Οι δευτερεύουσες προτάσεις

1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ | δευτερεύουσες προτάσεις
1
δευτερεύουσες προτάσεις της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας
Οι δευτερεύουσες προτάσεις, ως προς τη σχέση σους με την πρόταση εξάρτησης, διακρίνονται
σε τρεις μεγάλες κατηγορίες : α) τις ονοματικές, β) τις επιρρηματικές και γ) τις αναφορικές:
α) Ονοματικές είναι εκείνες οι δευτερεύουσες προτάσεις που προσδιορίζουν κάποιον όρο της
πρότασης εξάρτησης και χρησιμεύουν σ’ αυτήν ως υποκείμενο, αντικείμενο, επεξήγηση,
παράθεση. Στη κατηγορία αυτή ανήκουν οι 1. ειδικές, 2. πλάγιες ερωτηματικές & 3.
ενδοιαστικές προτάσεις.
β) Επιρρηματικές είναι οι δευτερεύουσες εκείνες προτάσεις που προσδιορίζουν όλο το
περιεχόμενο της πρότασης εξάρτησης, χωρίς να έχουν μια ξεχωριστή σχέση με κάποιον από
τους όρους της. Στη κατηγορία αυτή ανήκουν οι 1. χρονικές, 2. αιτιολογικές, 3.
εναντιωματικές, 4. υποθετικές, 5. τελικές, 6. συμπερασματικές.
γ) Αναφορικές προτάσεις είναι οι δευτερεύουσες εκείνες προτάσεις που εισάγονται με
αναφορικές αντωνυμίες ή αναφορικά επιρρήματα και άλλοτε χρησιμεύουν ως ονοματικές και
άλλοτε ως επιρρηματικές.
Οι προτάσεις ανάλογα τον σύνδεσμο (ή αντωνυμία ή επίρρημα ή προθετικό σύνολο) με τον
οποίο εισάγονται εκφράζουν μια μορφή σχέσης με τη πρόταση εξάρτησης. Οι δευτερεύουσες
προτάσεις λοιπόν διακρίνονται στα παρακάτω είδη :
𐃠
1. Ειδικές προτάσεις : είναι οι προτάσεις που χρησιμεύουν για να ειδικεύσουν, να αποδώσουν
με μεγαλύτερη σαφήνεια το νόημα του όρου της κύριας πρότασης από την οποία
εξαρτώνται. Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτι και ὡς. Μεταφράζονται = «ότι, ότι τάχα» :
.
2. Πλάγιες ερωτηματικές : είναι οι προτάσεις εκείνες με τις οποίες ζητούμε να πάρουμε
πληροφορίες για κάτι. Οι πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις έχουν το βασικό γνώρισμα ότι
δεν συνοδεύονται με ερωτηματικό. Εισάγονται με τα ερωτηματικά μόρια εἰ, ἐάν, ἄν, ἤν,
ἄρα, μή, καθώς και με ερωτηματικές και αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα.
Μεταφράζονται = «μήπως, πως, με ποιο τρόπο, ποιος, που, ποιας ηλικίας» κ.α. :
.
3. Ενδοιαστικές / διστακτικές προτάσεις : είναι οι προτάσεις εκείνες που φανερώνουν φόβο
ή δισταγμό για κάτι. Εισάγονται με το σύνδεσμο μή. Μεταφράζονται = «μήπως» :
.
4. Χρονικές προτάσεις : είναι εκείνες οι προτάσεις που φανερώνουν χρονική σχέση με το
ρήμα της κύριας πρότασης . Εισάγονται με τους συνδέσμους ὡς (=όταν), ὅτε, ὁπότε, ἐπειδή
(= όταν), ἕως, ἔστε (=μέχρι), ἄχρι, μέχρι, ἡνίκα, πρίν και επίσης με χρονικά επιρρήματα και
με εμπρόθετες αναφορικές φράσεις σε θέση χρονικών συνδέσμων. Μεταφράζονται =
«αφού, όταν, άμα» : .
5. Αιτιολογικές προτάσεις : είναι οι προτάσεις που χρησιμεύουν για να φανερώσουν το λόγο
για τον οποίο γίνεται η ενέργεια του ρήματος της κύριας πρότασης, την αιτία στην οποία
αποδίδεται ένα γεγονός. Εισάγονται με τους συνδέσμους ὅτι, διότι, ἐπεί, ἐπειδή, ὡς, ὅτε,
ὁπότε, εἰ. Μεταφράζονται = «επειδή, γιατί, διότι» :
.
6. Τελικές προτάσεις : είναι οι προτάσεις που χρησιμεύουν για να φανερώσουν το σκοπό για
τον οποίο το υποκείμενο της κύριας πρότασης κάνει κάτι (τέλος = σκοπός). Εισάγονται με

2. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ | δευτερεύουσες προτάσεις
2
τους συνδέσμους ἵνα, ὅπως, ὡς. Μεταφράζονται = «για να» :
.
7. Υποθετικές προτάσεις : είναι οι προτάσεις που φανερώνουν υπόθεση / προϋπόθεση , κάτι
κυρίως που υποθέτουμε. Εισάγονται με τους υποθετικούς συνδέσμους ἐάν, ἄν, ἤν, εἰ.
Μεταφράζονται = «αν, εάν» :
.
8. Συμπερασματικές : είναι οι προτάσεις εκείνες που φανερώνουν ένα συμπέρασμα που
προκύπτει από τους όρους της κύριας πρότασης. Εισάγονται με τους συνδέσμους ὥστε και
ὡς. Μεταφράζονται = «ώστε» : .
9. Παραχωρητικές / ενδοτικές / εναντιωματικές / αντιθετικές προτάσεις : είναι οι
δευτερεύουσες προτάσεις που φανερώνουν ότι το υποκείμενο παραχωρεί (παραδέχεται) ή
υποχωρεί (ενδίδει). Η σχέση των δευτερευουσών αυτών προτάσεων με τη κύρια πρόταση
είναι σχέση εναντίωσης / αντίθεσης. Εισάγονται με τους συνδέσμους εἰ καί, ἄν καί, κἄν, ἐάν
καί, οὐδ’ εἰ, οὐδ’ ἐάν, μηδ’ ἄν. Μεταφράζονται = «και αν (παραχωρητικές), αν και
(εναντιωματικές)» : .
10. Αναφορικές προτάσεις : είναι οι προτάσεις που εισάγονται με αναφορικά επιρρήματα και
αναφορικές αντωνυμίες και προσδιορίζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια έναν από τους όρους
της κύριας πρότασης από την οποία εξαρτώνται. Μεταφράζονται = «ο οποίος, που, αυτός
που» κ.α. : .
Κομμάτι σπασμένου αγγείου που βρέθηκε από ανασκαφές στην αρχαία Αγορά της Αθήνας. Χρησιμοποιήθηκε για
εξάσκηση στο αλφάβητο από μαθητή τη αττικής κλασικής περιόδου (5
ος
– 4
ος
αι. π.Χ.).
© Lang, M. 1976. The Athenian Agora 21. Graffiti and Dipinti. Princeton. American School of Classical Studies at
Athens
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc.
thanosstavropoulos@yahoo.gr

3. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ | δευτερεύουσες προτάσεις
3
ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΝΔΕΣΜΩΝ ΠΟΥ ΕΙΣΑΓΟΥΝ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
αιτιολο
γικές
αναφο
ρικές
ειδικές εναντιω
ματικές
ενδοια
στικές
πλ.ερωτη
ματικές
συμπερα
σματικές
τελικές χρο
νικές
υποθε
τικές
* *
* *
* *
*
* *
* *
* *
* * * *
* *
* *
* *
* * *
*
* *
*
* *
*
*
* *
* *
*
* * *
*
*
*
*
*
* * *
*

4. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ | δευτερεύουσες προτάσεις
4
αιτιο
λογικές
αναφο
ρικές
ειδικές εναντιω
ματικές
ενδοια
στικές
πλ. ερω
τηματικές
συμπερα
σματικές
τελικές χρο
νικές
υπο
θετικές
* *
* *
* *
* *
* *
* * *
* *
* * *
* * * *
* *
* * *
* *
* *
* *
* * * *
* *
* *
*
*
*
*
*
*
*
*
*
* * * * * * *
*
© Θάνος Σταυρόπουλος – φιλόλογος, MSc