1. Program Pemuliharaan ex-situ
GAJAH ASIA

3. Gajah Asia
 Tergolong dalam Famili
Elephantidae, Order Proboscidae, gajah
merupakan mamalia darat yang terbesar
dan boleh dijumpai di Afrika dan Asia.
 Gajah Asia boleh membesar sehingga
ketinggian 2.5 hingga 3 m pada paras
baru dan mencecah berat sehingga
5,000 kg.
 Berbanding gajah Afrika, hanya gajah
jantan sahaja bergading. Walau
bagaimanapun terdapat juga gajah

4.  Gajah mempunyai kulit yang kasar setebal
4 sm tetapi sangat sensitif. Gajah sering
mandi debu untuk mengelakkan penyakit
kulit dan jangkitan parasit.
 Gajah juga sering menyembur badannya
dengan air atau berendam dalam air bagi
menyejukkan badannya.
 Kipasan teliga gajah yang lebar juga
berfungsi sebagai sistem penyejukan
ketika cuaca panas.
 Makanannya terdiri daripada buah-
buhan, daun, pucuk, kulit pokok dan akar

5.  Pada awal kurun ke-20, terdapat lebih
daripada 100,000 ekor Gajah Asia.
Anggaran tepat saiz populasi gajah sukar
diperolehi. Secara kasarnya dianggarkan
terdapat diantara 30,000 hingga 50,000
ekor Gajah Asia di seluruh dunia, 10 kali
ganda lebih kurang berbanding gajah
Afrika.
 Gajah Asia hidup dalam kumpulan antara 3
hingga 40 ekor dan diketuai oleh seekor
gajah betina yang paling tua.

6.  Gajah betina melahirkan seekor anak,
kadangkala dua, selepas bunting selama
21 bulan. Apa yang unik dalam sistem
sosial gajah ialah lakuan yang dipanggil
allo-mothering, di mana semua gajah
betina akan bersama-sama menjaga anak
gajah walaupun bukan anaknya.
 Gajah jantan akan meninggalkan
kumpulan apabila mula matang dan
mengikuti kumpulan gajah jantan lain atau
menunggal.
 Gajah jantan matang hanya akan mencari
gajah betina apabila tiba masa untuk

7. BORNEO PYGMY ELEPHANT

8.  Common Name: Borneo Pygmy elephant (Eng)
Gajah (Bahasa Malaysia)
Nenek/Liman (Orang Sungai language)
Scientific Name: Elephas maximus borneensis
Habitat: Lowlands and valleys
Status: Endangered
Population: [Unknown] estimated to be less than
1,500 mostly in Sabah, Malaysian Borneo
 Cr: WWF Malaysia

9. Taburan dan status populasi
 Dianggarkan Semenanjung Malaysia masih
mempunyai populasi gajah sebanyak 1,220
hingga 1,460 ekor berdasarkan data yang
dikumpulkan oleh Jabatan Perlindungan Hidupan
Liar dan Taman Negara (PERHILITAN) menerusi
program inventori dan juga aktiviti pemantauan
bermula 2000 hingga 2002.
 Taman Negara mempunyai populasi gajah
terbesar di Semenanjung Malaysia dengan
anggaran 290 – 350 ekor gajah. Ini disebabkan
Taman Negara merupakan kawasan
perlindungan terbesar danmenjadi kawasan
pelepasan utama gajah-gajah yang dipindahkan

12. Status perlindungan
 Di peringkat antarabangsa gajah
disenaraikan sebagai spesies yang
terancam dalam IUCN Red Data Book
dan Lampiran 1 di dalam Convention on
International Trade in Endangered
Species of Wild Flora and
Fauna(CITES).

13.  Di Semenanjung Malaysia, gajah
diperlindungi di bawah Akta Perlindungan
Hidupan Liar No. 76, 1972, di mana adalah
menjadi kesalahan untuk menembak,
membunuh, memiliki atau memiliki
sebahagian daripada anggota gajah.
a)Jika didapati bersalah denda
maksimum ialah RM3,000, dan/atau 3
tahun penjara.
b) Jika ianya gajah betina, denda
maksimum ialah RM6,000, dan/atau 3
tahun 6 bulan penjara.

14.  Sesiapa yang mencederakan, menzalimi,
membiarkannya kelaparan atau
mengurung gajah dalam kandang yang
tidak sesuai untuk kesihatannya boleh
dikenakan denda maksimum sehingga
RM5,000, dan/atau 3 tahun penjara.
Barang siapa mendatangkan kemarahan
atau kecederaan yang boleh
mendatangkan bahaya kepada nyawa
manusia akan didenda sehingga RM5,000
dan/atau 3 tahun penjara.

