không
gian vào
vũ trụ
năm
1986
24. 24
Năm 1973 nước Mĩ
phóng tàu vũ trụ
“Skylab” lên mặt
trăng ?
Người Mĩ trên Mặt trăng
25. • CNXH đã ảnh hưởng to lớn đến đời sống
chính trị thế giới và là nhân tố quyết định sự sụp
đổ của hệ thống thuộc địa của chủ nghĩa đế
quốc. mở ra kỷ nguyên của phong trào độc lập
dân tộc và chủ nghĩa xã hội trên phạm vi thế
giới.
• Với sự lớn mạnh của hệ thống xã hội chủ
nghĩa nguy cơ chiến tranh thế giới đã bị ngăn
chặn, nền hòa bình của nhân loại đươc giữ
vững, nhân loại khỏi thảm sát của chủ nghĩa
phát xit ở nửa đầu thế kỉ XX
25
26. 26
II. SỰ KHỦNG HOẢNG, SỤP ĐỔ CỦA MÔ HÌNH
CNXH KIỂU XÔ VIẾT VÀ NGUYÊN NHÂN CỦA NÓ
1. Sự khủng hoảng và sụp đổ của mô hình chủ
nghĩa xã hội kiểu Xôviết
Chủ nghĩa cộng sản đã trải qua một chặng
đường lịch sử hơn 160 năm kể từ khi tác phẩm
“Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản” được công bố
ở Luân Đôn vào tháng 2-1848.
Đây là một chặng đường phát triển mang
tính biện chứng đầy phức tạp, đầy mâu thuẫn,
có nhiều thành tựu nhưng cũng không thể tránh
khỏi những thiếu sót, sai lầm.
27. - Trước sự kiện 1991, phong trào xã hội chủ
nghĩa thế giới cũng đã từng có những lúc bị rơi
vào tình trạng khủng hoảng và phân liệt.
Ví dụ:
- Sau sự thất bại của Công xã paris dẫn tới sự
tan rã của quốc tế I năm 1876.
- Cuối thế kỉ XIX đầu XX quốc tế II cộng sản
cũng bị phân liệt thành 3 phái hữu, tả và phái
giữa ....
27
28. - Sự kiện 1991:
Từ cuối những năm 80 của thế kỉ XX Liên Xô
và các nước Đông Âu bắt đầu bước vào thời kỳ
khủng hoảng xã hội. (mở đầu là Balan)
11/89 Bức tường Berlin bị phá bỏ.
12/89 UBTW Đảng thống nhất Đức từ chức
21/12/89 Chính quyền nhà nước ở Romania bị
lật đổ
29/12/89 Havel lên làm tổng thống tại Tiệp Khắc
2/90 Liên Xô chấp nhận đa đảng và chế độ tổng
thống
19/8/91 Gorbachyov từ chức và tuyên bố giải
tán ĐCS Liên Xô. 28
29. • Các nước XHCN còn lại là Trung Quốc,
Việt Nam, Cu Ba, Triều Tiên tuy không bị
sụp đổ nhưng cũng nằm trong tình trạng
vô cùng khó khăn.
29
30. 2. Nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng và sụp
đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội Xô viết
a. Nguyên nhân sâu xa:
+ Trước hết là do những sai lầm thuộc về
mô hình phát triển của chủ nghĩa xã hội kiểu
Xô viết.
Sau khi Lênin qua đời chính sách kinh tế mới
không được thực hiện mà lại quay về mô hình kế
hạch hóa tập trung cao độ. Tuy thời gian đầu, kế
họach hóa tập trung đã phát huy tác dụng mạnh
mẽ, nhưng dần dần nó đã bị biến dạng thành kế
hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp làm triệt
tiêu động lực của sự phát triển.
30
31. 31
+ Thứ hai là Chậm đổi mới so với thế
giới:
Sau chiến tranh thế giới thứ hai, các nước
TBCN đã có sự điều chỉnh đáng kể nhưng
Liên Xô và các nước XHCN khác chậm thay
đổi cứ tiếp tục duy trì và củng cố mô hình cũ
tuyệt đối hóa cơ chế kế hoạch hóa tập trung,
gần như từ bỏ một cách chủ quan duy ý chí
nền kinh tế hàng hóa, cơ chế thị trường, thực
hiện chế độ bao cấp tràn lan … từ đó đã làm
triệt tiêu các động lực phát triển của xã hội.
32. 32
Do chậm đổi mới nên hậu quả là Liên Xô
đang rút ngắn dần khoảng cách về trình độ phát
triển kinh tế so với các nước tư bản phát triển
thì từ giữa những năm 70 của thế kỷ XX tình
hình diễn ra theo xu hướng ngược lại. Sự thua
kém rõ rệt của Liên Xô thể hiện trong lĩnh
vực công nghệ và năng suất lao động. Mà
theo quan điểm của Lênin thì đây chính là yếu
tố quyết định thắng lợi hay thất bại hoàn toàn
của chế độ mới.
33. 33
Những sai lầm nói trên là nguyên nhân sâu
xa làm cho chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô
và Đông Âu suy yếu, rơi vào khủng hoảng chứ
không phải là do bản chất của chế độ xã hội chủ
nghĩa.
Nguyên nhân của sự sụp đổ của CNXH là: "do
duy trì quá lâu những khuyết tật của mô hình cũ
của chủ nghĩa xã hội, chậm trễ trong cách mạng
khoa học và công nghệ”
(Cương lĩnh chính trị năm 1991 của đảng CSVN )
34. b) Nguyên nhân chủ yếu và trực tiếp
Thứ nhất là: Đường lối cải tổ hữu khuynh, cơ
hội và xét lại
Trong cải tổ, những người lãnh đạo cao nhất
của Đảng Cộng sản Liên Xô đã mắc sai lầm rất
nghiêm trọng về đường lối chính trị, tư tưởng
và tổ chức.
Công cuộc cải tổ “Perestroika” ở Liên Xô bắt
đầu từ năm 1986 và kết thúc trong sự đổ vỡ tan
tành vào năm 1991. Đường lối cải tổ trượt dài
từ cơ hội, hữu khuynh đến xét lại rồi cuối cùng
là từ bỏ hoàn toàn chủ nghĩa Mác-Lênin. 34
35. 35
Những lời tuyên bố của Gorbachev lúc ban
đầu như :
“Cải tổ để có nhiều dân chủ hơn, nhiều chủ
nghĩa xã hội hơn”
“Chúng ta sẽ đi tới chủ nghĩa xã hội tốt đẹp
hơn chứ không đi ra ngoài nó”
“Chúng ta tìm trong khuôn khổ của chủ
nghĩa xã hội chứ không phải ở ngoài giới hạn
của nó những câu trả lời cho các vấn đề do
cuộc sống đặt ra” ....
chỉ là những lời sáo rỗng ngụy trang cho ý đồ
phản bội CNXH của ông ta.
36. 36
Chủ trương đưa ra ban đầu là:
“ Tăng tốc về kinh tế" để chấm dứt sự trì trệ.
Tuy nhiên lại lúng túng về giải pháp không biết
phải làm thế nào để đẩy mạnh nhịp độ phát
triển?
Trong lúc bế tắc người ta bèn qui tội cho cơ chế
quản lý kinh tế và quay qua cải tổ chính trị, coi
đây là "cái chìa khóa" cho mọi vấn đề.
Hội nghị Đảng toàn quốc lần thứ 19 (năm
1988) chủ trương chuyển trọng tâm sang cải tổ
hệ thống chính trị trên cơ sở cái gọi là "tư duy
chính trị mới".
37. 37
Thực chất của “Tư duy chính trị mới” là sự thỏa
hiệp vô nguyên tắc, là sự đầu hàng, là từ bỏ lập
trường giai cấp, là sự phản bội chủ nghĩa Mác-
Lênin, phản bội sự nghiệp xã hội chủ nghĩa.
Cuộc cải cách chính trị đã đánh thẳng vào tổ
chức đảng cộng sản Liên xô. Nhóm lãnh đạo cải
tổ tìm cách loại bỏ khỏi trung ương Đảng những
người không tán thành đường lối (sai lầm) của
cải tổ và đánh vào những người muốn kiên trì
chủ nghĩa Mác-Lênin và họ tìm cách đưa những
phần tử thù địch với chủ nghĩa Mác-Lênin chiếm
các vị trí chủ chốt trong bộ máy lãnh đạo Đảng
và nhà nước.
38. 38
Bằng chiêu bài “Công khai", “Dân chủ",
“Không có vùng cấm", cải tổ đã tạo ra làn sóng
phê phán, công kích, bôi đen tất cả những gì
gắn với 70 năm xây dựng chủ nghĩa xã hội, gây
hoang mang, rối loạn đến cực độ trong tư tưởng
xã hội, phá vỡ niềm tin của quần chúng đối với
những giá trị của chủ nghĩa xã hội.
Các phương tiện thông tin đại chúng ra sức
tuyên truyền, đào bới, phủ định quá khứ và lại
được các nước Phương Tây tiếp sức mạnh mẽ
và lái dư luận xã hội theo những ý đồ, mục đích
đen tối của chúng.
39. 39
Mikhail Gorbachev
Cải tổ của Gorbachev đã
biến Liên Xô từ một quốc
gia siêu cường trở nên tan
hoang và chia rẽ thành 15
nước, kinh tế kiệt quệ,
người dân rơi vào cảnh
lầm than, mọi giá trị đảo
lộn kéo theo những hậu
quả mà không một người
dân Xô viết nào ngờ tới.