15. Ancaman-ancaman utama
 Kehilangan dan fragmentasi habitat
adalah ancaman utama terhadap
populasi gajah di Semenanjung
Malaysia. Sehingga 1980-an banyak
kawasan hutan pamah, iaitu habitat
utama gajah, telah dibuka dan ditanam
dengan kelapa sawit dan getah. Malah
banyak lagi kawasan hutan telah dibuka
untuk embina lebuhraya dan kawasan
empangan.

16.  Aktiviti pembalakan
 Habitat yang semakin mengecil telah
memaksa gajah-gajah keluar mencari
makanan di luar daripada habitatnya.
Keadaan ini banyak menimbulkan
konflik antara gajah dan manusia.
Pada masa dahulu, renjer Jabatan
PERHILITAN akan menembak mati
gajah-gajah konflik ini. Namun
begitu, kini gajah-gajah yang terlibat
akan ditangkap dan dipindahkan.

17.  Di seluruh dunia, gajah diburu untuk
mendapatkan gadingnya. Gajah juga
diburu secara haram untuk dijual
kepada zoo atau sebagai binatang
peliharaan peribadi. Sungguhpun
ancaman ini kurang berbanding
dengan kehilangan dan fregmentasi
habitat, pemburuan haram gajah
masih menjadi ancaman kepada
populasi gajah di Semenanjung
Malaysia.

18. Langkah-langkah pemuliharaan
 Jabatan PERHILITAN telah
menjalankan pelbagai aktiviti yang
menyumbang kepada pemuliharaan
gajah dan menguruskan 40 kawasan
perlindungan di seluruh Semenanjung
Malaysia dengan keluasan 7,514 km
persegi.
 Taman Negara ialah kawasan
perlindungan yang terbesar, iaitu 4,343
km persegi yang merangkumi negeri
Pahang, Kelantan dan Terengganu.

19.  Dalam tahun 2003, kerajaan negeri Perak
telah mengwar-war akan mewartakan
kawasan Hutan Simpan Belum, seluas
1,175 km persegi sebagai Taman Negeri
Di-Raja Belum dan ini menjanjikan prospek
yang baik untuk pemuliharaan gajah di
Perak.

20.  Pada tahun 1974, Jabatan PERHILITAN telah
menubuhkan Unit Tangkapan Gajah yang
bertanggungjawab menangkap dan memindahkan
gajah-gajah yang berada dalam situasi konflik ke
habitat yang lebih selamat seperti di Taman
Negara, hutan-hutan simpan dan Taman Negeri.
Contohnya di Kenyir.

21.  Lebih 500 ekor gajah telah berjaya ditangkap di
negeri Pahang, Terengganu, Perak, Perlis, Kedah,
Negeri Sembilan dan Johor dan dipindahkan sama
ada ke Taman Negara (Pahang, Kelantan,
Trengganu), Taman Negeri Di-Raja Belum, Perak
atau Taman Negara Endau Rompin, Johor.

22.  Pusat Konservasi Gajah Kebangsaan (PKGK) Kuala
Gandah, Pusat Konservasi Kepelbagaian Biologi di
negeri-negeri dan Zoo Melaka juga menjalankan
program pendidikan konservasi dan program-
program kesedaran awam termasuklah mengenai
gajah.
 Selain daripada itu program kesedaran awam
khusus untuk gajah dijalankan setiap hari di PKGK,
Kuala Gandah.

23.  Beberapa program penyelidikan gajah juga
telah dijalankan oleh pegawai penyelidik
Jabatan PERHILITAN atau dengan
kerjasama penyelidik-penyelidik dari luar
negara sejak tahun 1960-an lagi.
 Skop penyelidikan yang utama ialah
ekologi gajah, populasi, taburan dan
pengurusan konflik gajah-manusia.
Jabatan PERHILITAN juga menjalankan
kajian pergerakan gajah yang telah
dipindahkan ke Taman Negara dengan
mengunakan satelit transmiter.

24.  Pada tahun 2005, Jabatan PERHILITAN telah
memulakan program pemantauan penguatkuasaan
yang dikenali sebagai Pemantauan Pembunuhan
Haram Gajah (MIKE). Dipelopori oleh CITES,
program ini menggunakan kaedah pengumpulan
data dan sistem pengurusan yang standard bagi
seluruh negara-negara Asia yang mempunyai gajah.
Maklumat yang dikumpulkan akan digunakan untuk
pengurusan gajah di Malaysia.