40. 40
Tám năm sau (năm 1999), tại Hội thảo của các trường Đại
học Mỹ tổ chức tại Ankara (thủ đô Thổ Nhĩ Kỳ), Gorbachev
đọc bài diễn thuyết "Mục đích của cuộc đời tôi là tiêu diệt chủ
nghĩa Cộng sản" :
"Mục đích của đời tôi là tiêu diệt chủ nghĩa
cộng sản … Chỉ có khi giữ chức vụ cao cấp
nhất, tôi mới có thể có khả năng lớn nhất dể
thực hiện mục đích đó. Vì vậy, vợ tôi muốn tôi
cố gắng leo lên không mệt mỏi, khi chính bản
thân tôi đã nhận thức được phương Tây thì
quyết định của tôi trở thành điều không thể
thay đổi.. Lý tưởng của tôi là con đường của
đảng dân chủ xã hội”
41. 41
“Khi Yeltsin làm tan rã Liên Xô, tôi rời điện
Kremli, hàng trăm nhà báo tưởng rằng tôi sẽ
khóc. Tôi không khóc, bởi vì mục đích chủ yếu
của tôi đã đạt được: Tôi đã tiêu diệt chủ nghĩa
cộng sản của Liên Xô và của tất cả các nước
xã hội chủ nghĩa. Thế nhưng chủ nghĩa cộng
sản ở châu Á đang cản trở nhân loại thực hiện
lý tưởng tự do trên toàn thế giới cũng cần phải
bị tiêu diệt”
42. 42
Thứ 2 là: Âm mưu “diễn biến hòa bình” của
chủ nghĩa đế quốc.
Chủ nghĩa đế quốc đã can thiệp vừa tinh vi
vừa trắng trợn bằng chiến lược "diễn biến hòa
bình" trong nội bộ Liên Xô và các nước Đông
Âu.
Các thế lực chống chủ nghĩa xã hội từ bên
ngoài đã theo sát quá trình cải tổ, tác động
vào cải tổ cả về tư tưởng, chính trị và tổ chức,
hứa hẹn viện trợ kinh tế để lái công cuộc cải tổ
theo quĩ đạo mà Phương Tây mong muốn.
43. 43
Trong cuốn sách "Chiến thắng không cần chiến
tranh", Nixon cho rằng:
"mặt trận tư tưởng là mặt trận quyết định
nhất".
"Toàn bộ vũ khí của chúng ta (Mĩ ) các hiệp
định mậu dịch, viện trợ kinh tế sẽ không đi đến
đâu nếu chúng ta thất bại trên mặt trận tư
tưởng".
Chiến lược "diễn biến hòa bình" của Mĩ và
Phương Tây đã tỏ ra rất thành công trong việc
làm sụp đổ hệ thống XHCN ở Liên Xô và Đông
Âu.
44. 44
Qua phần trình bầy trên cho ta thấy:
- Sự phá hoại của chủ nghĩa đế quốc thông
qua chiến lược Diễn biến hòa bình.
- Sự phản bội từ bên trong của những người
lãnh đạo cao nhất .
Hai yếu tố này là nguyên nhân trực tiếp làm cho
CNXH ở Liên Xô bị sụp đổ.
Nhưng nếu xét cho cùng thì chính những kẻ cơ
hội và phản bội cộng với sự mất cảnh giác trong
hàng ngũ những người cộng sản Liên Xô đã tạo
cơ hội vàng cho chủ nghĩa đế quốc "chiến thắng
mà không cần chiến tranh”
46. 1. Chủ nghĩa tư bản không phải là tương
lai của xã hội loài người
a. Bản chất của chủ nghĩa tư bản là không
thể thay đổi
Chủ nghĩa tư bản đã có vai trò to lớn đối
với lịch sử phát triển của xã hội loài người.
Trong mấy thập kỷ qua, do biết "tự điều chỉnh
và thích ứng" đồng thời biết sử dụng triệt để
những thành tựu của cách mạng khoa học và
công nghệ nên các nước tư bản chủ nghĩa đã
vượt qua được nhiều cuộc khủng hoảng.
46
47. 47
Hiện tại CNTB vẫn còn khả năng tồn tại và
phát triển nhưng chủ nghĩa tư bản luôn mang
trong lòng nó những mâu thuẫn đối kháng và
những cuộc khủng hoảng triền miên, gay gắt
giống như những ung nhọt không thể chữa
khỏi. Cho dù CNTB có tìm mọi cách để điều
chỉnh thì bản chất bóc lột, phản dân chủ, vô
nhân đạo của nó vẫn không loại bỏ được.
48. 48
+ Những khuyết tật phổ biến của CNTB:
Trong cuốn sách " Ngoài vòng kiểm soát”
Tác giả Bresinsky đã chỉ ra 20 khuyết tật của
xã hội Mỹ
Những khuyết tật đã trở thành phổ biến ở các
nước tư bản, như: Chăm sóc y tế không đầy
đủ, giáo dục trung học chất lượng kém, vấn đề
phân biệt chủng tộc, nghèo đói, ngày càng sâu
sắc, tội ác bạo lực tràn lan, cảm giác trống về
tinh thần... Những khuyết tật này làm cho xã
hội lâm vào khủng hoảng và vô phương cứu
chữa.
49. 49
+ Khủng hoảng ngày càng trầm trọng
Trong 40 năm gần đây thế giới tư bản liên tục
xẩy ra các cuộc khủng hoảng lớn như:
Khủng hoảng dầu lửa 1973-1974, khủng
hoảng cơ cấu những năm 80; đến sự đổ vỡ của
nền “kinh tế bong bóng” ở Mỹ, Nhật Bản; khủng
hoảng tài chính - tiền tệ Mê-hi-cô năm 1994;
khủng hoảng kinh tế dây chuyền từ Đông Nam
Á, sang Hàn Quốc, đến Ac-hen-ti-na năm 1997;
suy thoái kinh tế mới ở Mỹ năm 2001 và hiện tại
là khủng hoảng tài chính - tiền tệ ở Mỹ và các
nước châu Âu từ năm 2007 đến nay...
50. 50
+ Tình trạng nghèo đói bất công gia tăng:
- 1,2 tỷ con người phải chịu nghèo đói, tật
bệnh, mù chữ, chiến tranh, hưởng mức thu nhập
dưới 1 USD/ngày.
- 2,5 tỷ người nghèo có tổng thu nhập chỉ
bằng thu nhập của 250 tỷ phú, triệu phú lớn
nhất thế giới gộp lại.
- 1/3 lực lượng lao động toàn thế giới, tức là
khoảng 1 tỷ người bị thất nghiệp.
- Mỗi ngày có đến 30.000 trẻ em chết bệnh
mà lẽ ra có thể được cứu sống, và số người mù
chữ lên đến hơn 800 triệu người.
51. Toàn nước Pháp đã tổ chức buổi tiệc đêm mang tính
biểu tượng với những chiếc đĩa rỗng có tên "Dạ yến
của cái đói" để tưởng niệm 10.000 trẻ em qua đời mỗi
ngày trên khắp thế giới vì đói. 51
"Dạ yến của
cái đói"
52. 52
Theo số liệu mới nhất
của tổ chức Lương
thực và Nông nghiệp
Liên hiệp quốc FAO
và Chương trình
Lương thực Thế giới
WFP, hiện nay có
925 triệu người đang
chịu cảnh đói trên
khắp thế giới.
Đói ở Phi Châu
57. 57
Tôi thạo 3 nghề.
Tôi nói được 3 thứ
tiếng, đánh giặc đã 3
năm
Có 3 đứa con và mất
việc 3 tháng.
Nhưng tôi chỉ mong
có 1 việc làm thôi.
Tìm việc làm ngày càng khó khăn
59. 59
Câu chuyện về Diane
Tran, 17 tuổi, học lớp 11
ở bang Texas, bị giam
24 giờ do nghỉ học quá
số buổi quy định đang
làm xôn xao dư luận Mỹ.
Tran cho biết phải làm thêm một lúc hai công
việc để kiếm tiền giúp đỡ gia đình. Làm việc
quá sức nên Tran thường phải nghỉ học vì mệt
mỏi và buồn ngủ. Một bạn học của Tran cho
biết: "Bạn ấy đi từ chỗ làm đến trường và đi từ
trường đến chỗ làm. Bạn ấy phải thức đến 7h
sáng để làm bài tập“.
67. 67
Giới truyền thông Mỹ cho rằng:
Hệ thống thuế như hiện nay đã làm tăng khoảng
cách giàu-nghèo khi người giàu chỉ phải đóng
một khoản thuế không tương xứng thu nhập. Và
những định chế tài chính hiện tại chỉ mang lại lợi
ích cho người giàu và đẩy gánh nặng thuế má
sang những người thuộc tầng lớp trung lưu hoặc
nghèo khó.
Tuy nhiên, sự bất bình đẳng nghiêm trọng nhất
tại Mỹ không phải là thu nhập mà là tài sản.
Nhóm 1% những người giàu nhất nước Mỹ
chiếm 21% thu nhập quốc gia, nhưng sở hữu tới
35% tổng tài sản quốc gia.
72. 72
“ Đừng đến London vào lúc này nếu không thực
sự cần thiết”
73. 73
Sống tại làng quê cũng không yên thân
Xả súng ngày 7/8/2011 ở một ngôi làng ở Mĩ làm 8 người thiệt mạng
74. 74
“ Đừng đến London vào lúc này nếu không
thực sự cần thiết”
Thông điệp trên của cảnh sát đã cho thấy nỗi
kinh hoàng mà nước Anh vừa phải chịu đựng.
Ngày 7.7.2011 được coi là ngày đẫm máu nhất
của thủ đô London kể từ sau chiến tranh thế giới
2. Cảnh sát khẳng định đã có ít nhất 50 người
chết và hơn 700 người bị thương, trong đó 22
người bị thương rất nặng. Số người chết có thể
tiếp tục tăng.
75. 75
Sự kiện đẫm máu
nhất tại Na Uy
Chiều 22/7/11 một
vụ nổ lớn xảy ra tại trụ
sở chính phủ ở Oslo
khiến 7 người chết và
gây hư hại nặng cho
văn phòng thủ tướng.
Ngay sau đó là vụ xả
súng tại trại thanh
niên của đảng lao
động cầm quyền, làm
ít nhất 80 người thiệt
mạng
Nơi yên bình nhất Châu Âu
82. Qua những hình ảnh trên cho ta thấy rõ
những ung nhọt đang tiến triển mạnh mẽ
trong thế giới , chủ nghĩa tư bản không thể
lại là tương lai của nhân loại.
82
83. 83
“CNTB đang phá hủy hành tinh chúng ta”
Bà Merlee Ratner
(Chủ tịch Viện Nghiên cứu chủ nghĩa Mác ở New York)
Trước hết, CNTB đang tiếp tục bần cùng hóa một bộ
phận lớn nhân loại trên hành tinh của chúng ta.
Khoảng cách giàu nghèo đang tăng lên ở các nước
đang phát triển. Hậu quả của CNTB mới (tư nhân hóa,
bãi bỏ hoặc cắt giảm phúc lợi xã hội và sự thống trị của
thị trường) đang đẩy hàng triệu triệu nông dân ra khỏi
đất đai của họ tiến về thành phố, tạo sự thiếu hụt lương
thực và nước sạch và tỷ lệ trẻ sơ sinh tử vong cao.
Thậm chí ở Mỹ- đất nước được xem là giàu nhất thế
giới - có đến 10% số người thất nghiệp và 12% sống
trong nghèo đói.
84. Thứ hai Tất cả mọi thứ bây giờ đều trở thành
hàng hóa, bị biến thành tiền bạc.
Chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, tính tham lam và
sự đề cao xã hội tiêu dùng đã làm yếu đi mối
quan hệ giữa gia đình và cộng đồng. Sự xa
lánh, đơn độc, những vấn đề tâm lý nảy sinh
và thái độ chống lại xã hội tăng lên. Trên bình
diện quốc tế, những điều này sẽ dẫn đến
chiến tranh.
84
85. Cuộc khủng hoảng tài chính hiện nay thực
ra là cuộc khủng hoảng theo chu kỳ của
CNTB. Khi các nguồn tài nguyên không tái
sinh như dầu và khí đốt ngày càng khan
hiếm, chúng ta sẽ thấy ngày càng nhiều
cuộc khủng hoảng kinh tế-xã hội.
85
86. Sự tranh giành quyền lực giữa các thế
lực đế quốc nhằm kiểm soát đất đai và tài
nguyên để đạt lợi nhuận thể hiện chính
trong các cuộc xung đột vũ trang. Nghèo
đói và mất hy vọng đã sinh ra chủ nghĩa
khủng bố cực hữu kiểu Al-Qaeda. Những
cuộc chiến tranh này là thảm họa cho
nhân loại và là cơ hội tồn tại của những
loại vũ khí hủy diệt hàng loạt đe dọa sự
tồn tại của con người.
86
87. Thứ ba, Tư nhân hóa đất đai và biển cả là
nguyên nhân gây ra ô nhiễm, hiện tượng
nóng dần lên, sự đe dọa tiệt chủng một số
loài và thiếu hụt nguồn nước. Sự tan băng
ở các địa cực và sự nóng dần lên của Trái
đất sẽ làm cho nhiều khu dân cư chìm
trong nước khi mực nước biển tăng lên.
87
88. 88
b. Các yếu tố của xã mới đã và đang
hình thành trong lòng xã hội tư bản
Do tác động của các cuộc khủng hoảng kinh
tế xã hội, chủ nghĩa tư bản ngày nay buộc phải
tự thay đổi, tự điều chỉnh để thích ứng.
Việc tự điều chỉnh, tự thay đổi này đã làm
xuất hiện những nhân tố mới trong lòng xã hội
tư bản chủ nghĩa.
89. 89
Những nhân tố mới đó là:
- Hiện tượng quốc hữu hoá các công ty tư
nhân, các công ty cổ phần.
- Nhà nước điều tiết quản lý về vốn trong các
công ty tư nhân.
- Người lao động tham gia quản lý xí nghiệp ở
các mức độ khác nhau.
- Sự rút ngắn khoảng cách giữa thành thị và
nông thôn, lao động trí óc với lao động chân
tay.
- Tính dân chủ và xã hội của nhà nước tăng
lên
90. 90
Trong cơn khủng hoảng kinh tế hiện nay, ở
phương Tây người ta cũng đang đặt ra vấn đề
giải quyết khủng hoảng bằng CNXH.
“ Chủ nghĩa tư bản tử tế” hay “ Chủ nghĩa xã
hội”.
Ngay tại Mĩ các nghị sĩ của đảng cộng hòa
cũng la ầm ĩ về việc tổng thống Obama đang
biến nước Mĩ thành Cộng sản.
Chúng ta có thể coi những biến đổi này của
chủ nghĩa tư bản là sự quá độ lên CNXH vì nó
chứa đựng trong nó cả các yếu tố của chủ
nghĩa tư bản và các yếu tố của một xã hội
tương lai.
91. Tóm lại:
Qua phần trình bầy trên đây cho ta thấy
CNTB dứt khoát không thể là tương lai
của nhân loại dù xét trên bình diện lý luận
hay trên thực tế xã hội.
91
92. 2. Chủ nghĩa xã hội – tương lai của xã
hội loài người
92
a) Liên Xô và Đông Âu sụp đổ không có nghĩa
là sự cáo chung của CNXH
Trong tình hình trì trệ và khủng hoảng của
chủ nghĩa xã hội thì các nước XHCN tiến hành
cải cách, mở cửa, đổi mới là điều tất yếu. Vì chỉ
có như vây mới đưa CNXH thoát khỏi tình
trạng khủng hoảng trì trệ.
93. 93
Tuy nhiên do trong quá trình thực hiện cải tổ
đã mắc nhiều sai lầm về đường lối và tổ chức,
do có sự phản bội từ những người lãnh đạo, do
có sự can thiệp từ bên ngoài …. mà sự nghiệp
cải tổ đã bị thất bại và làm cho hệ thống XHCN
bị sụp đổ.
Như vậy ta có thể khảng định là: sự sụp
đổ của CNXH là do đường lối cải tổ sai lầm và
công cuộc cải tổ thất bại chứ không phải
CNXH là sai lầm.
94. 94
+ Tương lai của xã hội loài người vẫn là chủ
nghĩa xã hội
HTKTXH CSCN vẫn là một xu hướng tất yếu
khách quan của xã hội loài người, không có gì
có thể làm đảo ngược được quy luật này vì tính
chất của thời đại hoàn toàn không thay đổi và
các mâu thuẫn của thời đại vẫn đang tồn tại, có
chăng chỉ là thay đổi về hình thức biểu hiện và
đặt ra những yêu cầu mới phải giải quyết mà
thôi.
Vì vậy xã hội loài người vẫn trong thời kỳ quá
độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên
phạm vi toàn thế giới..
95. 95
+ “Chỉ có chủ nghĩa xã hội mới có thể cứu
được nhân loại”
Đây là lời khẳng định của hơn 300 đại biểu
thuộc 134 tổ chức công đoàn đến từ 27 quốc
gia Mỹ Latinh tham dự Hội nghị công đoàn lần
thứ tư mang tên "Châu Mỹ của chúng ta" diễn
ra tại thủ đô Managoa của Nicaragoa.
Chủ tịch Hồ Cẩm Đào ( Trung Quốc) khảng
định “ Chỉ có CNXH mới cứu được Trung Quốc”
96. Chính các nhà lãnh đạo phương tây
trong một hội nghị gồm các nước công
nghiệp phát triển (G8) cũng cho rằng chỉ có
thể giải quyết tình trạng khủng hoảng hiện
nay bằng “CNTB tử tế”.
96
97. + Các đảng cộng sản vẫn đang tồn tại
Hiện nay với gần 80 đảng và trên 80 triệu
đảng viên, chủ nghĩa cộng sản, chủ nghĩa xã
hội vẫn là một lực lượng chính trị đi tiên
phong trong nhiều mục tiêu của thời đại; là
niềm hy vọng của đông đảo nhân dân lao
động toàn thế giới; là một chủ thể quan hệ
quốc tế mà không thế lực nào có thể bỏ qua
trong những tính toán chiến lược toàn cầu.
97
98. 98
b) Các nước xã hội chủ nghĩa còn lại đang tiến
hành cải cách, mở cửa, đổi mới và ngày càng
đạt được những thành tựu to lớn
Trong bối cảnh Liênxô và các nước xã hội chủ
nghĩa ở Đông Âu sụp đổ, thì ở một số nước xã
hội chủ nghĩa khác điển hình là Trung Quốc và
Việt Nam đã tiến hành đổi mới, cải cách mở
cửa thành công, đã đưa đất nước thoát khỏi
khủng hoảng và đạt được những thành tựu to
lớn.
99. 99
Sau hơn 30 năm (1978) cải cách, mở cửa
của Trung Quốc, hơn 20 năm (1986) đổi mới ở
Việt Nam, hai nước này đã đạt được những
thành tựu to lớn, được cộng đồng quốc tế thừa
nhận và đánh giá cao, vị thế của Trung Quốc
và Việt Nam trên thế giới ngày càng được
khảng định.
Thành công của cải cách, mở cửa ở Trung
Quốc, đổi mới ở Việt Nam cũng đã minh chứng
rằng CNXH vẫn đang tồn tại và đang vươn
lên một cách mạnh mẽ.
101. 101
Trung Quốc chiếm gần 1/5 dân số thế giới,
liên tục dẫn đầu về tốc độ tăng trưởng kinh tế
suốt hơn 30 năm qua. Từ một nước nghèo khổ
vào những năm 70, hiện nay Trung Quốc đã
vươn lên đứng ở vị trí thứ 2 về GDP trên thế
giới.
102. 102
Sự phát triển vượt bậc của Trung Quốc trong
những năm gần đây làm thế giới kinh ngạc
Ngày 29/9/2011, Trung
Quốc phóng tàu vũ trụ
Thiên cung 1 mang theo
phòng thí nghiệm không
gian đầu tiên để chuẩn bị
cho việc xây dựng trạm
vũ trụ của riêng mình vào
khoảng 2020.
Tàu Thần Châu 8
103. 103
Nga và Mỹ đã đưa được người của mình đi bộ
ngoài không gian từ năm 1965. Nhưng phải
mất nhiều thập niên mới làm được. còn Trung
Quốc đã thực hiện được chỉ trong vòng vài
năm.
104. 104
Việt Nam trong thời kỳ đổi
mới cũng đã đạt nhiều thành
tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử,
đang trở thành một quốc gia
năng động và hấp dẫn đối
với các nhà đầu tư thế giới.
Tỷ lệ đói nghèo đã giảm từ 58% trong những
năm 1990 xuống còn 12% hiện nay.
Năm 2010 VN đã thoát khỏi danh sách các
nước nghèo của thế giới với GDP/ người là
khoảng 1.180 $.
105. 105
-Tốc độ tăng trưởng, tổng sản phẩm quốc nội
(GDP) thời kỳ 1992-1997 tăng bình quân
8,75%/năm. Thời kỳ 2000-2007: 7,55%/năm.
Năm 2008 do chịu ảnh hưởng của cuộc khủng
hoảng kinh tế toàn cầu, tốc độ tăng trưởng vẫn
đạt 6,23%. Năm 2010 là 6,78%.
- GDP/người/năm:
1995 là 289 USD, năm 2005 là 639 USD,
năm 2007: 835 USD và năm 2008 đạt 1.024
USD, Năm 2010 đạt khoảng 1.180 $. Phấn đấu
2015 đạt 2.000 $/ người và 2020 là > 3.000$
106. 106
- Từ một quốc gia bị phong tỏa, cấm vận Đến
nay Việt Nam đã có quan hệ ngoại giao với gần
170 nước, quan hệ kinh tế thương mại với 221
quốc gia và vùng lãnh thổ. Ngoài ra, Việt Nam
còn là thành viên chính thức của nhiều tổ chức
quốc tế và khu vực, từ năm 2007 Việt Nam đã
trở thành thành viên chính thức thứ 150 của Tổ
chức Thương mại thế giới (WTO).
107. Cu ba kiên định và hào phóng ủng hộ, hợp tác,
giúp đỡ bè bạn Mĩ Latin nhất là các nước đi
theo con đường XHCN và đã trở thành biểu
tượng của các nước này.
107
108. NHỮNG NỘI DUNG CƠ BẢN CỦA SỰ ĐỔI MỚI
- Đã từ bỏ mô hình kinh tế kế hoạch tập trung
chuyển sang kinh tế thị trường.
- Thừa nhận sự tồn tại của các thành phần kinh
tế và đa dạng hoá các hình thức sở hữu.
- Xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa phù hợp với điều kiện hội nhập quốc tế. Nhà
nước quản lí vĩ mô, giảm dần sự can thiệp vi mô,
thực hiện chế độ dân chủ, công khai minh bạch.
- Xác định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội là
con đường khó khăn lâu dài, trải qua nhiều giai
đoạn.
108
109. 109
C. Sự xuất hiện xu hướng đi lên chủ nghĩa
xã hội ở các nước Mỹ Latin
110. 110
+ “Phong trào cánh tả”
Từ những năm 90 của thế kỷ XX Mỹ Latin
đã xuất hiện xu hướng thiên tả và ngày
càng lớn mạnh được gọi chung là “Phong
trào cánh tả”
Thông qua bầu cử các lực lượng dân chủ,
tiến bộ của phe cánh tả đã thành lập được
chính phủ và trở thành lực lượng cầm
quyền. Hiện tại đã có 13 nước chính quyền
nằm trong tay phe cánh tả.
111. + Chủ nghĩa xã hội Mỹ Latin thế kỷ XXI
Một số nước Mỹ Latin đã tuyên bố lựa chọn
con đường xã hội chủ nghĩa như:
• Vê-nê-xu-ê-la
• Bô-li-vi-a
• Ê-cu-a-đo
• Ni-ca-ra-goa
Mô hình chủ nghĩa xã hội ở các nước này
được gọi là mô hình:“Chủ nghĩa xã hội Mỹ
Latin thế kỷ XXI”
111
112. 112
Vị trí các
nước XHCN ở
Mĩ latin
1. Cu Ba
2. Venêxuêla
3. Bôlivia
4. Êcuađo
5. Nicaragua
Cu Ba
Venêxuêla
Bôlivia
Êcuađo
Nicaragua 2
4
3
5
1
113. 113
+ Ngày càng nhiều nhân vật thuộc phe cánh tả
trở thành tổng thống ở các nước Mĩ latin như:
Hugo Chavez ( Venezuela)
E.Morales ( Bolivia)
R. Correa ( Ecuador )
D. Ortega ( Nicaragua)
M.Bachelet ( Chile)
Lula da Silva ( Brazil)
Tavares ( Uruguay)
Kirchner (Argentina)
114. 114
Ngày 1/3/2005, ông Tavares
đã tuyên thệ nhậm chức trở
thành vị tổng thống thứ 51 và
cũng là tổng thống cánh tả
đầu tiên trong 170 năm qua ở
nước Cộng hoà Uruguay.
Tổng thống cánh tả ở Uruguay.
Tavares
115. 115
Ông Jose Mujica
nguyên là một du kích
quân cánh tả, ngày 1-3-
2010 đã nhậm chức
tổng thống Uruguay, trở
thành tổng thống cánh
tả tiếp theo ông Tavares
Mujica
116. 116
Bà Fernandez đã trở thành
nữ Tổng thống đầu tiên
của Argentina nhiệm kỳ
2008-2012. Chứng tỏ niềm
tin và sự ủng hộ mạnh mẽ
của nhân dân Argentina
đối với đường lối độc lập
dân tộc, dân chủ và tiến bộ
của Chính phủ cánh tả .
(Trước đó chồng bà là
Kirchner làm tổng thống)
Tổng thống cánh tả Argentina
Fernandez
117. 117
+ CNXH Mĩ Latinh thế kỷ 21 có những
nội dung cơ bản sau:
- Về tư tưởng, lấy chủ nghĩa Mác, tư tưởng
tiến bộ của Ximôn Bôlivia, tư tưởng nhân đạo
thiên chúa giáo làm nền tảng.
- Về kinh tế, chủ trương thực hiện kinh tế
nhiều thành phần trong đó kinh tế nhà nước và
hợp tác giữ vai trò chủ đạo, giành lại chủ quyền
dân tộc đối với tài nguyên thiên nhiên đặc biệt
là dầu mỏ, nước sạch v.v thực hiện công bằng,
giải quyết vấn đề bất bình đẳng và phân hoá xã
hội..
118. - Về chính trị, nhấn mạnh tư tưởng “dân chủ
cách mạng” và chính quyền nhân dân, xây
dựng mô hình xã hội theo đó nhân dân tham
gia vào công việc của nhà nước, thực hiện
công bằng xã hội.
- Về đối ngoại, thúc đẩy khối đại đoàn kết Mỹ
Latinh và quan hệ hữu nghị với tất cả các
nước, lấy hợp tác thay thế cạnh tranh, đấu
tranh cho một thế giới đa cực dân chủ, chú
trọng kinh nghiệm quốc tế của các nước xã
hội chủ nghĩa như Cu Ba, Việt Nam, Trung
Quốc.
118
119. 119
Mô hình chủ nghĩa xã hội Mỹ Latin tuy
còn điểm này điểm khác cần phải tiếp tục
nghiên cứu thêm nhưng với sự xuất hiện
của nó đã chứng tỏ rằng sức sống và khả
năng phát triển của chủ nghĩa xã hội vẫn
đang là một hiện thực không thể phủ nhận.
Niềm tin và lý tưởng cộng sản chủ nghĩa
vẫn đang tồn tại trong lòng nhân dân lao
động thế giới.
120. Tóm lại:
Thế giới đang trong quá trình vận động đi lên
rất phức tạp, nhưng những diễn biến của thế
giới từ sau cách mạng Tháng Mười Nga đến
nay vẫn chứng tỏ rằng dù phải trải qua những
bước thăng trầm nhưng loài người nhất định
vẫn đang hướng tới chủ nghĩa xã hội và xã hội
XHCN vẫn là quy luật tất yếu của lịch sử nhân
loại.
Kết thúc môn học 120
122. CÂU HỎI ÔN TẬP
(Phần tự luận)
1. Giai cấp công nhân là gì? Sứ mệnh lịch sử của nó trong
thời đại ngày nay?
2. Hình thái kinh tế xã hội CSCN được ra đời từ những lí do
nào? Các giai đoạn phát triển của nó? Đặc trưng và
phương hướng xây dựng CNXH ở Việt Nam hiện nay?
3. Nguyên nhân dẫn đến sụp đổ của CNXH? Xu hướng phát
triển của CNXH hiện nay như thế nào?
122